پیشینه آموزش قزاقستان
پیشینه تاریخی و روند گسترش سیستم آموزشی
با توجه به اعلام کارشناسان علمی و آموزشی قزاقستان تولد تفکر علمی در قزاقستان به دوران باستان بر می گردد. بنا بر پژوهش های باستان شناسی و منابع مکتوب حاوی اطلاعاتی در مورد فرهنگ شهرستان ها و شهرهای قرن ۱۱- ۶ در قلمرو ژتیسو، مرکز و شرق قزاقستان وجود داشته است، بنیانگذاران این فرهنگ قبایل ترک محلی اوگوز، و قپچاقها بوده اند.
در قرن ۱۱- ۸ با توجه به افزایش نفوذ دین اسلام در آسیای مرکزی و قزاقستان فرهنگ اسلامی در این مناطق گسترش یافت و به فرهنگ قالب منطقه تبدیل شد.
شهرهای اطرار و فاراب واقع در مسیر جاده ابریشم در گسترش علم و آموزش نقش به سزایی داشته اند، کتابخانه فاراب پس از کتابخانه اسکندریه در مصر، بزرگترین گنجینه کتاب های دست خط بوده است. در زادگاه ابو نصر فارابی بیش از ۱۰۰ اثر دست خط وجود داشته است که میراث بزرگی بشمار می رفته است.
در دوران قره خانی ها و در قرن ۱۱-۱۰ آثاری از شاعر و متفکر بزرگ یوسف بلاساغونی وجود داشته است که در بسیاری از کشورهای جهان شناخته شده بود و با ترجمه آنها به زبان های فرانسوی، ایتالیایی، اسپانیایی و دیگر زبانها سهم بزرگی در گسترش علم و فرهنگ آن دوران داشته است
در اواخر قرن ۱۷ و اوایل قرن ۱۸، دانشمندان روسی و دانشمندان تعدادی از کشورهای اروپای غربی شروع به بررسی قلمرو تاریخ، فرهنگ، زندگی و آداب و رسوم مردم قزاقستان کرده اند که حاکی از وجود علم، فرهنگ و آموزش در این منطقه می باشد.
294 http://asiarussia.ru/news/11651/
http://kaz-art.kz/services/izgotovlenie-skulptur-i-monumentov
371
در تاریخ قزاق "بخش قرقیز - قزاق" و سرزمین استپ نشین (۱۸۳۲) هرودت در رساله خود از ایجاد هوش مصنوعی در بین مردم قزاق به عنوان یک ارزش علمی ستایش شده است.
در اوایل قرن بیستم بسیاری از کودکان قزاق فرصت مطالعه و آموزش در مدارس مذهبی را یافتنند که در این آموزش ها به فراگیری آیات قران می پرداختند.
با این حال، وضعیت آموزش عمومی در قلمرو قزاقستان چندان مترقی نبود. قبل از انقلاب، تعداد افراد با سواد در قزاقستان از چند درصد تجاوز نمی کرد.در سال ۱۹۱۳ تنها ۱۵۷ مدرسه روسی - قزاقی با تعداد حدود ۵۰ نفر دانش آموز در هر مدرسه وجود داشت که در اوایل سال ۱۹۱۶ در قزاقستان چند مدرسه روسی و روسی - قزاقی وجود داشته است که در آن حدود ۱۶۴۸۵۹ کودک قزاقی به آموزش اشتغال داشته اند. با این حال، در دوره زمانی 1917-1901 تعداد مدارس به 2389 افزایش یافته است، و در سال ۱۹۱۶ در قزاقستان حدود ۱۶۴۸۵۹ نفر در مدارس ثبت نام کرده اند.
در سال ۱۹۳۲ بیش از ۱۰ موسسه تحقیقاتی و آزمایشگاه و چندین سازمان زمین شناسی و موسسات تحقیقات اقتصادی و بازسازی کشاورزی، پرورش دام، علم خاک شناسی ایجاد شده است.
در سال ۱۹۳۵، بخش های یادگیری زبان قزاقی و ادبیات، هنر مردمی و موسسه تحقیقات فرهنگ ملی قزاقستان و باغ و گیاه شناسی منطقه آلماتی ایجاد شده است که در مراکز علمی و آموزشی ده ها نفر دانشمند، کارشناس و متخصص شناخته شده جهانی مانند باردین، برنادسکی، ماشچانینف، زلینسکی، ماندلشتام، ماولو وروشچانسف و دیگران مشغول فعالیت بوده اند.
تولید فلزات آهنی، تنکستن، سنگ منگنز آغاز شد و در سال ۱۹۴۲ موسسه نجوم و فیزیک و شیمی و موسسه متالوژی و در سال ۱۹۴۳ موسسسه علوم خاک شناسی، گیاه شناسی، جانورشناسی و در سال ۱۹۴۲-۱۹۴۵ موسسات تخصصی شیمی متالوژی و مواد معدنی و مواد نسوز و جانورشناسی تأسیس شده است. سال ۱۹۹۱ دوره جدیدی در توسعه علمی و فنی جمهوری قزاقستان آغاز شد و در ۱۵ ژانویه سال ۱۹۹۲ قانون سیاست علمی و آموزشی جمهوری قزاقستان و سیستم موثر آموزش و پرورش و یکپارچه سازی علمی تصویب و وزارت علوم و فن آوری تأسیس شد.
