سیاست و حکومت قزاقستان

پس از فرو پاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال کشورهای وابسته به آن، شورای عالی قزاقستان در ۱۶ دسامبر سال ۱۹۹۱ که روز ملی قزاقستان نیز نام گرفته است با صدور بیانیه ای استقلال قزاقستان را بطور رسمی اعلام کرد و طی آن نورسلطان نظر بایف را با اکثریت آرای به عنوان رییس نظام حکومتی نو ظهور قزاقستان انتخاب کردند. براساس بیانیه حق حاکمیت و استقلال قزاقستان، این کشور با نظام حکومتی جمهوری و با نام رسمی جمهوری قزاقستان و سیستم حکومتی ریاستی به عنوان کشوری مستقل حاکمیت خود را در کل محدوده جغرافیایی اعمال و سیاست های داخلی و خارجی خود را تبیین، تدوین و مشخص کرد. بیانیه حق حاکمیت دولتی و استقلال، قزاقستان را به عنوان کشوری مستقل، دموکراتیک و قانون‌مند اعلام کرد که بر سراسر سرزمین خود حاکمیت دارد.

اولین انتخابات ریاست جمهوری قزاقستان در ۲۰۰۰ میلادی (سال ۱۳۷۹) برگزار شد که نور سلطان نظر بایف به عنوان اولین رییس جمهور قزاقستان پس از استقلال این کشور انتخاب شد. هر چند بر اساس مفاد قانون اساسی جمهوری قزاقستان رییس جمهور هر پنج سال یک بار و از طریق برگزاری انتخابات برگزیده می‌شود. رییس جمهور دو دوره متوالی بیشتر نمی تواند انتخاب شود ولی به دنبال رفراندوم عمومی که در سال ۱۹۹۵ برگزار شد انتخابات ریاست جمهوری تا سال ۲۰۰۰ منتفی و ریاست آقای نور سلطان نظربایف بر جمهوری تازه استقلال یافته قزاقستان تصویب شد، و در دوره های بعد نیز بدلیل شرایط خاص طی انجام رفراندوم از سوی دولت، انتخابات زود هنگام برگزار شد و مجددا رییس جمهور فعلی قزاقستان آقای نور سلطان نظر بایف به عنوان رییس جمهور این کشور انتخاب شده است.[i] که در نتیجه آقای نظربایف از سال ۱۹۹۱ تا کنون طی ۵ دوره انتخابات ریاست جمهوری همچنان رییس جمهور این کشور باقیمانده است.که آخرین انتخابات ریاست جمهوری (پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری) در سال ۲۰۱۵ برگزار گردید.

تصویر نظر بایف اولین رییس جمهور قزاقستان

برای رییس‌جمهور در قانون اساسی اختیارات زیادی در نظر گرفته شده است، و بر اساس فرمانی که در سال ۱۹۷۷ از سوی رییس جمهور صادر شد تغییرات کمی و کیفی زیادی در تشکیلات دولتی ایجاد شد. طی این فرمان دستگاه های دولتی از ۴۷ ارگان مستقل اداری به ۲۴ ارگان و از ۲۱ وزارتخانه به ۱۴ وزارتخانه و از ۱۳ کمیته دولتی به ۷ کمیته و تعداد کارکنان به نصف و اختیارات رییس‌جمهور افزایش و اختیارات نخست وزیر کاهش یافت. بر مبنای اختیارات در نظر گرفته شده برای رییس جمهور ۷ نماینده از ۴۷ نماینده مجلس سنا توسط رییس‌جمهور انتخاب می‌شود و بقیه نمایندگان به همراه ۶۷ نماینده مجلس نمایندگان از سوی مردم انتخاب می‌شوند. و طی طرح هایی که در پارلمان قزاقستان مطرح گردیده است موضوع مادام العمر شدن ریاست جمهوری آقای نور سلطان نظربایف و پس از ان اعطای «رهبری ملت» به ایشان مورد بررسی قرار گرفته است که احتمالا طولی نخواهد کشید که این موضوع بالاخره تحقق خواهد یافت.

هرچند تداوم ریاست جمهوری آقای نور سلطان نظربایف طی ۲۵ سال گذشته یعنی از زمان استقلال تا کنون موجب ثبات مدیریتی کلان دولتی شده است و دستاوردهای زیادی در حوزه ها سیاسی، اقتصادی و تجاری و ایجاد زیر ساخت های توسعه همه چانبه برای قزاقستان داشته است اما روند بهبود دموکراسی پیشرفت و توسعه مورد انتظار به کندی پیشرفته است.[ii]

قزاقستان پس از صدور بیانیه حق حاکمیت و استقلال در مناسبات بین المللی سیاست همگرایی منطقه ای و بین المللی و روابط همکاری دو جانبه و چند جانبه را در دستور خود قرار داد. عضویت در سازمانها و نهادهای بین المللی و ایجاد رابطه دوستی با کشورهای مختلف جهان را از اصول سیاستهای خود قرار داد. قزاقستان که در زمان استقلال چهارمین قدرت هسته ای دنیا به شمار می رفت دومین پایگاه آزمایشگاه هسته ای جهان را تعطیل کرد و سیاست خلع سلاح اتمی خود را محقق کرد. در نتیجه این اقدام دولت قزاقستان در سال ۱۳۷۰، زرادخانه‌ی عظیم سلاح های کشتار جمعی خود شامل ۱۲۱۶ کلاهک هسته ای، قابل نصب برموشک های بالستیک قاره پیما و ذخایر هسته ای قابل ملاحظه برای استفاده در بمب افکن های استراتژیک که از اتحاد جماهیر شوروی سابق به این کشور ارث رسیده بود را محو کرد.[iii]

در نظام حکومتی قزاقستان رییس جمهور، نخست وزیر و کابینه به عنوان قوه مجریه مسیولیت اجرا و اعمال قوانین را عهده در است، حق حاکمیت مردم و وضع قوانین از طریق نمایندگان مجلس و قوه مقننه پیش بینی شده است تا مردم هم بصورت مستقیم و هم غیر مستقیم در وضع قوانین و اداره حکومت مردم سالارانه و ایجاد جامعه دموکراتیک نقش موثر داشته باشند و سیستم نظارت بر روند اجرا و اعمال قوانین را قوق قضاییه عهده دار است.

ساختار سیاسی

بر اساس بیانیه حق حاکمیت و استقلال که در ۱۶ دسامبر سال ۱۹۹۱ صادر شد نظام دموکراتیک از نوع جمهوری ریاستی که در راس قوا قرار دارد و رییس جمهور به عنوان قدرت اصلی و رییس نیروهای نظامی می باشد که حق وتوی مصوبات پارلمان را نیز دارد معرفی شده است. نخست وزیر به عنوان رییس دولت و مسیول کابینه توسط رییس جمهور انتخاب و توسط مجلس نمایندگان تایید می شود که آقای کریم ماسیمف از ۱۰ ژانویه سال ۲۰۰۷ تاکنون این سمت را عهده دار است. سیستم قانونگذاری جمهوری قزاقستان از دو مجلس تشکیل شده است، یکی پارلمان با ۷۷ کرسی که قدرت قانونگذاری را عهده دار است و دیگری مجلس سنا با ۳۹ کرسی.

وزارت امور خارجه قزاقستان به عنوان نهاد اصلی سیاسی این کشور به شمار می رود که مسیولیت سیاست گذاری، تعامل و ایجاد ارتباط و توسعه روابط سیاسی با کشورهای مختلف و جهان را عهده دار است. هر چند تعداد زیادی حزب و تشکل و نهاد سیاسی اجتماعی در قزاقستان وجود دارد و بر اساس قانون اساسی این کشور حق فعالیت و تاثیر گذاری در حاکمیت و جریانانت سیاسی را دارند ولی در عمل نقش آفرینی این نهادهای اجتماعی زیاد به چشم نمی خورد. حق حاکمیت و دخالت در سر نوشت کشور توسط مردم نیز از طریق انتخابات و قانونگذاری توسط نمایندگان پارلمان اعمال می شود.

بنا به تعریف نظام جمهوری معمولا تفکیک قوا از اصول اصلی جمهوریت بشمار می‌رود و در نظام جمهوری قزاقستان نیز تفکیک قوا لحاظ شده است و رییس جمهور هماهنگ کننده و نظارت عالیه بر قوا را به عهده دارد ولی طبعا حاکمیت و قدرت و اختیارات گسترده رییس جمهور بر تمام قوا، شاید باعث شود که اصل تفکیک قوا در برخی موارد کم رنگ جلوه کند.

قانون اساسی

در ۲۰ ژانویه سال ۱۹۹۳ مطابق با ۹ بهمن ۱۳۷۱ اولین قانون اساسی [iv] با تاکید بر حفظ هویت گروه های قومی و نژادی و استقلال قوای سه گانه و کشور واحد و یکپارچه غیر مذهبی تصویب شد، در این قانون اساسی رییس جمهور بالاترین مقام اجرایی کشور که هر ۵ سال یکبار توسط آرای مستقیم مردم انتخاب می شود، زبان قزاقی زبان رسمی و دولتی و زبان روسی به عنوان زبان ارتباطات بین المللی معرفی شده است. با تدوین و تصویب قانون اساسی قزاقستان به تدریج زمینه های دموکراتیزه کردن کشور فراهم و ایجاد دموکراسی و اصلاح نظام حکومتی پایه ریزی شد. این قانون اساسی با گذشت حدود دو سال از تصویب و اجرای آن دستخوش تغییراتی شد که در نتیجه طی رفراندومی که در ۲۹ آگوست سال ۱۹۹۵ برگزار شد قانون اساسی اصلاح شده 99/58% واجدین شرایط شرکت کننده در انتخابات با سن قانونی ۱۸ سال تمام شرکت نمودند که 89/14% از شرکت کنندگان در انتخابات به قانون اساسی جدید رای مثبت و 91/9% رای منفی دادند. در قانون اساسی جدید شورای عالی قانونگذاری که میرات نظام سیوسیالیستی اتحاد جماهیر شوروی بود حذف و دو مجلس سنا و نمایندگان جایگزین آن شد، اختیارات مجالس قانون گذاری و نخست وزیر کاهش و میزان اختیارات رییس‌جمهور افزایش یافت، در قانون اساسی جدید اختیار عزل رییس جمهور که در قانون اساسی قبلی به شورا عالی قانونگذاری تفویض شده بود حذف و بجای آن انحلال دو مجلس سنا و پارلمان به رییس جمهور داده شد و به افراد و بخش خصوصی حق تملک زمین و املاک اعطا گردید.

