یهودی ها در روسیه

بخش عمده یهودیان روسیه به گروه قومی فرعی اشکنازی تعلق دارند یعنی خلاف یهودیان اروپای شرقی هستند که به زبان ییدیش صحبت می‌کردند اما بعد از جنگ جهانی و ویرانی مراکز سنتی یهودی‌ها در اوکراین، بلاروس، کشورهای بالتیک و مولداوی، یهودیان زیادی به روسیه کوچ کردند. بعد از فروپاشی اتحادیه شوروی تعداد زیادی از یهودیان به اسرائیل مهاجرت کردند که منشاء نژادی آنها اشکنازی است. زبان عمومی همه یهودیان زبان عبری است که کتب عهد عتیق به این زبان نوشته شده است. در سال‌های 1920، زبان عبری در اتحاد شوروی ممنوع شد اما در حال حاضر کلاس‌های یادگیری این زبان برقرار شده است اما اکثر یهودیان روسیه به آن مسلط نیستند. دین یهودی شاخه گوناگونی دارد که از نظر میزان پای‌بندی به سنن قدیمی با هم فرق دارند. در روسیه چندین کنیسه و مدرسه روحانی دایر می‌باشد ولی خاخام‌ها و قضات یهودی در آن حضور ندارند. همچنین تعداد افرادی که موازین و احکام دین یهود را رعایت می‌کنند بسیار کم است. روس‌های یهودی (مذهب شبت) در مناطق مرکزی روسیه، خاور دور و ماورای بایکال ساکن هستند. بخش ناچیزی از آن‌ها نیز مذهب ارتدوکس یا پروتستان تغییر مذهب داده‌اند.

بعد از فروپاشی اتحاد شوروی در حدود 500 هزار نفر به اسرائلی مهاجرت کردند. برای اولین بار در تاریخ یهودیان روسیه در دسامبر 1989 نخستین کنگره سازمان‌ها و جمعیت یهودی تشکیل شد که در پی ّن کنفدراسیون سازمان‌ها و جمعیت‌های یهودی اتحاد شوروی به وجود آمد. در سال 1992 نیز در کنگره‌ای که در شهر نیژنی‌نووگرورود برگزار شد، کنفدراسیون یهودیان روسیه " واد " (va ad)به وجود آمد. اکنون در روسیه یهودیان از موقعیت مناسبی برخوردار بوده و بسیاری از رسانه‌ها و مراکز مال یو صنعتی در اختیار یهودیان قرار دارد. در این قسمت به برخی اطلاعات و آماری یهودیان در اسراییل و سایر نقاط جهان را در سال 2000 و 2001 می‌پردازیم. در نمودار زیر نرخ رشد جمعیت یهودیان در اسراییل و سایر نقاط جهان را در سال 2000 و 2001 مشاهده می‌کنیم.

یهودیان روسیه خود را متعلق به ملیت معین می‌دانند نه متعلق به یک مذهب معین. بیشتر یهودیان زندگی لاییکی دارند و اجرای مناسک دین یهودیت یک رسم همگانی و همه روزه نیست بلکه جزئی از میراث ملی یهودیان می‌باشد. اخیرا یهودیان روسی زبان به‌ویژه بچه‌های خانواده‌های مختلط (مثلا روسی- یهودی و همانند آن) بمرور خود را جزو ملت یهود احساس می‌کنند. فشار و نفوذ ساختار‌های یهودی ارتدکس از جمله فشار سیاسی موجب می‌شود که سبک و روش زندگی یهودیان روسیه اندک اندک تغییراتی پیدا کند. امروزه در روسیه 180 جماعت یهودی وجود دارد و 150 از آن‌ها خاخام ندارد. روی‌هم‌رفته در روسیه فقط حدود 60 نفر خاخام و فارغ التحصیل مدارس روحانیت ارتدکس یهودی کار می‌کنند که از میان آنها فقط 3 تن خاخام مسکو تابعیت روسیه دارند و سایرین، خارجی هستند. مابین جماعت‌ها و سازمان‌های مختلف یهودی روسیه نه وحدت نظر و نه وحدت عمل وجود دارد و بیش از این، در میان رهبران سازمان‌ها یا انجمن‌های مختلف مبارزات و کشمکش به‌ویژه در زمینه‌های سیاسی، دینی و اقتصادی در جریان است و ایجاد کنگره یهودیان روسیه یکی از نشانه‌های کوشش‌ برای پیدا کردن راه و وسیله سازماندهی یک جماعت واحد یهودیان در روسیه تحت یک رهبری واحد می‌باشد که بعضی از اشخاص از طریق رسیدن به جا و مقام در چنین سازمان‌هایی پیگیر مقاصد شخصی خود می‌باشند.

