رسانه و وسايل ارتباط جمعی چین

براساس اسناد و مدارک مکتوب، تاریخ روزنامه نگاری و یا خبر رسانی در چین باستان، به دوران حاکمیت سلسله­ی خَن (206 پیش از میلاد تا220میلادی) بر می­گردد، که اطلاعیه­ها، فرامین و احکام صادره از سوی دربار امپراتوری و برخی از اطلاعات و اخبار ضروری، از طریق انتشار محدود در اختیار مقامات و نهادهای خاصی قرار می­گرفت. مقامات اجازه داشتند که برخی از این اطلاعات و اخبار را به­صورت شفاهی به آگاهی مردم نیز برسانند. برخی از مورخان نیز انتشار اینگونه روزنامه­های خبری رسمی را مربوط به دوران حاکمیت سلسله­های بهار و پاییز و یا سلسله­ی تانگ(618 تا906میلادی) می­دانند. پیش از اختراع حروف چاپی، این نشریات یا دست نویس بوده و یا با حکاکی روی تخته چوب و سپس چاپ روی پارچه­ی ابریشمی و یا کاغذ چاپ می­شدند.

(www.entarca.msn/encyclopedia)

پیش از اختراع روزنامه به شکل مدرن امروزین در اوایل قرن هفدهم، از سوی امپراتوری­ها و دولت­های مهم جهان، از جمله دربار امپراتوری چین، بولتن­های خبری رسمی برای ابلاغ دستورالعمل­ها و بیانیه­های رسمی دولتی منتشر می­شد. در دروان سلسله­ی خَن این نوع رسانه­های خبری تیپائو[i] و یا دیپائو[ii] و در دوران سلسله­ی تانگ، کای یوان­زیبائو[iii] یا بولتن خبری دربار خوانده می­شدند. نخستین اشاره به انتشار روزنامه توسط بخش غیر دولتی در این کشور مربوط به سال1582 و در اواخر دوران سلسله­ی مینگ به نام جینگ­ پائو[iv] یا گازت پکن[v] است که خیلی­ها آن را قدیمی­ترین روزنامه­ی جهان دانسته­اند. (Brook, Timothy, 1998: xxi)

بخش 1- رسانه­ها و مطبوعات در چین

شکل گیری رسانه­ها

مطبوعات و رسانه­های جدید در سرزمین چین، مانند سایر نمادهای فرهنگ غرب، در دوران حضور مسیونرها و تجار و نیروهای نظامی غرب در این منطقه از جهان و در دهه­ی1890 شکل گرفت. اغلب روزنامه­هایی که در آن زمان منتشر می­شدند، توسط خارجی­ها، به ویژه میسیونرها و تجار غربی راه اندازی و مدیریت می­شدند. لذا، یکی از قدیمی­ترین روزنامه­های این کشور روزنامه­ی شِن­بائو[vi]است که از سال1872 تا1949 با بیش از25600شماره و به مدت 77 سال بدون وقفه منتشر گردید که در تاریخ روزنامه نگاری چین یک رکورد به­شمار می­رود.

(Chunming li, Wei Zhang,2006)

سفر نخستین گروه از دانشجویان چینی برای تحصیل در غرب و آشنایی آن­ها با سیستم روزنامه نگاری مدرن در کشورهای اروپایی نیز موجب شد تا پس از بازگشت آنان به چین، تلاش برای راه اندازی روزنامه­های جدید افزایش یابد. جنبش چهارم ماه مه در سال1919نیز زمینه­ی ظهور روزنامه­های مستقل در این کشور را فراهم ساخت. ولی روند روزنامه نگاری مدرن و مستقل در دهه­های 1930 به بعد به واسطه­ی اعمال سانسورهای خفه کننده و شدید توسط دولت ملی در همان آغاز با مشکلات فراوانر روبه رو شده و این فضای محدود جایی برای شکوفایی خلاقیت­های مطبوعاتی باقی نگذاشت، اگرچه در همین شرایط نیز فرصت­های خوبی برای رشد روزنامه های آزاد و مستقل فراهم می­شد. (Ting Ni, 2005)

مطبوعات چین در دوران حاکمیت حزب کمونیست

پس از روی کار آمدن حزب کمونیست در چین، رابطه­ی مطبوعات و روزنامه­ها با دولت و حاکمیت در این کشور، 5 مرحله و فاز مختلف و گوناگون را پشت سر گذاشته که هر یک از این مراحل ویژگی­های خاص خود را دارند.

1-مرحله­ی نخست از دوران تأسیس جمهوری خلق چین در سال1949آغاز و تا سال1966(آغاز دوران انقلاب فرهنگی) ادامه داشت. در این دوران مالکیت خصوصی از تمام مطبوعات و روزنامه­ها سلب و به تدریج همه­ی رسانه­ها به ارگان حزب کمونیست تبدیل شدند. سلطه­ی حزب و دولت بر مطبوعات در دوران تخیلی«جهش بزرگ به جلو»(1959 تا1962) که بیش از حد به جایگاه طبقاتی تأکید و انحراف از واقعیت ها حاکم بود، بیش از پیش سایه انداخت.

2-مرحله­ی دوم از سال1966آغاز و تا سال1978(پایان دوران انقلاب فرهنگی و حاکمیت اندیشه­های مائو و باند چهار نفره) ادامه یافت. در این مرحله انتشار تقریبا تمام روزنامه­ها، به غیر از 43روزنامه­ی متعلق به حزب، متوقف گردید. تمام روزنامه­های استانی نیز دقیقا مطالب منتشره از سوی روزنامه­ی خلق که ارگان رسمی و سخنگوی حزب کمونیست و دولت بوده و هنوز هم هست، را کپی کرده و تمام تیترها، سوتیترها، مطالب، اخبار و مقالات آن را عینا منتشر می­کردند. در آن دوران مردم اخبار و مطالب این رسانه­ها را تماما دروغ، مبالغه آمیز و توخالی می­پنداشتند.

3-مرحله­ی سوم از سال1978(آغاز دوران اصلاحات) شروع و تا سال1989(تظاهرات خشونت آمیز میدان تیَن اَن مِن) ادامه یافت. دورانی که در یازدهمین اجلاس کمیته­ی مرکزی حزب کمونیست اندیشه­های اصلاح طلبانه و سیاست درهای باز دِنگ شیائو پینگ به تصویب و به مورد اجرا گذاشته شد. سیاست اصلاحات بار دیگر زمینه را برای شکوفایی مطبوعات و رسانه­ها فراهم کرد. مهم­ترین هدف رسانه­ها در این دوران تلاش برای به دست آوردن آزادی مطبوعات بود. توقف سوبسیدهای دولتی به مطبوعات و افزایش درآمدها از طریق چاپ آگهی و تبلیغات شرکت­ها و پرداختن به سایر فعالیت­های اقتصادی در این مدت، راه را برای استقلال بیشتر مطبوعات فراهم و در نتیجه، خودمختاری مدیران و سردبیران افزایش و رسانه­های چین شاهد سریع­ترین رشدها بودند.

4-آغاز جنبش دانشجویی میدان تیَن اَن­مِن در سال1989 و سرکوب خشونت آمیز آن، فاز چهارم مطبوعات چین به­شمار می­آید. در این دوران، روزنامه نگارن و سردبیران مطبوعات با شرکت در تظاهرات، گزارش­های مستقل و آزادی از رویدادها و حوادث و جریان اعتراضات مردمی و دموکراسی خواهی آنان منتشر و به اعتراضات مردمی پیوسته بودند. آن­ها با حمل پلاکارت­هایی با مضمون«ما را باور نکنید، ما دروغ می­گوییم» همبستگی خود را با جریانات سیاسی و اجتماعی روز اعلام می­کرده و مستقلا به تحلیل مسایل سیاسی روز می­پرداختند. با سرکوب تظاهرات دانشجویی، بهار مطبوعات نیز خیلی زود به پایان رسید و پاییز سختی آغاز شد. رهبران و مقامات حزبی، مطبوعات و رسانه­ها را به همراهی با عوامل بورژوا متهم و آن­ها را تحت فشار شدید قرار دادند. بدین­گونه بود که گفتمان امید بخش قانونی شدن فعالیت و آزادی مطبوعات سریعا فروکش کرد.

5-با محدود شدن فضای باز سیاسی به روی مطبوعات پس از جریان میدان تیان اَن­مِن،  مطبوعات شاهد عقبگرد از صحنه­ی سیاسی و پیش گرفتن رویکردی اقتصادی و بازاری که اجازه می­دهد رسانه­ها هرچه بیشتر به تجاری شدن روی آورده و سریع رشد و گسترش یابند[1]، و همزمان با محدودیت­های فراوانی در زمینه­های سیاسی و اجتماعی مواجه شوند. در این روند ترکیبی از« منطق حزبی و منطق شدید بازار» که از ویژگی­های امروز مطبوعات و رسانه­های چینی است، اعمال می­شود(Ting Ni,2005).

دسته بندی مطبوعات در چین

امروزه، با توجه به آغاز پنجمین مرحله از روند مطبوعات در چین، می توان رسانه­های مکتوب(روزنامه) این کشور را که تعداد عناوین آن­ها بالغ بر2200عنوان با تیراژ کلی بیش از6/96میلیون نسخه[2] در روز است را در گروه­های زیر دسته بندی کرد:

1-مطبوعات ارگان حزب کمونیست: مانند روزنامه­ی پرتیراژ خلق[vii](به زبان­های، چینی، انگلیسی، عربی، اسپانیایی، فرانسوی به صورت آنلاین) و سایر مطبوعات و روزنامه­های وابسته و مطبوعات استانی این مؤسسه.

2-مطبوعات تجاری و روزنامه­های تخصصی: مانند روزنامه­ی وِن خویی[viii]، روزنامه­ی خلق راه آهن[ix]، و روزنامه­ی تجارت چین[x].

3-روزنامه­های ارگان شهرها: مانند روزنامه­ی جوانان پکن[xi]، روزنامه­ی شهری غرب چین[xii]، و سایر روزنامه­های عصری که در شهرهای بزرگ منتشر می­شوند.

4-نشریات مربوط به تجارت و بازرگانی: مانند روزنامه­ی تجاری چِنگ­دو[xiii]، و اقتصاد روز[xiv].

5-روزنامه­های ارایه کننده­ی اطلاعات خدماتی: مانند روزنامه­ های«راهنمای خرید» و «راهنمای خرید کالای بهتر».

6-نشریات گزیده­ی اخبار و مقالات: مانند روزنامه­ی گزیده­ی اخبار.

7-روزنامه­ها و نشریات متعلق به ارتش: مانند روزنامه­ی ارتش آزادیبخش خلق.

البته در کنار این روزنامه­ها، طیف وسیعی از هفته نامه­ها و مجلات هفتگی و یا شماره­ی آخر هفته­ی روزنامه­های یومیه منتشر می­شود که به خاطر گزارش­های مفصل و تحلیلی از مسایل سیاسی و اجتماعی روز از داخل و خارج کشور آن­ها، با استقبال فراوان خوانندگان قرار می­گیرند. اکثر قریب به اتفاق روزنامه­ها در این کشور به زبان چینی رسمی ماندارین منتشر می­شوند، ولی برخی از روزنامه­های دولتی در مناطق اقلیت نشین این کشور مانند مغولستان داخلی، سین کیانگ و تبت، به زبان محلی چاپ می­گردند. در چین حدود 20روزنامه نیز به زبان انگلیسی چاپ و منتشر می­شود که روزنامه­های چاینا دیلی، گلوال تایمز، روزنامه­ی آنلاین خلق، از جمله­ی آن­ها هستند.

لازم به ذکر است­که، همانگونه که هنوز در این کشور روزنامه­ی خصوصی وجود ندارد، مطبوعات و رسانه­ی مستقل متعلق به اقوام و اقلیت­های نژادی(55 اقلیت قومی غیر از نژاد خَن) هم در این کشور به چشم نمی­خورد.

سیستم توزیع مطبوعات و نشریات

تا سال1990میلادی که تمامی مطبوعات چین از سوبسید دولتی استفاده می­کردند، اکثر روزنامه­ها و منشورات نیز توسط پست دولتی توزیع می­شد. ولی با اجرای موفقیت آمیز اصلاحات اقتصادی و سیاست دولت مبنی بر اجرای اصلاحات تدریجی در بخش رسانه­ها، زمینه برای چاپ آگهی­های تجاری و تبلیغاتی و کسب درآمد از این طریق فراهم و نشریات بخش عمده­ای از هزینه­های خود را از این راه به دست آوردند. کاهش حمایت دولت از نشریات و مطبوعات و افزایش تقاضا و نیاز مردم به روزنامه­ها و مجلات با کیفیت، رقابت شدیدی را در میان آنان برای جذب خوانندگان به وجود آورد. لذا، در شبکه­ی توزیع مطبوعات نیز تحولات عمیقی روی داد، به نحوی­که با آغاز قرن 21تقریبا تمامی روزنامه­ها و مطبوعات سیستم توزیع خاص خود شامل: از طریق پست، دکه­های مطبوعات، خرده فروشی­های خیابانی و... را دارند. (www.pressreference.com)

نقش رسانه­ها در برنامه­هاي سیاسی و فرهنگي چین

در دوران حكومت كمونيست­ها و حاكميت اقتصاد متمركز، كليه­ي مطبوعات چين تحت نظارت مستقيم حزب و دولت قرار داشت و واقعيات اجتماعي، سياسي، و اقتصادي در آن­ها انعكاسي نداشت و آزادي ارايه نظر و عقيده محدود بود. با شروع سياست اصلاحات و گشودن درب­ها، وضعيت گذشته تا حد بسيار زيادي تغيير يافته و مطبوعات به سوي نظامي فعال­تر و باز­تر قدم برداشته اند. اصلاحات و رشد و توسعه­ی اقتصادي، حضور گسترده­ی سرمايه گذاران خارجي، توسعه­ی اجتماعي، بالا رفتن سطح دانش و آگاهي مردم، عضویت چین در سازمان تجارت جهاني، ورود گسترده­ی سرمایه­های خارجي تحت عناوين مختلف به چين، تحصيل قشر عظيمي از دانشجويان و مسئولان كشوري در خارج ازچين، پيشرفت وتوسعه­ی فن آوري ارتباطات و اطلاع رساني، الحاق هنگ­كنگ و ماكائو به سرزمين مادري، ضرورت بازنگري در سياست­هاي مديريتي كشور، تجديد ساختار حزبي و ورود نسل جديد به تشكيلات حزبي كه خود را خيلي مقيد به حركت در چارچوب خشك ایدئولوژی حزبي نمي دانستند ودر نهايت ضرورت گسترش روابط بين‌الملل چين وعلل و عوامل گوناگون ديگر، موجب گرديده كه فضای رسانه­هاي گروهي و مطبوعات و راديو تلويزيون در این کشور نسبت به گذشته تغيير پيدا كرده و از تنوع و آزادي بيشتري برخوردار شود و به­صورت كنترل شده و برنامه‌ريزي شده و به­تدريج در چارچوب كلي سياست حزب كمونيست چين از وضعيت مشهور« نه بزرگ» در زمينه­ی مطبوعات، به شرايط مطلوب­تر فعلي منتقل شود. سياستگذاري واحد در زمينه­ی مطبوعات، تخصصي شدن آن­ها، استفاده از فن­آوري پيشرفته­ی مطبوعاتي و انتشاراتي، بالا رفتن كيفيت چاپ و صحفه آرايي، استفاده از تصاوير رنگي، و تا حدی استفاده از سوبسيدهاي دولتي، پرهيز از مسايل جنجالي و درگيري­هاي سیاسی و مطبوعاتي در زمينه­ی مسايل داخلي و ده­ها امتيازديگر از ويژگي­هاي دنياي رسانه­هاي جمعي امروز چين به شمار می­روند.

رسانه­هاي چين از مهم­ترين ابزارهاي دولت در دفاع از خود در مقابل موضوعات حساسي كه پيوسته مورد انتقاد قرار مي­گيرد به حساب مي­آيد. پرداختن به موضوعاتي از قبيل حفظ محيط زيست، ثبات سياسي و اجتماعي، پيوستگي ملي، مبارزه عليه فساد، حقوق بشر، و كاهش فقر در دستور العمل همه رسانه­ها  قرار دارد.

