نهادها و سازمانهای فرهنگی لبنان
در لبنان، هر چند وزارت فرهنگ و وزارت و آموزش عالی مسئولیت رسمی حوزههای فرهنگ و آموزش را در اختیار دارند، صحنه اصلی فعالیتهای فرهنگی، همچون مراکز چاپ و نشر، مراکز آموزشی و مراکز فرهنگی عمدتاً در اختیار بخش خصوصی است و حمایتهای دولتی از چنین فعالیتهایی بهطور محدود صورت میگیرد. از مهمترین مراکز، انجمنها و مؤسسات فرهنگی غیردولتی که سهم عمدهای در حوزه فعالیتهای فرهنگی این کشور دارند، میتوان به این موارد پرداخت:[۱][۲][i]
النادی الثقافی العربی لبنان
این انجمن فرهنگی که با عنوان باشگاه فرهنگی عرب فعالیت میکند، در سال 1944 و تنها چند ماه پس از استقلال این کشور تأسیس و اهداف اولیه آن، مشارکت در حیات فرهنگی جهان عرب و پویایی آن، مشارکت در حیات فرهنگی لبنان و هدایت توانمندیهای علمی، فرهنگی و هنری آن در جهت تحول جامعه و ارتقاء مبانی همبستگی ملی و ایجاد روابط فرهنگی اجتماعی میان لبنانیها، اعلام شد. این انجمن در طول حدود هفت دهه با فعالیتهای گسترده علمی، فرهنگی و انتشاراتی در لبنان و در گستره جهان عرب سهم عمدهای در روند فرهنگی لبنان و عرب ایفا کرده است. از جمله مهمترین فعالیتهای علمی و فرهنگی آن، برگزاری کنفرانسها و نشستهایی در لبنان و در سطح کشورهای عربی و بحث و گفتگو درباره مسائل اساسی جامعه عرب همچون موضوعات مورد اختلاف گروهها و جریانهای فکری و سیاسی لبنان، مسئله وحدت و قومیت عربی، دموکراسی، ادبیات، هنر، مسائل اجتماعی و.. بوده است. شاخصترین اقدام باشگاه فرهنگی عرب، برگزاری نمایشگاه عربی و بینالمللی کتاب بیروت است که از سال 1956 تاکنون همه ساله برگزار میشود و به عنوان یکی از رویدادهای مهم فرهنگی لبنان، مورد استقبال ناشران و علاقمندان کتاب قرار گرفته است. این نمایشگاه از سال 2004 با همکاری اتحادیه ناشران لبنان که پیشتر، نمایشگاه کتاب لبنان را برگزار میکرد، بهطور مشترک برگزار میشود. چاپ و انتشار کتاب نیز از جمله فعالیتهای این انجمن فرهنگی است.
المجلس الثقافی للبنان الجنوبی[ii]
یکی از مهمترین محافل فرهنگی جنوب لبنان است که به ویژه در دهههای هفتاد و هشتاد قرن پیش سهم بسیاری در فعالیتهای فرهنگی جنوب لبنان داشت و امروز هم در حوزه فرهنگ و اندیشه با همه جریانهای سیاسی و فرهنگی در این منطقه همکاری دارد. فعالیتهای این محفل فرهنگی از سال 1964 و با اهدافی چون: تقویت روند فرهنگی لبنان به ویژه در جنوب، هماهنگی میان فعالان فرهنگی، حمایت از فرهیختگان جوان، برقراری ارتباط میان فرهیختگان لبنان و عرب، حراست از میراث فرهنگی لبنان و آثار تاریخی و ایفای نقش در دفاع از آزادی، حاکمیت میهن و حقوق انسان و سلامت محیط زیست، آغاز شد و هم اکنون صدها نفر از فعالان حوزه اندیشه و فرهنگ عضو آن هستند.