روند بهبود جایگاه یهودیان اتحاد شوروی در این کشور به طور منظم در سال‌های پس از فروپاشی ادامه یافت. رفع محدودیت‌های مهاجرت یهودیان از اتحاد شوروی این روند را تقویت می‌کرد، هر چند در نیمه دوم دهه 1990 این جریان رو به کاهش نهاد. با تحول در سیاست‌های فدراسیون روسیه و ایجاد فرصت‌های جدید در پرتو اجرای سیاست‌های انتقال به نظام اقتصاد بازار، یهودیان نتوانستند در همه عرصه‌ها، جایگاه خود را بهبود بخشند. حضور افرادی مانند؛ آناتولی چوبایس و گریگوری یاولینسکی در دستگاه اجرایی بیانگر این ارتقا بود. بازرگانان و تجار یهودی نیز مجال مناسبی برای گسترش فعالیت‌های خود به دست آوردند. افرادی مانند بوریس برزوفسکی، بوریس نمتسف، ویتالی مالکین توانستند در میان همکاران خود به طور منظم نفوذشان را گسترش دهند. . این امر در میان اتحادیه‌های جوانان نیز گسترش یافت. میخائییل خودورکوفسکی از کسانی بود که در میان جوانان فعال روسیه توانست، با ریاست مناپ بانک روسیه وضعیت برجسته‌ای احراز نماید. سرگئی کریلنکو نخست وزیر سابق روسیه نیز از یهودیان جوانی بود که فرصت بهبود جایگاه خود را در شرایط جدید پیدا کرد. در عرصه امور اقتصادی یهودیان روسیه ارتقا بیشتری به دست آوردند. الکساندر لیوشیتس وزیر سابق امور مالی روسیه و مشاور نزدیک بوریس یلتسین از این نظر قابل اشاره است. یاکوف یانسن وزیر امور اقتصادی پیشین یلتیسین نیز می‌تواند در این زمینه مطرح شود، که سال‌ها در مرکز کامپیوتر سازمان مرکز برنامه‌ریزی اقتصادی اتحادیه شوروی و سپس فدراسیون روسیه فعالیت داشت. ولادیمیر گوسینسکی و الکساندر اسمولنسکی نیز در ساختار تصمیم‌گیری و اجرایی اقتصادی روسیه جایگاه مهمی داشته‌اند.