چين در اجرای سياست درهاي باز خود تكيه­ی بسياري بر رسانه­ها نموده و كانال­هاي ارتباطي خود را به سرعت توسعه بخشيده است. هر يك از سازمان­ها و نهادها، هم­چون تلويزيون مركزي چين[xv]، خبرگزاري شين خوا[xvi] و روزنامه­ی مردم[xvii] از توليد برنامه­هايي كه براي پيش برد نفوذ بين المللي چين تهيه كرده اند  تا مبلغ 19/2 ميليارد دلار دريافت كرده اند. برای نمونه، كانال 9 انگليسي زبان سی­سی­تی­وی. تنها در عرض چند سال توانسته تا 98درصد از كره­ی زمين را تحت پوشش خود قرار دهد. این رسانه­ها، ديدگاه­های چین در قبال مسايلي كه در داخل چين، و در آسيا و جهان روي مي­دهد تبيين مي نمايند. توجه داشته باشيم كه از 1949تا اواخر دهه­ی 1970، شهرت چين در خارج از مرزهايش تنها به بلوک شرق و اردوي سوسياليستي و چند كشور در حال توسعه­ی آسيايي و آفريقايي و آمريكاي لاتين محدود مي­شد و ويژگي آن محتواي سياسي و ايدئولوژيك آن بود. در اين دوران، ابزار اصلي تبلیغاتی و رسانه­ای،  دفاتر آژانس خبري شين­خوا در اين كشورها و انتشاراتي از قبيل چین خلقی[xviii]، و سازندگی چین[xix] و راديو بين المللي چين بودند. فعاليت­هاي خارجي ايستگاه­هاي تلويزيوني چین تنها به تبادل گزارش­های خبري با ايستگاه­هاي تلويزيوني كشورهاي كمونيست  محدود مي­شد. از زمان اصلاحات اقتصادي، به تدريج اين فعاليت­ها از حالت انفعالي و انزوا خارج و بسیار فعال شده­اند. بر اثر توسعه­ی اقتصادي و بالا رفتن حس اعتماد به­نفس ناشي از آن،  چين از سال 2005 اقدام به تأسيس شبكه­هاي ماهواره­اي چند كاناله و چند بعدي در خارج از كشور کرده، تا رشد و توسعه­ی سریع خود را به نمايش گذاشته و توان خود براي ظاهر شدن در قالب يك ابر قدرت، البته صلح جو و غير تهديد آميز، نشان دهد.

(www.eai.nus.edu.sg/vol2no1-zhangxiaoling)

استقلال رسانه­ای در چین

در رسانه­هاي جمعي چين، چيزي به­عنوان خبر، گزارش و تحليل و تفسيرهاي مستقل سياسي از رویدادهای داخلي و بين‌المللي، خارج از آنچه كه از سوي خبرگزاري رسمي و دولتي شين­خوا منتشر مي‌شود، وجود ندارد. در واقع مي­توان گفت، تمامی رسانه­هاي گروهي چين، مجاز به استفاده از منابع تحليلی و خبري، غير از خبرگزاری شين­خوا نيستند. هر خبر و تحليلي كه از سوي اين بنگاه خبري منتشر شود قابل چاپ است، در غير اين­صورت هيچ نشريه­اي مجاز به چاپ هر گونه خبري نيست.

اگر­چه اينترنت و سايت­هاي خبري مستقل و عمده­ی مستقر در خارج از چین، اين انحصار خبري و تحليلي را نقض كرده اند، ولي به­صورت رسمي، اين سلطه هم­چنان در اختيار خبرگزاري شين­خوا است. حتي روزنامه­هاي مهم و معتبري هم­چون روزنامه­ی مردم، چايناديلي، عصر پكن، و جوانان و... كه سخنگوی حزب بوده و مسئولان آن­ها را عمدتا مقامات حزبي و دولتي تشکیل می­دهند نيز مجاز به چاپ و انتشار خبر، خارج از شبكه­ی خبري شين­خوا نيستند. همين رویه­ی مستمر اتكاء به يك منبع خبري، تاكنون مانع از آن شده كه جامعه­ی مطبوعاتي مستقل از دولت شكل به­گيرد. خبرنگاران و تحليل­گران مطبوعاتي جرأت و جسارت آن را ندارند تا پا را فراتر از خطوط قرمز تعيين شده از سوي شوراي مطبوعاتي و رسانه­اي چين بگذارند. اصلاً در سيستم قضايي دولت چين هم مقررات خاص جامعي براي برخورد با جرايم مطبوعاتي تعريف نشده است و در موارد نادري كه جرمي اتقاق افتاده، به­صورت موردي وبراساس تصميم مقامات بالا برخورد شده و اين­گونه تصميم­ها، انعكاس آن­چناني هم در مطبوعات و رسانه­هاي جمعی نداشته است. لذا، يكي از چالش­هاي پيش روي دولت براي تشكيل بنگاه­هاي بزرگ رسانه­اي واجازه­ی فعاليت دادن به بخش خصوصي و مؤسسات رسانه­اي خارجي، نداشتن قوانين و مقررات لازم در اين زمينه است. با ورود چين به سازمان تجارت جهاني و ضرورت رعايت قوانين و مقررات بين‌المللي و تلاش بخش خصوصي و سرمايه گذاران وشركت­هاي خارجي براي ورود به بخش صنعت مطبوعات و رسانه­هاي چين، موجب گرديده تا دولت­مردان كه در حال حاضر كنترل كامل رسانه­هاي این کشور را در اختيار دارند، براي رويارويي با چالش­هاي پيش­روي و جلوگيري از خارج شدن رسانه­ها از چارچوب نظارتي و كنترلي دولت و آماده سازي بخش رسانه­ها براي روزی که احتمالاً بخشي از اين صنعت توسط بخش خصوصي و سرمايه­گذاران خارجي كنترل خواهد شد و بالا بردن  توان رقابتی رسانه­های داخلی، برنامه ريزي­هاي متعدد كوتاه مدت و بلند مدتي را انجام دهند تا بتوانند از خارج شدن اين بخش حساس از كنترل كامل دولت مانع شوند.

در حال­حاضر، مطبوعات رسالت خود را پيشبرد اهداف اصلاحات اقتصادي، ايجاد شبكه­هاي اطلاع رساني و آشنا ساختن مردم با سيستم جديد مي­دانند. علاوه بر مطبوعات رسمي، شمار مطبوعات درون­گروهي نيز در حال افزایش است ولي آمار دقيق و روشني از روزنامه­هاي درون حزبی وجود ندارد. مجموع روزنامه­ها و نشريات رسمي و درون­گروهي را بيش از 30000 مورد ذكر كرده اند. (كتاب سبز چين، 1380 : 111)

رسانه­ها و مطبوعات چین از نگاه آمار

در حال­حاضر، براساس آمار منتشره، بيش از 2200 روزنامه، 9000 مجله، 273 ايستگاه راديويي، 352ايستگاه تلويزيوني در سطح ملی و استانی و محلی در اين كشور به فعالیت رسانه­ای و اطلاع رسانی اشتغال دارند. طبق آمار، تا پايان سال2010، تعداد 822 ايستگاه رله و انتقال امواج كوتاه و متوسط راديويي نیز در سرتاسر چین فعال بوده­اند. در اين سال125.69ميليون خانواده به تلويزيون دسترسي داشته و 1.22 ميليون خانواده در30شهر، امکان دسترسی به تلويزيون ديجيتالي داشته­اند كه به ترتيب 94/5 درصد و 95/8 در صد از کل جمعيت چین را پوشش مي­دهند. (www.China.org.cn)

پر تيراژترين روزنامه«روزنامه­ی مردم»، ارگان حزب كمونيست چين، دارای تیراژ 5 ميليون نسخه است. پر تيراژترين روزنامه­ی انگليسي زبان«چاينا ديلي» است كه تيراژ آن 120هزار نسخه است. مجله­ی دو هفته يكبار تحت عنوان«صحبت­هاي وسط ماه» با تيراژ 5 ميليون نسخه، پر فروش­ترين مجله­ی چيني است.

مهم­ترين روزنامه­هاي چين عبارتند از: روزنامه­ی مردم و ضميمه­ی آن براي خارج از كشور، روزنامه­ی گوانگ مين، روزنامه­ی اخبار اقتصادي، روزنامه­ی ارتش آزاديبخش، اخبار جوانان چين، اخبار زنان چين، اخبار آموزشي، اخبار ورزشي چين، روزنامه­ی كارگران، روزنامه­ی دهقانان، و روزنامه­ی علوم و تكنولوژي(كتاب سبز چين ، 1380 : 112) براساس پژوهشی كه در سال­هاي2007 و 2008 در انگلستان انجام گرفت، تأثيررسانه­هاي چين بر تغيير جريان اطلاعات جهاني، كمتر از 5 درصد بوده است. مطالعاتي هم كه در جنوب شرق آسيا در این زمینه انجام گرفت نشان می­دهد، قدرت نرم چين هنوز از حاكميت در اين منطقه به دور است. تصوير چين شايد بهتر از آمريكا باشد اما به خوبي ژاپن نيست. در حقيقت، در عصر انفجار اطلاعات كه بازار بر مبناي تقاضا حركت مي­كند، رسانه­هاي دولتي چين با چالش مواجه شده­اند.(www.eai.nus.edu.sg)  

البته باید متذکر شد­که با توسعه­ی فن­آوری و گسترش ابزارهای اطلاع رسانی در چین، رسانه­ی جدیدی در این کشور به وجود آمده و به سرعت رشد کرده است که550میلیون مشترک اینترنتی و 900میلیون استفاده کننده از موبایل به عنوان ارتش این رسانه­ی جدید، چین را در رأس کشورهای جهان در این زمینه قرار داده است. سایت­های مختلف اجتماعی، وبلاگ­های فردی و جمعی، سایت­های متنوع خبری، رسانه­های صوتی و تصویری، روزنامه­های موبایلی، کتاب­های الکترونیکی، و گسترش انواع رسانه­های دیگر خبری، رقابت سختی را آغاز و عرصه را برای مطبوعات سنتی و سانسور و کنترل­های مرسوم دولتی تنگ کرده است.

رویکرد رقابتی رسانه­های چین

از سالی كه چين به سازمان تجارت جهاني پيوسته است(2001)،  صنعت رسانه­ای چين به سوي تشكيل گروه های«بين رسانه­اي» و «رسانه­ی منطقه­اي» حركت كرده است تا بتواند با گروه­هاي قوي رسانه­اي خارج از كشور رقابت نمايد. گروه راديو، تلويزيون، و فيلم چين[xx]، با سایر سازمان­هاي راديو، تلويزيون، فيلم و شركت­هاي متعدد راديويي، تلويزيوني، و اينترنتي پيوند خورده و به بزرگ­ترين و قوي­ترين گروه چند رسانه­اي در این کشور تبديل شده اند. اين گروه­ها با شرکت­هاي رسانه­اي خارج از كشور مبادله و هم­كاري دارند. از سال 2003، 30 ايستگاه تلويزيوني خارجي از جمله تلويزيون ماهواره­ای فونيكس، و تلويزيون بلومبرگ، در چين شعبه داير كرده­اند و كانال انگليسي زبان سي­سي­تي­وي، برنامه­های خود را از طريق شبكه­ی خبري فاكس در اختیار بينندگان آمريكايي خود قرار می­دهد. (www.China.org.cn)

شبكه­هاي ارتباطي هم­چون شين­خوا، سي­سي­تي­وي، و روزنامه­ی مردم، هنوز هم بخش مهمي از سهم بازار داخلی و خارجی رسانه­ای را به خود اختصاص مي­دهند. رسانه­هاي غير وابسته­ی داخلي( به جز هنگ­كنگ، و ماكائو)، ديگر با جديت از خطوط ترسيم شده توسط دولت تبعيت نمي­كنند. اما اداره­ی کل مطبوعات و نشريات وابسته به شورای دولتی و وزارت راديو، فيلم و تلويزيون، هم­چنان مقررات سختگیرانه و شديدی براي موضوعات ممنوعه وخطوط قرمز خبری تنظيم و به رسانه­ها ابلاغ مي­كنند. از جمله موضوعات ممنوعه را مي­توان مشروعيت حزب كمونيست، سياست­هاي دولت در مورد تبت و سين­كيانگ، فساد و فحشای مقامات و دولت، و گروه غیر قانونی فالون­گونگ بر شمرد.البته پس از برگزاری هجدهمین کنگره­ی حزب کمونیست و برگزیده شدن نخبگان نسل پنجم برای رهبری کشور در اواخر سال 2012، به نظر می­رسد در پاره­ای از سیاست­های اِعمال شده در خصوص محدود کردن مطبوعات به ویژه در زمینه­ی فساد مقامات تجدید نظرهایی صورت گرفته است.

علي­رغم نظارت شديد دولت، رسانه­هاي چين تجاري شده اند. نظارت دولت شامل حال ورزش، سرمايه گذاري و سرگرمي­هاي سود آور نمي­شود. در دهه­ی1980و در دوران دنگ شيائوپينگ، ا ندكي از نظارت شديد دولت بر رسانه­ها كاسته شد. هم­چنان­که اشاره شد، بعد از اعتراضات ميدان تيَن آن­مِن در سال1989، كنترل رسانه­ها شدت يافت ولي در دوران جيانگ زمين و در دهه­ی1990 مجددا كنترل­ها كمتر شد. اما با نفوذ فزاينده­ی اينترنت و امكان بالقوه­ی آن در تشويق ناراضيان، مقررات شديدي در دوران خو جين­تائو وضع شد. طبق گزارش خبرنگاران بدون مرز، چين در سال2010 از اين نظر در رتبه 168 از میان 178 كشور جهان قرار داشت.

مجلات و نشريات مهم و تأثير گذار

زماني مجله­هايي هم­چون مروری بر پکن[xxi]، چین مصور[xxii]، چین امروز[xxiii]، و چین خلقی[xxiv]، و روزنامه­هايي مثل  روزنامه­ی مردم، و راديو بين الملل چين، اصلی­ترین رسانه­های گروهی برای معرفي کشور چين به خارجيان بودند، اما در سال­هاي اخير، این کشور با بهره­گيري از فن­آوری­هاي نوین ارتباطي گام­های بلندی در این زمینه برداشته است.   

گروه انتشارات بين المللي چين[xxv]، در سال1949 با هدف معرفي چين به دنيا از طريق كتاب، مجله و وب­سايت بنيان نهاده شد و اكنون بيش از 20 شعبه در چين و 12 شعبه در آمريكا، انگليس، آلمان، بلژيك، روسيه، مصر، مكزيك، ژاپن، و هنگ­كنگ دارد. تعداد كاركنان آن3000 نفر است كه100 نفر آن­ها خارجي هستند. اين انتشاراتي هر سال بيش از3000 عنوان كتاب و30 نشريه­ی ادواري به بيش از10 زبان منتشر مي­سازد. اين انتشاراتي وب­سايت معروف WWW.CHINA.IRG.CN و­30 سايت ديگر را ساماندهي مي­كند. نمونه­هاي مجلات آن عبارتند از:

مجله­ی مروری بر پکن[xxvi]: از هفته نامه­هاي معتبر سراسري چين است و به­صورت هفتگی در پكن منتشر مي­شود. نخستین شماره­ی آن در سال1958 منتشر شد. گزارش­ها و مقالات آن در مورد امور فرهنگي، اقتصادي، سياسي و اجتماعي و تحولات چين است . تيراژ هر شماره 70هزار نسخه اعلام مي­شود. این مجله، علاوه بر سراسر چين، در150 كشور و منطقه هم هم­زمان توزيع مي­شود. نسخه­ی چاپي آن به زبان انگليسي است ولي نسخه­ی آنلاين مجله به زبان­هاي انگليسي، ژاپني، فرانسوي، آلماني، و چيني روی سایت قرار می­گیرد. گفته می­شود که سايت این مجله بيش از700 هزار بازديد كننده دارد. (www.bjreview.com.cn)

چین مصور[xxvii]: این مجله در سال1950 بنياد نهاده شد و هم اكنون به زبان­هاي چيني، انگليسي، كره­اي، و روسي به چاپ مي­رسد. نسخه­ی آنلاين آن به زبان­هاي چيني، ژاپني، روسي، فرانسوي، آلماني، ايتالياي و عربي است.

مجله­ی زنان چين[xxviii]: اين مجله توسط فدراسيون سراسري زنان چين منتشر مي­شود. نخستین شماره­ی آن در سال1939 به چاپ رسيد. هم اكنون این نشریه به­صورت دو ماهانه منتشر مي­شود. اين مجله در سال­هاي 2003 و 2005 مقام دوم و سوم را در سطح ملي به­دست آورد.

روزنامه­ی گلوبال تایمز[xxix]: اين روزنامه در آوريل سال2009 به زبان انگليسي آغاز به انتشار نمود و هم اكنون از روزنامه­هاي مطرح اين كشور است که توسط ليگ جوانان چين وابسته به حزب كمونيست منتشر مي­شود.

