پراکندگی جمعیت در یمن

پراکندگی جمعیت در یمن تحت‌تأثیر مجموعه‌ای از عوامل طبیعی، زیرساخت‌های محلی و تحولات انسانی قرار دارد. این عوامل در کنار یکدیگر، الگوهای سکونتی و تراکم جمعیتی را در مناطق مختلف کشور تعیین می‌کنند.

عوامل طبیعی

دسترسی به منابع آب و کشاورزی

بیش از ۹۰٪ جمعیت در مناطقی زندگی می‌کنند که دسترسی به منابع آبی و زمین‌های حاصلخیز دارند. مناطقی مانند جلگه‌های غربی یمن و نواحی کوهستانی جنوب غربی به دلیل شرایط مساعد برای کشاورزی، از تراکم جمعیتی بالاتری برخوردارند^[۱].

مناطق بیابانی

نواحی شرقی و مرکزی، به‌ویژه الربع الخالی، به دلیل کمبود منابع آبی و شرایط سخت محیطی، تقریباً خالی از سکنه هستند. در این مناطق، پراکندگی جمعیت به‌شدت محدود شده و بیشتر کوچ‌نشینان و جوامع عشایری در آن‌ها زندگی می‌کنند^[۲].

تأثیر رویدادهای انسانی

درگیری‌های نظامی و حملات هوایی

جنگ‌های داخلی و بمباران‌های مناطق مختلف، به‌ویژه در حدیده و سایر مناطق ساحلی، باعث جابه‌جایی‌های گسترده جمعیت و تغییر در الگوی سکونتی شده‌اند^[۳].

مهاجرت اجباری

جنگ و ناامنی موجب مهاجرت داخلی میلیون‌ها نفر به شهرهای مرکزی مانند صنعا که نسبتاً امن‌تر هستند، شده است. این جابه‌جایی‌های جمعیتی فشار بیشتری بر زیرساخت‌های خدماتی و مسکن در مناطق شهری وارد می‌کند^[۴]. این الگوها نشان‌دهنده تعامل پیچیده میان محیط طبیعی و عوامل انسانی در تعیین توزیع جمعیت یمن است. مناطق حاصلخیز و دارای منابع آب همچنان پرجمعیت باقی می‌مانند، درحالی‌که نواحی خشک و بیابانی از تراکم پایینی برخوردارند. علاوه‌برآن، تحولات سیاسی و نظامی نقش مهمی در تغییر ساختار سکونتی کشور ایفا کرده‌اند.

تنوع جغرافیایی و نقش آن در پراکنش جمعیت

تنوع جغرافیایی یمن، شامل کوهستان‌ها، دشت‌های حاصلخیز، مناطق ساحلی و بیابان‌های گسترده، تأثیر تعیین‌کننده‌ای بر پخش جمعیت دارد. هر یک از این مناطق ویژگی‌های خاصی دارند که باعث می‌شود جمعیت به شکل متفاوتی در سراسر کشور پراکنده شود.

مناطق کوهستانی و حاصلخیز

مناطقی مانند کوه‌های غربی و جنوب غربی، به دلیل بارش‌های نسبی مناسب و خاک حاصلخیز، از جمعیت بالاتری برخوردارند.
استان‌های آب، تعز و ذمار به‌عنوان مراکز کشاورزی، محل سکونت درصد زیادی از مردم یمن هستند^[۵].

مناطق ساحلی

سواحل غربی و جنوبی یمن، به علت دسترسی به دریای سرخ و دریای عرب، شاهد تمرکز جمعیتی هستند. این مناطق به دلیل فعالیت‌های تجاری دریایی و شیلات، به توسعه اقتصادی کمک کرده‌اند.
شهرهای ساحلی مانند عدن و حدیده به دلیل موقعیت استراتژیک خود، دارای جمعیت قابل‌توجهی هستند^[۶].

مناطق بیابانی و کم‌آب

مناطق شرقی و مرکزی، به‌ویژه الربع الخالی، دارای جمعیت بسیار اندکی هستند. این نواحی به دلیل خشکی شدید، کمبود منابع آبی، و نبود زیرساخت‌های مناسب، کمتر مورد توجه برای سکونت قرار گرفته‌اند.
زندگی در این مناطق اغلب محدود به جوامع عشایری کوچ‌نشین است که عمدتاً به دامداری وابسته هستند^[۷].

تأثیر جغرافیا بر فعالیت‌های اقتصادی

مناطق حاصلخیز غربی، به‌عنوان قطب کشاورزی یمن شناخته می‌شوند و بخش عمده‌ای از تولیدات زراعی کشور را تأمین می‌کنند.
مناطق ساحلی، به‌ویژه عدن و حدیده، به دلیل موقعیت تجاری و بندری، در جذب جمعیت نقش مهمی ایفا کرده‌اند^[۸].
مناطق بیابانی عمدتاً دارای ذخایر معدنی هستند، اما به دلیل نبود آب و زیرساخت‌های لازم، جمعیت پایینی دارند.