«نکته‌ی قابل توجه در تدوین قانون اساسی جدید قزاقستان این است که پیش از آنکه پیش نویس به رفراندوم عمومی گذاشته شود، در مجموع ۳۳۰۰۰ مورد بحث و مناظره عمومی در سراسر قزاقستان صورت گرفت و سه میلیون شهروند قزاق در مباحثات شرکت کردند. بیش از ۳۰۰۰۰ طرح و نظر در این مورد ارایه شد ودر نتیجه بیش از ۱۱۰۰ اصلاحیه و الحاقیه در ۵۵ ماده این قانون لحاظ شد.»

در بند اول ماده یکم قانون اساسی جدید آمده است که

«جمهوری قزاقستان خود را کشوری مردم سالار، آزاد، قانونی و جامعه سالار می‌داند که بالاترین ارزش‌ها در آن فرد، زندگی، حقوق و آزادی‌هایش می‌باشد. به این صورت قزاقستان مدلی مردم سالارانه را برای توسعه کشور انتخاب کرد، اصولی قانونی که نیازهای کشور را برای ساخته شدن فراهم می‌کنند.»

بر اساس مفاد قانون اساسی، نوع نظام سیاسی قزاقستان جمهوری می باشد که با سیستم ریاست جمهوری اداره می شود که در آن رییس جمهور ریاست کشور را عهده دار است و به عنوان بالاترین مقام دولتی سیاست های داخلی و خارجی کشور را مشخص می کند.

همچنین اصل حق حاکمیت مردم از اصول مهم این قانون میباشد که مردم قزاقستان را تنها منبع و حامی دولت قزاقستان معرفی کرده است، که بر مبنای آن می توان دریافت که قدرت دولت در کشور از مردم نشات می‌گیرد. دولت متعلق به مردم است و با رای مستقیم آنان از طریق رفراندم و انتخابات آزاد یا از طریق حضور مردم در هییت دولت به وجود می‌آید.

تجلی قدرت مستقیم مردم بر اساس قانون اساسی، برگزاری رفراندم و انتخابات آزاد است. (بند دوم ماده سوم قانون اساسی) این بند بیان می‌کند شهروندان قزاق حق دارند در اداره امور مملکت خویش مستقیما شرکت کنند. از طریق نمایندگان خود بتوانند هییت دولت را انتخاب کرده یا عضوی از آن باشند. در رفراندم های سراسری شرکت کرده، قوانین مردم سالارانه را تصویب نمایند تا بتوانند هییت نمایندگان و پروسه های دمکراتیک برای فعالیت هایشان ایجاد کنند، بدین گونه مردم می‌توانند ترکیبی‌از مردم سالاری مستقیم و سیستمی نماینده محور داشته باشند و بر این سیاق نقش احزاب سیاسی و نهادهای عمومی در ساختار سیاسی جامعه را افزایش دهند.

کوتاه شدن دوره ریاست جمهوری از ۷ سال به ۵ سال از سال ۲۰۱۲ و محدود کردن دوره توالی ریاست جمهوری به دو دوره بخش مهمی از اصلاحات قانون اساسی جدید به شمار می آید و باتوجه به اصلاحات صورت گرفته، سطح دستیابی مردم به منابع قدرت به طور قابل ملاحظه ای افزایش یافت. و خلاصه اینکه بر اساس تحلیل سیاستمداران و مسیولین دولتی قزاقستان تغییرات و اصلاحات انجام شده در قانون اساسی با سه هدف عمده شامل:

• گام برداشتن تدریجی به سوی دموکراسی پایدار؛
• تقویت ثبات سیستم سیاسی؛
• تقویت شفافیت اداره دولت انجام شده است.

با آغاز زمامداری گورباچف و اجرای سیاست فضای باز سیاسی یا گلاسنوست در نیمه دوم دهه ۱۹۸۰، دین محمد کونایف، رهبر حزب کمونیست قزاقستان که از دوستان قدیم برژنف به شمار می‌رفت، در سال ۱۹۸۷ از کار بر کنار شد، با انتخاب گنادی کولبین به ریاست حزب کمونیست قزاقستان که روس بود، تظاهرات گسترده و خشونت آمیزی در شهر آلما آتا صورت گرفت. معترضین خواستار انتخاب یک قزاق به ریاست حزب کمونیست این جمهوری بودند. در سال ۱۹۸۹ وی از کار بر کنار شد و نور سلطان نظر بایف جانشین وی گردید. در آوریل ۱۹۹۰، نظر بایف از سوی شورای عالی قزاقستان به عنوان اولین رییس جمهوری این کشور برگزیده شد. در ماه مارس این جمهوری حق حاکمیت ملی خود را اعلام نمود. در ماه اوت ۱۹۹۱، در حالی که نظربایف آماده بود تا پیمان جدید اتحاد را که به عمر شوروی در قالبی جدید ادامه می داد، امضای کند، کودتای نافرجام مسکو پیش آمد و پس از آن این جمهوری نیز از شانزدهم دسامبر ۱۹۹۱ راه استقلال کامل را در پیش گرفت.

در اولین انتخابات عمومی و آزاد ریاست جمهوری که در اول دسامبر ۱۹۹۱ برگزار گردید، نظر بایف با98/8 درصد آرای برگزیده شد و این در حالی بود که وی تنها کاندیدای این دوره بود. با تصویب قانون اساسی جدید، در سال ۱۹۹۳، شورای عالی قزاقستان که اعضای آن در دوران حکومت شوروی انتخاب شده بودند، رای به انحلال خود داد و انتخابات مارس ۱۹۹۴ طبق قانون اساسی جدید برگزار شد.قانون اساسی:در ۲۸ ژانویه ۱۹۹۳ به تصویب رسید. در ۳۰ آگوست ۱۹۹۵ بازنگری شد. که بر اساس آن سن حق رای: ۱۸ سال تمام تصویب شده است.

قوه مجریه در قانون اساسی

در اصول ۷۵ تا ۸۸ قانون اساسی قزاقستان وظایف و اختیارات قوه مجریه از جمله شخص رییس جمهور تعیین شده است. رییس جمهوری در راس قوه مجریه رییس جمهور قرار دارد که هر ۷ سال یکبار از طریق انتخابات عمومی برگزیده می‌شود. در ۴ دسامبر ۲۰۰۵ نظر بایف برای سومین بار به ریاست جمهوری برگزیده شد. هر رییس‌جمهوری (نظر باف رییس جمهور فعلی استثنا شده است) تنها می‌تواند برای دو دوره به این سمت انتخاب شود. همه قوانین مصوب پارلمان بایستی به امضای رییس جمهور نیز برسد. در صورتی که رییس جمهور با قانونی مخالفت نماید و آن قانون پس از رای گیری مجدد به تصویب دو سوم اعضای پارلمان برسد، نیازی به تایید مجدد رییس جمهور نخواهد داشت. رییس جمهوری با تایید پارلمان در مواقع مقتضی وضعیت فوق العاده و تعلیق موقت برخی از حقوق و آزادی های عمومی را اعلام می نماید. معاون رییس جمهوری که نقش دستیار رییس جمهور را به عهده دارد همراه با رییس جمهور و با آرای عمومی انتخاب می شود و در صورت غیبت یا عدم توانایی رییس جمهور، وظایف وی را به عهده خواهد گرفت. نخست وزیر نیز توسط رییس‌جمهور و با تایید پارلمان انتخاب می‌شود.

قوه مقننه در قانون اساسی

قوه مقننه قزاقستان دارای دو مجلس نمایندگان و سنا است. انتخابات پارلمانی هر ۵ سال یکبار بر گزار می شود. مجلس سنا دارای ۴۷ کرسی است که آخرین انتخابات آن دسامبر ۲۰۰۵ برگزار شد. مجلس نمایندگان دارای ۶۷ کرسی است که آخرین انتخابات در ۱۹سپتامبر ۲۰۰۴ برگزار گردید.

مجلس سنا

انتخاب نمایندگان مجلس سنا با شوراهای ناحیه ای، شهری و استانی و نیز رییس جمهوری قزاقستان است. از هر استان قزاقستان (۱۹ استان) دو نفر از پایتخت به عضویت سنا انتخاب می شوند و ۷ نفر را نیز رییس جمهوری انتخاب و معرفی می‌کند و به این ترتیب سنای قزاقستان مجموعا ۴۷ عضو دارد.

مجلس

مجلس نمایندگان دارای ۶۷ نفر عضو و دوره فعالیت آن ۵ سال است. هر شهروند قزاقستان که حداقل ۲۵ سال داشته و در تابعیت کشور باشد، می‌تواند نامزد انتخاب مجلس شود و داشتن تحصیلات دانشگاهی برای انتخاب ملاک نیست.

قوه قضاییه در قانون اساسی

در اصول ۹۵ تا ۱۰۸ قانون اساسی قزاقستان، وظایف، اختیارات و جایگاه قوه قضاییه این کشور تبیین شده است.بر این اساس قوه قضاییه قزاقستان در دادگاه قانون اساسی، دادگاه عالی، دادگاه عالی داوری و دادگاههای پایین تر که در قانون تعیین می شود امتداد یافته است. دادگاه قانون اساسی بالاترین نهاد در قوه قضاییه برای دفاع از قانون اساسی است. دادگاه عالی و دادگاه عالی داوری عالی ترین نهادهای قضایی هستند. اداره کل دادستانی نیز نظارت بر صحت اجرای قوانین در سراسر جمهوری قزاقستان را بر عهده دارد.

قوه مجریه

در قزاقستان قوه مجریه یکی از مهمترین ارکان حکومت است این قوه مرکب از رییس جمهور به عنوان قدرت اصلی و بالاترین مقام اجرایی کشور است که همه قوانین مصوب پارلمان پس از امضای و توشیح رییس جمهور قابل اجرا خواهد بود، نخست وزیر به عنوان نفر دوم و رییس کابینه و هماهنگ کننده اجرای مصوبات پارلمان و دستورات رییس جمهور، وزارا و وزارتخانه ها و سازمان ها و ارگان های دولتی تشکیل می شود که وظایف و اختیارات رییس جمهور به عنوان رییس قوه مجریه و اختیارات این قوه در اصول ۷۵ تا ۸۸ قانون اساسی تبیین شده است.

عزل و نصب سفرا، ریاست کمیته های دولتی امنیت ملی، نخست وزیر و وزیران امور خارجه، دفاع، دارایی و داخله از اختیارات رییس جمهور می‌باشد و سایر وزرا توسط نخست وزیر انتخاب می‌شوند.