ماهنامه­ی گلوبال[xxx]: اين ماهنامه توسط خبرگزاری شين­خوا منتشر مي­شود و اخبار و اطلاعات فرهنگي، سياسي، اجتماعي، و اقتصادي كشورهاي مختلف دنيا را منعكس مي­سازد.

مجله­ی شهر مصور[xxxi]: اين مجله­ی مصور از مجلات محبوب چيني هاست.

مجله­ی جامعه­ی بین المللی در چین[xxxii]: مجله­اي است ويژه­ی خارجي­هاي مقيم چين و هر دو هفته يك بار به زبان انگليسي منتشر مي­شود.

هفته نامه­ی آخر هفته­ی شهر[xxxiii]: نخستین شماره­ی آن در سال1998 منتشر شد و مجله­ی سرگرمي محسوب مي­شود. این مجله هر دو هفته يك­بار هم­زمان در شهرهای شانگهاي و پكن منتشر مي­شود و اطلاعاتي در باره­ی بازار، چه بخريم؟ كجا برويم؟ .. و معرفي گالري­ها، رستوران­ها و ... ارايه مي­دهد.

مجله­ی چین و جهان[xxxiv]: مجله­ای است تمام الكترونيك و مسايل چين معاصر را منتشر مي­كند.

ماهنامه­ی چین[xxxv]: اين مجله چين دموكراتيك را ترسيم مي­کند.

مجله­ی بهار چین[xxxvi]: این مجله در سال1982 تأسیس شده و از نشريات ادواري طرفدار دموكراسي در چين است.

مجلات و نشریات اسلامي

اگر چه انتشار نشريه­هاي ادواري و غير منظم با محتواي اسلامي از گذشته­هاي دور و حتي در دوران جنگ ضد ژاپني چين در بين مسلمانان از سابقه­ی نسبتا طولاني برخوردار است، ولي گسترش انتشار مجلات اسلامي توسط بخش­هاي غيردولتي و مساجد و مراكز اسلامي پس از اجراي اصلاحات و در بيست سال آخر قرن بيستم از نظر تعداد و كميت در جامعه چين بي سابقه است.

انتشار حدود يكصد عنوان نشريه توسط مسلمانان مناطق مختلف چين در طول سه دهه­ی گذشته، اگر چه در مقايسه با بيش از يازده هزار عنوان مجله و روزنامه­ی منتشره در اين كشور از نظر كميت و كيفييت نا چيز و غيرقابل توجه است، ولي اين اقبال بيانگر رويكرد جامعه­ی مسلمانان اين كشور به حفظ‌ هويت و استفاده از فرصت ايجاد شده و ابزار مطبوعاتي براي مطرح ساختن فرهنگ، تاريخ و گذشته­ی خود و اثبات وجود جامعه­ی چند ده ميليوني مسلمان در جامعه­ی3/1 ميليارد نفري چيني است. از میان نشریات اسلامی، ماهنامه­ی «المسلم الصيني» كه به دو زبان چيني و اويغوري منتشر مي­شود و ماهنامه­ی «مطالعات قوم خوي» كه به ترتيب از سوي انجمن اسلامي سراسري چين و آكادمي علوم اجتماعي استان خودمختار نينگ­شيا و با بودجه­ی دولت چين منتشر و در دكه­ی مطبوعات توزيع مي­شوند، تنها نشريات اسلامی هستند که به صورت رسمی و با مجوز دولتي منتشر می­گردند. بقیه­ی مجلات و نشریات اسلامی، به صورت غیر رسمی و غیر منظم و بدون مجوز رسمی دولت بوده و اجازه­ی فروش و توزیع رسمی را ندارند. و لذا، با کمک­های مالی مردمی و نا منظم منتشر و به صورت رایگان توزیع می­شوند که برخي از این نشریات به شرح زیر می­باشند:

  1-  ماهنامه­ی«اطلاعات مسلمانان»: اين ماهنامه در سال1999 توسط انجمن آموزش فرهنگي مسلمانان شهر لانجو از استان گانسو تاسيس شد.

2-  مجله­ی«الفتح»: فصلنامه­ی الفتح ابتدا در سال1992 از سوي مدرسه­ی زبان­هاي عربي ـ چيني شي­گو در لانجو راه اندازي و سپس از سوي مركز مبادلات فرهنگي مسلمانان لنجو منتشر می­گردد.

3- فصلنامه­ی«مسلمانان گانسو»: مجله­اي  است كه از سوي انجمن اسلامي استان گانسو منتشر مي­گردد و سردبير آن آقاي يانگ گوانگ­رونگ[xxxvii] است.  انتشار اين مجله از سپتامبر سال1991 آغاز و تاكنون بيش از 47 شماره از آن منتشر گرديده است.

4ـ دو ماهنامه­ی«هنرهاي اسلامي»: شامل شعر، ادبيات، نقاشي و خوشنويسي مسلمانان چين که از اوايل سال 2000میلادی، توسط شركت با مسئوليت محدود هنر اسلامي گانسو آغاز به نشر نموده است.

5-‌‌ فصلنامه­ی«پژوهش فرهنگ اسلامي»:  مجله­ی علمي و تحقيقاتي است كه در سال1994 توسط موسسه­ی فرهنگ اسلامي شهر شي­آن، مركز استان شانسي آغاز به انتشار نمود.

6 ـ فصلنامه­ی«مسلمانان شانـگهاي»: از سوي انجمن اسلامي شهر شانــگهاي تهيه و منتشر مي­شود.

7ـ فصلنامه­ی«مسلمانان جي­نَن»:‌ در سال1988 توسط انجمن اسلامي شهر جي­نَن مركز استان شاندونگ تاسيس و منتشر گرديد.

8 - فصلنامه­ی«امين»: در سال1997 از سوي مدرسه­ی اسلامي شهر جو­كو  چاپ و منتشر گرديده است.

9 - گاهنامه­ی«اخبار مسجد جنوب تيَن­مو»: از سوي مسجد تيَن­مو در شهر بندري تيَن­جين و توسط گروهي از مسلمانان تهيه و منتشر مي­گردد.

10- نشريه­ی«حوزه­ی تحصيل و آموزش»: دو هفته يكبار از سوي مسجد خَن­جونگ(در استان شيَن­سي) منتشر مي­شود.  

11- نشريه­ی«آموزشگاه فني حرفه­اي مسلمانان دالي»: هر شش ماه يك­بار از سوي آموزشگاه فني حرفه­اي شهرستان دالي در استان يونن چاپ و منتشر مي­شود. 

12ـ «مسلمانان خوي و ايغور خونَن»: نام نشريه­اي است كه هر 6 ماه يك­بار توسط انجمن اسلامي شهر خونَن مركز استان خو­بِي  چاپ و منتشر مي­گردد.

13- نشريه­ی«هلال»: مجله­ی ماهانه­اي است كه توسط مركز تربيت فرهنگي مسلمانان شهر پينگ­ ليانگ در استان گَن­سو در زمينه­ی علوم قرآني و تعليمات اسلامي چاپ و منتشر مي­شود.

14- دو ماهنامه­ی«نور ستاره»: نشريه­اي است كه از سوي مركز مبادلات فرهنگي مسلمانان شهر گويوان(از استان خودمختار مسلمان نشين نينگ شيا چاپ و توزيع مي­شود. (مجله دراسات قومیه هوی،2003)

روند رو به توسعه صنعت رسانه

بر اساس اظهارات مدير كل مطبوعات و انتشارات چین که وابسته به شورای دولتی این کشور است، در برنامه­ی پنجساله­ی يازدهم(2010 -2005)، كل سرمايه گذاري، تولید محصول، و فروش در بخش صنعت مطبوعات و نشريات دو برابر و در صنعت چاپ اين رقم سه برابر شده است. چين در سال2010 از نظر تعداد عناوين كتاب، تعداد نسخ چاپي، و همين­طور تيراژ روزنامه، در دنيا مقام نخست و از نظر صنعت انتشارات الكترونيك مقام دوم و از نظر محصولات چاپي مقام سوم را داشته است.

بر اساس آمار منتشر شده در سمينار«مطبوعات چيني­هاي خارج از كشور» كه در پنانگ مالزي برگزار شد، در حال­حاضر بيش از280 روزنامه، 230 مجله، 70 ايستگاه راديويي و 10 شبكه­ی تلويزيوني در خارج از كشور توسط چيني­هاي ماوراء بحار به زبان چيني فعاليت مي­كنند. (شين هوا ، 2007)

طبق آمار منتشر شده از سوي مقامات رسمي مطبوعات پكن، زن­ها بيش از مردان به تحصيل در رشته­ی خبرنگاري روي مي­آورند. از مجموع 180هزار نفر خبرنگار شاغل در صنعت مطبوعات این کشور، بيش از 70هزار نفر از آن­ها را زنان تشكيل مي­دهند كه حدود 40 درصد مي­شود. در حالي كه در يك دهه­ی پيش، زنان يك سوم خبرنگاران را تشکیل می­دادند. در گذشته اغلب دانشجويان اين رشته را مردان تشكيل مي­دادند، در حالي­كه دختران بيشتر در رشته­ی ادبيات تحصيل مي­كردند. در سال­هاي اخير، دختران به خبرنگاري روي آورده­اند و به زودي نصف خبرنگاران را تشكيل خواهند داد. در حال­حاضر 61 درصد خبرنگاران زير40 سال هستند. (چاينا ديلي ، 2006)

بخش 2- رسانه­هاي شنیداری(رادیو)

تاریخچه­ی رادیو در چین

نخستین ایستگاه پخش برنامه­های رادیویی در چین، در تاریخ23ژانویه­ی سال1923میلادی توسط یک روزنامه نگار آمریکایی به نام اوسبُرن[xxxviii]در شهر شانگهای راه اندازی شد. از این ایستگاه هر شب یک ساعت برنامه که عمدتا شامل موسیقی و کمی هم اخبار داخلی و خارجی بود پخش می­شد که افزون بر شانگهای در برخی از شهرهای مهم دیگر نیز شنیده می­شد. مؤسس این ایستگاه، سپس با همکاری یکی از تجار محلی اقدام به وارد کردن دستگاه­های رادیوی ساخت آمریکا برای مشتریان نمود که در مدت اندکی بیش از 500دستگاه رادیو به فروش رفته و مورد استقبال مردم واقع شد. این ایستگاه صرفا چند ماه به کار خود ادامه داده و به خاطر کمبود منابع مالی فعالیت آن متوقف گردید. به دنبال این حادثه دومین ایستگاه رادیویی در 15ماه مه سال1924 یک شرکت دیگر آمریکایی به نام کارول[xxxix] با همکاری یک روزنامه­ی محلی به نام شِن بائو[xl]فعالیت خود را آغاز کرد و با ایجاد شبکه­ای از استودیوها در سطح شهر شانگهای، برنامه­های تولیدی این استودیوها را پخش می­کرد. تا این سال دولت چین قانون و مقررات خاصی برای تأسیس ایستگاه­های رادیویی توسط بخش خصوصی تدوین نکرده بود. لذا، در ماه اوت سال1924 نخستین قانون راه اندازی ایستگاه­های رادیویی از سوی دولت تصویب و برای اجرا در اختیار متقاضیان قرار گرفت.

نخستین ایستگاه رادیویی که توسط یک فرد چینی راه اندازی شد، متعلق به شرکت سون سون[xli]بود که در ماه مارس سال1927 در ساختمان این شرکت کار خود را آغاز کرد. این ایستگاه روزانه 6ساعت برنامه پخش می کرد. پخش برنامه­ی این ایستگاه نیز پس از دو سال و نیم فعالیت متوقف شد.

تأسیس نخستین ایستگاه رادیویی دولتی

نخستین ایستگاه رادیویی دولتی که در تاریخ 9ماه مارس سال1935توسط دولت ملی(کومین­تانگ) راه اندازی شد، ایستگاه پخش رادیویی شانگهای نام داشت که با خرید ایستگاه رادیویی که توسط خبرگزاری رویتر و شرکت میلینگتون دایر شده بود، فعالیت خود را آغاز کرد. پس از آن شهردار شانگهای 5 ایستگاه رادیویی دیگر را ایجاد نمود.

با پیشرفت اقتصادی شانگهای و توسعه­ی تجارت داخلی و بین المللی در این شهر، شانگهای به مرکز توسعه­ی رسانه­ی رادیویی تبدیل شد. پیش از سال1931میلادی، تنها حدود 12 ایستگاه رادیویی در این شهر فعال بود، در حالی­که در پایان سال1932، تعداد ایستگاه­ها بالغ بر49 استگاه شد که اغلب توسط چینی­های محلی و به منظور تبلیغ کالاهای تجاری مورد استفاده قرار می­گرفت. در پایان سال1936 تعداد رادیوهای در دست مردم به بیش از 70هزار دستگاه رسید. (www.shme.com)

با آغاز جنگ داخلی و تجاوز ژاپن به چین، شانگهای رونق اقتصادی گذشته­ی خود را از دست داد و در نتیجه ایستگاه­های رادیویی نیز یکی پس از دیگری فعالیت خود ار متوقف کردند. این وضعیت با شکست ژاپن در سال 1945و پایان جنگ تغییر کرد و در پایان سال1946تعداد ایستگاه­های رادیویی به بیش از 100مورد رسید. در ماه مه همان سال دولت ملی مستقر در نَن­جینگ برای سروسامان دادن به ایستگاه­های رادیویی غیر دولتی، و پایان دادن به هرج و مرج موجود در این زمینه، دومین قانون را در این خصوص تصویب و ابلاغ کرد. با اجرای این قانون و محدودیت­هایی که اعمال شد، تنها 22ایستگاه مجوز ادامه­ی فعالیت یافته و این تعداد در ماه مه سال1947 به 19 ایستگاه و در آستانه­ی پیروزی حزب کمونیست بر دولت ملی کومین تانگ، تعداد استگاه­های پخش رادیویی باز هم کاهش پیدا کرد. (www.radiomuseum.org)

با آزاد شدن شهر شانگهای توسط نیروهای کمونیستی، ایستگاه رادیویی خلق شانگهای آغاز به کار نموده و سایر ایستگاه­های خصوصی تحت نظارت و کنترل قرار گرفتند. در اکتبر سال1952، شانزده ایستگاه بخش خصوصی در هم ادغام و تحت نظارت ایستگاه رادیویی خلق شانگهای قرار گرفت و در سپتامبر سال1953، این دو سازمان در هم ادغام گردیده و ایستگاه خلق شانگهای تنها ایستگاه فعال رادیویی در این شهر شد.

وضعیت کنونی ایستگاه­های رادیویی

پس از تأسیس جمهوری خلق چین در سال1949، و حاکمیت حزب کمونیست بر این کشور، ایستگاه­های رادیویی در سراسر چین توسعه یافته و در مناطق مختلف شبکه­های رادیویی با هدف تبلیغ ایده­ها و ایدئولوژی کمونیستی و سیاست­های دولت آغاز به کار کردند. تمام این ایستگاه­ها و برنامه­های آن­ها با نظارت و کنترل مستقیم حزب و دولت فعالیت کرده و به سخنگوی حزب و مدافع سیاست­های دولت تبدیل شدند. پس از اجرای اصلاحات در اواخر دهه­ی1970، شبکه­های رادیویی نیز متحول شده و برنامه­های آن­ها براساس نیاز اقتصاد بازار شکل گرفت.

راديو ملي چين ايستگاه رسمي راديویی دولت چين است و99 كانال پخش دارد و روزانه200 ساعت برنامه پخش مي­كند. افزون براین، هر استان و منطقه­ی خود مختار نیز ايستگاه­هاي راديويي خاص خود را دارند.

براساس آمار منتشره از سوی دولت چین، در سال2010، بیش از78/96 درصد جمعيت اين كشور، زير پوشش راديويي قرار داشتند. در روستاها هم اين رقم به 64/95 درصد مي­رسد. در اين سال جمعا بالغ بر 14/68میلیون ساعت برنامه­ی رادیویی توليد شده كه 04/67میلیون ساعت آن برنامه­هاي راديويي بين المللي بوده است. تعداد ایستگاه­های زمینی رله­ی برنامه­های موج­های کوتاه و بلند رادیویی نیز بیش از 822 ایستگاه است. در حال­حاضر، تنها در شانگهای بیش از 100کانال رادیویی فعال است. در گذشته رادیو وسیله­ای برای رساندن پیام­ها و سخنان مقامات حزبی و دولتی به گوش مردم بود ولی اکنون به وسیله­ای دوطرفه و رساندن خواست­های مردم به گوش مسئولان تبدیل شده است.

