روابط قزاقستان با روسیه
ارتباط جدی و تنگانگ بین قزاقستان و روسیه به زمان انقلاب اکتبر (۱۹۱۷) و تشکیل اتحاد جماهیر شوروی بر میگردد که قزاقستان در سال ۱۹۳۶ میلادی با عنوان جمهوری سیوسیالیستی قزاقستان شوروی به یکی از جمهوریهای شوری تبدیل شد.
با وابستگی قزاقستان به اتحاد جماهیر شوروی، بتدریج تمام شیون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و عقیدتی آن تابع نظام سیوسیالیستی شوروی شد. اقتصاد آن به نظام اشتراکی تبدیل و سیاست آن تابع سیاست اتحاد جماهیر شوروی شد و از نظر عقیدتی و فکری، دین و دینداری با ترویج فلسفه ماتریالیستی ممنوع شد، و با گذشت زمان فرهنگ و هنر مردم این مناطق از هویت بومی و منطقهای خود تهی شد و فرهنگ نظام کمونیستی جایگزین آن گردید، که در نتیجه این روند، تمام زیرساختهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و عقیدتی قزاقستان رنگ و بوی کمونیستی به خود گرفت، بسیاری از روسها از روسیه به قزاقستان کوچ داده شدند و زمام مراکز اقتصادی، صنعتی و علمی آموزشی قزاقستان را در دست گرفتند، که اکثرا مهاجرین روس در طول مدت حاکمیت اتحاد جماهیر شوروی تا سال ۱۹۹۱ زمان فروپاشی شوروی و استقلال قزاقستان در این کشور ساکن بودند ولی با استقلال قزاقستان عدهای از روسها به روسیه بازگشتند و عدهای نیز با پذیرش تابعیت قزاقستان در این کشور باقیماندند. بنا بر این کشورهای استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی و منجمله جمهوری قزاقستان با تاثیر پذیری از دوران حاکمیت شوروی در همه زمینهها پیوندی مستحکم با شوروی پیدا کرده بودند بطوریکه این کشورها هنوز نیز در بسیاری از مسایل از جمله سیاستها و همگراییهای منطقهای و بینالمللی، مسایل اجتماعی، مسایل فرهنگی و هنری، خود را تابعی از فدراسیون روسیه میدانند و خواه ناخواه در بسیاری از مسایل بین این کشورها و فدراسیون روسیه از گذشتههای دور پیوندی ناگسستنی ایجاد شده است. پس از فروپاشی نظام سوسیالیستی اتحاد جماهیر شوری و استقلال کشورهای آسیای مرکزی و قزاقستان نیز علاوه بر پیوندهای دوران شوروی پیوندهای جدیدی بین فدراسیون روسیه و کشورهای استقلال یافته و منجمله قزاقستان بوجود آمد.
قزاقستان بعد از استقلال سیاست راهبردی خود را بر حفظ و توسعه روابط با ارباب سابق خود و همسایه جدید خود (فدراسیون روسیه) قرارداد بطوریکه نظربایف بعد از پیروزی در انتخابات زود هنگام سال ۲۰۱۵ در مراسم تحلیف ریاست جمهوری خود در باره سیاست خارجی قزاقستان بر توسعه و گسترش همکاری راهبردی قزاقستان با کشورهای روسیه، چین، جهان اسلام و آمریکا تاکید کرد و پس از انتخابات در اولین سفر خارجی خود به مسکو رفت. چون روسیه همواره یکی از شرکای استراتژیک قزاقستان بشمار میرود و با امضای معاهده «اتحاد و حسن همجواری در قرن ۲۱» پیوند جدی تری بین این دو کشور ایجاد شد.
بنابراین بخشی از پیوندهای بین جمهوری قزاقستان و فدراسیون روسیه به زمانهای گذشته و دوران اتحاد جماهیر شوروی و بخشی دیگر به پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال جمهوری قزاقستان باز میگردد.
از همان ابتدای استقلال راهبرد و خط مشی سیاسی قزاقستان بر پایه اصل کلی «سیاست چند بعدی» یا به عبارت دیگر حفظ تعادل بین سه قدرت اصلی در منطقه آسیای میانه یعنی روسیه، چین، و ایالات متحده بنا شده است. که معاون رییس مرکز مطالعات استراتژیک قزاقستان در تاریخ ۲۱ آوریل ۲۰۱۵ در گفتوگو با خبرگزاری فارس اعلام کرده است که «سیاست خارجی قزاقستان ثابت بدون تغییر خواهد ماند»۱۲۲ پیوستن به سیستمهای امنیتی بینالمللی و منطقهای برای تقویت حاکمیت و تمامیت ارضی قزاقستان، فراهم کردن شرایط خارجی برای سرعت بخشیدن و توسعه اقتصادی و نیز ایجاد و توسعه روابط خارجی از جمله اصول مهم سیاست خارجی جمهوری قزاقستان بشمار میرود.