با توجه به بند ۳ ماده ۴۴ قانون اساسی قزاقستان و بند ۹ ماده ۱۹ این قانون فرمان های رییس جمهور حکم قانون را دارد و لازم اجرا است. که بر همین مبنا رییس جمهور قزاقستان در سال ۱۹۹۷ با صدور فرمانی تغییرات عمده ای در ساختار و تشکیلات دولتی بوجود آورد، بر اساس این فرمان ۴۷ ارگان رسمی و مستقل دولتی به ۲۴ ارگان و وزارتخانه ها از ۲۱ وزاتخانه به ۱۴ وزارتخانه و همچنین ۱۳ کمیته دولتی به ۷کمیته و تعداد کارکنان دولت تقریبا به نصف کاهش یافت.

بر اساس فرمان رییس جمهور آژانس ذخایر استراتیژیک قزاقستان، آژانس برنامه ریزی استراتیژیک به عنوان دو ارگان دولتی وهمچنین وزارت امور خارجه بطور مستقیم زیر نظر رییس جمهور قرار گرفت. تشکیل وزارت اقتصاد و تجارت از ادغام وزارتخانه های اقتصاد، صنایع و تجارت، ساختمان و مسکن و کمیته دولتی ضد انحصار و قیمت گذاری، کمیته دولتی استاندارد و کمیته دولتی حق تالیف از جمله موارد فرمان رییس جمهور بوده است.

همچنین وزارتخانه های فرهنگ، معارف، امور جوانان، ورزش و توریسم، کمیته دولتی سیاست ملی وشورای امور مذهب با همدیگر ادغام و بجای آن وزارت فرهنگ و معارف تشکیل شد. و وزارت انرزی و ذخایر طبیعی از ادغام وزارت انژری و منابع ذغال سنگ، صنایع نفت وگاز زمین شناسی و حفظ ذخایر طبیعی تشکیل گردید و همینطور با ادغام وزارت کار و امور اجتماعی و خدمات اجتماعی وزارت کار و حمایت جتماعی مردم تشکیل شد. بنابراین پس از فرمان رییس جمهور وتغییراتی که درتعداد وزارتخانه ها ایجاد شداین وزارتخانه هاعبارتند از:

• وزارتخانه کشاورزی؛
• وزارتخانه دادگستری؛
• وزارتخانه آموزش و پرورش و علوم؛
• وزارتخانه بهداشت؛
• وزارتخانه کار و حفاظت اجتماعی؛
• وزارتخانه حمل و نقل و ارتباطات؛
• وزارتخانه محیط زیست و منابع آب؛
• وزارتخانه فرهنگ؛
• وزارتخانه نفت و گاز؛
• وزارتخانه توسعه منطقه ای؛
• وزارتخانه امور خارجه؛

• وزارتخانه بحران؛
• وزارتخانه امور داخلی؛
• وزارتخانه اقتصاد و برنامه و بودجه.

نظام و نهاد قانونگذاری

قوه مقننه یکی از سه رکن اصلی جمهوری قزاقستان است، که تا سال ۱۹۹۵ سیستم قانونگذاری از طریق شورای عالی قزاقستان که از زمان اتحاد جماهیر شوروی باقیماند بود انجام می شد ولی در سال ۱۹۹۵ قوه مقننه این کشور از دو مجلس نمایندگان و مجلس سنا تشکیل شد. که انتخابات پارلمانی هر ۵ سال یکبار و انتخابات مجلس سنا هر شش سال یکبار برگزار می شود و نمایندگان با شرکت مستقیم مردم با حداقل ۲۵ سال سن در انتخابات نمایندگان خود را انتخاب می‌کنند. مجلس سنا ۴۷ عضو دارد که ۱۵ نفر از آنها توسط رییس جمهور منصوب می شوند و بقیه از سوی انجمن‌های محلی مناطق مختلف قزاقستان از طریق رای گیری انتخاب می شوند. مجلس نمایندگان نیز دارای ۱۰۷ نماینده است که هر یک از مجالس سنا و نمایندگان دارای ۶ کمیسیون تخصصی می باشند.

«طبق اصل ۶۳ قانون اساسی قزاقستان مراحل قانونگذاری به این صورت است که دولت و یا نمایندگان پارلمان طرح‌های خود را به مجلس ارایه می‌کنند و پس از اخذ رای اکثریت مجلسی‌ها مراتب به سنا ارجاع می‌شود و این مجلس حداکثر ظرف ۶۰ روز باید اظهار نظر کند .اگر طرحی توسط اکثریت مطلق سنا تصویب شود، به عنوان یک قانون برای امضا و اجرا به رییس‌جمهور ارایه می‌شود و رییس‌جمهور باید ظرف ۳۰ روز آن را امضا و ابلاغ کند و چنانچه وی قانون مصوب را مغایر قانون اساسی تشخیص داد آن را به شورای قانون اساسی ارجاع می‌دهد. نظر این شورا که با اکثریت آرا اتخاذ خواهد شد ضروری و لازم‌الاجرا است. اگر رییس‌جمهور قانونی را امضا نکرده و آن را مغایر با قانون اساسی نیز تشخیص ندهد و مسکوت بگذارد این قانون بعد از یک ماه با امضای روسای سنا و مجلس نمایندگان و نخست‌وزیر اعتبار قانونی و اجرایی پیدا خواهد کرد».

نکته مهمی که در آخرین انتخابات پارلمانی قزاقستان به چشم می خورد این است که در پی تغییرات و اصلاحاتی که در قانون اساسی ایجاد شده است در انتخابات اخیر احزاب اپوزوسیون اجازه یافتند که در نهاد قانونگذاری حضور و نقش نسبتا مناسبی را ایفا نمایند.[IV]

نظام قضایی

بر اساس وظایف، اختیاراتی که در اصول ۹۵ تا ۱۰۸ قانون اساسی برای قوه قضاییه تبیین شده است این قوه از دادگاه قانون اساسی، دادگاه عالی با ۴۴ عضو که توسط رییس جمهور و رای سنا انتخاب می شوند، دادگاه عالی داوری و دادگاه های مدنی و کیفری برای تامین عدالت، تثبیت صلح و آرامش و ایجاد جامعه عاری از فساد و خشونت تشکیل شده است. که دادگاه عالی قزاقستان بالاترین مرجع قضایی کشور و دادگاه قانون اساسی با مسئولیت دفاع و صیانت از قانون اساسی یکی از مهمترین ارکان قوه قضاییه بشمار می رود و دادگاه عالی و دادگاه عالی داوری عالی ترین نهاد قضایی می باشد. اداره کل دادستانی نیز مسیولیت نظارت بر حسن اجرای قوانین در سراسر قزاقستان را دارد.

دادگاه های ملی و منطقه ای از دیگر نهادهای قوه قضاییه است که به امور قضایی مناطق رسیدگی می‌کنند. رییس قوه قضاییه توسط رییس جمهورانتخاب می شود و امور قضایی را نیز زیرنظر رییس جمهوری عمل می‌کند.

فرهنگ سیاسی

همانگونه که پس از استقلال استراتژی و فرهنگ قزاقستان در همه زمینه ها دستخوش تحول گردید و سیستم و نظام اقتصاد سوسیالیستی به اقتصاد آزاد، فرهنگ جامعه اشتراکی به جامعه مدنی و جمهوری وابسته به نظام سوسیالیستی به جمهوری ریاستی تغییر یافت، چارچوب فرهنگ سیاسی دولت قزاقستان نیز متاثر از تغییرات ساختاری حکومت نوپای مستقل پی ریزی شد.

دولت قزاقستان پس از استقلال فرهنگ سیاسی خود را بر تقویت حاکمیت کشور، تمامیت و مصونیت مرزها، تضمین شرایط مناسب خارجی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی، امنیت و ثبات اجتماعی و سیاسی کشور، پیوستن به سازمان های بین المللی و ایجاد رابطه با کشورهای مختلف، پیوستن به معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای، توسعه و تقویت روابط دوستانه با کشورهای آسیای مرکزی و همچنین جلب توجه سازمان های بین المللی معتبر و با نفوذ جهانی مخصوصا سازمان ملل نسبت به سیاست خارجی و منطقه آسیای مرکزی جمهوری قزاقستان و سیاست خارجی اش، و منطقه آسیای مرکزی را پایه ریزی کرد.

نظام حزبی

قانون اساسی قزاقستان در سال ۱۹۳‌‌‌2م تدوین و تصویب شد که بر اساس آن شهروندان قزاقستان منبع اصلی اقتدار ملی و دارای حقوق مدنی و آزادی های دموکراتیک معرفی شده است، حقوق احزاب، جنبش ها و مجامع تضنین شده است.البته اگر گروهایی طرفدار یا مروج تبعیضات نژادی، ملی‌گرایانه و مذهبی باشند یا در صدد تغییر قانون اساسی باشند از فعالیت منع شده اند. قانون احزاب سیاسی نیز در جولای سال ۱۹۹۶ به تصویب رسید که در نهم فوریه ۲۰۰۹ این قانون با اصلاحات و الحاقاتی در مورد انتخابات به امضای رییس جمهور قزاقستان رسید که بر اساس آن تشکیل مجلس حداقل باید از دو حزب تشکیل شود و حقوق سیاسی و مدنی جامعه و گروه ها و احزاب قزاقستان تضمین شده است، تشکیل احزاب محلی مجاز شمرده شده است و تشکیل احزاب دولتی و نظامی ممنوع اعلام شده است و در پی اصلاحات قانون اساسی در انتخابات مجلس در ژانویه سال ۲۰۱۲ احزاب اپوزسیون به لحاظ شکلی اجازه حضور و نمود در نهاد تقنینی را یافته‌اند.

بنابراین درقانون اساسی و قانون احزاب قزاقستان تشکیل و فعالیت های احزاب و نقش آنها در اداره امور کشور مورد پذیرش واقع شده است و هدف از قوانین احزاب سیاسی ایجاد سیستم چند حزبی در کشور بر پایه ی اصول دموکراتیک پیش بینی شده است و اصول جمهوریت قزاقستان بر پایه حکومت چند حزبی پایه ریزی شده است ولی با توجه به وجود حزب نوراتان که بزرگترین حزب قزاقستان و طرفدار رییس جمهور است و از سوی دستگاه های حکومتی نیز حمایت می شود عملا نقش و تاثیرگذاری سایر احزاب را بسیار کم رنگ کرده است و معمولا احزابی که از حمایت دولتی بهره مند نیستند به مجلس راه نمی یابند، بطوری که در هر یک از انتخابات هایی که در قزاقستان برگزار می‌شود معمولا حزب حاکم نوراتان با کسب بیشترین آرای همواره در حفظ قدرت و ریاست آقای نظربایف موفق بوده است. اما در عین حال با توجه به اینکه قزاقستان در مرحله عبور بسوی اصلاحات دموکراتیک و نهادینه شدن مولفه های دموکراسی و در حال توسعه می باشد، چنین به نظر می رسد که آینده احزابی که در چهار چوب قانونی فعالیت کنند و بتوانند در سیاست های دولت تاثیر بگذارند، بسیار نوید بخش است.