راديو بین المللی چین كه در سال1947رسما تأسيس شد، امروزه اكثر نقاط دنيا را تحت پوشش خود دارد. اين ايستگاه راديويي روزانه1520ساعت برنامه به 61زبان خارجي و5 زبان محلي چيني پخش مي­كند. (www.stats.gov.cn)

 این رادیو دارای 30دفتر تهیه­ی خبر در خارج از کشور بوده و برنامه­های آن از بیش از 50موج کوتاه جهت پوشش دادن به تمام دنیا پخش می­شود. صدای این رادیو از موج اِف اِم و اینترنت نیز قابل شنیدن است. راديو پكن نیز در بيشتر استان­ها و مناطق خود مختار و در ژاپن، آمريكا، فرانسه، يوگسلاوي، پاكستان، مكزيك، آلمان، مصر، تايلند، و هنگ كنگ دفتر دارد. در سال1990 ، بیش از209/5 ميليون گيرنده راديو در سرتاسر چين وجود داشته است. (كتاب سبز چين) اين راديو از نظر زمان پخش و تعداد زبان­هایی که برنامه پخش می­کند، در ميان ايستگاه­هاي راديويي جهان (براي خارجيان) مقام سوم را كسب كرده است. (www.China.org.cn)

در هفدهم ماه آوریل سال2012، نخستین رادیو موج اف ام رادیو بین المللی چین در خارج از کشور و در نواکیشوت، پایتخت کشور موریتانی آغاز به کار کرد. (چهارمين خبرنامه رايزني فرهنگي ج.ا.ايران در پكن ، 91)

بخش 3- رسانه­های دیداری(تلویزیون)

تاریخچه­ی تلویزیون در چین

در سرتاسر نیمه­ی نخست قرن بیستم، سرزمین چین در گیر جنگ­های مستمر داخلی و تجاوز خارجی(ژاپن) بود، لذا زیر ساخت­های ناقص، ابتدایی و توسعه نیافته­ی ارتباطات موجود نیز در این درگیری­ها نابود شده و یا در خدمت نیروهای نظامی بود. به همین جهت، تا سال 1958میلادی، زمینه برای تأسیس ایستگاه پخش تلویزیونی فراهم نبود. نخستین ایستگاه تلویزیونی در چین(تلویزیون پکن) در اول ماه مه سال1958راه اندازی شد و طی دو سال تعداد این ایستگاه­ها در شهرهای مختلف به 12مورد رسید. در اوایل دهه­ی1960که اتحاد جماهیر شوروی سابق کمک­های مالی و فنی خود را به کشور چین قطع کرد، توسعه­ی ایستگاه­های نوپای تلویزیونی نیز در این کشور دچار بحران شده و از 23 ایستگاه به 5ایستگاه کاهش یافته و بقیه تعطیل شدند. با آغاز انقلاب فرهنگی(1966 تا1976) همه­ی برنامه­های تلویزیونی ایستگاه­های مختلف یک­سان شدند تا سیاست­های «مبارزات طبقاتی»، «ضد امپریالیستی، ضد بورژوازی، و ضد سرمایه داری» حزب کمونیست و اندیشه­های مائو را تبلیغ و تشریح کنند. لذا، پخش برنامه­های عادی تلویزیون پکن و متعاقب آن در سایر ایستگاه­های محلی در سال1967متوقف شد. تنها در اوایل دهه­ی1970 بود که برنامه­های تلویزیونی به تدریج عادی شده و گسترش یافت. در این دوران، بخش خصوصی و رسانه­های خارجی حق حضور در گسترش رسانه­ای دیداری و شنیداری نداشته و تمام مراحل سیاست­گذاری، تولید و پخش برنامه­ها در اختیار حزب و دولت بود. سیاست مائو این بود که تلویزیون باید«چشم، گوش و زبان» حزب باشد و کاملا در خدمت تبلیغ سیاست­های حزبی و دولت قرار گیرد. به همین جهت، کنترل شدیدی بر تولید و پخش تمام برنامه­های این رسانه اعمال می­شد و از سوی بخش تبلیغات حزب و مدیرکل(وزارت) رادیو، فیلم و تلویزیون تحت نظارت قرار داشت. ایستگاه­های محلی هم به همین منوال تحت کنترل و نظارت کمیته­ی محلی حزب و نماینده­ی نهاد دولتی فوق در آن استان قرار داشتند. برنامه­های قابل پخش نیز محدود به اخبار، تفسیر سیاسی، بیانیه­های سیاسی و تبلیغاتی حزبی و دولتی و برخی برنامه­های تفریحی مورد تأیید کمیته­ی تبلیغات حزب می­شد. پخش فیلم­ها و برنامه­های خارجی تنها یک درصد از برنامه­ها را تشکیل می­داد. آن هم صرفا شامل برنامه­های تولید شده در کشورهای سوسیالیستی می­شد.

( MBC. The Museum of Boroadcast Communication: www.museum.tv.China)

توسعه­ی تلویزیون پس از اجرای اصلاحات

در دوران پس از اجرای اصلاحات، تلویزیون مهم­ترین رسانه­ای بود که به سرعت توسعه یافت. در اول ماه مه سال1978، تلویزیون پکن به تلویزیون مرکزی چین[xlii]به عنوان تنها شبکه­ی سراسری ملی، تغییر نام داد. در سال1994 در سرتاسر کشور بیش از700ایستگاه تلویزیونی فعالیت می­کرد که یک ایستگاه(سی­سی­تی­وی) سراسری، 30 ایستگاه استانی، 300شبکه­ی منطقه­ای، و 350 ایستگاه محلی بود. در همین مدت، تعداد دارندگان دستگاه تلویزیون از چند هزار خانواده در سال1960 به بیش از 230میلیون خانواده در سال 1993 و تعداد بینندگان از 18 میلیون نفر در سال 1975 به 900میلیون بیننده در سال 1993رسید که بزرگترین شبکه­ی تلویزیونی از نظر بیننده در جهان به­شمار می­رفت.

در سال1980، تلویزیون مرکزی چین با برخی از کمپانی­های خارجی قرار داد مبادله­ی برنامه امضا کرده و از تسهیلات ماهواره­ای دریافت و پخش اخبار جهان بهره­مند گردید. در سال1986، این ایستگاه نخستین کانال انگلیسی زبان خود را راه اندازی کرد و متعاقب آن سایر ایستگاه­های استانی نیز اقدام به راه اندازی کانال خبری به زبان انگلیسی کردند. کانال­های آموزشی نیز به سرعت گسترش یافته و دوره­های آموزشی تحصیلات تکمیلی و فنی و حرفه­ای فراگیر شده و میلیون­ها معلم، دانش آموز و دانشجو، و کشاورز در سراسر کشور تحت آموزش این شبکه­ها قرار گرفتند. توان تولید برنامه­های مختلف نیز به شدت افزایش یافت و برنامه­های خبری تلویزیون مرکزی از 3 مورد در روز به 11مورد رسید. طبق آمار، درحال حاضر تعداد ایستگاه­های رله­ی برنامه­های تلویزیونی در سرتاسر این کشور از مرز10هزار گذشته و میزان ایستگاه­های ماهواره­ای و زمینی ارسال و دریافت برنامه به بیش از 50هزار مورد رسیده و سراسر کشور و بخش عظیمی از جهان را تحت پوشش قرار داده است.

مهم­ترین شبکه­ی تلویزیونی چین

تلويزيون مركزي چين بزرگ­ترين و قدرتمندترين ايستگاه تلويزيوني چين است و با بيش از 250 سازمان تلويزيوني از 130 كشور مبادلات برنامه­ای و روابط تجاري دارد. اين تلويزيون سه شبكه­ی اختصاصي خبر، كودك، و موسيقي را راه اندازي نموده است.

) www.China.org.cn)

تلويزيون مركزي چين(CCTV)، با 22 كانال تنها شبكه­ی ملي چين است که بخش بزرگی از بازار تولید و پخش برنامه­هاي تلويزيوني را در چین در اختیار دارد. اين شبکه­ی تلويزيونی با حدود10 هزار كارمند و با درآمدی بسیار بالا، تحت نظارت دو جانبه­ی اداره­ی تبليغات(مسئول نهايي محتواي رسانه­ها) و اداره­ی كل راديو، فيلم و تلويزيون دولتي (كه عمليات و برنامه­ها را فرماندهي مي­كند) اداره مي­شود. معاون وزير به عنوان رئيس تلويزيون مركزي هم هست. مديران اصلي و ساير مسئولان توسط دولت منصوب مي­شوند. اين شبكه اخبار ويژه­ی خود را تهيه كرده و روزانه 11 بار خبر پخش کرده و قوي­ترين و پركارترين  توليد كننده­ی برنامه­ها­ی تلويزيوني در اين كشور به­شمار می­رود. سي­سي­تي­وي تنها شبكه­اي است كه مجوز خريد فيلم از خارج را دارد. تمامي شبكه­هاي محلي بايد اخبار ساعت 7 شب اين شبكه را پوشش دهند. تقريبا 500 ميليون نفر مرتب اين برنامه­ی خبری را تماشا مي­كنند. - (كتاب سبز چين: 114-115)  اگر چه سي سي تي وي قوي­ترين شبكه­ی چين است اما تنها 30 درصد مردم چين بيننده­ی آن هستند.

علاوه بر 300 كانال شبكه­هاي بين المللي، سراسري و استاني چين كه در پكن نيز قابل دريافت هستند، شبكه­ی (BTV)  مخصوص پكن بوده و در اغلب مناطق چين نيز قابل دريافت است. اين شبكه 14 كانال دارد و هر كانال به موضوع خاصي هم­چون ورزش، فيلم­هاي سينمايي، تئاتر، آموزش، خبر و ... مي­پردازد و برنامه­هاي متنوعي به زبان چيني براي شهروندان پكني تهيه و پخش مي­كند. ميزان پوشش راديو و تلويزيون سراسري در اين شهر 99/99 درصد و سطح پوشش تلويزيون­هاي كابلي 64 درصد است. (سابقي ، 1386  : 25-26)

ایجاد فضای بازتر برای برنامه­های تلویزیونی

پس از اجرای اصلاحات در اواخر دهه­ی1970، فضا برای فعالیت شبکه­های تلویزیونی به طور چشمگیری بازتر شده و این تحول افزون بر بخش­های فنی و اقتصادی، شامل بخش­های سیاسی و فرهنگی نیز گردید.

نخستین قدم برای ایجاد فضای باز در تلویزیون، رفع محدودیت از وارد کردن برنامه­های خارجی بود. طی 20سال پیش از اصلاحات تنها شرکت شبکه­ی ملی مجاز به وارد کردن برنامه­های تلویزیون خارجی بود که از نظر کمیت محدود و از نظر محتوا صرفا شامل برنامه­های سیاسی و ایدئولوژیکی می­گردید. با رفع این محدودیت­ها در سال1986، شرکت تولید برنامه­های تلویزیونی آمریکایی لوریمار[xliii]، با امضای قرار­دادی با تلویزیون مرکزی چین، یکجا بیش از 7500ساعت برنامه­ی تفریحی تولیذ آمریکا را در اختیار تلویزیون چین قرار داد. امروزه تمام شبکه­ها برای پر کردن ساعات پخش خود از برنامه­های تولید خارج استفاده می­کنند.

دومین قدم ایجاد شده در این فضا سازماندهی فستیوال­های بین المللی تلویزیونی بود که در سال1986 نخستین فستیوال تلویزیونی چین در شانگهای برگزار شد و امروزه بزرگ­ترین در نوع خود در آسیا و یکی از معتبرترین فستیوال­های تلویزیونی جهان به شمار می­رود. هفته­ی بین المللی تلویزیون پکن، فستیوال تلویزیونی سی­چوان نیز جزو ای فستیوال­ها می­باشند. در اين فستیوال­ها، افزون بر داوري و اعطاي جوايز، مبادلات آكادميك، واردات و صادرات برنامه­هاي تلويزيوني هم انجام مي­شود. فستيوال شانگهاي بزرگترين بازار مبادله­ی برنامه تلويزيوني در آسياست. (www.China.org.cn)

سومین قدم، باز شدن فضای پخش تبلیغات و آگهی است که از نظر اقتصادی شبکه­های تلویزیونی را مستقل­تر و متکی به خود کرده و از این طریق بخش اعظمی از هزینه­های مالی تأمین و وابستگی آن­ها به بودجه­های دولتی کم­تر شده است. در سال­های اخیر اغلب شبکه­ها تجاری شده و برخی تا 70درصد هزینه­های خود را از طریق پخش آگهی تأمین می­کنند. البته، با افزایش بیش از حد ساعاتی که شبکه­های تلویزونی به پخش تبلیغات و آگهی اختصاص می­دادند، از سال 2011 محدویت­هایی برای پخش آگهی به نفع تماشگران برنامه­های تلویزونی از سوی دولت اعمال گردید.

سیاست­های جدید حزب کمونیست چین در زمینه­های سیاست مدرن سازی، تمرکز زدایی، تکثر گرایی و رفع محدودیت­ها نیز زمینه را برای توسعه­ی هرچه بیشتر انواع رسانه­های تلویزیونی فراهم ساخته است.

کانال­های ماهواره­ای

در اوايل دهه­ی1990، كانال­هاي ماهواره­اي تلويزيون براي پخش بين المللي وارد عرصه­ی رسانه­ای شدند. در سال 1992، شبکه­ی چهار سي­سي­تي­وي، به عنوان نخستین كانال تلويزيوني بين المللي چين به زبان چيني و براي چيني­هاي سراسر دنيا شروع به پخش برنامه كرد. در سال2000، کانال 9شبکه­ی سي­سي­تي­وي بين المللی، به زبان انگليسي بيست و چهار ساعته فعال شد. در حال­حاضر، کانال­های عربي، روسي، فرانسوی، و پرتغالي این شبکه نیز به پخش برنامه می­پردازند. در حال حاضر، کانال بين الملل سي­سي­تي­وي، 98 درصد كره­ی زمين را پوشش مي­دهد و در خارج از چين45 ميليون نفر آبونمان آن شده اند. مخاطبان اين كانال­ها هم از تنها چینی­های مقیم خارج تغيير يافته­ است. اگر چه بینندگان چيني­ مقیم خارج مهم هستند، ولی اكنون تمركز بر روی جامعه­ی آمريكا، اروپا و كشورهاي همسايه قرار گرفته است. سكوي تلويزيوني ديوار بزرگ[xliv] كه در سال 2004 تأسيس شده است از نمونه تلاش­هاي متمركز و هماهنگ چين براي گسترش و تعميق نفوذ رسانه­هاي چيني در بازار رسانه­اي جهان است. اين سكو تا كنون خدمات ماهواره­اي را مستقيما به منازل آمريكا، اروپا، كانادا، آسيا، آفريقا، و آمريكاي لاتين وصل كرده است. www.eai.nus.edu.sg)) در مجموع هم اینک 37شبکه­ی ماهواره­ای از پکن و سایر استان­های چین به زبان ماندارین و 8شبکه­ی ماهواره­ای به غیر زبان ماندارین، مانند کره­ای، قزاقی، اویغوری، تبتی و... و 3شبکه­ی ماهواره­ای انیمیشن و کارتونی و 11شبکه­ی ماهواره­ای پولی از چین برنامه پخش می­کنند.

شبکه­های کابلی و دیجیتالی

در سال1991میلادی، نخستین شبکه­ی کابلی در چین شکل گرفت و از سال1992 رسما در چين شروع به كار كرد. در سال1996 تلويزيون مركزي چين 3 ماهواره و 4 ايستگاه انتقال از شركت پان امريكن اجاره كرد و از آن پس برنامه­هاي خود را در سرتاسر جهان پخش کرد. (كتاب سبز چين ،1380: 114)

هم اینک تعداد شبکه­های کابلی در این کشور از مرز20هزار شبکه گذشته که مهم­ترین آن­ها شبکه­ی تلویزیون کابلی شانگهای است که بیش از 2میلیون مشترک داشته و بزرگ­ترین شبکه­ی کابلی جهان از نظر تعداد مشترکان به­شمار می­رود. این شبکه دارای 12کانال است که تمامی زمینه­های خبری، سیاسی، اقتصادی، آموزشی، ورزشی، موسیقی، خدمات عمومی، تفریحی و... را پوشش می­دهد.

براساس آمار، در پایان سال2008، بیش از5/44میلیون مشترک تلویزیون کابلی دیجیتالی در چین وجود دارد. طبق برنامه­ها و سیاست­گذاری­های صورت گرفته توسط دولت چین، تا سال2010 اغلب شهرها و مناطق چین تحت پوشش تلویزیون دیجیتالی قرار گرفته و تا سال2015و فراگیر شدن تلویزیون دیجیتالی، پخش برنامه به­صورت آنالوگ متوقف خواهد شد و چین از تولید کننده­ی تلویزیون­های معمولی به یکی از تولید کنندگان تلویزیون­های دیجیتالی تبدیل خواهد شد.