تنوع جغرافیایی باعث شده است که الگوهای سکونت در یمن به‌شدت وابسته به ویژگی‌های طبیعی هر منطقه باشد. مناطقی که دسترسی به منابع آب، زمین‌های حاصلخیز و زیرساخت‌های حیاتی دارند، تراکم جمعیتی بیشتری را تجربه می‌کنند، درحالی‌که نواحی خشک و بیابانی به طور طبیعی کم‌جمعیت باقی می‌مانند. این تفاوت‌ها در پراکندگی جمعیت، مستلزم برنامه‌ریزی ویژه برای مدیریت منابع و تأمین زیرساخت‌های پایدار در مناطق مختلف کشور است^[۹].

نیز نگاه کنید به

کتابشناسی

↑ المركز الوطنی للإحصاء. (2024). التوزيع السكانی فی اليمن وتأثير العوامل البيئيه. المركز الوطنی للإحصاء اليمنی. تم الاسترجاع من https://data.humdata.org/dataset/yemen-population-estimates
↑ Rub al-Khali | Map & Facts. (n.d.). Encyclopedia Britannica, Retrieved from https://www.britannica.com/place/Rub-al-Khali
↑ Juneau, T. (2025, March 26). External intervention and damages to human security in Yemen. Brookings, Retrieved from https://www.brookings.edu/articles/external-intervention-and-damages-to-human-security-in-yemen/
↑ منظمه الأمم المتحده. (2025). الهجره الداخليه والنزوح فی اليمن: تحليل ديموغرافی. الأمم المتحده: قسم السكان. تم الاسترجاع من https://cso-yemen.org/yemen-demographics/
↑ Yemen Demographics Dynamics: A Population Breakdown. (2024, November 14). Dog Academic, Retrieved from https://cso-yemen.org/yemen-demographics/
↑ National Report (NIP Coastal Areas of Yemen). (2024). Coastal Population and Economic Activities in Yemen. Retrieved from https://persga.org/app/uploads/sites/7/2024/03/1710328249_814_156215_18_pops_yemen_report.pdf
↑ ‌World Population Review. (2025). Yemen Population and Geographic Distribution. Retrieved from https://worldpopulationreview.com/countries/yemen
↑ التكلفه الاقتصاديه لحرب اليمن وأثرها على أطراف الصراع/ مركز الجزيره للدراسات. (2025). مركز الجزيره للدراسات. http://studies.aljazeera.net/ar/reports/2018/08/180828103009408.html
↑ Economic Activities in Yemen. (2024). Primary, Secondary, and Tertiary Sectors in Yemen. Retrieved from https://www.economicactivity.org/economic-activities-in-yemen-primary-secondary-tertiary-and-quaternary/

نویسنده مقاله

نرگس شکوری

[1] المركز الوطنی للإحصاء. (2024). التوزيع السكانی فی اليمن وتأثير العوامل البيئيه. المركز الوطنی للإحصاء اليمنی. تم الاسترجاع من https://data.humdata.org/dataset/yemen-population-estimates

[2] Rub al-Khali | Map & Facts. (n.d.). Encyclopedia Britannica, Retrieved from https://www.britannica.com/place/Rub-al-Khali

[3] Juneau, T. (2025, March 26). External intervention and damages to human security in Yemen. Brookings, Retrieved from https://www.brookings.edu/articles/external-intervention-and-damages-to-human-security-in-yemen/

[4] منظمه الأمم المتحده. (2025). الهجره الداخليه والنزوح فی اليمن: تحليل ديموغرافی. الأمم المتحده: قسم السكان. تم الاسترجاع من https://cso-yemen.org/yemen-demographics/

[5] Yemen Demographics Dynamics: A Population Breakdown. (2024, November 14). Dog Academic, Retrieved from https://cso-yemen.org/yemen-demographics/

[6] National Report (NIP Coastal Areas of Yemen). (2024). Coastal Population and Economic Activities in Yemen. Retrieved from https://persga.org/app/uploads/sites/7/2024/03/1710328249_814_156215_18_pops_yemen_report.pdf

[7] ‌World Population Review. (2025). Yemen Population and Geographic Distribution. Retrieved from https://worldpopulationreview.com/countries/yemen

[8] التكلفه الاقتصاديه لحرب اليمن وأثرها على أطراف الصراع/ مركز الجزيره للدراسات. (2025). مركز الجزيره للدراسات. http://studies.aljazeera.net/ar/reports/2018/08/180828103009408.html

[9] Economic Activities in Yemen. (2024). Primary, Secondary, and Tertiary Sectors in Yemen. Retrieved from https://www.economicactivity.org/economic-activities-in-yemen-primary-secondary-tertiary-and-quaternary/

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]