بطور کلی در قزاقستان احزاب متعددی با اهداف و خط مشی های متفاوتی به ثبت رسیده است و بنابر آمار های اعلام شده در حال حاضر تعداد ۹۱۰ حزب سیاسی در صحنه سیاست قزاقستان فعالیت دارند.که فهرست تعدادی از احزاب مهم و تاثیر گذار به قرار زیر می‌باشند:

• حزب دموکراتیک مردمی نوراتان؛
• حزب اجتماعی دموکرات اویل؛
• حزب اجتماعی دموکراتیک آزات؛
• حزب دموکراتیک اک ژآل قزاقستان؛
• حزب دموکراتیک ادیلت؛
• حزب کمونیست قزاقستان؛
• حزب کمونیست مردم قزاقستان؛
• حزب میهن پرست قزاقستان؛
• حزب روحانیت؛
• حزب الگا.

تقسیمات اداری و سیاسی استان‌ها و شهرهای مهم، پایتخت

قزاقستان که بعنوان بزرگترین کشور محصور در خشکی، در دو قاره آسیا و اروپا قرار گرفته است بر اساس شرایط اقلیمی وترکیب جمعیتی به شهرها و ایالت های مختلف تقسیم شده است و هر شهر نیز دارای تعدادی روستا می باشد. شهرها براساس تعداد جمعیت به چهار دسته تقسیم بندی شده اند، شهرهای با جمعیت ۶۰۰ - ۲۵۰ هزار نفر، شهرهای ۲۵۰ - ۱۰۰ نفر، شهرهای با جمعیت ۱۰۰ - ۵۰ هزار نفر و شهرهای تا ۵۰ هزار نفر. که تعداد ۳۹ شهر آن کمی بزرگتر از روستا و ۴۷ شهر دیگر از مجموع ۸۶ شهر از اهمیت خاصی برخوردار هستند که در بین شهرها، آستانا به عنوان پایتخت جدید قزاقستان و آلماتی بدلیل جمعیت زیاد و به عنوان پایتخت قبلی قزاقستان از شهرهای ویژه و منطقه بایکنور به عنوان پایگاه فضایی از اهمیت خاصی برخوردار هستند و در بین تقسیم بندی های شهری، استانی و منطقه ای هر کدام به تنهایی دارای حاکمیت مستقلی هستند.

شهرها و مناطق مختلف قزاقستان از نظر اداری و حکومتی نیز به سه سطح شامل دولت ملی (مرکزی)، دولت ایالتی و دولت محلی تقسیم شده است . که عمده ارگان های دولتی نیز در همین سه قالب تعریف شده است؛ یعنی ادارات و ارگان های مناطق سه گانه مذکور تا حدودی خود مختار و دارای استقلال نسبی اجرایی می باشند ولی در سیاست ها و موضوعات کلان تابع بی چون و چرای دوت مرکزی هستند.

قزاقستان از نظر تقسیمات کشوری به ۱۴ استان و سه منطقه با حاکمیت مستقل تقسیم شده است که همه این استان ها و ایالت ها تابع حکومت مرکزی قزاقستان هستند.

استان ها و شهرهای مهم قزاقستان

• استان آکمولا (به مرکزیت شهر آکملا)؛
• استان الماتی (به مرکزیت شهر )؛
• استان قزاقستان جنوبی (به مرکزیت شهر )؛
• استان ژامبیل (به مرکزیت شهر)؛
• استان قیزیل‌اوردا (به مرکزیت شهر)؛
• استان آکتوبه (به مرکزیت شهر)؛
• استان مانگستایو (به مرکزیت شهر)؛
• استان قزاقستان غربی (به مرکزیت شهر )؛
• استان قزاقستان شرقی (به مرکزیت شهر )؛
• استان کاراگاندا (به مرکزیت شهر)؛
• استان قزاقستان شمالی(به مرکزیت شهر )؛
• استان کوستانای (به مرکزیت شهر کوستانای )؛
• استان پاولودار (به مرکزیت شهر پاولادار )؛
• استان آتیرایو (به مرکزیت شهر)؛
• شهر آستانا (به عنوان مرکزیت استان آکملا به عنوان شهر ویژه دارای حاکمیت مستقل است)؛
• شهر آلماتی (این شهر علاوه بر اینکه خود مرکز استان آلماتی می باشد دارای حاکمیت مستقل است)؛
• منطقه بایکنور(به عنوان مقر پایگاه فضایی در محدوده استان ... قرار گرفته است نیز دارای حاکمیت مستقل می باشد).

اهمیت شهرهای قزاقستان با توجه به تعداد جمعیت، موقعیت سیاسی، اقتصادی، جغرافیایی و مرکزیت استانی نسبت به یکدیگر متفاوت می باشند که با همین معیارها تعدادی از شهرهای مهم معرفی می شوند:

شهر آلماتی

بنا بر آثار بجای مانده از منابع مجارستانی نام اصلی شهر آلماتی «آلماآتا» مرکب از کلمه «آلما» و «آتا» به معنی پدر سیب بوده است ولی در زبان قزاقی آلماتی از دو کلمه «آلما» و «آتا» به معنی شهر سیب می‌باشد. اما بر اساس نظر برخی از تاریخ شناسان و دانشمندان «آلوآتا» در زبان سکایی به معنی کوه عقاب است که در طول زمان به «آلماتی یا آلماتا» تغییر یافته است که هر چند معنی شهر سیب مناسب تر و مفهوم تر به نظر می رسد ولی از آنجا که عقاب در فرهنگ مردم قزاق نماد شکوه و عظمت و تیزبینی مشهور است و اکنون نیز عقاب به عنوان یکی از سمبل های مردم قزاقستان بشمار می رود می تواند دلیلی بر درستی این معنا نیز باشد.

بنا بر نقل برخی از منابع تاریخی اولین نشانه های زندگی در محدوده آلماتی به دوران عصر برنز و ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد که نشان از حضور کشاورزان و گله داران در آبادی های این منطقه را دارد و در ۷۰۰ سال پیش از میلاد سکاها در این سرزمین سکونت گزیدند و در قرن هشتم تا دهم توسعه فرهنگی، رشد کشاورزی و صنایع دستی و همچنین ظهور تعدادی شهر و دهستان در این منطقه بوجود آمده است، در قرون ۱۰ تا ۱۴ میلادی آلماتی بعنوان یکی از مراکز تجاری، کشاورزی، صنایع دستی در جاده ابریشم مشهور بوده است. در قرون پانزدهم تا هجدهم میلادی تحولات قومی و سیاسی بزرگی در این منطقه رخ داده است که دولت و ملت قزاق در نزدیکی همین منطقه و در این دوره شکل گرفت و در سال ۱۹۳۶ این شهر به عنوان مرکز جمهوری قزاقستان اتحاد جماهیرشوروی انتخاب شد و در همین دوره شهر جدید آلماتی بر اساس نظام بخش های مستطیل شکل بنا نهاده شد. و پس از انتقال پایتخت قزاقستان از آلماتی به آستانا در سال ۱۹۹۷ در ۱ جولای ۱۹۹۸ لایحه تعیین آلماتی به عنوان مرکز علمی و فرهنگی، تاریخی، صنعتی و مالی قزاقستان توسط رییس جمهور قزاقستان تایید و ابلاغ شد.

آلماتی از سال ۱۹۹۱ تا سال ۱۹۹۷ پایتخت جمهوری قزاقستان بود که از آن پس به دلایل متعددی پایتخت قزاقستان از آلماتی به آستانا منتقل گردید.

آلماتی پر جمعیت ترین شهر قزاقستان که در امتداد رشته کوه های مرتفع تیان شان و نزدیکی مرز قرقیزستان و شهر بیشکک قرار گرفته است، با جمعیتی حدود ۲ میلیون نفر و ۳۲۴,۸ کیلومتر مربع مساحت مرکز تجاری و فرهنگی قزاقستان بشمار می‌رود. این شهر دارای پستی و بلندی های فراوان و در بین کوه های نسبتا مرتفع قرار گرفته است، هرچند زمستانی طولانی و سرد و بارندگی زیادی دارد ولی در مقایسه با آستانا پایتخت جدید قزاقستان از نظر آب و هوا از وضعیت بهتری برخوردار می باشد. آلماتی در زمستان با پوشش سفید برف و در تابستان با سرسبزی درختان و جنگل های انبوه از زیبایی و شکوه خاصی برخوردار است.منطقه کوهستانی مدیو Medeu واقع در ۲۰ کیلومتری جنوب شهر در زمستان محل برگزاری مسابقات و ورزش های زمستانی است که در سال ۲۰۱۱ محل برگزاری مسابقات المپیک زمستانی بوده است و یکی از جاذبه‌های گردشگری آلماتی بشمار می رود. مدیو مرتفع ترین مجموعه ورزشی دنیا را در خود جای داده است. این مجموعه ورزشی افسانه ای در چشم انداز گردنه در ارتفاع ۱۹۶۱متری بالای سطح دریا واقع شده است. بهترین میزان تشعشع خورشیدی، پایین بودن فشار اتمسفر، فقدان باد، آب خالص کوهستانی که از آن یخ زمین اسکیتینگ تهیه می‌شود. مدیو بیش از ۱۲۰ رکورد جهانی را به خود اختصاص داده است. این مکان شاهد دوره‌های مسابقات و رقابت‌ها در رشته‌های فوتبال، والیبال و بسکتبال و... بوده است. مدیو شناگران، پهلوانان و مبارزان را دور هم جمع کرده است. هر کس که به قزاقستان سفر می‌کند باید حتما از مدیو بعنوان یکی از مراکز بی نظیر گردشگری از آن دیدن کند. مدیو در تابستان به عنوان منطقه سرسبز و خوش آب و هوا پذیرای خانواده ها و مردم شهر می باشد.