الحرکة الثقافیة، انطلياس لبنان[iii]
این محفل فرهنگی از سال 1978 و در جریان جنگ داخلی، فعالیتهای خود را در دیر مارالیاس واقع در منطقه انطلیاس در شرق بیروت آغاز کرد. اعضای مسیحی این مجموعه از همان آغاز، عدم وابستگی سیاسی به جریانها، احزاب و گروهها را اعلام و همه فعالیتهای خود را مبتنی بر آن قرار دادهاند. هدف این انجمن فرهنگی نیز، تلاش برای ساختن انسانهای آزاد، آگاه و فهیم، وابسته به سرزمین و میراث و آشنا به تمدن و ارزشهای فرهنگی و تمدنی و... اعلام شده است. نشستهای ادبی و هنری، کنفرانسها و میزگردهای علمی، جلسات نقد کتاب، برگزاری نمایشگاههای هنری و برپایی جشنواره لبنانی کتاب از مهمترین فعالیتهای این انجمن است. جشنواره لبنانی کتاب، همه ساله در نیمه اول ماه مارس برگزار میشود و در شمار یکی از رویدادهای مهم فرهنگی لبنان است. در این جشنواره، علاوه بر نمایشگاه کتاب، برنامههای متنوع فرهنگی و هنری اجرا و معمولاً در هر جشنواره، مراسم تکریم یکی از شخصیتهای برجسته فرهنگی و ادبی نیز برگزار میشود. برگزاری نمایشگاه آثار هنرمندان خارجی در حوزه هنرهای تجسمی از طریق همکاری با بخشهای فرهنگی سفارت خانهها نیز از دیگر برنامههایی است که در این انجمن در طول سال برگزار میکند.
مرکز الامام الخمينی الثقافی لبنان
این مرکز فرهنگی که در سال 1991 توسط بخش فرهنگی حزبالله در حومه جنوبی بیروت تأسیس شده است در طول دو دهه فعالیتهای متنوع فرهنگی در راستای ارتقاء سطح فرهنگ و اندیشه دینی و نیز معرفی و توسعه فرهنگ مقاومت، توانسته است جایگاه شایستهای را در فضای فرهنگی لبنان از آن خود کند. برگزاری نشستهای گفتگو در زمینه مسائل روز، برپایی کنفرانسها و میزگردهای علمی، فکری و فرهنگی، اجرای دورههای تخصصی در زمینه روششناسی، مقالهنویسی، تحلیل محتوا و...، برگزاری مسابقات فرهنگی، تکریم شخصیتهای علمی و مذهبی، انتشار کتابهایی در زمینه فرهنگ دینی به ویژه در خصوص اندیشههای امام خمینی (ره) و برگزاری جشن رونمایی و امضای کتابهای فرهنگی و فکری، مهمترین فعالیتهای این مرکزند. کتابخانه عمومی این مرکز نیز همه روزه محل مراجعه دانشجویان، پژوهشگران و علاقمندان به مطالعه است. فعالیتهای این مرکز در سالهای اخیر از طریق شعبههای آن در مناطق شیعه نشین گسترش یافته است.
منتدی الفکر التقدمی لبنان[iv]
این جمعیت فرهنگی در سال 1994 با حمایت حزب سوسیالیست پیشرو با اهدافی چون: تقویت روند فرهنگی در مناطق مختلف لبنان، تکریم اندیشمندان و فرهیختگان عرب و غیر عرب، تقویت و توسعه فرهنگ ملی و گسترش مشارکت در فعالیتهای فرهنگی و به ویژه، تقویت ارتباط میان مراکز فرهنگی، تأسیس شده است. از جمله فعالیتهای این انجمن وابسته به طائفه درزی؛ برپایی کارگاههای پژوهشی و آموزشی، برگزاری نشستها و میزگردهای علمی و فکری، برپایی نمایشگاههای فرهنگی هنری، انتشار مجلههای فرهنگی و فکری و جلسات معرفی و نقد کتاب، قابل ذکر است.