نقش بخش خصوصی در تولید و تأمین برنامه­های تلویزیونی

گسترش شبكه­هاي تلويزبوني و اصلاحات صورت گرفته در قوانين و مقررات كنترل و نظارت بر رسانه­هاي عمومي، موجب شده كه بخش خصوصي حداقل در زمينه­ی توليد برنامه­هاي تلويزيوني، بخش دولتي را به چالش كشيده و دراين زمينه سلطه­ی خود را بر توليد فيلم و سريال و برنامه­هاي متنوع تلويزيوني به­گستراند. با توجه به فاصله­ی زياد بين عرضه و تقاضا و كم هزينه­تر بودن توليدات بخش خصوصي، در حال حاضر اغلب شبكه­هاي تلويزيوني توليد برنامه­هاي خود را به بخش خصوصي واگذار كرده و هزينه­ی خريد اين برنامه­ها را نيز از طريق پخش آگهي­هاي توليد كنندگان صنعتي بخش خصوصي تأمين مي­كنند. در واقع مي­توان گفت در حال حاضر بخش دولتي تنها كنترل و نظارت بر اجراي قوانين و مقررات را در دست داشته و اين توليد كنندگان بخش خصوصي هستند كه نيازهاي شبكه­هاي تلويزيوني را از نظر برنامه تأمين مي­كنند. بخش خصوصي90 درصد برنامه­هاي شبكه­هاي كابلي را توليد مي­كنند و در مورد شبكه­هاي غير كابلي هم سهم عمده­اي را به خود اختصاص داده‌اند. چون تأمين برنامه براي انبوه شبكه­هاي تلويزيوني موجود و هم­زمان مديريت بر اين مجموعه كاري سخت و طاقت فرسا است. لذا، بخش توليد با استفاده از امكانات بخش خصوصي و توليدات مشترك و مبادله و خريد برنامه از كشورهاي خارجي، نيازهای خود را تأمين مي­كند. پس از اجرای اصلاحات، خيل عظيمي از توليدات شركت­هاي خارجي در زمينه­هاي علمي، آموزشي، ورزشي، تفريحي و سرگرمي و فيلم و سريال با دوبله شدن به زبان چيني و در برخي از موارد با زير نويس چيني، از شبكه­هاي گوناگون پخش مي‌شود واين بازار عظيم، توليد كنندگان خارجي را نيز علي­رغم محدوديت­هاي اعمال شده از سوي دولت، به اين وادي كشانده و آنان با پذيرش تمامی مقررات، به توليد مشترك، و حتي در زمينه­ی پخش مستقيم برنامه­هاي تلويزيون­هاي خارجي در مناطقي خاص، با شبكه­هاي تلويزيوني چين همكاري مي­كنند. ولي با همه­ی اين اوضاع و علي­رغم تلاش بدون وقفه­ی چين براي جذب سرمايه­هاي خارجي در بخش اقتصادي و صنعتي، دولتمردان اين كشور هم­چنان مانع ورود سرمايه­ی خارجي به بخش رسانه­هاي عمومي شده و كنترل خود را در اين خصوص حفظ كرده‌اند.

میزان پوشش شبکه­های تلویزیونی

طبق آمار سال2010، 62/97 درصد جمعيت چین تحت پوشش تلويزيوني قرار دارند. 78/96 در­صد جمعيت روستايي از تلويزيون برخوردارند. 72/188میلیون خانواده كه 40/46 در صد كل جمعيت را تشكيل مي­دهند از راديو و تلويزيون كابلي برخوردارند. كل برنامه­هاي تلويزيوني توليد شده در سال2010، 274290000 ساعت بود. برنامه­ها به 34زبان توليد مي­شوند. تعداد كانال­هاي بين المللي 43 تاست كه 31720000 ساعت برنامه پخش مي­كنند. درآمد راديو و تلويزيون در اين سال به 23017800 ميليون يوان رسيد. 750900 نفر در راديو و تلويزيون مشغول به كارند. تعداد ايستگاه­هاي رله و انتقال امواج كوتاه و متوسط 822 واحد اعلام شده است.

(www.stats.gov.cn)

بخش 4- فن­آوری جدید اطلاعات(اینترنت)

نخستین ارتباط اینترنتی چین با جهان خارج، در تاریخ 20سپتامبر سال1987برقرار شد و این رسانه­ی جدید وارد عرصه­ی رقابت اطلاع­رسانی در این کشور شد. از آن زمان تا کنون، این رسانه به شدت توسعه یافته و گسترش پیدا کرده است، به نحوی­که امروزه، کشور چین به بزرگ­ترین پایگاه کاربران اینترنتی در جهان تبدیل شده است. با توسعه­ی فن­آوری اطلاعات در چین، اینترنت در یکی دو دهه­ی گذشته در این کشور به پدیده­ی فراگیر فرهنگی تأثیر گذاری تبدیل شده است.

در اواخر1994بود كه اينترنت ابعاد جديدي به ديپلماسي عمومي چين داد. از سال1995رسانه­هاي خبري، بنگاه های انتشاراتی، ايستگاه­هاي راديویی و تلويزيونی، برای بهره برداری از امکانات این رسانه وب سايت­هاي اینترنتی خود را راه اندازي نمودند. در سال2001 وب سايت­هاي خبري متعددی هم­چون(China.com.cn) تحت نظارت نهادهای دولتی توسعه يافته و فراگير شده و سايت­هايي براي معرفی چین به خارجی­ها طراحي شد.

) www.eai.nus.edu.sg)

وزارت ارتباطات و کمیسیون توسعه و اصلاحات چین مسئولیت اجرای پروژه­ی ملی توسعه­ی باند پهن اینترنتی چین[xlv] را بر عهده گرفتند. این پروژه به عنوان یکی از طرح­های استراتژیک کشور مطرح شد. در چارچوب این پروژه، شبکه­ی فیبری کشور توسعه یابد. لذا، سرمایه­گذاری­های گسترده­ای برای بهره­برداری از این فن­آوری جدید صورت گرفت.

بنا به گزارش منتشره، چین برای گسترش هرچه بیشتر صنعت اینترنت، تا کنون13ماهواره را به فضا پرتاب کرده است. این پروژه­ها به­منظور تکمیل پوشش کامل آسیا و اقیانوسیه توسط سیستم بایدو[xlvi]( GPS ) چینی بوده است .

این سیستم که رقیب سیستم آمریکایی توییتر محسوب می­شود، با ارسال30 ماهواره تا سال2020 تکمیل خواهد شد. این سیستم در حال­حاضر، در حال گذراندن مراحل آزمایشی است و تا پایان سال2012 یکصد­هزار وسیله­ی نقلیه در چین به دستگاه موقعیت یاب بایدو مجهز خواهند شد. اگرچه در حال­حاضر فقط بخش­های دولتی از برخی از خدمات بایدو استفاده می­کنند، ولی30 میلیون نفر کاربر چینی از سیستم(GPS) استفاده می­کنند. (رويدادنامه فرهنگي چين خرداد91)

 

کاربران اینترنت در چین از نگاه آمار

براساس آمار منتشره از سوی اداره­ی آمار چین، تا ماه دسامبر سال2011میلادی، تعداد کاربران اینترنتی در این کشور به بیش از513میلیون نفر رسید که نسبت به سال2010، 56میلیون افزایش یافته است. از این تعداد136میلیون کاربر روستایی هستند که نشان دهنده­ی گسترش فوق­العاده و فراگیری این رسانه است. پیش بینی شده است که تعداد کاربران اینترنتی در چین تا سال2015 از مرز718میلیون نفر گذشته و شامل بیش از7/52درصد جمعیت این کشور خواهد شد. (China Daily ,2010) طبق این آمار، کاربران چینی به طور متوسط، هر هفته7/18ساعت به صورت آنلاین از اینترنت استفاده می­کنند که 71درصد از این ارتباطات برای کسب خبر از سایت­های مختلف خبری صورت می­گیرد. براساس گزارش منتشره از سوی وزارت صنعت و فن­آوری اطلاع رسانی چین، تا پایان سال2009، تعداد وب سایت­های چینی به23/3میلیون مورد رسیده و سالانه3/12درصد بر این تعداد افزوده می­شود (China Daily, 2010) و 49درصد از کاربران به وبلاگ­های موجود مراجعه کرده و تنها حدود6درصد از این وب­سایت­ها از پایگاه­های اینترنتی خارجی استفاده می­کنند.

(www.thomascrampton.com ,2012)

طبق این گزارش، در سال2011، کاربران چینی مجموعا بیش از 500میلیارد ساعت از اینترنت استفاده کرده که 90درصد این ارتباطات از داخل منازل شخصی بوده است. در همین سال، با توجه به افزایش فوق العاده­ی کاربران اینترنتی و گسترش پایگاه­های خرید اینترنتی، تعداد افرادی که خرید­های خود را از طریق اینترنت انجام داده­اند، به بیش از194میلیون نفر رسیده است و300میلیون نفر از کابران برای ارتباط با اینترنت از موبایل استفاده می­کنند. (www.chinaperspective.com,2012)

کاربران اینترنتی از نظر پایه­ی تحصیلات شامل2/44درصد پایین­تر از مقطع راهنمایی، 3/33درصد در مقطع متوسطه، 5/10درصد لیسانس، و 9/11درصد فوق لیسانس و بالاتر می­شود. این کاربران از نظر سنی شامل 4/28درصد زیر 20سال، 8/29درصد بین 20 تا29 سال، 7/25درصد بین 30تا 39سال، 4/11درصد بین 40تا 49 سال، و 8/4درصد را افراد بالای 50سال تشکیل می دهد. از نظر جنسیت نیز 1/44درصد را زنان و 9/55درصد را مردان تشکیل می­دهند.

(Pretty Graph’s on China’s Internet user Demographics,2012)

نرخ ضریب نفوذ پهنای باند در چین در سال2007 به 7/11درصد رسید در حالی­که این نرخ در کشورهای توسعه یافته برابر با 7/25 درصد است. (رويدادنامه فرهنگي چين  خرداد،91)

درحال حاضر، 81/363میلیون نفر از کاربران چینی از باند پهن اینترنتی استفاده می­کنند.   

تا پایان سال2011، جمعیت کاربران تجارت الکترونیک چین به200میلیون نفر و حجم فروش الکترونیکی نیز در این مدت به750 میلیارد یوان رسید. پیش بینی می­شود چین تا سال2013 به جای آمریکا، به بزرگ­ترین بازار خرده فروشی اینترنتی جهان تبدیل شود. (همان)

ميكروبلاگ وِيبو[xlvii]، كه نسخه­ی چيني توييتر است، هم اكنون در سومين سال فعايت خود350 ميليون كاربر دارد. كاربران با ارسال عكس و فيلم و اظهار نظر و پيام در مورد مسايل مبتلا به جامعه­ی خود در سايت فعال هستند. دولت چين از طريق ويبو مرزهاي جديد انتقاد پذيري، سانسور و خود سانسوري را مي­آزمايد و از اين طريق از افكار عمومي اطلاع می­یابد. آمار نشان‌ مي­دهد كه‌ شركت­هاي‌ اينترنتي‌»سينا[xlviii]»، «سو خو[xlix]» و «نت‌ ايز[l]» محبوب ترين‌ شرکت­های ارايه‌ كننده­ی‌ خدمات‌ اينترنتي‌ در چين‌ هستند كه‌ در اين‌ ميان‌ شركت‌ سينا با 8/94میلیون مشترک، در صدر ايستاده‌ است. (چاينا ديلي ، 2003)

سانسور در اینترنت

پیش از اين، معمولا جريان اطلاعات يك طرفه و از سوي دولت به مردم انجام مي­گرفت ولی اینک جریان دو طرفه شده و مطالب انتقادی در باره­ی مقامات محلی و دولت، رهبري و سياست­هاي حزبی دیگر مثل گذشته سانسور نمي­شود. البته هرگونه مطلب که به تحریک مردم و به تظاهرات و اعتراضات جمعي منجر شود، به شدت سانسور مي­شود. براساس گزارش روزنامه­ی گلوبال تايمز، دولت با اين اقدام سعي دارد تا با قدرت، موضوع پخش شايعات از طريق اينترنت را كنترل و مديريت نمايد. مقامات دولتي گفته اند­كه محدودیت قانونی براي كساني اعمال مي­شود كه مي­خواهند به عنوان كاربر جديد، كاربران خصوصي، و هم­چنين مؤسسات و افراد غير حقيقي از اینترنت استفاده کنند خواهد شد و كاربران قديمي هم­چنان، مي­توانند با عناوين و اسامی غير واقعي خود به فعاليت ادامه دهند. قوانين جديد بر اساس قانون عمومي چين و براي جلوگيري از حفاظت از سلامت فرهنگي اينترنت برقرار شده و كليه­ی كاربران بايد به طور كامل اين قانون را رعايت نمايند. (رويدادنامه فرهنگي آسيا و اقيانوسيه ، اسفند 90)

بنابر تحقيقي كه خانم رِبِکا ماکینون[li] استاد مركز مطالعات رسانه­ها و خبرنگاري و تيم وي در دانشگاه هنگ  كنگ انجام داده­اند، تا نيمه­ی سال2008، بیش از 253 ميليون چيني آنلاين بوده­اند كه با عبور از آمريكا، رتبه­ی اول جهان را در تعداد كاربران به خود اختصاص دادند. كاربران چيني بعد از كره و فرانسه بيشترين مشاركت را در شبكه­هاي اجتماعي اينترنتي، وبلاگ­ها، چت روم­ها، وب سايت­هايي كه عكس و فيلم را به مشاركت مي گذارند داشته­اند. به كارگيري هزاران پليس اينترنتي كه در بسياري از شهرها به كار گرفته شده اند تنها يكي از سلاح­هايي است كه دولت چين در مبارزه با خواسته­های قلبی و افكار مردم چين داز آن­ها استفاده مي­كند. در حال­حاضر، ده­ها هزار وب­سايت خارجي به روي كاربران چيني بسته شده اند. شهرونداني  در هر شهر يا استان به عنوان داوطلب يا مزد­گير، براي هدايت مكالمات آنلاين به طرفداري از دولت، و يا به عنوان ناظر و گزارشگر مكالمات ضد دولتي به مقامات به كار گرفته مي­شوند. از مديران و كارمندان شركت­هاي اينترنتي( داخلي و خارجي) مي­خواهند تا سهم خود را در روند گفتگوهاي آنلاين غير قابل كنترل ايفا نمايند. فيلترينگ در سطوح مختلف خانگي، محلي و تجاري،ISP  ها و شبكه­هاي منطقه­اي و ملي صورت مي­پذيرد. همه­ی شركت­هاي مرتبط با وب سايت­ها، اعم از پرتال­ها، موتورهاي جستجوگر، سرويس­هاي شبكه­هاي اجتماعي، چت روم­ها، وبلاگ­ها و ... براي آنكه مجوز شغلي خود را از دست ندهند، همگي ملزم هستند دستور­هاي سانسور صادر شده از طرف دولت را رعايت نمايند. موضوعات حساس سياسي يا توسط كارمندان شركت­ها و يا با برنامه­هاي كامپيوتري كه كارمندان حود شركت­ها طراحی می­شود حذف مي­گردند. اين اقدامات يا طبق دستور مستقيم مسئولان دولتی و يا به خاطر جلوگیری از مشكلات احتمالي، توسط شركت­ها(خود سانسوري) صورت می­گیرد. از وب­سايت­هايي كه در خارج از چين مستقر هستند و مطالبي به زبان چيني دارند و يا مخاطبان آن­ها چيني­هاي مقيم سرزمين چين مي­باشد نیز خواسته شده تا برخي از موضوعات حساس سياسي را منتشر نسازند، در غیر این صورت فيلتر خواهند شد. برخي از شركت­هاي خارجي به اين درخواست تن نداده و فرصت حضور در بازار چين را از دست داده­اند. بقيه، هم­چون گوگل، ياهو و مايكروسافت، براي آنكه روابط خوبي با دولت چين داشته باشند، موتورهاي جستجوگر خود را با نسخه­ی سانسور شده­اي ارايه کرده­اند. در مقايسه با رسانه­هاي سنتي، در وبلاگ­ها تبليغات حكومتي مشاهده نمي­شود و احتمال بيشتري وجود دارد كه ديدگاه­های انتقادي و مخالفت با دولت نیز ديده شود. وبلاگ نويسان چيني از طنز، كنايه، ابهامات ادبي، و عبارات رمزي و حتي تصوير براي انتقال پيام­هاي مهم بهره مي­برند. آن­ها معمولا واقع گرا و عملگرا هستند و هنگام ارسال مطلب مي­دانند چه چيز مشكلات جدي به همراه دارد و ارزش ريسك را ندارد. موضوعات مرتبط با گروه غیر قانونی فالون گنگ، سركوب ميدان تيان آن­مِن در سال1989، استقلال خواهی تبت، رويدادها، المپيك، مخالفان، اقليت­هاي نژادي، رهبران ملي، دستگيري­هاي سياسي، مشكلات كار و اشتغال، سانسور، موارد مربوط به دفاع از حقوق افراد، مسايل تاريخي، موضوعات مذهبي، به شدت تحت سانسور مي­شوند. به هر صورت، روش و موضوعات سانسور در اينترنت مشابه سانسور در رسانه­هاي سنتي و چاپي است. برخي از روزنامه­ها و مجلات چيني از کنار موضوعات سخت و بحث برانگيز  از قبيل این­كه دفتر مركزي نشريه يا ايستگاه تلويزيوني در كجا واقع شده؟ چه كسي مالك آن رسانه است؟چه كسي سردبير آن است؟ ارتباط او با افراد در رأس قدرت چگونه است؟ ارزش­هاي این افراد چيست و به چیزی بستگي دارد، خيلي راحت­ می­گذرند. به عبارت ديگر، علي­رغم ماهيت حاكميت محور دولت چين، شاغلان در رسانه­هاي سنتي و جديد را نمي­توان فاقد قدرت معرفي كرد. (First Monday, 2009)

‌ پروژه­ی سانسور سپر طلايي[lii] از سال2000 با هدف کمک به پلیس اینترنتی در پكن به اجرا در آمد. بخشي از اين پروژه«دیوار آتش چين بزرگ[liii]» نام دارد و از طريق پایگاه­های ارایه دهنده­ی خدمات اینترنتی، آدرس­های متخلف را مسدود مي­سازد. افزون بر اين تدابير، دولت چین از نظام القای خود سانسوري كه كاربران همواره تحت كنترل و مراقبت هستند، نیز حمايت مي­كند. اعمال يا تهديد به اعمال سانسور تأثير وحشتناكي بر شركت هاي تجاري و اشخاص استفاده کننده از اینترنت مي­گذارد، تا آنجا كه آن­ها مجبور مي­شوند به خود سانسوری در ارتباط تن دهند تا از پيامدهاي اقتصادي و قانوني آن در امان بمانند. پذيرش سانسور پديده­ی پيچيده است كه  ریشه در فرهنگ سنتی این کشور داشته و همیشه موجب يأس و دلسردي مردم نسبت به دولت بوده است.