در پارلمان روسیه حضور یهودیان با وضعیتی روبه‌رو رشد مواجه بود، هر چن به تدریج این روند رو به کاهش نهاد. رد نخستین دومای کشوری 17 نماینده یهودی که عمدتا از حزب لیبرال انتخاب روسیه انتخاب بود، حضور داشتند. این یهودیان اساسا با گروه‌های اصلاح‌طلب غرب‌گرا در روسیه پیوند داشتند. افرادی مانند پیوتر شلیش از سن‌پترزبورگ در این زمینه قابل اشاره هستند. لوروخیلین نیز از دیگر یهودیان فعال در پارلمان روسیه بوده است. او تنها یهودی در روسیه بود که قبلا فرماندهی لشگر هشتم روسیه را عهده‌دار بود. او با توجه به جریانات سرکوب نظامی جدایی طلبان چچن، ارتش روسیه را ترک کرده بود. الکساندر یاولینسکی از مشهورترین اقتصاددانان غرب‌گرای روسیه که در انتقال از نظام سوسیالیستی به سرمایه‌داری در این کشور نقش اساسی داشت، از یهودیان دومای کشوری بود. او نخستین کسی بود که از ضرورت مشارکت یهودیان در ساختارهای دولتی و قانونی روسیه سخن گفت. او در برابر ولادیمیر ژیرنفسکی رهبر حزب راستگرای لیبرال دموکرات که یهودیان را به صراحت «ستون پنجم» دشمنان روسیه می‌خواند، فعالیت شدیدی را دنبال کرده است. ژیرنفسکی حزب لیبرال یاولینسکی را به صراحت عامل بیگانگان در روسیه خوانده است. یهودیان در دومای کشوری تلاش خود را برای مقابله با تمایلات ضد یهودی گسترش داده‌اند. آن‌ها کوشیده‌اند فضای جدید را برای گسترش مشارکت همه یهودیان در سطوح مختلف ایجاد نمایند.

پس از این که مهاجرت یهودیان در سال 90 به بعد به بالاترین میزان خود یعنی 188000 نفر رسید، مهاجرت یهودیان از روسیه بین سال‌های 92 تا 95 بطور میانگین در حدود 65000 نفر در سال بود. در سال 96 دولت روسیه فعالیت آژانس یهود (سازمان بین‌المللی که از دهه 1940 هماهنگ کننده مهاجرت یهودیان بود) را محدود کرد. در واقع شوروی و فدراسیون روسیه با نگاه یک ملیت نگاه کرده‌اند نه فقط یک دین. این نگرش البته برخلاف بند 26 قانون اساسی سال 93 بود که دولت از مجبور کردن افراد برای بیان ملیت خود یا تعیین ملیت از سوی دولت منع شده بود. گرچه یهودستیزی متوقف شد و اقدامات یهودستیزانه آشکارا نیز پس از فروپاشی روسیه به ندرت در جامعه این کشور اتفاق می‌افتاد اما یهودیان تاریخ خود را فراموش نکرده‌اند و نسبت به پایداری روند لیبرالیزه کردن مشور وضعیت خود هنوز مرددند. یهودی ستیزی سنتی در کلیسای ارتدکس روسیه و افزایش قدرت نیروهای سیاسی فراملی و نئوفاشیست دلایل اصلی این نگرانی‌هاست. یهودیان همچنین نگران قربانی شدن خود در شرایط سخت اقتصادی هستند. اما به هر حال در اوایل 90 یهودیت تا حد بسیار زیادی احیا شد و یهودیان روسیه توانستند پرداختن به امور دینی خود را در این کشور تجربه کنند. یکی از اتفاقات مهم در ژانویه 96، ترجمه روسی یک جلد از تلمود بود. چاپ چنین ترجمه‌هایی در زمینه‌های آموزش‌های دینی یهودیان به زبان ورسی در قبل از حاکمین بلوشیک‌ها در روسیه موجود بود ولی عملا دسترسی به آنها تا سال 96 غیرممکن بود. با گرایش یهودیان به بروز هوین خود آمارهای رسمی از افزایش جمعیت آن‌ها از 500000 تا 700000 نفر را بین سال‌های 92 تا 95 نشان می‌داد. جمعیت یهودیان مسکو در اواسط دهه 90 در بین 200000 و 300000 هزار نفر تخمین زده می‌شد. از این تعداد حدود 15 درصد سفاردیک (غیراروپایی) بودند. تعداد یهودیان شرکت‌کننده در مراسم مذهبی همچنان بسیار کم است اما با این حال سازمان‌های مثل حصیدیک (یهودیت ارتدوکس) چاباد لوباویچ (Hasidic Chabad Lubavitch) یهودیان را به شرکت در مراسم مذهبی سنتی ترغیب می‌کند. البته در مسکو لوباویچرهای بسیار معتقد با دو کنیسه، چندین مدرسه شامل یک یویشا (آکادمی آموزش تلمود)، مهدکودک‌ها و یک مدرسه علوم دینی برای زنان جوان، با خشونت‌های برخی از روس‌ها روبرو می‌شوند. قغلبیت سازمان با این حال کاملا شفاف است. در دهه 90 نهادهایی برای تامین نیازهای فرهنگی مذهبی یهودیان در مسکو ناسیس شد. این نهادها شامل یک مدرسه خاخامی، یک مرکز یهودیان جوان، اتحادیه دبیران زبان عبری و یک جامعه فرهنگی آموزشی یهود می‌شد. جامعه یهود ارتدوکس همچنین کمپینی را برای بازگشت کتب اشنیرسون (Shneerson)- مجموعه‌ای از نسخه‌هایی که در مسکو از دهه 1920 توسط حاکمان شوروی توقیف شده و در کتابخانه دولتی لنین انبار شده است- با موفقبت برگزار کرد. تعداد یهودیان در حال حاضر در روسیه بیش از 500 هزار نفر است که عمدتا در شهرهای بزرگ مسکو و سن‌پترزبورگ زندگی می‌کنند. در واقع عده بسیاری از آنان در دوران پس از فروپاشی به دلیل فشارهای دولت شوروی به اسرائیل مهاجرت کردند. هم‌اکنون در خاور دور، منطقه خودمختار یهودی‌نشین با مرکز بیروبیجان همچنان وجود دارد. البته تشخیص دقیق یهودیان در روسیه کار بسیار دشواری است زیرا اطلاعاتی که در سرشناری عمومی نفوس منعکس شده تحت تاثیر عوامل اجنماعی و سیاسی استوار است. طیق سنت یهودی "گالاخا" هر فردی که از مادر یهودی متولد شده باشد یهودی محسوب می‌شود. همچنین معیارهای قانون بازگشت به اسرائیل هرکس که مادربزرگ و پدربزرگش یهودی باشد، حق مهاجرت به اسرائیل را دارد.

