روابط قزاقستان با روسیه

روابط بین قزاقستان و روسیه

ارتباط جدی و تنگانگ بین قزقستان و روسیه به زمان انقلاب اکتبر (۱۹۱۷) و تشکیل اتحاد جماهیر شوروی بر می گردد که قزاقستان در سال ۱۹۳۶ میلادی با عنوان جمهوری سیوسیالیستی قزاقستان شوروی به یکی از جمهوری های شوری تبدیل شد.

با وابستگی قزاقستان به اتحاد جماهیر شوروی، بتدریج تمام شئون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و عقیدتی آن تابع نظام سیوسیالیستی شوروی شد. اقتصاد آن به نظام اشتراکی تبدیل و سیاست آن تابع سیاست اتحاد جماهیر شوروی شد و از نظر عقیدتی و فکری، دین و دینداری با ترویج فلسفه ماتریالیستی ممنوع شد، و با گذشت زمان فرهنگ و هنر مردم این مناطق از هویت بومی و منطقه ای خود تهی شد و فرهنگ نظام کمونیستی جایگزین آن گردید، که در نتیجه این روند، تمام زیرساخت های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و عقیدتی قزاقستان رنگ و بوی کمونیستی به خود گرفت، بسیاری از روس ها از روسیه به قزاقستان کوچ داده شدند و زمام مراکز اقتصادی، صنعتی و علمی آموزشی قزاقستان را در دست گرفتند، که اکثرا مهاجرین روس در طول مدت حاکمیت اتحاد جماهیر شوروی تا سال ۱۹۹۱ زمان فروپاشی شوروی و استقلال قزاقستان در این کشور ساکن بودند ولی با استقلال قزاقستان عده ای از روس ها به روسیه بازگشتند و عده ای نیز با پذیرش تابعیت قزاقستان در این کشور باقیماندند. بنا بر این کشورهای استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی و منجمله جمهوری قزاقستان با تأثیر پذیری از دوران حاکمیت شوروی در همه زمینه ها پیوندی مستحکم با شوروی پیدا کرده بودند بطوریکه این کشورها هنوز نیز در بسیاری از مسائل از جمله سیاست ها و همگرایی های 160

منطقه ای و بین المللی ، مسائل اجتماعی، مسائل فرهنگی و هنری، خود را تابعی از فدراسیون روسیه می دانند و خواه ناخواه در بسیاری از مسائل بین این کشورها و فدراسیون روسیه از گذشته های دور پیوندی ناگسستنی ایجاد شده است. پس از فروپاشی نظام سوسیالیستی اتحاد جماهیر شوری و استقلال کشورهای آسیای مرکزی و قزاقستان نیز علاوه بر پیوندهای دوران شوروی پیوندهای جدیدی بین فدراسیون روسیه و کشورهای استقلال یافته و منجمله قزاقستان بوجود آمد.

قزاقستان بعد از استقلال سیاست راهبردی خود را بر حفظ و توسعه روابط با ارباب سابق خود و همسایه جدید خود (فدراسیون روسیه) قرارداد بطوریکه نظربایف بعد از پیروزی در انتخابات زود هنگام سال ۲۰۱۵ در مراسم تحلیف ریاست جمهوری خود در باره سیاست خارجی قزاقستان بر توسعه و گسترش همکاری راهبردی قزاقستان با کشورهای روسیه، چین، جهان اسلام و آمریکا تأکید کرد و پس از انتخابات در اولین سفر خارجی خود به مسکو رفت. چون روسیه همواره یکی از شرکای استراتژیک قزاقستان بشمار می‌رود و با امضای معاهده «اتحاد و حسن همجواری در قرن ۲۱» پیوند جدی تری بین این دو کشور ایجاد شد.

بنا بر این بخشی از پیوندهای بین جمهوری قزاقستان و فدراسیون روسیه به زمان های گذشته و دوران اتحاد جماهیر شوروی و بخشی دیگر به پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال جمهوری قزاقستان باز می‌گردد.

از همان ابتدای استقلال راهبرد و خط مشی سیاسی قزاقستان بر پایه اصل کلی «سیاست چند بعدی» یا به عبارت دیگر حفظ تعادل بین سه قدرت اصلی در منطقه آسیای میانه یعنی روسیه، چین، و ایالات متحده بنا شده است. که معاون رئیس مرکز مطالعات استراتژیک قزاقستان در تاریخ ۲۱ آوریل ۲۰۱۵ در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس اعلام کرده است که «سیاست خارجی قزاقستان ثابت بدون تغییر خواهد ماند»۱۲۲ پیوستن به سیستم های امنیتی بین المللی و منطقه ای برای تقویت حاکمیت و تمامیت ارضی قزاقستان، فراهم کردن شرایط خارجی برای سرعت بخشیدن و توسعه اقتصادی و نیز ایجاد و توسعه روابط خارجی از جمله اصول مهم سیاست خارجی جمهوری قزاقستان بشمار می‌رود.