رودخانه های آلماتینکا بزرگ و آلماتینکا کوچک و همچنین شاخه های فرعی آنها که از داخل شهر عبور می کنند و به حوزه دریاچه بالخاش وارد می شوند بر زیبایی و برکات طبیعی این شهر می افزاید.

در شمال شهر نیز پارک زیبای کک تپه که در دامنه کوه قرار دارد منظره زیبا و بدیعی را خلق کرده است. این شهر علاوه بر ساختمان های قدیمی با معماری سنتی روسی دارای آثار تاریخی و باستانی متعددی از جمله کلیسای جامع زنکوو ،Zenkov تنها کلیسای چوبی جهان است که بدون استفاده از میخ ساخته شده در پارک پامفیلوا واقع می باشد.

وسایل نقلیه درون شهری آلماتی؛ تاکسی، اتوبوس، تراموا، ترالیبوس و مترو است که رفت و آمد و تردد مردم شهر را تسهیل کرده است، آلماتی دارای یک فرودگاه بین المللی در نزدیکی شهر و دو فرودگاه کوچک برای مسافران داخل کشور در حومه شهر دارد. دو خط راه آهن شامل خطوط راه آهن آلماتی ۱ که مسیر راه آهن سیبری به کشورهای آسیای میانه و آلماتی را به هم متصل می کند و خط آلماتی ۲ که برای جابجایی مسافران شهر آلماتی به شهرهای دیگر مورد استفاده قرار می گیرد. آلماتی از نظر اقتصادی حدود20% از تولید ناخالص ملی قزاقستان را به خود اختصاص داده است. تجارت و تولیدات صنعتی و وجود نمایندگی بانکهای بزرگ بین المللی و مراکز مهم فرهنگی و هنری در این شهر بر اهمیت این شهر افزوده است.

شهر آستانا

شهر آستانا(ACTAHA)، که پیدایش آن در سال ۱۸۳۲ با نام قدیمی آکمولینسک نقل شده است، از سال ۱۹۶۱ تا ۱۹۹۲ تسلینوگراد نام داشت و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال قزاقستان به آق ملا (یا آکملا) به معنی «مزار سفید» به خاطر مدفون بودن یکی از محترمان مذهبی در این مکان تغییر کرد تا اینکه پس از تصمیم آقای نظربایف رییس جمهور قزاقستان به انتقال پایتخت قزاقستان از آلماتی، آکملا یا آق ملا به آستانا (آستانه) بر گرفته از کلمه فارسی به معنی درگاه، و بارگاه شاهان و در زبان قزاقی در قدیم به معنی آستانه خیمه پادشاه و بعدا معنای پایتخت بکار رفته است که با معنی آق ملا نیز بیگانه نیست بخاطر اشاره به مزار یعنی درگاه و خیمه همان مرد بزرگ مذهبی که در اینجا مدفون شده است.

در ششم ژوین«۱۹۹۶میلادی» نورسلطان نظربایف «رییس جمهوری قزاقستان فرمان انتقال پایتخت را از آلماتی به آستانه صادر کرد و در سال ۱۹۹۷ بنا بر دلایلی از جمله زلزله خیز بودن شهر آلماتی، جلوگیری از تمرکز جمعیت روس‌تبار در منطقه آکمولا، نزدیکی زیاد آلماتی به مرزهای بین‌المللی و تراکم زیاد جمعیت در این شهر، آستانا به عنوان پایتخت جدید "قزاقستان " تصویب شد. و در ژوین ۲۰۰۸ مجلس "قزاقستان" به احترام رییس جمهور "قزاقستان" پیشنهاد تغییر نام این شهر به نورسلطان را ارایه داد که وی آن را نپذیرفت، لذا آکملا به آستانا تغییر یافت.»

پس از اینکه مجلس قزاقستان تغییر نام آستانا و پایتختی این شهر را تصویب کرد برای طراحی و تهیه نقشه شهر آستانا و پایتخت قزاقستان به مزایده بین المللی گذاشته شد که از بین طرح های ارایه شده از سوی معماران بین المللی، طرح یک معمار مشهور ژاپنی بنام «کیشو کوراکاوا»؛ (Kisho Kurokawa) انتخاب شد و پس از آن با جذب سرمایه خارجی و مشارکت کشورهایی مانند چین، کره، ترکیه، آلمان، آمریکا ساخت شهر جدید آستانا آغاز گردید و ساختمان‌سازی در پایتخت جدید قزاقستان با سرعت ادامه یافت، صدها شرکت داخلی و خارجی، ده‌ها هزار کارگر قزاق، ترک، ازبک، روس، تاجیک، قرقیز و چینی در ساخت بیش از ۶۵۰ مجموعه مسکونی، اداری و تفریحی در این شهر مشغول بکار شدند. حضور شرکت های کشورهای مختلف و سرعت ساخت و ساز حتی در شب و در ۴۰ درجه سانتیگراد زیر صفر بقدری زیاد بود که زیرساخت های اولیه شهر آستانا در مدت بسیار کوتاهی آماده شد.

نقشه شهر بصورت یک مجموعه هماهنگ طراحی شده است و همه نیازهای شهری، اعم از نیازمندی های عبور و مرور، امور آموزشی، بهداشتی، فرهنگی، هنری، اقتصادی و اجتماعی در نظر گرفته شده است، بر اساس تاکید نظربایف چون «آستانا پایتخت اورآسیا است در معماری این شهر دو سبک معماری شرقی و غربی با هم آمیخته شده است». معماری شهر آستانا تحسین بین‌المللی را در برداشته است شهر به موزه‌ای از آثار معماران مشهور جهان مانند کوراکاوا و نورمن فوستر و.. بدل شده است و با تلفیق معماری مدرن و سنتی، شهر آستانا را به کلکسیونی از هنر، خلاقیت و زیبایی تبدیل کرده است، و هر یک از مراکز شهری متناسب با شرایط اقلیمی، سرمای زیاد و زمستان طولانی ساخته شده است تا زندگی در این وضعیت را آسان و تحمل پذیر کند.

حتی برای جلوگیری از بادهای تندی که معمولا در شهر آستانا می وزد و تحمل هوا را برای مردم ساکنین آن سخت می کند مخصوصا در زمستان که سرما را تشدید می کند در سال های اخیر کاشت بیش از ۵۰ هزار هکتار از محیط اطراف شهر درختکاری شده است. تنوع، زیبایی و رفاهی مراکز تفریحی، گردشگری و دیدنی شهر بگونه ای طراحی و ساخته شده است که نه تنها موجب نشاط و آرامش و اسایش مردم شهر آستانا گردیده است، بلکه زمینه جذب گردشگران سایر شهرها و گردشگران خارجی را نیز فراهم کرده است که با توجه به تنوع و فراوانی مراکز تفریحی و دیدنی شهر آستانا به تعدادی از آنها اشاره می‌شود.

«آستانا گرانترین شهر گردشگری در میان کشورهای جامعه همسود با میانگین حدود ۱۰۰ دلار برای اقامت یک شبانه‌روز در هتل محسوب می‌شود».

آستانا بعد از آلماتی از شهرهای بزرگ قزاقستان بشمار می‌رود طبق آمار اول جولای سال ۲۰۱۰ آستانا ۷۰۵ هزار نفر جمعیت داشته است که ۶۵,۲ درصد آن قزاق، ۲۳,۸ درصد روس، ۲,۹ درصد اوکراینی، ۱,۷ درصد تاتار، ۱,۵ درصد آلمانی و ۴,۹ درصد از سایر نژادها و قومیت ها بوده اند. این شهر که در نیمه شمالی قزاقستان قراردارد شهری است بسیارسردو بادخیزکه دمای هوای آن درزمستان گاه به منفی۴۵ درجه می رسد.

شهر آکمولا بدلیل موقعیت خاص جغرافیایی در دوران حکومت اتحاد جماهیر شوروی به عنوان سه پایگاه مهم انتخاب شده بود، یکی در سال ۱۹۶۱ به عنوان دومین قطب تولید کننده بزرگ گندم و جو شوروی که توسط خورشف ارایه شده بود انتخاب شد که بدنبال آن عده زیادی از مهاجرین روس به این منطقه کوچ داده شدند که همین مهاجرت سرآغاز برخی منازعات قومی گردید، دوم اینکه این منطقه یکی از مراکز مهم تبعیدگاه برای مخالفین یا اسرای جنگی شده بود، مانند تبعید و اسکان آلمان ها در جریان جنگ جهانی دوم در این منطقه و یکی دیگر از پایگاه های مهم اتحاد جماهیر شوروی در این شهر اردوگاه کار اجباری و زندان زنان و خانواده های زندانیان سیاسی و مخلفین نظام کمونیستی بود که یکی از معروف ترین زندان ها و اردوگاه های کار اجباری این منطقه «آلژیر» که به روسی مخفف «زندان زنان آکمولینسک» نام داشته است، این زندان که در ۴۵ کیلو متری غرب آستانای کنون واقع شده و اکنون به موزه آلژیر تبدیل شده است یکی از مخوفترین و هولناکتری زندان های زنان در دوران اتحاد جماهیر شوروی بوده است که در بخش گردشگری و موزه ها به آن پرداخته می شود.

