پراکندگی جمعیت در آفریقای جنوبی
پراکندگی جمعیت، حاصل ترکیب شرایط طبیعی، اقتصادی، تاریخی و اجتماعی است و در آفریقای جنوبی تحت تأثیر عواملی چون اقلیم متنوع، منابع معدنی غنی و میراث سیاستهای آپارتاید شکل گرفته است[۱][۲]. تمرکز شدید جمعیت در چند استان شهری–صنعتی و تراکم بسیار پایین در بخشهای وسیع داخلی کشور، از بارزترین ویژگیهای الگوی پراکنش این کشور است.
الگوی فضایی ملی
بر اساس برآورد میاندورهای ۲۰۲۴، میانگین تراکم جمعیت در آفریقای جنوبی حدود ۵۳ نفر در هر کیلومتر مربع است، اما اختلافات استانی بسیار چشمگیر است[۳].
- استان گائوتنگ (ژوهانسبورگ و پرتوریا): پرتراکمترین استان با بیش از ۸۵۰ نفر در هر کیلومتر مربع، قلب اقتصادی و صنعتی کشور؛
- کیپ غربی (کیپتاون): تراکم بالا در امتداد سواحل و مراکز توریستی–تجاری؛
- استانهای داخلی مانند کیپ شمالی، با کمتر از ۵ نفر در کیلومتر مربع، مناطق پهناور اما کمجمعیت هستند.
عوامل مؤثر بر پراکندگی
عوامل موثر بر پراکندگی جمعیت در آفریقای جنوبی به شرح زیر است:
- عوامل طبیعی: سواحل جنوبی و شرقی بهعلت آبوهوای معتدل و دسترسی به دریا، تراکم بیشتری دارند[۴]؛
- منابع اقتصادی: تمرکز معادن طلا، پلاتین و زغالسنگ در مناطق خاص، مهاجرت داخلی را به این نواحی جذب کرده است[۵]؛
- زیرساختها: شبکه راهآهن و جادهای موروثی از دوران استعمار، جهتگیریهای سکونتی را تثبیت کرده است[۶]؛
- میراث آپارتاید: سیاستهای جابهجایی اجباری باعث تراکم بالای جمعیت در برخی «هوملند»ها و رشد نامتوازن شهری شد[۷].
جدول شماره 1. پراکندگی جمعیت بر اساس استانها (۲۰۲۴)[۸]
| استان | جمعیت (میلیون) | مساحت (هزار کیلومتر²) | تراکم (نفر/کم²) | سهم از جمعیت کشور (%) |
| خاوتنگ | 16.1 | 18 | 850+ | 24.8 |
| کیپ غربی | 7.6 | 130 | 58 | 11.7 |
| کوازولو ناتال | 12.4 | 94 | 132 | 19.0 |
| کیپ شرقی | 7.1 | 169 | 42 | 10.9 |
| لیمپوپو | 6.3 | 125 | 50 | 9.7 |
| مپومالانگا | 5.2 | 76 | 68 | 7.9 |
| نورثوست | 4.2 | 105 | 40 | 6.4 |
| فریاستیت | 2.9 | 130 | 22 | 4.4 |
| کیپ شمالی | 1.4 | 372 | 3.8 | 2.1 |
روند تاریخی و آیندهنگری
۲۰۰۵–۲۰۲۵
افزایش تمرکز در خاوتنگ و کیپ غربی، کاهش نسبی در استانهای کمدرآمد.
۲۰۲۵–۲۰۴۵ (پیشبینی)
مهاجرت داخلی بیشتر به مراکز شهری و اقتصادی، رشد حومهنشینی و فشار بر زیرساختها. مناطق کمتراکم احتمالاً با سیاستهای توسعه روستایی و سرمایهگذاری کشاورزی کمی بهبود خواهند یافت، اما شکاف فضایی همچنان پابرجا میماند.
چالشها
چالش های پراکندگی جمعیت در آفریقای جنوبی عبارت است از:
- فشار بر زیرساختهای شهری در استانهای پرتراکم؛
- تخلیه جمعیتی و عقبماندگی خدمات در مناطق کمتراکم؛
- نابرابری فضایی در دسترسی به آموزش و بهداشت؛
- مهاجرت فصلی نیروی کار و عدم ثبات سکونت در برخی نواحی.
جمعبندی
پراکندگی جمعیت آفریقای جنوبی بازتابی از تعامل جغرافیا، اقتصاد و سیاست است. این الگو، زمینهساز چالشهای سیاستگذاری در حوزه مسکن، حملونقل، خدمات عمومی و عدالت فضایی است و با روند شهرنشینی پیوندی مستقیم دارد.
نیز نگاه کنید به
پراکندگی جمعیت در اتیوپی؛ پراکندگی جمعیت در اردن؛ پراکندگی جمعیت در اسپانیا؛ پراکندگی جمعیت در افغانستان؛ پراکندگی جمعیت در امارات متحده عربی؛ پراکندگی جمعیت در اوکراین؛ پراکندگی جمعیت در آرژانتین؛ پراکندگی جمعیت در بنگلادش؛ پراکندگی جمعیت در تاجیکستان؛ پراکندگی جمعیت در تایلند؛ پراکندگی جمعیت در تونس؛ پراکندگی جمعیت در روسیه؛ پراکندگی جمعیت در زیمبابوه؛ پراکندگی جمعیت در ژاپن؛ پراکندگی جمعیت در ساحل عاج؛ پراکندگی جمعیت در سریلانکا؛ پراکندگی جمعیت در سودان؛ پراکندگی جمعیت در سوریه؛ پراکندگی جمعیت در سیرالئون؛ پراکندگی جمعیت در فرانسه؛ پراکندگی جمعیت در قزاقستان؛ پراکندگی جمعیت در قطر؛ پراکندگی جمعیت در کانادا؛ پراکندگی جمعیت در گرجستان؛ پراکندگی جمعیت در لبنان؛ پراکندگی جمعیت در مالی؛ پراکندگی جمعیت در مصر؛ پراکندگی جمعیت در چین؛ پراکندگی جمعیت در کوبا؛ پراکندگی جمعیت در سنگال؛ پراکندگی جمعیت در یمن؛ پراکندگی جمعیت در عراق؛ پراکندگی جمعیت در عربستان سعودی
کتابشناسی
- ↑ Statistics South Africa. (2024a). Mid-year population estimates 2024 (Statistical Release P0302). Statistics South Africa, Available for https://www.statssa.gov.za/publications/P0302/P03022024.pdf
- ↑ Christopher, A. J. (2001). Urban segregation in post-apartheid South Africa. Urban Studies, 38(3), 449–466, Available for https://doi.org/10.1080/00420980120027438
- ↑ Statistics South Africa. (2024b). Mid-year population estimates by province 2024. Statistics South Africa, Available for https://www.statssa.gov.za
- ↑ Internet Geography. (2024). Population distribution factors in South Africa. Internet Geography, Available for https://www.internetgeography.net/topics/population-distribution-in-south-africa/
- ↑ Slideshare. (2019). South Africa – Mining and population movement. Slideshare, Available for https://www.slideshare.net
- ↑ Council for Scientific and Industrial Research. (2016). Transport infrastructure and settlement patterns in South Africa. CSIR, Available for https://researchspace.csir.co.za/dspace/handle/10204
- ↑ NumberAnalytics. (2025). Apartheid legacy and population density. NumberAnalytics, Available for https://numberanalytics.com
- ↑ Statistics South Africa. (2024). Urbanization statistics and projections 2024. Statistics South Africa, Available for https://www.statssa.gov.za/
نویسنده مقاله
نرگس شکوری