توسعه روابط با کشورهای اروپایی از دیگر راهبردهای سیاسی قزاقستان است که طی سفر دوره ای رئیس جمهور قزاقستان به انگلستان و فرانسه در ماه نوامبر ۲۰۱۵ در بازدید از اروپا بر حضور اتحادیه اروپا به عنوان شریک اصلی در اتحادیه اقتصادی اوراسیا با تأکید بر حضور اتحادیه اروپا به عنوان شریک اصلی

۱۲۲ معاون رئیس مرکز مطالعات استراتژیک قزاقستان در گفت‌وگو با فارس، سیاست خارجی قزاقستان بدون تغییر خواهد ماند. http://www.farsnews.com/printable.php?nn=13940201000567 161

در اتحادیه اقتصادی اوراسیا در دیدار با نمایندگان بخش اقتصادی انگلیس اظهار داشت: «آستانه» شما را برای راه‌اندازی پروژه‌های مشترک در خاک قزاقستان دعوت می‌کند و از شما تقاضای مادی نخواهد داشت بلکه برای حضور در قزاقستان و انجام تجارت دعوت می‌نماید.۱۲۳

- همانگونه که در ابتدای همین بخش اشاره شد پیوستن به معاهدات و سازمان های بین المللی، مانند پیوستن به معاهده منع گسترش سلاح هسته ای، اتحادیه گمرکی و اتحادیه اقتصادی اوراسیا ، جامعه اقتصادی اوراسیا ،(Eurasec) صندوق بین المللی پول، عضویت در سازمان ملل متحد، عضویت در سازمان پیمان امنیت دسته جمعی ، (CSTO) سازمان همکاری های اسلامی ،(OIC) سازمان امنیت و همکاری اروپا ،(OSCE) سازمان همکاری های شانگهای (SCO) و عضویت در اتحادیه کشورهای مستقل مشترک المنافع (CIS) از مبانی سیاست خارجی جمهوری قزاقستان بوده است که در نتیجه ریاست این کشور بر کنفرانس همکاری کشورهای اسلامی و ریاست سازمان امنیت و همکارای اروپایی و تلاش برای ایجاد کنفرانس تعامل و اعتماد سازی آسیا نشان از پویایی و توفیق این کشور در سیاست خارجی می باشد.

همانگونه که پیش‌تر اشاره شد رابطه سیاسی کشورهای آسیای مرکزی و مشترک المنافع (CIS) بویژه رابطه جمهوری قزاقستان با فدراسیون روسیه را باید فراتر از روابط متداول بین سایر کشورها با یکدیگر در نظر گرفت، چرا که تا زمان فروپاشی اتحاد شوروی مردمان این کشورها علیرغم اختلافات قومی، نژادی، فرهنگی و پیشینه تاریخی در طول دوران حاکمیت شوروی در زیر یک چتر زندگی کرده اند و خود را از یک مجموعه می دانستند، فرهنگ مشترکی پیدا کردند، در بسیاری موارد با یکدیگر پیوند خانوادگی ایجاد کرده اند، زبان مشترکی یافتند، عده زیادی از روس ها در جمهوری قزاقستان و تعداد زیادی از قزاق ها در روسیه ماندگار شدند که تعداد آنها حدود یک میلیون نفر قزاق در روسیه و حدود چهار میلیون نفر روس در قزاقستان اعلام شده است. خلاصه اینکه بین انها پیوند عمیق و همه جانبه ای ایجاد شده است، به همین خاطر این روابطه تنگا تنگ که در طول ۸۰ سال ایجاد شده است به زودی و ظرف چند سال از هم گسسته نخواهد شد. علاوه بر اینکه با تبدیل اتحاد جماهیر شوروی به فدراسیون روسیه و تشکیل کشورهای مستقل مشترک المنافع به منظور حفظ پیوندهای گذشته در قالب کشورهای مستقل، پیمان هایی مانند پیمان چند جانبه بین کشورهای مشترک المنافع منعقد شد و پیمان دوستانه همکاری و کمک دو جانبه میان روسیه و قزاقستان که در سال ۱۹۹۲ به امضا رسید و مرز مشترک طولانی با مسافتی به طول ۶۸۴۶ کیلومتر پایه های این پیوندها را حفظ و تحکیم بخشید. پیمان همکاری بین روسیه و قزاقستان که بر پایه گسترش روابط دوستانه و تاریخی بین دو دولت استوار گشته است نوید بخش احترام متقابل و توسعه زمینه های همکاری سیاسی، امنیتی، تجاری، اقتصادی نظامی و فنی و مهندسی بین دو کشور می باشد.