از سال ۱۹۹۳ بودجه ای برای فعالیت های علمی و آموزشی قزاقستان در برنامه و بودجه دولت پیش بینی شد.
372
بر اساس تحقیقات و مطالعات انجام شده در طراحی علمی، فنی و تجربی در نمایشگاه آستانا در فوریه سال ۱۹۹۸ پیش نویس برنامه های دولت در توسعه مهندسی ، و انرژی هسته ای و همچنین توسعه معدن و ذوب رونمایی شد
در این نمایشگاه روش های جدید اکتشاف و استخراج منابع معدنی، استفاده موثر آنها، تولید صنایع حرارتی و الکتریکی، تجهیزات معاینه فوریت های پزشکی و برای اولین بار یک سری از کامپیوترهای داخلی، و تجهیزات الکترونیکی برای مقاصد صنعتی و خانگی نمایش داده شده است
در تاریخ ۲۳-۱۵ آوریل سال ۱۹۹۹ یک همایش علمی بین المللی در پاریس تحت عنوان " پیشرفت علمی قزاقستان از گذشته به آینده" تشکیل شد که در بهبود رقابت در حوزه علم و صنعت قزاقستان تأثیر بسزایی داشته است.
گاهی اوقات وضعیت علمی و آموزشی و توسعه اجتماعی بخاطر سیاست فاتحان سرزمین های قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان دچار تحول می شد که فتح این سرزمین ها توسط اسلام و مغولان بروز دوران فئودالیسم در آسیای مرکزی از این نمونه ها می باشد مورخان فرهنگ، علم و آموزش در آسیای مرکزی و قزاقستان را به سه دوره تقسیم کرده اند
وضعیت آموزش و پرورش قبل از فتح این مناطق توسط اعراب در آسیای مرکزی؛ که زبان های ایرانی و تعدادی از ادیان و سیستم خط و نگارش و بر اساس حروف الفبا رایج بوده است.
دوره دوم که از سال ۶۵۱ آغاز می‌شود ، زمانی که نیروهای عرب آخرین سنگر ساسانیان را فتح کردند زبان و الفبای عربی رایج شد. که در چند قرن پس از نفوذ اسلام سواد و آموزش شرط لازم برای مقامات دولتی بوده است و در دربار سلاطین و حاکمان این مناطق وجود کاتبان و نویسندگان رایج شده است: بنابراین، در قرن های ۸-۹ مکاتبات و متون رسمی تحت تأثیر هژمونی زبان عربی قرار داشت.
و سیسم آموزش در مدارس اسلامی رونق یافت و مکتب به عنوان مدرسه ابتدایی در مساجد دایر بود و آموزش دوره های متوسطه و عالی در دبیرستان ها انجام می‌شد.
در آغاز قرن هشتم که به ظهور خلافت عربی در آسیای مرکزی مشهور است در مساجد شهرها و روستاها خواندن قرآن و نوشتن پسران آموزش داده می‌شد.
373
در سال ۱۲۱۹ در آسیای میانه و قزاقستان عشایر بزرگ چنگیزخان مغول حمله کردند و طی سه سال بر این مناطق تسلط یافتند. لذا مرزهای قدیمی تغییر یافت و تاج و تخت مغولان دوران جدید سلسله مغولان را در استپها به ارمغان آورد و سومین دوره علم و فرهنگ و آموزش بوجود آمد .
در قرن ۱۵ و ۱۶ درآسیا تمرکز زیادی درمدارس بخارا،سمرقند و تاشکند بوجود آمد که درقرن ۱۶ به حد کمال رسید.
تقویت روابط قزاقستان با اتحاد جماهیر شوروی و پیوستن به این اتحادیه در سال ۱۷۳۱ موجب نفوذ فرهنگ، آموزش و پرورش شوروی بر این منطقه شد و توسعه مدارس روسی را بدنبال داشت.
در سال ۱۸۸۳ در زمان حاکمیت خان های ترک و مغولان اولین مدرسه دخترانه در قزاقستان افتتاح شد و ریاضیات، فیزیک، منطق، تاریخ، جغرافیا، زبان روسی و ادبیات، الهیات و زبانهای آلمانی، فرانسوی و باستان - یونانی و لاتین جدید به عنوان دورس اجباری در دبیرستان ها و مراکز آموزشی تدریس می‌شد. بنا بر این وضعیت کلی آموزشی در قلمرو قزاقستان به عنوان سیستم آموزشی مترقی قبل از انقلاب تعداد افراد باسواد از چند درصد در قزاقستان تجاوز نمی‌کرد، در سال ۱۹۱۳ تنها ۱۵۷ مدرسه روسی- قزاقی با تعداد ۵۰ دانش آموز در هر مدرسه وجود داشت ولی در دوره ۱۹۰۱-۱۹۱۷ تعداد مدارس ابتدائی روسی به ۲۳۸۹ مدرسه افزایش یافت و در سال ۱۹۱۶ دانش آموزان در قزاقستان به ۱۶۴ ۸۵۹ نفر رسید.