بخش 5- رسانه­های صوتي و تصويري(لوح فشرده)

براساس گزارش منتشره از سوی دولت، بازار نرم افزار چین طی10سال گذشته، سالانه از رشد متوسط 38درصدی برخوردار بوده است. ارزش این بازار در سال2010 به 3/1میلیارد یوان(معادل204 میلیارد دلار) رسید. پیش بینی شده است این میزان در سال2011 به 282 میلیارد دلار برسد. این افزایش هم­چنین موجب افزایش بازار خدمات اطلاعاتی در کشور شده است. (رويدادنامه فرهنگي چين ،1391)

طبق این گزارش، تعداد كل تولید محصولات بصري در سال2010 ، 10913 عدد بوده كه 4034 عدد آن وي سي دي ، 6836 عدد آن دي­وي­دي و 43 عدد آن وي تي و ساير موارد بوده است. تعداد كل تولید محصولات سمعي در اين سال نیز 10639 بوده كه 3336 عدد آن آ تي، 5086 عدد سي دي، و 2217 عدد آن دي وي دي آ بودند. (www.stats.gov.cn)

تولید، صادرات و واردات محصولات صوتی و تصویری

بر اساس اطلاعات رسمي مربوط به سال 2009 آمار محصولات سمعي و بصري و انتشارات الكترونيك به شرح زير است:

از نظر صادرات تعداد انواع محصولات صوتي 1878 نوع و تعداد ديسكت آنها 39250 عدد بوده كه ارزش آنها 7380000 دلار مي شود. اين ارقام در زمينه­ی واردات به ترتيب 5258 نوع، به تعداد 93655 ديسكت و به ارزش 91650000 دلار مي­شود. تعداد انواع محصولات بصري از نظر صادرات 17864 عدد و تعداد ديسكت آن­ها 60673 و ارزش آن­ها 53190000 دلار، و از نظر واردات 2274 نوع به تعداد 8507 ديسكت و به ارزش 33890000 دلار بوده است. تعداد انواع دي وي دي 10859 نوع به تعداد 29499 ديسك به ارزش 8390000 دلار و از نظر واردات 2254 نوع به تعداد 8481 ديسك و به ارزش 33590000 دلار بوده است. تعداد  كل وي سي دس صادراتي 7005 عدد در 31174 ديسك به ارزش 44800000 دلار بوده. انتشارات الكترونيك در اين سال از نظر صادرات 29 نوع، به تعداد130ديسك و به ارزش560000 دلار ؛ و از نظر واردات 1947 نوع به تعداد 65266 ديسك و ارزش 6401520000 دلار ذكر گرديده است. (همان)

بخش 6- خبرگزاري­ها

اين كشور دو سازمان خبرگزاري داخلي و خبرگزاري خارجي دارد.خبرگزاري چين نو يا شين خوا، كه ابتدا چين سرخ ناميده مي­شد، داراي بيش از100 شعبه و دفتر در داخل و خارج از چین بوده و هر روز بسياري از روزنامه­ها، مجلات، و ايستگاه­هاي راديويي را به زبان­هاي چيني، انگليسي، فرانسه، اسپانيايي، عربي، و روسي پوشش خبري مي­دهد. (كتاب سبز چين: 115) به شين­خوا مجوز سانسور و ويرايش اخبار داده شده است. اين قدرت باعث ضعف آزادي مطبوعات شده و به شين­خوا قدرت كنترل كامل بازار خبر را داده است. شعب اين خبرگزاري در شرق آسيا، خاورميانه، آمريكاي لاتين، و آفريقا و ... آن را به يكي از مهمترين آژانس­هاي خبري دنيا تبديل كرده­اند.

سرويس خبري چين هم هم­چون شين خوا، دفتر مركزي خود را در پكن قرار داده است. اين خبرگزاري عمدتا نيازهاي خبري چيني­هاي مقيم خارج، شهروندان خارجي مقيم چين، اهالي هنگ­كنگ، ماكائو و تايوان را تأمين مي­كند. www.China.org.cn))

بخش 7- صنعت چاپ و نشر کتاب در چین

پس از اجرای اصلاحات، به ویژه بعد از عضویت چین در سازمان تجارت جهانی، بازار و صنعت چاپ و نشر کتاب در این کشور با تحولات گسترده­ای روبه رو شده است. پیش از آن هیچ فرد یا مؤسسه­ی خصوصی حق حضور و فعالیت در این بخش را نداشت. اگرچه هنوز این صنعت به سختی توسط دولت کنتر می­شود، ولی در مقایسه با ده سال پیش خیلی باز تر شده و علاوه بر بخش خصوصی، سرمایه گذاران خارجی نیز به این بازار علاقمند شده و در بخش هایی از این صنعت مجوز یافته­اند با همتایان چینی خود مشارکت نمایند.

در کشور چین، جمعا581مؤسسه­ی بزرگ انتشاراتی فعالیت می کنند که همگی دولتی بوده و به دلیل کنترل شدید بخش کتاب از سوی دولت، این تعداد هم­چنان ثابت باقی مانده و هرگونه درخواست جدید از سوی اداره کل چاپ و نشر وابسته به شورای دولتی کنترل می­شود. وظیفه­ی این اداره کل ترسیم خط و مشی و سیاست­های بخش صنعت چاپ و نشر در این کشور، تدوین قوانین و مقررات مربوطه و نظارت برحسن اجرای آن، هدایت و کمک به اجرای مقررات، بررسی و صدور مجوز برای متقاضیان جدید چاپ و نشر، نظارت بر تولیدات چاپی و نحوه­ی توزیع آن­ها، نظارت بر واردات و صادرات کتاب و نشریات و مطبوعات می­باشد.

بیش از40درصد از این ناشران در شهر پکن مستقر بوده و شهر شانگهای با دارا بودن 7درصد از مؤسسات و بنگاه های چاپ و نشر، در رده­ی دوم قرار دارد. البته هر استان نیز حداقل یک مؤسسه­ی بزرگ نشر دارد که زیر نظر حکومت محلی اداره شده و وابسته به یکی از بنگاه­های بزرگ انتشاراتی است.

به طور کلی، تولیدات بخش صنعت چاپ و نشر در کشور چین را می­توان به 6بخش عمومی تقسیم کرد: چاپ و تولید کتاب، انتشار مطبوعات و مجلات، چاپ روزنامه­ها، تولیدات صوتی، تولیدات تصویری، و انتشارات الکترونیکی. انتشار کتاب با حدود سالانه 320هزار عنوان، 3/86درصد از این صنعت را به خود اختصاص داده، مطبوعات و مجلات 82/2درصد، روزنامه­ها 55/0درصد، تولیدات صوتی 52/3درصد، تولیدات تصویری 74/3 درصد، و تولیدات الکترونیکی 06/3درصد را تشکیل می­دهند. بخش چاپ کتاب هم خود به سه گروه عمده تقسیم می­شود: بخش کتاب­های عادی و معمولی در موضوعات مختلف داستانی و غیر داستانی با17/79درصد، کتب درسی و آموزشی با25/20درصد، و کتب تصویری. (Siyu Meng,2011) در این کشور 30بنگاه نشر خاص کتاب کودکان و نوجوانان نیز فعال هستند که در سال­های اخیر این بخش از ناشران با ده درصد رشد مواجه شده است[3].

تعداد سالانه­ی عناوین کتاب­های چاپ چین

براساس آمار منتشره از سوی اداره­ی آمار کشور چین، در سال2010میلادی، جمعا 328هزار عنوان کتاب توسط ناشران این کشور چاپ و منتشر شده است که 58درصد این کتاب­ها چاپ جدید بوده­اند. تقسیم بندی موضوعات و محتوای این کتاب­ها عبارت بوده­اند از: علوم اجتماعی58/20درصد، کودکان و نوجوانان21/14درصد، کتاب­های داستانی31/10درصد، علوم طبیعی و فن­آوری 24/10درصد، زبان 34/8درصد، و کتاب­های راهنما و متفرقه نیز4/5درصد را به خود اختصاص داده­اند. بنابر آخرین آمار رسمي منتشره، در سال2010 تعداد كل عناوین كتاب­هاي منتشر شده در چین بالغ بر 328 هزار عنوان با 17/7میلیارد نسخه و 61میلیارد صفحه بوده است.

(www.stats.gov.cn)  

از این تعداد کتاب منتشره در سال2010، بخش قابل توجهی(64145عنوان) مربوط به کتب درسی و آموزشی بوده است که تعداد 23939عنوان آن کتاب­های جدید بوده­اند. از نظر فروش کتاب نیز کتب درسی و آموزشی 50 درصد از بازار کتاب را به خود اختصاص داده و اگر فروش کتاب­های کمک آموزشی را نیز بر این میزان اضافه کنیم، سهم کتاب­های درسی در بازار کتاب چین به 65درصد خواهد رسید که نشان دهنده­ی وابستگی شدید بازار نشر و فروش کتاب به کتاب­های درسی است. به همین خاطر، در پایان سال2010بزرگترین گروه ناشران کتاب درسی در چین تحت عنوان«گروه ناشران آموزشی چین» در این کشور شکل گرفت.

قانون حق مالکیت معنوی(کپی رایت) درچین

تا سال1991میلادی، در چین چیزی به نام کپی رایت و یا قانون مالکیت معنوی وجود نداشت. در سال1990، نخستین مقررات در این خصوص تدوین و به تصویب رسیده و در سال1991 به مورد اجرا گذاشته شد. در سال 1992این کشور با امضای قانون بین المللی کپی رایت به عضویت کنوانسیون بِرن در خصوص حق مالکیت معنوی درآمد. علی­رغم اصلاحات مکرر صورت گرفته در مقررات حق مالکیت معنوی چین، این قانون هنوز دارای نواقص زیادی اجرایی است. اگرچه پس از عضویت چین در کنوانسیون فوق، ناشران دولتی حداقل برای دفاع از حق و حقوق خود مجبور به تبعیت از این قانون شدند، ولی ناشران غیر رسمی و ناشران بخش خصوصی که تحت نام ناشران دولتی فعالیت می­کنند، هنوز این قوانین را مراعات نکرده و به انحای مختلف از اجرای این مقررات طفره می­روند. مسئولیت نظارت بر حق مالکیت معنوی و کپی رایت در چین بر عهده­ی«مدیریت ملی کپی رایت چین[liv]» است. این مدیریت وظیفه­ی تدوین مقررات و نظارت بر اجرای آن و هم­چنین نظارت بر قراردادهای منعقده بین ناشران چینی و خارجی در این خصوص را دارد. در سال2010میلادی، ناشران چینی کپی رایت13724عنوان کتاب خارجی را خریداری کرده­اند که5284عنوان از آمریکا، 2492عنوان از انگلیس، 739عنوان از آلمان، 737عنوان از فرانسه، 1766عنوان از ژاپن، و1027عنوان آن از هنگ­کنگ بوده است.

(The Chinese Book Market: www.frankfurt-book-fair.com)

جدول عضویت چین در معاهدات بین المللی مربوط به حمایت از حقوق مالکیت فکری

تاریخ عضویت رسمی	تاریخ درخواست عضویت	عنوان معاهده	ردیف
3 ژوئن 1980	سوم مارس 1980	سازمان جهاني مالكيت فكري	1
19 مارس 1985	19 دسامبر 1984	معاهده پاريس)حمايت از مالكيت صنعتي(	2
4 اکتبر 1989	4 جولای 1989	معاهده مادريد )ثبت بين المللي علایم(	3
15 اکتبر 1992	10 جولای 1992	معاهده جهاني حق نشر	4
30 آوریل 1993	4 ژانویه 1993	معاهده ژنو )حمايت از توليدكنندگان آثار صوتي(	5
1 ژانویه 1994	15 سپتامبر 1993	معاهده همكاري حق اختراع	6

منبع: www.culturelink.or.kr/policy_china.html

چهار دوره توسعه­ی صنعت چاپ و نشر در چين

پس از اجرای اصلاحات اقتصادی در چین در سال1978، صنعت نشر این کشور جهت انطباق با نیازهای جامعه، اقتصاد بازاری، افزایش توان مالی و مدیریتی، کسب آمادگی برای رقابت با بازار جهانی و رقبای بین المللی، و سرانجام عضویت در سازمان تجارت جهانی، چهار مرحله از توسعه را پشت سرنهاد.

دوره­ی نخست( 1978 تا 1985): از سال 1978 تا 1985، دوره­ی آغاز توسعه­ی عادي صنعت نشر چين به شمار می­رود.  در اين دوره صنعت چاپ به طور كلي نرخ رشد10درصدي داشته و گاهی به 16درصد هم رسيد كه رقمي شايان توجه و نادر در اين صنعت به حساب مي­آيد.

دوره­ی دوم( 1986 تا 1994): پس از سال 1985، ميزان كل چاپ كتاب در چين هرگز از رقم چاپ سال1985 تجاوز نكرد. صنعت نشر چين يك مدت طولاني 9 ساله را به بازنگري و تجديد نظر و كسب تجربه در صنعت نشر سپري كرد. پس از سال 1986 بازار كتاب چين شاهد يك رشد منفي و يا رشد كم بود كه براي توسعه­ی آن بايد نيرويي تازه به صنعت نشر دميده مي­شد.  با رشد مصرف كتاب در چين در این دوره، رشد صنعت نشر نيز ارتقا يافت. در حقيقت، در اين سال بازار فروش كتاب جاي خود را به بازار خريد كتاب داد.  اين دوره­ی گذر، به دليل توسعه­ی اقتصادي سريع چين امري اجتناب ناپذير مي­نمود.

اين دوره بیشتر دوره­ی تجربه آموزی بود و بازنگري­هايي در صنعت نشر انجام گرفت كه باز هم چندان مؤثر و كارآ نبود. بررسي­ها نشان مي­دهد كه علت رشد ناكافي اين صنعـت در اين دوره­ی9 ساله، فقـدان تحـولات و تغييرات كافي براي توسعه­ی بازار كتاب بود. ضمن آن­كه نـو آوري در سيستم نشـر و توزيـع كتاب چين هنوز جايگاه مطلوبي نداشت.