بنا به اظهارات کارشناسان، یهودیان روسیه نسبت به پیروان دیگر مذاهب بیشترین شمار سازمان و اتحادیه‌های مختلف را تشکیل و به ثبت رساندند. در سال 1996 ویتالی مالکین رییس پیشین بانک "روسیسکی کردیت" یکی از بزرگترین بانک‌های خصوصی وقت روسیه رسما در تلویزیون اسرائیل اعلام نمود که دو سوم سرمایه بانکی روسیه متعلق به یهودیان می‌باشد که این میزان برای اداره اقتصاد کشور کافی است. در میانه سال‌های 1990 صدها موسسه و سازمان یهودی از جمله کنیسه، مدرسه، انجمن‌های فرهنگی، موسسات آموزش عالی و انجمن‌های خیریه وجود داشت. در سال 1996 بنیاد خیریه غیر انتفاعی توسط گروه سرمایه داران یهودی و فعالین مذهبی به منظور احیای زندگی یهودیان در روسیه تاسیس گردیده است که بعدا عنوان "KOR" گرفت. دفتر مرکزی کنگره یهودیان روسیه در محله مقابل کنیسه مرکزی مسکو در مرکز شهر قرار دارد. رئیس کنگره یهودیان روسیه ("ک.او. ر." КOР)، ساتانوفسکی یوگنی یانویچ می‌باشد. یوگنی ساتانوفسک یکی از پرسابقه‌ترین فعالین جنبش یهودی در روسیه و دارای اعتبار و شهرت در محافل بین المللی، دانشمند در زمینه علوم شرق شناسی، بازرگان و صاحب صنایع در سال 2001 به مقام رئیس "KOR" برگزیده شد. هیئت رئیسه شامل 55 نفر از جمله اشخاص معروف از محافل بازرگانی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی روسیه مانند بوریس آبرامویچ، یوگنیا الباتس (نویسنده معروف)، ولادیمیر گوسینسکی (الیگارش معروف)، یولی گوسمان (برادر میخائیل گوسمان معاون رئیس آژانس خبری "ایتار- تاس" و از رجال سینمایی)، برل لازار خاخام روسیه، ویتالی مالکین، میخائیل میریلاشویلی (بازرگان و میلیونر معروف سنت پترزبورگ)، گنری رزنیک وکیل مشهور، میخائیل فریدمان (صاحب سیستم بانکی "آلفا")، یاکوف اورینسون، گنادی خازانوف، آرون شایویچ می‌باشند.