۱۲۳ اهداف سفر «نظربایف» به اروپا؛ توسعه اقتصادی با نیم‌نگاهی به منابع خارجی، http://www.razegh.com/fa/news20629.aspx 162

با در نظر داشت اهمیت روابط فیما بین فدراسیون روسیه و جمهوری قزاقستان موجب شد که ولادیمیر پوتین پس از انتخاب شدن به عنوان رئیس جمهور روسیه توجه ویژه ای به رابطه با کشورهای مشترک المنافع بخصوص قزاقستان کند و پس از آن رئیس جمهور مدودف نیز اولین سفر خارجی خود را در ۲۳ و ۲۴ می ۱۹۹۹ (۲ و ۳ خرداد ۱۳۷۸) به قزاقستان اختصاص داد که طی آن بیانیه دوستی، همبستگی و روابط هم پیمانی بین نظربایف و مدودف منعقد گردید و اهمیت این روابط برای دو طرف تا حدی بوده است که مدودف در طول دوران ریاست جمهوری خود حداقل ۴ سفر رسمی به جمهوری قزاقستان انجام داد و آقای نظر بایف نیز متقابلا بارها برای تحکیم روابط با روسیه به آن کشور سفر کرد. بنا بر گزارش خبرگزاری الوقت؛ نظر بایف در مراسم تحلیف در اولین نطق ریاست جمهوری خود پس از انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۵، درباره سیاست خارجی کشورش گفت «قزاقستان به همکاری با شرکای راهبردی اش؛ روسیه، چین، آمریکا، اتحادیه اروپا و جهان اسلام ادامه می‌دهد و روابط ویژه ای با شرکای نزدیکش در اتحادیه اقتصادی اوراسیایی خواهد داشت.» سخنان نظربایف در حقیقت عصاره ی سیاست خارجی قزاقستان در ۲۴ سال گذشته را جلوه گر ساخت، سیاستی که بر مبنای راهبردی چند وجهی، توسعه روابط متوازن با قدرتهای جهانی و بازیگران منطقه ای را دنبال می کند. که در این سخنرانی طبق سالهای گذشته روسیه اولین کشوری بود که نظربایف در سخنرانی خود به آن اشاره کرد.؛۱۲ بنا بر این بطور واضح مشهود است که مجموع رفت و آمدها و گستردگی روابط و تعامل بین دو کشور روسیه و قزاقستان پس از استقلال منجر به عقد تفاهمنامه ها و قرارداد های متعدد تجاری، اقتصادی، سیاسی و امنیتی گردیده است و به همین سبب امروزه روابط سیاسی، امنیتی، اقتصادی و مراودات تجاری بین قزاقستان و روسیه بیش از هر کشور دیگری است.

البته علیرغم روابط خوب و حسن همجواری و توسعه مناسبات بین روسیه و قزاقستان نباید موجب چشم پوشی از اختلافات بین این دو کشور شود، چون درست است که در طول دوران اتحاد جماهیر شوروی پیوند های عمیقی بین دو ملت روس و قزاق بوجود آمده است ولی در همان دوران تفوق و حاکمیت روس ها، نوعی سرخوردگی در قزاق ها بوجود آورده بود، بخصوص که با کوچ روس ها به قزاقستان اکثر زمینه های کشاورزی، مناصب حکومتی و مدیریت بیشتر دوایر دولتی و مراکز تجاری و اقتصادی قزاقستان را عهده دار شدند و قزاق ها در سر زمین خود به عنوان شهروند درجه دو شناخته می شدند به همین خاطر در مقاطعی موجب درگیری بین قزاق ها و روسها شده است و پس از استقلال قزاقستان نیز روس ها نیم نگاهی به مناطق شمالی قزاقستان داشتند لذا یکی از دلایل انتقال پایتخت قزاقستان از آلماتی به آستانا را همین موضوع دانسته اند تا با کوچ عده ای از قزاق ها به مناطق شمالی عملا زمینه این تصور را از ذهنیت روس ها خارج کند.

۱۲۴ راهبرد چندوجهی قزاقستان برای حفظ روابط با روسیه و غرب http://alwaght.com/fa/News/15105 163

همین طور روشن نشدن رژیم حقوقی دریای خزر که موجب اختلاف بین همسایگان و شرکای دریای خزر است روسیه و قزاقستان نیز از این رهگذر بر حذر نیستند، اما این مشکلات و زمینه های منفی به هیچ وجه موجب نمی شوند روابط راهبردی بین دو کشور تحت تأثیر قرار گیرد.