توسعه روابط با کشورهای اروپایی از دیگر راهبردهای سیاسی قزاقستان است که طی سفر دورهای رییس جمهور قزاقستان به انگلستان و فرانسه در ماه نوامبر ۲۰۱۵ در بازدید از اروپا بر حضور اتحادیه اروپا به عنوان شریک اصلی در اتحادیه اقتصادی اوراسیا با تاکید بر حضور اتحادیه اروپا به عنوان شریک اصلی معاون رییس مرکز مطالعات استراتژیک قزاقستان در گفتوگو با فارس، سیاست خارجی قزاقستان بدون تغییر خواهد ماند[۱].
در اتحادیه اقتصادی اوراسیا در دیدار با نمایندگان بخش اقتصادی انگلیس اظهار داشت: «آستانه» شما را برای راهاندازی پروژههای مشترک در خاک قزاقستان دعوت میکند و از شما تقاضای مادی نخواهد داشت بلکه برای حضور در قزاقستان و انجام تجارت دعوت مینماید.
همانگونه که در ابتدای همین بخش اشاره شد پیوستن به معاهدات و سازمانهای بینالمللی، مانند پیوستن به معاهده منع گسترش سلاح هستهای، اتحادیه گمرکی و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، جامعه اقتصادی اوراسیا،(Eurasec) صندوق بینالمللی پول، عضویت در سازمان ملل متحد، عضویت در سازمان پیمان امنیت دسته جمعی، (CSTO) سازمان همکاریهای اسلامی،(OIC) سازمان امنیت و همکاری اروپا ،(OSCE) سازمان همکاریهای شانگهای (SCO) و عضویت در اتحادیه کشورهای مستقل مشترک المنافع (CIS) از مبانی سیاست خارجی جمهوری قزاقستان بوده است که در نتیجه ریاست این کشور بر کنفرانس همکاری کشورهای اسلامی و ریاست سازمان امنیت و همکارای اروپایی و تلاش برای ایجاد کنفرانس تعامل و اعتماد سازی آسیا نشان از پویایی و توفیق این کشور در سیاست خارجی میباشد.
همانگونه که پیشتر اشاره شد رابطه سیاسی کشورهای آسیای مرکزی و مشترک المنافع (CIS) بویژه رابطه جمهوری قزاقستان با فدراسیون روسیه را باید فراتر از روابط متداول بین سایر کشورها با یکدیگر در نظر گرفت، چرا که تا زمان فروپاشی اتحاد شوروی مردمان این کشورها علیرغم اختلافات قومی، نژادی، فرهنگی و پیشینه تاریخی در طول دوران حاکمیت شوروی در زیر یک چتر زندگی کردهاند و خود را از یک مجموعه میدانستند، فرهنگ مشترکی پیدا کردند، در بسیاری موارد با یکدیگر پیوند خانوادگی ایجاد کردهاند، زبان مشترکی یافتند، عده زیادی از روسها در جمهوری قزاقستان و تعداد زیادی از قزاقها در روسیه ماندگار شدند که تعداد آنها حدود یک میلیون نفر قزاق در روسیه و حدود چهار میلیون نفر روس در قزاقستان اعلام شده است. خلاصه اینکه بین انها پیوند عمیق و همه جانبهای ایجاد شده است، به همین خاطر این روابطه تنگا تنگ که در طول ۸۰ سال ایجاد شده است به زودی و ظرف چند سال از هم گسسته نخواهد شد. علاوه بر اینکه با تبدیل اتحاد جماهیر شوروی به فدراسیون روسیه و تشکیل کشورهای مستقل مشترک المنافع به منظور حفظ پیوندهای گذشته در قالب کشورهای مستقل، پیمانهایی مانند پیمان چند جانبه بین کشورهای مشترک المنافع منعقد شد و پیمان دوستانه همکاری و کمک دو جانبه میان روسیه و قزاقستان که در سال ۱۹۹۲ به امضا رسید و مرز مشترک طولانی با مسافتی به طول ۶۸۴۶ کیلومتر پایههای این پیوندها را حفظ و تحکیم بخشید. پیمان همکاری بین روسیه و قزاقستان که بر پایه گسترش روابط دوستانه و تاریخی بین دو دولت استوار گشته است نوید بخش احترام متقابل و توسعه زمینههای همکاری سیاسی، امنیتی، تجاری، اقتصادی نظامی و فنی و مهندسی بین دو کشور میباشد.