کنگره یهودیان روسیه، 40 دفتر نمایندگی در مناطق مختلف فدراسیون روسیه دارد. یکی از مقاصد کنگره یهودیان روسیه، متحد ساختن افراد خیریه دهنده و خیریه گیرنده، شخصیت‌های اندیشمند و روحانی، مدیران، کارشناسان و داوطلبان بود که برای همه آن‌ها امکان کار و فعالیت فراهم گردد. همچنین اقدامات مربوط به ایجاد موسسات مخصوص انجمن‌های یهودیان در سطح محلی و کشوری به عمل آید. بر اساس اطلاعات منتشره توسط " KOR"، طی 7 سال فعالیت این سازمان بیش از 63 میلیون دلار صرفا در داخل روسیه جمع آوری و به مصرف رسیده است. این سازمان در کنگره‌های یهودیان اروپایی، اورآسیایی و جهانی و نیز شریک سازمان‌های بین المللی یهودیان از قبیل کمیته آمریکایی یهودی توزیع کننده "جوینت"، آژانس یهودی "سوخنوت" و کنفرانس مخصوص ادعاهای مادی به آلمان شرکت می‌کند. " KOR" از سال 2002 ماهنامه روسی زبان "یوریسکیه نوستی" (اخبار یهودی) -نخستین نشریه روسی زبان اختصاصی برای نسل نوین یهودیان و غیر یهودیان روسیه- را منتشر می‌کند. همچنین هزینه فعالیت سایت‌های اینترنتی interjewish club, bepo, yafa.ru,antisemitizmu.net توسط " KOR" تامین می‌گردد. برای هزاران نفر بی‌سر و سامان سالمندان مجرد، مریض، بدون درآمد نهار خوری‌های مجانی و مراکز پزشکی و سرپرستی دایر شده است. احداث کنیسه در مسکو و دیگر شهر‌های کشور، احیای انجمن‌های یهودیان در شهر‌ها و مناطق مختلف کشور، انتشار کتب، اجرای برنامه‌های ورزشی، ارائه کمک به آسیب دیدگان بلایای طبیعی، چند نمونه دیگر از فعالیت‌های " KOR" می‌باشد. " KOR" در نظر دارد در امر برنامه ریزی استراتژیک فعالیت خود از کمک سازمان‌های یهودی خارجی مانند "جوینت"، "آژانس یهودیان"، "ناتیو"، "خاباد" استفاده نماید.

یکی از طرح‌های بزرگ" KOR " گسترش روابط فرهنگی میان جامعه یهودیان روسیه و جماعت‌های یهودی کشورهای غربی می‌باشد که بدین وسیله اساسی برای نزدیک شدن آنها ایجاد شود. در این خصوص طرح تاسیس دانشگاه یهودی در برلین با استفاده از امکانات دانشگاه یهودی مسکو و دانشگاه یهودی یرشلایم و دیگر موسسات آموزشی و علمی مد نظر قرار داده می‌شود. کل جماعت یهودی روسیه باید سعی کند که از روند گرایش روسیه به عضویت درآمدن به جامعه جهانی اقتصادی و سیاسی به عنوان همتای مساوی قدرت‌های بزرگ هر چه بیشتر حمایت شود. اهداف اعلام شده کنفرانس سازمان‌های یهودیان روسیه از قرار زیر می‌باشد:

الف. مبارزه با بیگانه ستیزی، اختلافات قومی و ضد یهودیت؛

ب. جلوگیری از افراط گرایی و تروریسم بین المللی؛

ج. ایجاد سیستم همکاری متساوی و سازنده میانه روسیه و جامعه جهانی؛ و

د. توسعه هر چه وسیع‌تر روابط روسیه و اسرائیل.