بلوار مرکزی و محور معماری شهر آستانا

معماری شهر آستانا بر محور بلوار مرکزی شهر که در یک خط مستقیم از شمال شهر به جنوب امتداد یافته بنا شده است، در راس شمالی این خط مستقیم فروشگاه و مرکز بزرگ خان شاطیر قرار گرفته است، در مسیر این فروشگاه به سمت جنوب بلوار به دروازه شمالی بلوار که ابتدای بلوار و ساختمان ها و مراکز مهم تجاری، اداری و فرهنگی شهر شروع می شود در وسط این بلوار برج بایتریک و در سمت چپ بلوار ساختمان وزارت حمل و نقل با معماریی به شکل یک فندک سربه فلک کشیده است، پس از آن ساختمان های تجاری اداری و مسکونی نورآتان با معماری مدرن اروپایی با ترکیب بافت معماری سنتی شرقی بنا شده است، در سمت راست فروشگاه بزرگ کرویین، کتابخانه ملی و وزارت دفاع، و برج های در هم تنیده با معماری ویژه مارپیچ با نمای شیشه، مراکز اقتصادی و چند هتل بر تنوع و زیبایی این بلوار افزوده است.هر چند زیبایی،جذابیت و معماری مدرن برج ها، ساختمان ها و مراکز خرید و تجاری که گرداگرد این بلوار را احاطه کرده است انکار ناپذیر است ولی طراحی، نقشه، ترکیب و ساختار فضا سازی، چمن‌کاری و گلکاری، سنگ فرش های هنری، جدول کشی و ترکیب رنگ و استفاده از نقوش هندسی همگون و ناهمگون متناسب با مجموعه این بلوار با نمادهای ملی و سنتی قوم قزاق مانند انگشتر خانات، یورت (چادر قزاقی) و اسب این بلوار را به پارکی زیبا و فضای نمایشگاهی از هنر، معماری، صنایع دستی و نمادهای ملی تبدیل کرده است و علاوه بر ایجاد فضای تفریح و سر گرمی ساکنین شهر یکی از مراکز دیدینی و جذاب برای گردشگران داخلی و خارجی محسوب می شود. در قسمت جنوب این بلوار بعد از آبنمای زیبایی که در انتهای جنوبی بلوار ساخته شده است محوطه وسیعی وجود دارد که در دو سوی ان مجلس و دادگستری و کمی عقب تر در امتداد خط مستقیمی که از خان شاطیر شروع و و با بلوار امتداد یافته است کاخ ریاست جمهوری به نام «آک اوردا» واقع شده است.این مجموعه معماری با عبور از کاخ ریاست جمهوری و رودخانه ایشیم به «کاخ پیرامید» به نام کاخ صلح و دوستی می رسد و بعد از عبور از این ساختمان هرمی شکل که توسط معمار مشهور جهان «نورمن فوستر» طراحی شده است به کاخ استقلال می‌رسد. بنا بر این بخش معماری که از مرکز تجاری خان شاطیر در شمال شهر شروع می شود در بخش جنوبی در یک خط مستقیم به کاخ استقلال ختم می شود. وقتی می توان بیشتر به ظرافت و زیبایی این بخش از معماری شهر و بناهایی که در بخش میانی و دو سوی آن قرار گرفته است پی برد که این مجموعه از بالای برج بایتریک نظاره شود.

برج بایتریک قزاقستان

برج بایتریک

برج بایتریک(Bayterek) هم که توسط «لرد نورمن فستر» طراحی شده است یکی از اصلی‌ترین و زیباترین نمادهای دیدنی آستانا است که مرکز بلوار اصلی شهر را به خود اختصاص داده است. بر اساس افسانه‌های قومی و اجدادی قزاق ها، این برج نماد تک درخت صنوبری است که در این بیابان بی سکنه، پرنده ی جادویی شادی به نام سامروک (عقاب) بر فراز آن و بین دو شاخه آن تخم می گذارد، تخم به جوجه تبدیل می شود و کم کم رنگ زندگی به خود می گیرد و مردم به تدریج در این مکان سکنی می گزینند و بدین ترتیب و در طول سالیان دراز بنای شهر آستانا پی ریزی می‌شود. برج بایتریک که از یک سازه فلزی به ارتفاع ۱۰۵ متر از محور استوانه‌ای باریک سفید رنگ ساخته شده است در بالای آن گویی آینه‌ای طلایی رنگ به نشانه تخم سامروک به قطر ۲۲ متر در داخل سازه ای به شکل لانه پرنده قرار گرفته است، در زیر این برج سالنی به مساحت تقریبی ۴۰۰ متر مربع وجود دارد که علاوه بر تعدادی اتاق برای امور اداری و مدیریت این بنا، در یک ضلع آن فروشگاه صنایع دستی و در ضلع دیگر آکواریوم ماهی های متنوع ساخته شده است، در وسط این سالن نیز آسانسوری قرار دارد که بازدید کنندگان را از پایین برج به بالای برج می برد. در سازه تخم مرغ شکلی که در بالای برج قرار دارد سه طبق ساختمان وجود دارد که بازدید کنندگان از دور تا دور هر طبقه می‌توانند تمام شهر را نظاره کنند. در بالاترین طبقه این سازه کروی شکل که سقف محوطه آسانسور محسوب می شود روی یک صفحه فلزی زرد رنگ جای دستی قرار دارد که مردم دستشان را برای براورده شدن آرزوهایشان بر آن می‌گذارند و آرزوهای خود را در ذهن مرور می کنند. این برج یادمان اعلام آستانا به عنوان پایتخت قزاقستان می باشد.

قصر صلح و آشتی

قصر صلح و آشتی(Isopeu Mupa n Cormaca)(پیرامید=هرم صلح) کار زیبایی از طراح بزرگ جهان «لرد نورمن فستر» می‌باشد که با همکاری گروه مهندسان بورو هاپلد(Buro Happold )اجرا و در سپتامبر سال 2006به بهره‌برداری رسیده است. این ساختمان برای مرکز گفتگوی رهبران ادیان سنتی جهان که هر سه سال یکبار در قزاقستان بر گزار می شود،ساخته شده است. نمای بیرونی ساختمان پیرامید که نمای آن از شیشه ساخته شده است چندان بزرگ به نظر نمی رسد ولی در بخش داخلی آن ۶ طبقه ساختمان قرار دارد که در طبقه زیر و همکف و طبقه ششم آن سالن اجتماعات و طبقات دوم تا پنجم اتاق های بخش اداری و مدیریت کنگره ادیان قرار دارد، در معماری این ساختمان تمام نمادهای فرقه شیطان پرستی (Satanism) لحاظ شده است و در روی شیشه های سالن طبقه اول به تعداد هر یک از ادیان شناخته شده جهان یک کبوتر آزادی در حال پرواز نقش بسته است.

هرم صلح بیانگر روح کشور "قزاقستان" است که در آن فرهنگ‌ها، سنت‌ها، دین‌ها و نمایندگان ملت های مختلف در کنار یکدیگر همزیستی توام با صلح و دوستی دارند. ارتفاع هرم ۷۷ متر و مساحت آن ۲۵۵۰۰ متر مربع است، هرم از داخل با اضلاع ۶۲ متر در ۶۲ متر به حالت X و ارتفاع داخلی ۶۲ متر بنا نهاده شده است این مرکز شامل سالن اپرا با ۱۵۰۰ صندلی , موزه تاریخ ملی، مرکز تحقیقات جهانی ادیان، کتابخانه ادبی عرفانی مذهبی و سالن های نمایشگاهی و کنفرانسها می‌باشد. در فاصله بین طبقه پنجم تا ششم که با پله های مارپیچ به هم متصل می شود با گلها و گیاهانی از مناطق مختلف، باغ زیبایی طراحی شده است بنام فردوس (باغ برین) که به محل اجلاس سران رهبران ادیان سنتی جهان متصل می‌شود. در شب نور پردازی رنگین بر روی سطوح بیرونی هرم جلوه منحصر بفردی به آن می‌بخشد هر سه سال یکبار ۲۰۰ نماینده از ادیان و مذاهب مختلف جهان در فضای مدور زیر این هرم گردهم می‌آیند. این ساختمان یکی از ساختمان های منحصر بفرد قزاقستان بشمار می‌رود.

سالن کنسرت مرکزی قزاقستان

سالن کنسرت مرکزی "قزاقستان" که در نوع خود بی‌نظیر است توسط معمار مشهور ایتالیایی مانفردی نیکولتی (Manfredi Nicoletti) بعنوان طرح برتر یک مسابقه طراحی بین‌المللی تصویر بردازی و طراحی شده و در دسامبر سال ۲۰۰۹ توسط رییس جمهور "قزاقستان" افتتاح گردیده است. ظاهر این سالن به شکل گلبرگ گل بوده که درون خود را در برابر شرایط آب و هوایی سخت آستانا محافظت می کند. این سالن دارای یکی از بزرگ ترین سالن های کنسرت کلاسیک جهان است که دارای ۳۵۰۰ صندلی می باشدعلاوه بر آن شامل دو سالن

کوچک موسیقی، سینما و کنفرانس به ظرفیت های ۲۰۰ و ۴۰۰ صندلی، رستورانها، کافه ها و لابی ۳۰۰۰ متری است، سالن اصلی موسیقی به گونه ای طراحی شده که برای اجرای هر نوع موسیقی اعم از کلاسیک، پاپ، موسیقی سنتی، تئاتر، سینما و کنفرانس قابل بهره برداری باشد سقف های کاذب، پرده و سیستم های صوتی آن اجازه می دهد که تا ۴۰ متر ارتفاع بالا رفته و فضای ۵۵۰۰۰ متری را فراهم نماید. دیواره بیرونی (گلبرگ ) از بتن آرمه ساخته شده که با پنلهای شیشه‌ای پشت آبی به رنگ پرچم "قزاقستان" مزین شده است.

مسجد و مجموعه مرکز اسلامی نور آستانا

این مسجد دارای مدرسه علوم اسلامی و کتابخانه است.: این مسجد قبل از افتتاح مسجد حضرت سلطان بزرگترین مسجد در قزاقستان بود. این مسجد دارای چهار مناره در ۶۲ متر، ارتفاع اصلی گنبد ۴۳ متر و مساحت ۳۹۳۰ متر مربع است. در فضای داخلی این مسجد به طور میانگین و بصورت غیر فشرده ۵۰۰۰ نفرمی توانند نماز بخوانند. این مسجد که با حمایت دولت قطر ساخته شده است. ساخت و ساز آن بین سالهای ۲۰۰۲-۲۰۰۵ به طول انجامید و در ۲۲مارس سال ۲۰۰۵ در جشن نوروز افتتاح شد.

مسجد حضرت سلطان

مسجد حضرت سلطان - مسجدی بزرگی است که بزرگترین مسجد در آسیای مرکزی بشمار می‌رود. ساخت مسجد که واقع در ساحل راست رودخامه "ایسیل" در مجاورت کاخ صلح و پیمان جا گرفته است. در ژوین ۲۰۰۹ آغاز شد. در ساخت آن در دوره های زمانی مختلف ۱۰۰۰-۱۵۰۰ کارگر اشتغال داشته اند. این مسجد که ساختمان آن به سبک کلاسیک اسلامی با استفاده از زیور آلات سنتی قزاق ها ساخته شده است قرار بود در اوایل سال ۲۰۱۲ افتتاح گردد، ولی بدلیل آتش سوزی که در ۱۵ ژانویه۲۰۱۲ در آن رخ داد موجب تاخیر در افتتاح آن شد و در نهایت در ساعت ۱۲:۳۰ روز ۶ ژوییه سال ۲۰۱۲ با حضور رییس جمهور قزاقستان، آقای نظر بایف، سفرا و نمایندگان کشور های خارجی و اقشار مختلف مردم شهر آستانا با برگزاری مراسم و اقامه نماز جمعه بصورت رسمی افتتاح شد، با افتتاح این مسجد یکی از معماری های منحصر به فرد آستانا پا به عرصه وجود گذاشت و به سرمایه ای گرانبها برای قزاقستان و شهر آستانا پایتخت قزاقستان بدل شد.