دوره­ی سوم(پس از سال1995): در سال1995، صنعت نشـر كتاب چين به دوره­ی سردرگمي و بازنـگري در خود پايان داد و ميزان تولید صنعت نشـر چـين افزايش يافت و يك دوره­ی جديد توسعـه در اين صنعت آغاز گرديد. يكي از علت­هاي اصلي توسعه­ی بازار كتاب و انتشارات چين در اين دوران، رشد اقتصادي سريع و پايدار چين بود. در اين دوره، ساختار صنعت نشر چين دستخوش تحـول گرديده  و نظام اداري، اجرايي و روش­هاي مدیریتی و فروش نيز بهبود يافت. در اين دوره، كنترل بر بهاي كتاب­هاي درسي مدارس ابتدايي و متوسطه­ی چين به­تدريج كاهش يافت و فرايند تنوير افكار عمومي در زمينه­ی توسعه­ی صنعت نشر چين آغاز و آگاهي مردم به روند اصلاحات و مؤسساتي شدن و مالكيت اشتراكي اين صنعت بيشتر شد.

دوره­ی چهارم(پس از سال2001) و تشکیل گروه­های انتشارات چين: دولت چین با استفاده از تجريبات بين المللي به این نتیجه رسید كه توسعه­ی سريع بازار كتاب و افزایش توان رقابتی صنعت نشر، پیش از عضویت کامل در سازمان تجارت جهانی، به ايجاد مؤسسات قوی انتشاراتي نياز دارد. با اين اقدام است که مي­توان ضمن کمک به توسعه­ی صنعت نشر، پاسخگوي نيازهاي بازار داخلی و جهانی و بالا بردن توان رقابتی این صنعت در عرصه­ی بین المللی بود. 

بيشتر مؤسسات انتشاراتي چين که براساس تجربیات دهه­ی1950در شوروی پیشین شکل گرفته بود، اغلب كوچك و یا متوسط بوده و بین40 تا300 كارمند داشته و توليد سالانه­ی آن­ها ببی100 تا400 عنوان و فروش آن­ها نيز حد اکثر به20 تا200 ميليون يوان مي­رسيد. سود خالص اين مؤسسات نیز كم­تر از10ميليون يوان بود. طبعا، چنین وضعیتی پاسخگوی نیاز بازار داخلی هم نبود تا چه رسد به بازارهای بین المللی. لذا، دولت با ادغام بسیاری از این انتشاراتی­ها و تجمیع سرمایه­ی آن­ها، و اختصاص بودجه­ی لازم، بیش از 30گروه انتشاراتی قوی به وجود آورد تا بتوانند از این پس به عنوان شرکت­های اقتصادی خود اتکا، و با ورود به عرصه­ی بازار آزاد، با بخش خصوصی داخلی و رقبای بین المللی به رقابت به پردازند.

اینک، با گذشت چند سال از عضویت چین در سازمان تجارت جهانی و توسعه­ی صنعت نشر، و كاهش كنترل و افزایش حمایت دولت، اين مؤسسات از قدرت و توانايي و تجربيات نسبتا خوبی در زمینه­های سرمایه­گذاری، فن­آوری، مدیریتی، بازاریابی، و سازماندهی، برخوردار شده و از نظر کمی و کیفی توسعه­ی فراوانی یافته­اند، اگرچه در مقابل غول­های نشر خارجی هنوز از توانايي­هاي رقابتي كمتري برخوردار بوده و كاركرد منطقه­اي آن­ها ضعيف و در مواجهه با چالش­هاي اقتصاد بازار، با مشكلات روبه رو هستند. به همین دلیل است که هنوز دولت به بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی اجازه­ی ورود به عرصه­ی سرمایه گذاری در بخش تولید و صنعت چاپ و نشر را نداده و آن­ها صرفا در بخش توزیع و خرده فروشی حق سرمایه گذاری دارند. (سابقی ، 1381)

عضویت در سازمان تجارت جهانی و ورود سرمایه گذاران خارجی در صنعت چاپ و نشر چین

عضویت چین در سازمان تجارت جهانی در سال2001، تأثیر عمیق و گسترده و درازمدتی در صنایع فرهنگی، از جمله صنعت چاپ و نشر این کشور گذاشته و ناشران داخلی را در معرض چالش و رقابت سخت در بازار جهانی کتاب قرار داد. دولت چین برای فایق آمدن بر این مشکل اولا، تعدا زیادی از مؤسسات و بنگاه­های چاپ و نشر این کشور را در هم ادغام نموده و گروه­های انتشاراتی بزرگی را تشکیل داد تا توان رقابت در مدیریت، سرمایه و فن­آوری آن­­ها را در برابر رقبای خارجی بالا ببرد. تا کنون بیش از 30 گروه بزرگ انتشاراتی از ادغام ده­ها مرسسه­ی چاپ و نشر به وجود آمده است. ثانیا، صنعت و بازار چاپ و نشر را به عنوان بخشی از بازار فرهنگی این کشور، وادار به انطباق خود با بازار اقتصادی جدید کرد. لذا، بسیاری از ناشران دولتی به بنگاه­های اقتصادی تبدیل شده و از حالت بودجه گیری دایم از دولت خارج شده­اند.

پس از عضویت چین در سازمان تجارت جهانی، افزون بر تغییرات فوق، به بخش خصوصی داخلی و سرمایه گذاران خارجی نیز به صورت محدود اجازه­ی ورود به بخش صنعت چاپ و نشر داده شد. اگرچه هنوز به بخش خصوصی اجازه­ی فعالیت در این صنعت داده نشده است، ولی برخی از مؤسسات فرهنگی خصوصی اجازه یافته اند تا با همکاری ناشران دولتی و با استفاده از شابک­های در اختیار آن­ها به انتشار کتاب به پردازند و در واقع باز هم این ناشران دولتی و رسمی هستند که مسئولیت کتاب چاپ شده را بر عهده دارند و کتاب­ها نیز با استفاده از سهمیه­ و نام آن­ها منتشر می­شوند. اگرچه هنوز آمار دقیقی از دست اندرکاران غیر مستقیم بخش خصوصی در صنعت چاپ و نشر آمار دقیق در دست نیست، ولی بر اساس یک آمار گیری غیر رسمی انجام شده توسط فرهنگستان چاپ و نشر چین که در سال2011صورت گرفته و در سایت رسمی نمایشگاه بین المللی کتاب پکن منشر شده است، از 131هزار نهاد و مؤسسه­ی فعال در امر چاپ و نشر چین، حدود1/76درصد فعالیت­ها آن­ها مربوط به بخش غیر دولتی بوده است. (www.bibf.net.cn)

علی­رغم عضویت چین در سازمان تجارت جهانی در یک دهه­ی پیش، بخش انتشار کتاب در این کشور، هنوز به روی سرمایه گذاران خارجی بسته است. در عین حال، راه­های مختلف مشارکت و همکاری میان ناشران خارجی و داخلی، به ویژه در زمینه­ی چاپ کتاب­های علمی وجود دارد که به صورت سرمایه گذاری مشترک(51درصد چینی و حد اکثر 49درصد سرمایه گذار خارجی) و همکاری­های کوتاه مدت و موردی و بلند مدت انجام می­شود. در حال حاضر، تعداد زیادی از ناشران عمده­ی خارجی در همین چارچوب در چین فعال شده و دفتر نمایندگی دایر نموده اند. در بازار کتاب چین، تنها بخش توزیع و خرده فروشی کتاب است که کاملا به روی بخش خصوصی و سرمایه گذاری خارجی باز شده است.

در این کشور 3کانال عمده برای توزیع کتاب­های منتشره وجود دارد: کتابفروشی­های زنجیره­ای دولتی شین­خوا که از زمان تأسیس جمهوری خلق چین در سال1949 تاکنون به صورت انحصاری شیکه و سیستم توزیع کتاب در این کشور را در اختیار خود داشته است؛ بخش خصوصی داخلی و سرمایه گذاران خارجی که پس از عضویت این کشور در سازمان تجارت جهانی به وجود آمده است؛ و فروش آنلاین و اینترنتی کتاب که در سال­های اخیر وارد عرصه­ی رقابت در بازار فروش کتاب شده است. لذا، می­توان گفت، در این کشور هنوز سیستم منظم و شبکه­ی فراگیر ملی توزیع کتاب شکل نگرفته است. چون اغلب کتاب فروشی­های عمده در شهرهای بزرگ قرار گرفته و سیستم ناقص توزیع موجود نیز تنها در سطح مراکز استان­ها و شهرهای بزرگ عمل می­کنند، بنابراین، بخش عمده­ای از کتاب­های منتشره توسط ناشران محلی و منطقه­ای و شهرهای کوچک، تحت پوشش شبکه­ی توزیع قرار نمی_­­گیرند. لذا، این مناطق تنها از طریق سفارش اینترنتی کتاب و حضور در نمایشگاه­های متعدد کتاب که در طول سال برگزار می­شود، نیازهای خود به کتاب را برآورده می­سازند.

آمار سالانه­ی واردات و صادرات کتاب در چین

طبق آمار منتشره از سوی اداره­ی آمار چین، این کشور در سال­2010میلادی، جمعا بالغ بر 37میلیون دلار کتاب و نشریات تولید این کشور را به خارج از چین صادر کرده است که نسبت به سال قبل10درصد افزایش داشته است. در همین سال بیش از 94میلیون دلار کتاب و نشریه را وارد کرده است. در این کشور حدود 40شرکت بازرگانی در زمینه­ی واردات و صادرات کتاب اشتغال دارند که همگی به سازمان­ها و مؤسسات و نهادهای علمی، آموزشی و فناوری دولتی وابسته هستند. اعلب متقاضیان کتاب و نشریات خارجی را هم کتابخانه­ها و مؤسسات علمی و آموزشی این کشور تشکیل می­دهند.

جدول آمار صادرات و واردات كتاب، مجله و روز نامه در سال 2010

نوع كالا	صادرات			واردات
	نوع	تعداد (10هزارنسخه)	ارزش (10هزار دلار)	نوع	تعداد (10هزارنسخه)	ارزش (10هزار لار)
كتب منتشره	913328	23/707	11/3232	806076	57/568	01/9402
فلسفي-اجتماعي	198094	32/105	18/826	177503	11/61	47/1606
فرهنگي و آموزشي	170183	24/124	61/552	142811	28/126	86/1745
ادبيات و هنر	206848	71/129	51/601	132207	23/90	30/1271
علوم طبيعي و فناوري	100387	86/59	93/345	219256	59/107	77/3478
كودكان	70337	47/140	86/264	42123	47/39	30/375
عمومي	167479	64/147	03/641	92176	88/143	31/924
مجلات	41065	79/194	97/423	72056	66/420	96/13828
روزنامه ها	561	41/43	91/54	1582	65/1892	61/2777
جمع كل	954954	64/945	00/3711	879714	87/2881	58/26008

منبع: China Statistical Year  Book. 2011

گسترش شبکه­ی توزیع اینترنتی و آنلاین کتاب

باتوجه به نواقص موجود در سیستم شبکه­ی توزیع کتاب و گسترش فناوری اطلاعات در کشور چین، زمینه برای گسترش هرچه سریعتر تجارت آنلاین کتاب در این کشور فراهم شده است. لذا، این نوع از تجارت کتاب هر روز از جایگاه بهتری برخوردار شده و رقابت سختی میان ناشران و فروشندگان سنتی کتاب با ناشران و فروشندگان آنلاین کتاب به وجود آمده و بسیاری از ناشران عمده­ اقدام به تولید ابزار مورد نیاز برای تولید، توزیع، فروش و مطالعه­ی کتاب­های دیجیتالی خاص خود نموده­اند. حتی برخی از فروشگاه­های بزرگ آنلاین فروش لوازم خانگی، لباس و لوازم برقی نیز برای جذب مشتری بیشتر، بخشی از فروش­گاه­های خود را به عرضه­ی کتاب و محصولات چاپی اختصاص داده اند.

هم­چنین، پایگاه­های اینترنتی مهمی هم­چون تِن­سِنت[lv]، سینا، علی بابا، و بَیدو[lvi] نیز وارد بازار عرضه و نشر الکترونیکی شده و به نظر می­رسد نرم افزارهای دریافت کتاب الگترونیگی از طریق گوشی موبایل، در حال تسخیر بازار فروش آنلاین کتاب است. براساس نظر سنجی صورت گرفته توسط فرهنگستان چاپ و نشر چین، تعداد افرادی­که در سال2011از طریق اینترنت و موبایل و سایر وسایل الکترونیکی به مطالعه­ی کتاب می­پردازند، به 6/36درصد(121میلیون نفر) رسیده و متوسط هزینه­ی دانلود کتاب دیجیتالی حدود نیم دلار بوده است.

(سایت رسمی نمایشگاه بین المللی کتاب پکن.(www.bibf.net.cn. 

عناوین و تعداد نمایشگاه­های کتاب در چین

همانگونه که پیشتر ذکر شد، یکی از راه­های توزیع و دسترسی به انواع کتاب در چین، نمایشگاه­های مختلف کتابی است که در سطوح مختلف محلی، منطقه­ای، استانی، ملی و بین المللی در داخل و خارج چین و در طول سال برگزار می­شود که عمده­ترین آن­ها عبارتند از:

-نمایشگاه بین المللی کتاب پکن که از سال1986آغاز و در سال2012نوزدهمین دوره­ی این نمایشگاه در ماه اوت برگزار خواهد شد.

-نمایشگاه بین المللی کتاب تایپه(تایوان) که از سال1987آغاز شده است.

-نمایشگاه بین المللی کتاب هنگ­کنگ.

-نمایشگاه ملی کتاب چین.

-نمایشگاه سفارش کتاب پکن.

-و حضور ناشران مختلف چینی در نمایشگاه­های مهم بین المللی کتاب جهان، از جمله نمایشگاه کتاب تهران.

(Compiled by Book Information Centre Beijing,2012)

اهداف تعیین شده برای صنعت چاپ و نشر تا سال­2015

در ابتدای ورود چین به قرن بیست و یکم، و عضویت این کشور در سازمان تجارت جهانی، دولت چین برای بخش صنعت چاپ و نشر، به ویژه بخش مطبوعات و رسانه­ها، اهدافی را تا سال 2010تعیین نمود که اهم آن­ها عبارت بودند از: دو برابر کردن میزان انتشار روزنامه­ها و تولیدات سمعی و بصری در این کشور؛ راه اندازی حدود 10گروه بزرگ انتشاراتی که درآمد سالانه­ی هرکدام از آن­ها بیش از یک میلیارد یوان بوده و بین 20 تا30 گروه انتشاراتی که درآمد هر یک تا یک میلیارد یوان باشد؛ باید 80درصد هزینه­های روزنامه­ها و مطبوعات از محل درآمد حاصله از چاپ آگهی و تبلیغات تأمین شود؛ و توزیع مجلات و نشریات از طریق خرده فروشی و ایجاد دکه های مطبوعاتی صورت گیرد. (Report on China’s Press, Media, TV, Radio, Newspapers, 2005)  اهداف تعیین شده برای توسعه­ی این بخش از صنعت برای سال­هاي2011 تا 2015 (دوازدهمين برنامه­ی پنج ساله) نیز به شرح زير است:

- رشد سالانه 5 درصدي عناوين كتاب­ها(از 328 هزار عنوان در سال2010 به 419 هزار عنوان در سال 2015 خواهد رسيد).

- رشد سالانه2 درصدي نسخ چاپي كتاب خواهد داشت و از 7/17 ميليون نسخه در سال 2010 به 7/92 ميليون نسخه در سال 2015 خواهد رسيد.

- رشد سالانه2 درصدي نسخ چاپي روزنامه­ها(از02/50 میلیارد نسخه در سال2010 به 23/55 میلیارد نسخه در سال2015 خواهد رسيد).

-رشد سالانه 5/1درصدی سرانه­ی كتاب(از 3/5 نسخه در سال2010 به 8/5 نسخه در سال 2015 خواهد رسيد).