یکی از تصمیمات سازمان، حمایت از کمیته همبستگی با مردم اسرائیل بعنوان یک سازمان سراسری روسیه می‌باشد. این کمیته فعالیت‌های انجمن‌های یهودیان روسیه را در زمینه حمایت و پشتیبانی از اسرائیل هماهنگ می‌نماید و به‌ویژه منابع مالی مربوطه را جمع آوری می‌نماید. هزینه اجرای پروژه‌های مختلف در اسرائیل از این منابع تامین می‌گردد. یکی از اهداف اصلی "ک.او. ر." در مورد روابط با اسرائیل – تحکیم روابط و رساندن آن‌ها تا سطح مانند روابط اسرائیل و آمریکا می‌باشد و در این رابطه مناسبات و همکاری جماعت‌های یهودی روسیه با سازمان‌ها و موسسات دولتی اسرائیل باید تا سطح مشارکت رسانده شود.

از میان جمعیت 7/6 میلیونی اسرائیل حدود 2/1 میلیون یهودی مهاجر از روسیه و اتحاد شوروی پیشین می‌باشند که  بیشتر آنها طی 10-12 سال اخیر به اسرائیل مهاجرت نمودند و این عده با توجه به سطح بالای آموزش و تخصص حرفه‌ای آنان در رشته‌های گوناگون بر زندگی جامعه اسرائیل تاثیر زیادی دارند. تنها یک مثال کوچک: بقول لیمور لیونات وزیر فرهنگ و علوم و آموزش و ورزش اسرائیل، تقریبا در هر دبستان یا دبیرستان اسرائیل آموزگاران مهاجر از روسیه کار می‌کنند. بعبارت دیگر روابط میان دو کشور در سطح مردم ساده بسیار وسیع می‌باشد و می‌توان گفت که این واقعیت تقریبا در کلیه رشته‌های اقتصادی- اجتماعی- سیاسی کم و بیش اثر خود را باقی می‌گذارد. در هجدهمین انتخابات کنست در سال 2009، 16 عضو روس تبار به مجلس نمایندگان اسرائیل راه یافتند. اویگدور لیبرمن وزیر خارجه اسرائیل نیز روس تبار است. 88 درصد از نفت خامی که وارد اسرائیل می‌شود از روسیه و اوراسیا است .

محافل یهودی روسیه که به دولت نزدیکند می‌کوشند مطابق روند‌های عمومی جهانی به اقدامات و مراسم مختلف مربوط به گفتگوی میان مذاهب بپیوندند و فعالانه در گردهمایی‌های مختلف شرکت نمایند. به‌ویژه در یکی از آخرین کنفرانس‌های بین المللی با عنوان "ویژگی‌های تمدنی امت اسلامی" که در اکتبر 2003 در مسکو تشکیل شده بود خاخام بزرگ روسیه برل لازار بعنوان مهمان افتخاری شرکت نمود. رهبران یهودیان اظهار می‌دارند که ملل مختلف باید از اصول ادیان پیروی نمایند عشق و تفاهم – اصول دین یهودیان و دین اسلام می‌باشد و بر این اساس راه حل مسایل پیدا خواهد شد. انتقال به بخش مربوطه در رابطه با مسیحیان، هماهنگی در مورد اقدامات مشترک با رهبران کلیسای ارتدکس روسیه در جهت جلوگیری از بیگانه ستیزی در جماعت‌های مسیحی، اسلامی و بودایی می‌باشد. رقابت میان "ک.او. ر." و دیگر سازمان‌های یهودی در روسیه بیشتر در زمینه سیاسی و به‌ویژه روابط جامعه یهودیان کشور با مقامات دولتی جریان دارد. مقامات دولتی بیشتر علاقه مندند با رهبران روحانی رابطه داشته باشند تا با رهبران سازمان‌های دارای جنبه اجتماعی. به این دلیل خاخام بزرگ روسیه به عضویت در شورای مخصوص امور ادیان در جوار ریاست جمهوری روسیه انتخاب شده است.