الحرکة الثقافية فی لبنان[v]
جنبش فرهنگی لبنان وابسته به جنبش شیعی امل است که فعالیتهای خود را از سال 1990 آغاز کرده است. این تشکیلات فرهنگی اهداف خود را از بدو تأسیس؛ ارائه مفهوم واحد از میهن و شهروند، توسعه آگاهیهای ملی، توسعه آگاهی برای مشارکت در حیات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و رشد و توسعه فرهنگی، فکری، علمی، آموزشی و بهداشتی اعلام کرده است. جنبش فرهنگی لبنان برای تحقق اهداف اعلام شده، فعالیتهای متنوع و گستردهای را صورت میدهد که مهمترین آنها عبارت است از: اجرای برنامههایی برای تشویق و توسعه امر مطالعه و کمک به تولید آثار ادبی اجرای برنامههایی برای تشویق و توسعه امر مطالعه و کمک به تولید آثار ادبی و علمی، تلاش برای تقویت جایگاه اجتماعی زنان، انجام پژوهشهای مختلف و تشکیل مرکز اسناد علمی و فرهنگی، تأسیس مرکز انتشارات، انتشار مجله فکری، برپایی نمایشگاههای متنوع فرهنگی هنری، اجرای برنامههایی در راستای ارتقاء سطح آموزشی و تربیتی دانشآموزان، حمایت از تأسیس آزمایشگاهها و کتابخانههای تخصصی، حمایت از تأسیس مدارس ابتدایی و راهنمایی دولتی در مناطق مختلف و به ویژه ارتقاء سطح آموزشهای حرفهای و حمایت از گسترش مراکز درمانی و بهداشتی در سراسر لبنان. این انجمن فرهنگی، همچنین به برقراری ارتباط با لبنانیهای مقیم خارج از کشور و توسعه فعالیتهای فرهنگی در میان آنان و به ویژه گردآوری آثار فرهنگی آنان و معرفی و انتشار آنها، اهتمام دارد.
الرابطة الثقافية، طرابلس[vi]
یکی از قدیمیترین انجمنهای فرهنگی لبنان است که در سال 1944 با حمایت ریاض الصلح نخستوزیر دوره استقلال، در شهر طرابلس مرکز استان شمال تأسیس شده است. مؤسسین اولیه آن، گروهی از فارغالتحصیلان مرکز تربیت و تعلیم اسلامی در طرابلس بودند که با هدف فعالیتهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به این اقدام همت گماشتند. این انجمن در طول دهها سال و علیرغم برخی مشکلات سیاسی امنیتی در شمال طرابلس، تلاش کرده است تا از طریق گفتگو و اهتمام به برخی فعالیتهای فرهنگی و هنری، تا حدودی از بحرانهای این منطقه بکاهد. علاوه بر آن، کتابخانه این انجمن همه روزه پذیرای تعداد زیادی از دانشجویان، پژوهشگران و علاقمندان به کتاب و مطالعه است. مجتمع فرهنگی هنری فیحاء از جمله بخشهای فعال این انجمن است که در طول سال به فعالیتهای متنوع فرهنگی و هنری اهتمام دارد.
از جمله دیگر مراکز و محافل فرهنگی این کشور میتوان از: مؤسسةالعرفان، نادی لکل ناس، مرکز البیان الثقافی، حلقة الحوار الثقافی، مؤسسة سمیر قصیر، المرکز الثقافی الاجتماعی – دبیر قانون النهر و جمعیة المعارف الثقافیة نام برد.[۳]
پاورقی
[i] در معرفی مراكز فرهنگی غيردولتی لبنان از منبع زير استفاده شده است:
- اطلاعات ميداني نگارنده
[ii] شوراي فرهنگي جنوب لبنان
[iii] جنبش فرهنگی، انطلياس
[iv] انجمن انديشه پيشرو
[v] جنبش فرهنگی در لبنان
[vi] انجمن فرهنگی، طرابلس
نیز نگاه کنید به
- نظام فرهنگی لبنان
- سیاستگذاری فرهنگی لبنان
- نهادها و سازمانهای فرهنگی ژاپن
- نهادها و سازمانهای فرهنگی کانادا
- نهادها و سازمانهای فرهنگی کوبا
- گروهها و نهادهای موثر اجتماعی مصر
- نهادها و سازمانهای فرهنگی افغانستان
- مراکز و نهادهای فرهنگی چین
- نهادها و سازمانهای فرهنگی تونس
- نهادها و سازمانهای فرهنگی روسیه
- نهادها و سازمانهای فرهنگی سنگال
کتابشناسی
- ↑ برگرفته از https://www-arabcalturclub.com
- ↑ المؤسسات و الهیئات الثقافیة غیرالحكومیة فی لبنان (2010). بیروت: رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران.
- ↑ صدر هاشمی، سید محمد (1392). جامعه و فرهنگ لبنان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، ص. 161-166.