-تعداد واحدهاي انتشار روزنامه و نشريات ادواري در سال 2015 به نصف تقليل يافته و به كمتر از 5000 واحد خواهد رسيد. در اين دوره توسط دولت، 10 مركز صنعت انتشار روزنامه و نشريات ادواري، و10 گروه چند رسانه­اي فعال خواهند شد. (www.China-media-news.org)

بازار کتاب و سرانه­ی هزینه­های فرهنگی در چین

بر اساس داده­هاي اداره­ی آمار دولت چين، ساکنان پکن در سال 2004بالغ بر13میلیارد یوان کتاب خریداری کرده­اند که با توجه به5/13میلیون جمعیت این شهر، به صورت میانگین هر شهروند پکنی958یوان کتاب خریداری کرده است. (Xinhua News Agency, 2005) اگرچه هنوز هزینه­های خورد و خوراک مردم در جایگاه نخست سبد کالاهای مصرفی مردم قرار دارد، ولی این هزینه­های فرهنگی، آموزشی و خدمات تفریحی است که جایگاه دوم را به خود اختصاص داده است. براساس گزارش منتشره در مطبوعات چین، هزینه­های سرانه­ی فرهنگی شهر نشین­ها از متوسط375یوان در سال1996 به 902یوان در سال2002افزایش یافته که تقریبا دو برابر افزایش سایر هزینه های مصرفی بوده است. سرانه­ی فرهنگی روستا­ییان نیز 16درصد کل هزینه­های مصرفی آنان را تشکیل می­دهد. (Beijing Reviw,2003) ميانگين سرانه­ی خريد كتاب براي هر نفر در چين در سال2003 از نظر تعداد 26/5 نسخه و به لحاظ ارزشي 72/35 يوان بوده است كه در مقايسه با سال 2002 افزايش يافته است .

اين آمار حاكي است كه ميانگين سرانه­ی ميزان خريد كتاب براي هر چيني، علي­رغم كمي افزايش نسبت به سال 2002، هنوز پایین است و در پنج سال گذشته بالاترين رقم مربوط به سال1999بوده كه ميانگين سرانه­ی خريد هر نفر 6 جلد كتاب گزارش شده است.

در کشور چين، كتابفروشي­هاي زنجيره­اي«شين­خوا» بزرگترين سهم از بازار خرده فروشان محلي كتاب در استان­هاي مختلف بوده اند و آن چه مورد توجه ناشران بوده اين بوده كه از طريق اين كتابفروشي ها كتاب هاي خود را به فروش برسانند. با اين حال پس از انجام اصلاحات در نظام توزيع كتاب در چين ، سيستم توزيع كتاب و مسير آن تغيير كرده است .  بسياري از ناشران عمده فروشي خود را از طريق كتاب فروشي ها انجام مي دهند .  در سال هاي اخير سهام كتاب چين افزايش داشته كه اين تغيير سهام بر بازار كتاب چين نيز تاثير گذار بوده است .

میزان کتاب­خوانی در چین

براساس گزارش منتشره از سوی خبرگزاری شین­خوا و براساس نتایج منتشره از یک بررسی که توسط آکادمی مطبوعات و انتشارات چین به عمل آمده است، در سال2011 هر فرد چینی به­طور متوسط سالانه 4 کتاب، 100 روزنامه، و 67/6 مجله مطالعه نموده است. تنها 2/1درصد از افراد مورد بررسی در این مطالعه معتقد بودند که میزان مطالعه­ی خوبی داشته­اند در حالی­که 7/50 درصد باور داشتند که  به اندازه­ی کافی مطالعه نداشته­اند. آقای کنیچی اوهمای[lvii]، یک استراتژیست ژاپنی در کتاب خود تحت عنوان«عصر آی­کیوی پایین» نوشته است:«در چین ماساژخانه بیشتر از کتاب فروشی است.» براساس تحقیقات وی، چینی­ها روزانه به طور متوسط  15دقیقه مطالعه می­کنند که بسیار پایین­تر از ژاپن است. به همین دلیل وی مردم چین را در ردیف جوامع با آی کیوی پایین شمرده است. (China Should Read More: Experts,2012) کارشناسان امور مطالعاتی معتقدند نبود فضای مناسب، کمبود امکانات لازم، توجه بیش از حد مردم به درآمد مادی و عدم توجه لازم به امر مطالعه، علت اصلی پایین بودن میزان مطالعه در میان مردم چین است.

نرخ فعلی مطالعه­ی فراگیر و مطلوب بین سنین18 تا 70سال در چین، به 6/77 درصد می­رسد که نشان دهنده­ی یک رشد نسبی 5/0 درصدی است. این نرخ شامل مطالعه کنندگان کتاب، مجله، روزنامه و اطلاعات دیجیتالی نیز می­گردد. طبق گزارش منتشره در نمایشگاه کتاب شانگهای، هر فرد چینی به طور متوسط سالانه 6جلد کتاب مطالعه می­کند که به مراتب از سطح مطالعه­ی مردم کشورهای غربی و اروپایی که سالانه بین16 تا24جلد کتاب می­خوانند، پایین­تر است. لذا، دولت چین برای افزایش سطح مطالعه میان شهروندان این کشور برنامه­های تشویقی و تلاش­های گسترده­ای انجام می­دهد تا عادت به مطالعه در میان مردم، به ویژه دانش آموزان را بالا ببرد. در همین راستا از سال2006، در بیش از 400شهر چین فعالیت­هایی را آغاز کرده است.

(Average Chinese read 6 Books a Year. www.chinadaily.com.cn)

به طور کلی، عادت به کتابخوانی مردم چین نیز مانند سایر کشورهای جهان درحال تغییر است. امروزه مردم این کشور بیشتر از طریق اینترنت، موبایل، لپ تاپ، وب سایت، و ابزارهای الکترونیکی دیگر به مطالعه­ی کتاب می پردازند. (Internet Changing People’s Reading Habits in China,2009) چون حداقل هزینه­ی دانلود یک کتاب الکترونیکی 3یوان است درحالی­که حداقل قیمت یک کتاب چاپی بیش از30 یوان می­باشد. ضمن این­که بخش­های سانسور شده­ی کتاب­های چاپی را می­توان در نسخه­ی الکترونیکی به دست آورد.

طبق نظر سنجي صورت گرفته از يك ميليون خواننده­ي كتاب در نمايشگاه بين المللي كتاب پكن در سال2011، موضوعات و كتاب­هاي مورد علاقه و مطلوب خوانندگان چيني عبارت بوده­اند از: ادبيات، رمان­هاي نويسندگان داخلي و خارجي، سفرنامه­ها و شرح زندگي افراد مشهور در زمينه­ها و رشته­هاي مختلف، مجموعه مقالات، مسايل تاريخي، جغرافيا، علوم اجتماعي، زبان­هاي خارجي و مطالب فلسفي.

(Report of reading habit's: Chinese Readers Love Novels. www.english.cntv,2011)

براساس همين گزارش، برخي از كتاب­هاي پر فروش سال2011 و نيمه­ي نخست سال2012به شرح زير بوده است.

آثار نويسندگان داخلي:

1-«رأس ساعت3: دوران تخت طلايي». اثر گوو جينگ مينگ؛

(Tiny Times 3: The Era of the Golden Throne. By: Guo Jingming)

2-جلد 1 و2 از مجموعه­ي«تاريخ شمار دزدان مقبره» اثر نانپاي سونشو؛

(The Graver Robbers Chronicles. By: Nanpai Sonshu)

3-«يادداشت رسمي شماره 8مؤسسه­ي­ سرمايه» اثر شيائوچيائو لائوشو؛

(Capital Institute official Notes 8. By: Xiaoqiao Laushu)

4-«بوي صابون» اثر فوشي؛

(The Smel of Soap. By: Fu Shi)

5-«پدر رمان جاسوسي» اثر ماي جيا؛

(Father of  The Spy Novel. By: Mai Jia)

6-«محاصره­ي قلعه» اثر چيان جونگ شو؛

(Fortress Besiged. By: Qian ZhongShu)

7-«سَبُك روي تخته» اثر هان هان؛

(Light and Above Board. By: Han Han)

8-«ياداشت­هاي رسمي هو ويدونگ» اثر شيائوچيائو لائوشو؛

(Hou Weiding Official Diary. By: Xiaoqiang Laushu)

9-«بررسي اشعار زيباي باستاني» اثر يو دان؛

(Review of the most beautiful avcient Poetry. By: Yu Dan)

10- و«يك مادر خوب مهمتر از يك معلم خوب است» اثر اين جيانلي.

(A Good Mother is more Important than a good Teacher. By: Yin Jianly)

آثار نويسندگان خارجي:

1-«صد سال تنهايي» اثر گابريل گارسيا ماركز از كلمبيا؛

(One Hundred Years of Solitude. By: Gabriel Garcia Markez)

2-«بازي تاج و تخت» اثر جرج آر.آر. مارتين از آمريكا؛

(A Game of Throne. By: George R.R. Martin)

3-«خانه­ي ابريشم» اثر آنتوني هوروويتز از انگليس؛

(The House Of Silk. By: Anthony Horowitz)

4-«پيش از خواب رفتن من» اثر اس. جي. واتسون از انگليس؛

(Befor I go Sleep. By: S.J. Watson)

5-«تو سيب چشم مني» اثر گيدنز كو از تايوان؛

(You are the Apple of my Eye. By: Giddens Ko)

6- و «بادبادك باز» اثر خالد حسيني از افغانستان. (www.openbook.com.cn/EN/BestSellers.aspx)

(The Kite Runner. By: Khaled Husaini)

آمار مطالعه با فن­آوری­های نوین

براساس نظر سنجی صورت گرفته در سال2008میلادی، آمار مطالعه­ی کتاب­های الکترونیکی و روزنامه در چین درحال پیشی گرفتن از مطالعه­ی کتاب­ها و نشریات چاپی است. طبق این نظر سنجی، افراد بین18 تا70 سال، به طور متوسط روزانه45دقیقه وقت برای مطالعه­ی آنلاین صرف می­کنند. از این میزان 7/42درصد روزنامه،

بر اساس این بررسی، در مجموع تعداد خوانندگان کتاب، روزنامه و مجله­ی چاپی در چین کاهش یافته است. و در مقابل در مقایسه با سال2010،  به مطالعه کنندگان اینترنتی به نحو قابل توجهی(1/11درصد) افزوده شده و در مجموع به 5/36درصد رسیده است. متوسط زمانی که کاربران برای مطالعه از طریق اینترنت زمان صرف می­کنند به 53/74 دقیقه رسیده است.

براساس گزارش منتشره در روزنامه­ی گلوبال تایمز، تقسیم بندی مطالب مورد مطالعه در موبایل که 30درصد مطالعات چینی­ها از این طریق صورت می­گیرد، عبارتند از: 8/66درصد روزنامه، 3/52درصد کتاب، 9/46درصد مجله، 23درصد سایر مطالب خواندنی، 1/18درصد مطالب منتشره در اینترنت، 9/3درصد کتاب الکترونیکی، 8/1درصد سی­دی و دی­وی­دی بوده است. (China Should Read More: ,2012)  هم­چنین، براساس آمار منتشره در کتاب سال انتشارات دیجیتالی در چین(2010-2011) که از سوی فرهنگستان چاپ و نشر این کشور منتشر شده است، درآمد صنعت چاپ دیجیتالی چین از3/3میلیارد دلار در سال2006 به بیش از 15میلیارد دلار در سال2011افزایش یافته است. برخی از کتاب­های ادبیات داستانی مشهور چینی، بیش از900میلیون بار در اینترنت مشاهده شده و بیش از 2میلیون دلار فروش داشته­اند. (Smartphon Chang our habits, 2011)

براساس یک نظر سنجی که در سال 2012از میان دانش آموزان مدارس راهنمایی شانگهای صورت گرفته است، 9/42درصد از این دانش آموزان به خواندن پیام­های نوشتاری، 8/40درصد به مطالعه­ی میکروبلاگ­ها، و7/32درصد کتاب الکترونیکی مطالعه می­کنند. در این نظر سنجی آمده است که 2/27درصد از پسران و9/12درصد از دختران اخبار ورزشی و 6/51درصد از دختران و 9/52درصد از پسران مطالب طالع بینی را از طریق اینترنت دنبال می­کنند. (New Media Influences China’s Yang Readers, 2012)

افزون بر این، 6/27 درصد از کسانی­که در این جامعه­ی آماری شرکت کرده­اند گفته اند که ترجیح می­دهند از طریق موبایل(اینترنتی) مطالعه کنند، که این آمار نشان دهنده­ی افزایش 6/4 درصدی نسبت به سال2010 است. این افراد معمولا به طور متوسط روزانه 53/13 دقیقه را به مطالعه از طریق موبایل می­گذرانند. و مبلغ 75/20 یوان معادل 3/3 دلار برای این خدمات پرداخت می­کنند. (خبرنامه 1 ارديبهشت رايزني فرهنگي ج.ا.ايران در پكن، 1391)

		آمار كتاب­هاي منتشر شده در چين به تفكيك موضوع، در سال 2010
		موضوعات تعداد عناوين تيراژ (10,000 نسخه) صفحه ( 1000 ورق ) كل 328,387 717,051 60,633,170 ماركسيسم،لنينيسم، افكار مائو 477 1,561 306,415 فلسفه 7,418 5,237 778,053 علوم اجتماعي 4,841 4,871 605,462 حقوق و سياست 13,903 12,832 1,732,522 امور نظامي 946 813 111,133 اقتصاد 27,486 15,956 2,676,238 فرهنگ، علوم، آموزش و ورزش 111,380 535,339 35,924,318 زبانها 18,610 20,209 3,108,708 ادبيات 29,958 33,548 4,222,487 هنر و فنون 16,787 13,984 988,489 تاربخ و جغرافي 12,411 14,306 1,616,533 علوم طبيعي 1,193 1,922 138,488 رياضيات و شيمي 6,294 4,419 689,448 نجوم و زمين شناسي 1,790 1,403 106,347 زيست شناسي 1,973 1,417 167,994 دارو و بهداشت 15,792 11,642 1,753,177 كشاورزي 6,621 5,397 419,399 تكنولوژي صنعتي 41,904 20,834 4,338,502 حمل و نقل 3,862 2,436 309,626 هوا فضا و هوانوردي 279 130 16,192 محيط زيست 1,589 1,943 141,155 كليات 2,108 2,405 299,417 مصور 765 985 23,527

,

---

[i] - Tipao.

[ii] - Dipao.

[iii] - Kai Yuan Zi Bao.

[iv] - Jingpao.

[v] - Peking Gazette.

[vi] - Shen Bao.

[vii] - Peoples Daily.

[viii] - Wenhui Ribao.

[ix] - Renmin Tiedabao.

[x] - Zhogguo Shengbao.

[xi] - Beijing Youth Daily.

[xii] - Huanxi Dushibao.

[xiii] - Chengdu Business Daily.

[xiv] - Economic Daily.

[xv] - China Centeral Televion.

[xvi] - Xinhua.

[xvii] - Poeople’s Daily.

[xviii] - People’s China.

[xix] - China Construction.

[xx] - China Radio, Film and TV. Group.

[xxi] - Beijing Reviw.

[xxii] - China Pictorial.

[xxiii] - China Today.

[xxiv] - People’s China.

[xxv] - China International Publishing Group. (CIPG)

[xxvi] - Beijing Review.

[xxvii] - China Pictorial.

[xxviii] - Women in China.

[xxix] - Global Times.

[xxx] - Global.

[xxxi] - City Pictorial.

[xxxii] - International Community in China.

[xxxiii] - City Weekend.

[xxxiv] - China and World.

[xxxv] - China Monthly.

[xxxvi] - China Spring.

[xxxvii] - Yang Guang Rong.

[xxxviii] - E.G. Osborn.

[xxxix] - Carol.

[xl] - Shen Bao.

[xli] - Sun Sun.

[xlii] - China Central Television. (CCTV).

[xliii] - Lorimar.

[xliv] -The Great Wall TV Platform.

[xlv] - Broad Band China.

[xlvi] - Baidu.

[xlvii] - Weibo.

[xlviii] - Sina.

[xlix] - Soho.

[l] - Net eas.

[li] - Rebecca Mackinnon.

[lii] - Golden Shield.

[liii] - Great China Fire Wall.

[liv]- National Copyright Administration of China.

[lv] - Ten Cent.

[lvi] - Baidu.

[lvii] - Kenichi Ohmae.

---

[1] - طبق آمار، در سال1997میلادی، تعداد روزنامه ها و مجلات در چین از 27هزار عنوان فراتر رفت.

[2] - طبق آمار جهانی، تعداد عناوین و تیراژ مطبوعات در چین در ردیف اول جهان قرار دارد و روزنامه های منتشره در این کشور5/14درصد کل روزنامه های جهان را به خود اختصاص داده و برای هر یکهزار نفر 86/75نسخه روزنامه منتشر می شود(Ting Ni- 2005).

[3] - طبق آمار رسمی منتشره از سوی دولت چین، در حال حاضر حدود250میلیون کودک زیر سن14سال زندگی می­کنند ک تقریبا 14درصد کل جمعیت کشور را شامل می شود و سالانه 16میلیون کودک تازه متولد نیز بر این آمار افزوده می گردد. تأمین نیاز این جمعیت عظیم به کتاب مورد نیاز به سرمایه گذاری، تولید، چاپ و توزیع گسترده ای دارد که از توان بنگاه های نشر دولتی داخلی خارج بوده و به ورود بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی نیاز دارد.