سازمان دیگر، فدراسیون جماعت‌های یهودیان روسیه (FEOR.) به ریاست برل لازار خاخام بزرگ روسیه (خاخام بزرگ شماره 1)، در مقایسه با " KOR" مناسبات ثابت با دولت دارد و می‌کوشد به عنوان نماینده منافع یهودیان روسیه عمل کند. از طرف خود رئیس جمهور FEOR را به رسمیت می‌شناسد و در مراسم رسمی آن شرکت می‌کند. روسای FEOR برای شرکت در جلسات مربوطه به کرملین دعوت می‌شوند. اتحادیه کمیته‌های حامی یهودیان در کشورهای اتحاد شوروی پیشین، سازمان غیر دولتی می‌باشد که در زمینه حفاظت حقوق و امنیت یهودیان، حقوق و آزادی بشر در اتحاد شوروی پیشین فعالیت دارد. این سازمان در سال 1970 تاسیس گردید. فعالیت این سازمان، بیشتر در چهارچوب و تحت حمایت سازمان‌های بین المللی حقوق بشر صورت می‌گیرد که نهایتا با محافل یهودی بین المللی در ارتباط می‌باشد.

در روسیه سازمان‌های یهودی متعدد دیگر نیز وجود دارد. یکی از این نهادها، کنگره جماعت‌های مذهبی یهودی و اتحادیه‌های یهودی روسیه است. فدراسیون یهودیان ارتدکس روسیه با ریاست خاخام بزرگ روسیه شایویچ (تاسیس شده در 2003). بیشتر یهودیان از پیروان این جریان می‌باشند. آدلف شایویچ به عنوان خاخام بزرگ روسیه که از 30 سال پیش مقام رهبر یهودیان روسیه داشت با برل لازار که همچنین لقب خاخام بزرگ را دارد در رقابت می‌باشد به‌ویژه که برل لازار تازه به تابعیت روسیه درآمده است و از طریق دسیسه‌های سیاسی به مقام رهبری رسیده است. کنگره اورآسیایی یهودیان، به ریاست آلکساندر ماشکویچ. کنگره جهانی یهودیان روسی زبان (در سال 2002 تاسیس شد که خاخام بزرگ روسیه برل لازار به ریاست آن برگزیده شده است. در این کنگره نمایندگان جماعت‌های یهودیان روسی زبان از 22 کشور دنیا عضویت دارند. هدف اصلی سیاسی اعلام شده از تشکیل این کنگره، هماهنگی انجمن‌های یهودیان در همه جهان برای حمایت از اسرائیل می‌باشد. یکی از زمینه‌های فعالیت این کنگره، یکنواخت ساختن آموزش به زبان روسی از جمله از طریق تهیه کتاب‌های درسی در مورد تاریخ و فرهنگ یهودیان می‌باشد. از دیگر سازمان‌های مهم می‌توان به جنبش خاباد لیوباویچ (تشکیلات یهودیان)، بنیاد خیریه یهودیان "رحم و فرهنگ"، مرکز فرهنگی یهودیان، باشگاه سینمایی یهودیان، بنیاد یهودی تشویق هنر، اتحادیه یهودیان معلولین و جانبازان جنگ‌ها، اتحادیه زندانیان یهودی اسبق اردوگاه‌های دوره آلمان نازی، اتحادیه خبرنگاران یهودی، انجمن مذهبی یهودیان پیرو یهودیت مترقی، آژانس یهودیان در روسیه و دانشکده مسایل آموزش یهودیان سازمان دانشجویان یهودی اشاره کرد.