اهداف سفر «نظربایف» به اروپا؛ توسعه اقتصادی با نیمنگاهی به منابع خارجی
با در نظر داشت اهمیت روابط فیما بین فدراسیون روسیه و جمهوری قزاقستان موجب شد که ولادیمیر پوتین پس از انتخاب شدن به عنوان رییس جمهور روسیه توجه ویژهای به رابطه با کشورهای مشترک المنافع بخصوص قزاقستان کند و پس از آن رییس جمهور مدودف نیز اولین سفر خارجی خود را در ۲۳ و ۲۴ می ۱۹۹۹ (۲ و ۳ خرداد ۱۳۷۸) به قزاقستان اختصاص داد که طی آن بیانیه دوستی، همبستگی و روابط هم پیمانی بین نظربایف و مدودف منعقد گردید و اهمیت این روابط برای دو طرف تا حدی بوده است که مدودف در طول دوران ریاست جمهوری خود حداقل ۴ سفر رسمی به جمهوری قزاقستان انجام داد و آقای نظر بایف نیز متقابلا بارها برای تحکیم روابط با روسیه به آن کشور سفر کرد. بنا بر گزارش خبرگزاری الوقت؛ نظر بایف در مراسم تحلیف در اولین نطق ریاست جمهوری خود پس از انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۵، درباره سیاست خارجی کشورش گفت:
«قزاقستان به همکاری با شرکای راهبردی اش؛ روسیه، چین، آمریکا، اتحادیه اروپا و جهان اسلام ادامه میدهد و روابط ویژهای با شرکای نزدیکش در اتحادیه اقتصادی اوراسیایی خواهد داشت.»
سخنان نظربایف در حقیقت عصاره ی سیاست خارجی قزاقستان در ۲۴ سال گذشته را جلوه گر ساخت، سیاستی که بر مبنای راهبردی چند وجهی، توسعه روابط متوازن با قدرتهای جهانی و بازیگران منطقهای را دنبال میکند. که در این سخنرانی طبق سالهای گذشته روسیه اولین کشوری بود که نظر بایف در سخنرانی خود به آن اشاره کرد.؛ بنا بر این بطور واضح مشهود است که مجموع رفت و آمدها و گستردگی روابط و تعامل بین دو کشور روسیه و قزاقستان پس از استقلال منجر به عقد تفاهمنامهها و قراردادهای متعدد تجاری، اقتصادی، سیاسی و امنیتی گردیده است و به همین سبب امروزه روابط سیاسی، امنیتی، اقتصادی و مراودات تجاری بین قزاقستان و روسیه بیش از هر کشور دیگری است.
البته علیرغم روابط خوب و حسن همجواری و توسعه مناسبات بین روسیه و قزاقستان نباید موجب چشم پوشی از اختلافات بین این دو کشور شود، چون درست است که در طول دوران اتحاد جماهیر شوروی پیوندهای عمیقی بین دو ملت روس و قزاق بوجود آمده است ولی در همان دوران تفوق و حاکمیت روسها، نوعی سرخوردگی در قزاقها بوجود آورده بود، بخصوص که با کوچ روسها به قزاقستان اکثر زمینههای کشاورزی، مناصب حکومتی و مدیریت بیشتر دوایر دولتی و مراکز تجاری و اقتصادی قزاقستان را عهدهدار شدند و قزاقها در سر زمین خود به عنوان شهروند درجه دو شناخته میشدند به همین خاطر در مقاطعی موجب درگیری بین قزاقها و روسها شده است و پس از استقلال قزاقستان نیز روسها نیم نگاهی به مناطق شمالی قزاقستان داشتند لذا یکی از دلایل انتقال پایتخت قزاقستان از آلماتی به آستانا را همین موضوع دانستهاند تا با کوچ عدهای از قزاقها به مناطق شمالی عملا زمینه این تصور را از ذهنیت روسها خارج کند[۲].
راهبرد چندوجهی قزاقستان برای حفظ روابط با روسیه و غرب
همین طور روشن نشدن رژیم حقوقی دریای خزر که موجب اختلاف بین همسایگان و شرکای دریای خزر است روسیه و قزاقستان نیز از این رهگذر بر حذر نیستند، اما این مشکلات و زمینههای منفی به هیچ وجه موجب نمیشوند روابط راهبردی بین دو کشور تحت تاثیر قرار گیرد[۳].
نیز نگاه کنید به
روابط خارجی قزاقستان؛ سیاست و حکومت قزاقستان
کتابشناسی
- ↑ برگرفته از http://www.farsnews.com/printable.php?nn=13940201000567
- ↑ برگرفته از http://www.razegh.com/fa/news20629.aspx
- ↑ برگرفته از http://alwaght.com/fa/News/15105
منبع اصلی
صابری، اصغر(1395). جامعه و فرهنگ قزاقستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی(در دست انتشار).
نویسنده مقاله
اصغر صابری