مساحت مسجد حضرت سلطان با ۵۱ متر طول و ۲۸ متر عرض بیش از ۱۱ هکتار وسعت دارد که در فضای داخلی آن حدود ۱۰۰۰۰ نفر می توانند نماز بخوانند و در روزهای عید مسلمانان تا ۱۰۰۰۰ نفر در این مسجد نماز عید را برپا می‌کنند. یکی از قابلیت ها و ویژگی های مهم این مسجد که می‌توان به آن اشاره کرد وجود فضا برای مراسم مذهبی و سالن های عروسی، خواندن قرآن و آموزش های دینی است که بطور خلاصه می‌توان گفت این مسجد نمونه بارز فضای مذهبی مدرنی است که تمام نیازهای مذهبی را به شکل مدرن پاسخگو می باشد.

بنا بر قولی تا کنون در جهان ۱۵ مسجد مدرن ، بزرگ و با معماری جدید ساخته شده است که این مسجد عنوان شانزدهمین مسجد را به خود اختصاص داده است. این مسجد که در مجاورت کاخ صلح وپیمان،واقع شده است، باسبک کلاسیک اسلامی و با بهره گیری از معماری سنتی قزاقی ساخته شده است. درگوشه های مسجد چهارمناره با شکوه با ۷۷ ارتفاع قرار دارد وگنبدی بشکل مارپیچ با ۸۰ متر مساحت که یک هلال به عنوان نماد اسلامی در بالای آن قرار دارد و همچنین ۸ گنبد با قطر -۱۰,۴۵ و ۷,۶ مترو با ارتفاع ۳۳,۴۶ و ۲۵,۲۵ مترزیبایی این مسجد را صد چندان کرده است.

در دکترین جدید نظامی قزاقستان که درسال ۲۰۱۵ منتشر شده است مجددا تاکید شده است:

«"دکترین نظامی حالت دفاعی دارد و تعیین کنده حمایت جمهوری قزاقستان از صلح و تصمیم قاطعانه آن برای حراست از منافع ملی است و همچنین در این سند تاکید شده است که "قزاقستان برای تامین امنیت خود قائل به استفاده از روش های غیر نظامی؛ روش های سیاسی- دیپلماسی، حقوقی، اقتصادی، اجتماعی، اطلاعاتی و غیره می باشد."»

ظهوریک مسجد جدید در آستانه پایتخت جدید التاسیس قزاقستان که به نحو چشمگیری با معماری مدرن امروزی ساخته شده است بسیار لازم و ضروری می‌نمود، تا جای نماد اسلامی در کنار سایر نمادهای متجدد و دوران معاصر خالی نباشد. نام گذاری این مسجد به "حضرت سلطان" هر چند بخاطر پاسداشت صوفی بزرگ منطقه؛ عارف و شاعر بزرگ؛ خواجه احمد یسوی " است که مقبره آن درترکستان قزاقستان واقع شده است.ولی شاید ایهامی که در این نام گذاری وجود داشته باشد با نور سلطان نظر بایف رییس جمهور قزاقستان نیز اشاره داشته باشد.

کاخ ریاست جمهوری آک اوردا (اردوی سفید)

کاخ ریاست جمهوری آک اوردا محل کار رسمی رییس جمهور "قزاقستان" است که در سال 2004از بتن یکپارچه در قالب یک ساختمان ۵ طبقه ساخته شده است. گاه شالوده است. پوشش آن با سنگ های مرمر۲۰ و ۴۰ سانتی متری ایتالیایی، ارتفاع آن ۸۰ متر و مساحت آن ۳۶،۷۲۰ مترمربع است آک اوردا شامل یک سالن شبیه یورتا (خیمه کروی قزاقها و قرقیزها ) از سنگ مرمر و گرانیت، سالن مرمر برای نشست ها و ملاقات های رسمی نمایندگان کشورهای خارجی و سالن طلایی برای گفتگوها و مباحثات خصوصی رییس دولت با رهبرانسایر کشورها می‌باشد.

مرکز تفریحی، تجاری و فروشگاهی خان شاطیری

مجموعه فروشگاه ها و مرکز تجاری خان شاطیر بزرگترین مجموعه فروشگاه چادری جهان است که با الهام از شکل چادر (یورت) قزاقی بنا شده است. این چادر نیز همانند برج بایتریک و ساختمان صلح و آشتی یکی دیگر از اعجاب های معماری های «لرد نرمن مستر» است که چفته شده است این بنا از معبد سلیمان ساخته شده است.

در زیر چادر مرکز تجاری خان شاطیر از طبقه همکف سه ستون بزرگ با فاصله حدود ده متر از یک دیگر به عنوان پایه های چادر شروع می شود که با امتداد به طرف بالا در راس چادر به هم متصل می‌شوند و تکیه گاه اصلی چادر را تشکیل می دهند. در زیر این خیمه بزرگ شش طبقه ساختمان بنا شده است که یک طبقه در زیر همکف و ۵ طبقه دیگر از پایه چادر شروع می شود که سه طبقه اول متشکل از فروشگاه های مختلف است، طبقه چهارم با کافه ها و رستوران های سنتی و مدرن که هر کدام نماینده یکی از ملیت های مختلف می باشد پذیرای بازدید کنندگان و میهمانان این مجموعه می‌باشد، در گوشه دیگر این طبقه سالن سینمایی قرار دارد که ساعاتی از اوقات علاقمندان به سینما را بخود اختصاص می دهد، در طبقه آخر مرکز تفریحی و سر گرمی قرار دارد که با اسباب بازی ها و و وسایل سر گرم کنند فضای شاد و پر نشاطی را برای کودکان و خانواده ها فراهم می‌کند. با توجه به طولانی بودن فصل سرما و زمستان قزاقستان این مجموعه بگونه ای طراحی و ساخته شده است که علاوه بر امکان خرید نیازمندی های مراجعه کنندگان، زمینه تفریح و سرگرمی کودکان، جوانان، خانواده ها و گردشگران را فراهم کند تا سرمای طاقت فرسا و زمستان طولانی آستانا را در فضایی سرپوشیده ولی متنوع قابل تحمل کند.

سایر مراکز دیدنی و تفریحی و فرهنگی آستانا

با توجه به اینکه در شهر آستانا مراکز متعدد تفریحی، تجاری علمی، فرهنگی و هنری وجود دارد که در این مختصر امکان پرداختن و به همه آنها وجود ندارد لذا به ذکر فهرست تعدادی دیگر از این مراکز بسنده می شود:

• آکواریم بزرگ آستانا؛
• پارک حیوانات ماقبل تاریخ؛
• کلیسای کاتولیگ رومی؛
• موزه فرهنگ مرکز ریاست جمهوری،موزه سیفولین، موزه اولین رییس جمهور "قزاقستان"؛
• مقبره کابان بای باتیر؛
• مجموعه یادبودهای قومی ( راه آتامکن "قزاقستان")؛
• سالن تیاتر درام گیورکی روسی، سالن تیاتر کانیش بایو "قزاقستان" ، سالن تیاتر اپرا و سالن بزرگ باله باج سیتوا.

بناهای یادبود اوتان کورگاوشیلار(Otan Korgaushylar)، بنای یادبود قربانیان سرکوب سیاسی، بنای یادبود قزاقستانی های کشته شده در جنگ افغانستان، بنای یادبود کنساری خان (Kenesary Khan)، میدان مرکزی و فواره‌ها و مجسمه‌های ترکیبی آن، بناهای شاخص معماری کلیسای کنستانتین و پلنا، ساختمان های قرن ۱۹، نرده‌های مسجد سبز و مجموعه تجاری، تفریحی و فرهنگی شهر اکسپو ۲۰۱۷ که در حال ساخت می‌باشد.

ترکستان (Typxicra) کلمه ای فارسی به معنی شهر ترکان؛ شهری است در جنوب قزاقستان و در فاصله ۱۴۰۰ کیلومتری آستانا: این شهر تاریخی که از توابع قزاقستان جنوبی به مرکزیت شهر چیمکنت بشمار می رود خاستگاه تمدنی و سرچشمه یادگارهای باستانی و فرهنگی قوم قزاق است که از دوران تاریخ باستان به‌عنوان شهر مذهبی و مقدس قزاقستان شناخته می‌شده است این شهر هم اکنون مقدمات برگزاری جشن هفت هزار سالگی را فراهم می کند.

ترکستان شهر مقدس و مذهبی مردم منطقه است که آرامگاه خواجه احمد یسوی عارف و شاعر قزاقی و بنیانگذار فرقه یسویه از اماکن شاخص آن محسوب می شود. در کنار آرامگاه این عارف و صوفی نامدار بسیاری از شخصیت های بزرگ و خان های قزاق آرمیده اند. آرامگاه خواجه احمد یسوی زیارتگاه مردم قزاقستان و بسیاری از مردم کشورهای آسیای مرکزی و پیروان فرقه یسویه است که هر ساله تعداد زیادی برای زیارت مقبره خواجه به این شهر عزیمت می‌کنند.۱۱۶ این شهر بنا بر آمار سال ۲۰۱۰ دارای جمعیتی بالغ بر ۲۳۵۲۰۲ نفر بوده است که مردمانی از ۲۱ قومیت در آن زندگی می‌کنند که از این تعداد جمعیت ۱۳۱۴۰۱ نفر قزاق، ۹۸۷۸۵ نفر ازبک و بقیه را سایر اقوام تشکیل می دهند. بدلیل نزدیکی ترکستان با ازبکستان تقریبا جمعیت ازبکهای ساکن در این شهر چیزی کمتر از نصف جمعیت قزاق ها می باشد که به کشاورزی، باغداری، سبزیکاری و دامداری مشغول هستند.

طراز شهر دو هزار ساله

شهر طراز که در دوران باستان در منطقه شمال سرزمین سغد قرار داشت و جزی جغرافیای فرهنگی ایران بزرگ بوده است مردمانش عمدتا از سغدیان ایرانی بوده اند که اکنون مرکز استان ژامبول در جنوب قزاقستان قرار دارد از اوایل قرن ۹ میلادی تا حمله مغول یکی از آبادترین شهرها و مراکز علمی و اسلامی منطقه محسوب می شد با تصرف این شهر در سال ۸۹۳ میلادی به دست امیر اسماعیل سامانی به مرکز فرهنگی و اسلامی منطقه تبدیل شده است: دین مردم این دیار از همان زمان اسلام و پس از زبان سغدی ایرانی زبان رسمی مردم زبان فارسی بوده است و آوازه این شهر تا بدانجا بوده است که در ادبیات فارسی و در اشعار فردوسی، رودکی و انوری نیز از آن یاد شده است این شهر که در دشت قپچاق آرام گرفته است یکی از یادگارهای پیوند فرهنگی-تاریخی بین این منطه و ایران می‌باشد.