فدراسیون جمعیت‌‎های یهودی روسیه در نوامبر سال 1999 در نخستین كنگره که به ابتكار جمعیت‌های یهودی برگزار شد، تشكیل گردید. این پاسخ جمعیت‌های یهودی به قانون جدید ادیان بود كه «شرط سنی» سازمان‌های دینی را معرفی كرد. جمعیت‌های یهودی در آن زمان همگی کمتر از 15 سال عمر داشتند. 66 سازمان یهودی، مؤسس فدراسیون جمعیت‎‌های یهودی روسیه هستند. هم اکنون 143 سازمان در آن عضویت دارند. در جمعیت‌های وابسته به فدراسیون 32 كنیسه فعالیت می‎‌كنند. 23 خاخام در 20 شهر كشور تحت سرپرستی فدراسیون جمعیت‎‌های یهودی روسیه فعالیت می‌‎كنند. در مجموع، حدود 500 هزار نفر مرتباً در مراسم فدراسیون شركت می‌‎كنند. اكنون در 15 جمعیت مذهبی یهودی روسیه 17 مدرسه عمومی، 41 مدرسه روز یكشنبه و 13 كودكستان یهودی فعالیت می‌‎كنند. به گفته بوروخ گورین سخنگوی خاخام عالی روسیه، فدراسیون جمعیت‎‌های یهودی روسیه به فعالیت‌های انسان‌دوستانه پرداخته است. با كمك برنامه‌‎های انسان‌دوستانه بین‌‎المللی طی یك سال در 43 شهر روسیه 200 تن مواد خوراكی توزیع شده است. در 37 شهر كشور 20 هزار نیازمند، خوراك اولیه را دریافت می‎‌كنند. در 17 شهر كشور 22 غذاخوری خیریه وابسته به فدراسیون جمعیت‌‎های یهودی روسیه فعالیت می‎‌كنند كه هر ماه غذای 40 هزار نیازمند را تأمین می‎‌كنند. فدراسیون جمعیت‎‌های یهودی روسیه به فعالیت انتشاراتی هم مشغول است. روزنامه‎‌ها و مجلات كه تیراژ كلی آن‌ها 10 میلیون نسخه در سال است، تحت سرپرستی این سازمان منتشر می‎‌شود. فدراسیون جمعیت‎‌های یهودی روسیه در سال نزدیک به 120 كنسرت در 112 شهر كشور برگزار می‎‌كند.در چارچوب فدراسیون 36 كلوپ جوانان فعالیت می‎‌كند. فدراسیون جمعیت‌های یهودی روسیه هم تصمیم گرفته است همراه با شرکت stec.com شبکه ارتباطات ماهواره‌ای را با استفاده از از تجهیزات شرکت اسراییلی Gilat ایجاد کند که به مرور زمان همه کنیسه‌های روسیه بدان خواهند پیوست. این پروژه توسط مرکز جمعیت یهودی مسکو که یکی از سازمان‌های وابسته به فدراسیون جمعیت‌های یهودی روسیه است، اجرا می‌شود. فدراسیون جمعیت‌های یهودی روسیه دربرگیرنده 200 جمعیت یهودی روسیه است که اعضای آن‌ها بین بیش از 70 کنیسه تقسیم شده‌اند. طبق برآوردهای فدراسیون، در روسیه بیش از 60 هزار یهودی متدین زندگی می‌کنند که مرتباً به کنیسه رفته و در زندگی جمعیت یهودی شرکت می‌کنند.

نیز نگاه کنید به

• ادیان در روسیه
• مراکز مذهبی مبلغ دین یهود در روسیه
• یهودی ها در تونس
• یهودی ها در لبنان