در آغاز قرن XX و در دوره سوسیالیسم آموزش علوم بصورت فشرده توسعه می‌یابد. و نسل جدیدی از مربیان در منطقه بوجود می آید و در مدارس نظرات آثار ارسطو، سقراط، روسو، لئو تولستوی و دیگران تدریس می شد. در سال ۱۹۳۱، موسسه پزشکی دولتی آغاز بکار می کند و آموزش عالی حرفه ای شروع شد و درمان بیماران با بهره گیری از تجربه پزشکان و جراحان روسی و خارجی آغاز کردند.
از سال ۱۹۳۲، مرکز آموزشی کالج جمهوریخواه قزاقستان آغاز بکار کرد که مربیان آموزشی تربیت بدنی، معلم برای کار در مدارس متوسطه و مدارس تخصصی، مدارس فنی، نیروی متخصص کارخانه ها و کشاورزی را تربیت می‌کرد
در سال ۱۹۳۴ با افتتاح دانشگاه ایالتی قزاقستان شکوفایی آموزش عالی و تربیت متخصصین و نخبگان در قزاقستان آغاز شد.
در سال ۱۹۳۸ دانش آموزان به فراگیری خلاقیت و مهارتهای علمی و تاریخ هنر و صنایع دستی پرداختند.
374
در سال ۱۹۴۱ موسسه آموزشی زبان های خارجی در آلماتی ایجاد شد که باتوجه به جنگ و روابط با غرب جوانان قزاقستان به فراگیری زبان های خارجی پرداختند.
در سال ۱۹۴۴ موسسه آموزشی زنان برای تربیت معلم علوم انسانی تأسیس شد و در همان سال کنسرواتور دولتی اعلام کرد که یک مجموعه برای موسیقی شناسی ایجاد شده است که علاوه بر آموزش پیانو، ویولن و فلوت به آموزش کوبیز، دومبرا، آکاردئون پرداخت. وهنرستان آواز برای شکوفایی دانش آموزان مستعد در حوزه موسیقی و آواز فعالیت خود را آغاز کرد.
از سال ۱۹۵۷، مدارس شبانه روزی برای آموزش دانش آموزان و کودکان خانواده های محروم، کودکان با بهداشت ضعیف، سیستم آموزش و پرورش با یک برنامه ملایم و یک برنامه دقیق با هدف بهبود سلامت کودکان تأسیس شد.
در سال ۱۹۶۳ موسسه اقتصاد ملی برای آموزشی روند تاریخ سوسیالیسم تأسیس شد و دانشجویان به فراگیری علوم اقتصادی و اجتماعی پرداختند.
از سال ۱۹۷۵ بمنظور تأمین نیروهای متخصص انرژی، صنعت و اقتصاد شهری موسسه برق آلماآتا فعالیت خود را آغاز کرد.
در سال ۱۹۷۶ موسسه راه آهن آلماتی برای تربیت متخصصین و مهندسین در حوزه راه آهن و خدمات حمل و نقل شهری تأسیس شد.
در سال ۱۹۷۸ موسسه آموزشی تئاتر، سینما، و خلاقیت های هنری جوانان به فعالیت پرداخت.
آموزش مهندسی معماری در سال ۱۹۸۰ توسط موسسه معماری آلماتی شروع شد و از سال ۱۹۸۰ به بعد مخصوصا با استقلال قزاقستان توسعه موسسات و مراکز آموزشی وارد مرحله جدیدی شد.
از جمله کسانی که در رونق و توسعه آموزش در قزاقستان نقش مهمی داشته اند، سیاستمداران و شخصیت های برجسته ای مانند اسفندیاروف، ژانوسوف، ژورگینف بوده اند.۲۹۵
دولت جمهوری قزاقستان از سال ۲۰۰۵ تدوین برنامه دولت در توسعه آموزش و پرورش در جمهوری قزاقستان را آغاز کرد که آن را در سال ۲۰۰۵ به تصویب رساند ، در سال ۲۰۱۰، برنامه دولت در توسعه آموزش و پرورش فنی و حرفه ای در جمهوری قزاقستان و در سال ۲۰۰۸ - ۲۰۱۲، برنامه "کودکان قزاقستان" و
295 http://spktaraz.kz/rus/kazakhstan/science-and-education.php 375
برای سال 2011 - 2007، به ارائه برنامه آموزش و پرورش کودکان قبل از مدرسه و برای سال ۲۰۱۰ - ۲۰۱۴ برای دوران ابتدایی پیش بینی شده است.