در دوران قره خانیان و توسط قره خان مسجدی در مرکز شهر ساخته می شود که آرامگاه قره خان موسس خانات قره خان ها نیز در کنار این مسجد قرار گرفته است این مسجد در مرکز شهر بنا شده است که دیگر مراکز شهری در حول آن بنا استقرار یافته اند. آرامگاه عایشه بی بی که بنا بر ادبیات شفاهی مردم این دیار بنا بوده به ازدواج قره خان در آید ولی قبل از اینکه ازدواجی حاصل شود فوت می کند، لذا قره خان به نشان احترام و علاقه به او در کنار این مسجد آرامگاهی بر مزار او بنا می‌کند. شهر طراز پس از تشکیل اتحاد جماهیر شوروی و تسلط بر این منطقه، زبان قزاقی به تدریج در آن رواج یافت که به تبع آن زبان های فارسی، سغدی و ترکمنی و قرقیزی بتدریج کم رنگ و رو به افول نهاد. این شهر در سال ۲۰۰۲ میلادی از سوی سازمان یونسکو به عنوان شهر دو هزار ساله به ثبت رسیده است.

چیمگنت (شیمکنت)

چیمکنت یا شیمکنت(IIIIMKeHT/Simkent) که در زبان قزاقی شیمکنت تلفظ می شود، مرکز استان قزاقستان جنوبی شهری است که جمعیت آن بر اساس سرشماری سال ۲۰۱۱ با ۶۲۹،۶۰۰ نفر جمعیت سومین شهر بزرگ قزاقستان پس از آلماتی و آستانا می باشد. این شهر در ۶۹۰ کیلومتری غرب آلماتی، ۱۲۰ کیلومتری تاشکند پایتخت ازبکستان و حدود ۱۳۵۰ کیلومتری شهر آستانا قرار دارد.

چیمکنت در قرن ۱۲ میلادی در مسیر جاده ابریشم قرار داشته است. هرچند در بسیاری از شهرهای قزاقستان قومیت ها و ملیت های مختلفی وجود دارند ولی در چیمکنت بدلیل اسکان عده زیادی از ایرانیان و آلمانی ها و اقوام سایر ملل، تعداد اقوام ساکن در این شهر نسبت به شهرهای دیگر بیشتر است که بیشتر ایرانیان کوچ داده شده به قزاقستان در جریان جنگهای ایران و روس و در زمان حکومت پیشه وری در این شهر اسکان یافته اند که اکنون جمعیت ایرانیان موجود در این شهر با احتساب خانوادهایشان که اکثرا قزاق یا ایرانی متولد شده در قزاستان هستند بین ۵ تا ۱۰ هزار نفر تخمین زده شده است.

رودخانه ایرتیش

شهر پاولودار

این شهر مرکز استان پاولدار است که درکناررودخانه ایرتیش بزرگترین رودخانه قزاقستان واقع شده درسال ۱۹۳۸ پایه گذاری گردیده است. این استان با مساحت ۱۲۷/۵ هزارکیلومترمربع و آب وهوای ناملایم شامل زمستان های طولانی و سرد (۵/۵ ماه) و تابستان های گرم وکوتاه (۳ ماه) درشمال شرقی جمهوری قزاقستان قراردارد وازشمال به استان اومسک، ازشمال شرقی به استان نویسیبیرسک، ازشرق به ناحیه آلتای فدراسیون روسیه، ازجنوب به استان های قزاقستان شرقی وکاراگاندی و از غرب به استان های آکمولین وقزاقستان شمالی محدودمی شود.

پاولودار همجواربا سرحد جنوبی جلگه سیبری غربی، بزرگترین جلگه کره زمین می باشد. عوارض زمین دربخش جنوب غربی منطقه بسیارجالب است. درمیان جلگه نیمه بیابانی که به رنگ قهوه ای مایل به زرد نمایان گراست وتپه ها، جایی که گیاهان اندکی وجوددارد، می توان واحه جنگلی کوچکی را مشاهده کرد. این مکان یکی از زیباترین نقاط قزاقستان و یکی ازبهترین مکان ها برای تفریح و مسافرت های گردشگری و سفربه قصه ها درعالم واقعیت می باشد، که بیش از۱۴۰ رودخانه جریان دارد. رودخانه بزرگ ومنحصربفرد ایرتیش ازجنوب شرقی به شمال غربی درمسیری به طول حدود۵۰۰ کیلومتردرجریان بوده و تعداد زیادی زیرشاخه وجزیره دارد. رودخانه های توندیک، آشیسو، شیدرتی، اولنتی و دیگررودخانه ها ازمنطقه تپه ای سرچشمه می گیرند که با ایرتیش قابل مقایسه نبوده و دردریاچه های فاقد چشمه به پایان می رسند. کانال ایرتیش - کاراگاندا ازرودخانه ایرتیش گرفته شده است

استان پاولودار به مرکزیت شهر پاولودار یکی از منابع سرشار معدنی در قزاقستان است که ارزش کلی میزان ذخایر معدنی جامد آن ۴۶۰ میلیارد دلار براورد شده است، ذغال سنگ، انواع فلزات، مخازن طلا و معادن سنگ و مصالح ساختمانی از جمله منابع غنی این استان است و حدود یک سوم ذخایر ذغال سنگ قزاقستان در این استان قرار دارد.

دردره رودخانه ایرتیش علف های گوناگون گندمی، آبی و نیزارهای فراوانی وجود دارد. اطراف دریاچه ها ودرامتداد رودخانه جنگل های فراوان ازجمله جنگل های کاج وجود دارد بیش از ۲۷۰ گونه درخت ودرختچه وگیاهان علفی دراین جنگل ها دیده می شود و دراستپ های استان پاولودار جوندگان وحیوانات وحشی ازقبیل موش صحرایی، خرگوش، موش خرما، سنجاب، گرگ، روباه، راسو و همچنین پرندگانی همچون چکاوک، بلدرچین، اردک، بوتیمار وغیره زندگی می کنند. دررودخانه ایرتیش ودریاچه های آن انواع ماهیان وآبزیان یافت می شود. درپارک طبیعی ملی بایاناول ۸۴ گونه حیوان ازپنج رده پستانداران زندگی می‌کنند. استان پالودار که بر اساس آخرین سرشماری در ژانویه سال ۲۰۱۲ جمعیت آن ۷۴۷۱۰۰ نفر اعلام شده است جاهای دیدنی بسیاری دارد. اهالی پاولودار با قداست آثارتاریخی و فرهنگی ملت خودرا نگهداری می کنند. اکثر این آثار در مرکزاستان شهر پاولودار که یکی از قدیمی ترین وزیباترین شهرهای کشور است، قراردارند. این شهرتوسط شاعران موردتحسین قرارگرفته و میهمانان را با خیابان های عریض، پارک ها و کوچه های پردرخت و گلزارها و فوراره های خود به شعف وامی دارد. اینجا درهرزمان ازسال تمیز، روشن و راحت است.

جاهای دیدنی منطقه شامل جاذبه های طبیعی، تاریخی، آثار معماری و بناهای مذهبی می شود. حوزه رودخانه ایرتیش در استان پاولودار غنی از آثارباستانی و دارای اماکن دیدنی فرهنگی است. دراین بخش اطلاعاتی در مورد جاذبه های طبیعی اصلی منطقه، ساختمان ها وعمارات، آثاردیدنی، آثاریادبود، تندیس ها و بناهای دینی آورده شده است.

«بایانوال» یک منطقه زیبا و سرسبز درمیان یک استپ نیمه بیابانی است. دردامنه کوه ها و دره ها انسان ازفراوانی گیاهان و دیدن گونه های بی همتا به شگفت می آید. هرکسی که حتی یک باردرکوه های بایانوال بوده باشد، حتما دوباره به اینجا کشیده می شود تا یک استراحت سلامت بخش را تجربه کند. با عبورازمسیرهای گردشکری و آشنا شدن با ساکنان قدیمی منطقه، دانسته های شما درمورداین منطقه شگفت انگیز و زیبای قزاقستان افزایش می یابد. عنوان منطقه بایاناول اغلب با نام «جولیتا»ی زیبای قزاق که سرنوشت او سرمنشای تصنیف یک غزل معروف و ماندگار عاشقانه گردید، پیوند خورده است. ۲۱ هزارکیلومترمربع ازمنطقه براساس نام این دخترجوان نام گذاری شده است. شرح دیگری برای نام گذاری منطقه وجوددارد: «چوکان ولیخانوف» روشن فکرمعروف کلمه بایاناول (بایان - اولا) را به معنی خیرو نیکی و کوه ها وبلندی های خوش یمن تفسیرکرده است.آب وهوای منطقه ای دراینجا چنان است که درسخت ترین زمستان ها بازهم بخوبی امکان نگهداری احشام وجوددارد.

درسطح استان جاذبه های جغرافیایی، دیدنی هایی ازعوارض سطح زمین و آبهای منطقه که تحت حفاظت دولت درآمده هست، وجوددارد که اهمیت کشوری وبین المللی دارند. آنها دارای ارزش زیست محیطی، علمی و فرهنگی هستند و جزو مناطقی محسوب می شوندکه بصورت ویژه حفاظت میگردند. این اماکن جزو جاهایی بشمارمی روندکه اهمیت کشوری دارند: غارزیرزمینی «دراوتا»، غارزیرزمینی «کوفشین»، غار «آولیه»، غار «کونیراولیه»، معدن «تله اوبولاک»، تنگه «اعجاب های سنگی»، تنگه «راخای»، تنگه «اوشسالا». جنگلها، رودخانه ها، دریاچه های بزرگ و کوچک، معادن و منابع زیر زمینی، انواع پرندگان، آبزیان، جانوران و حشرات بیشمار، استان پاولودار را به بهشت کوچکی در این منطقه تبدیل کرده است که هر بیننده ای را مبهوت عظمت خلقت خداوند در این منطقه می کند. .

کارگاندا

شهر کاراگاندا مرکز استان کاراگاندا واقع در حدود ۲۵۰ کیلومتری جنوب شهر آستانا، در شمال استانهای قزل اوردا، چیمکنت، ژامبول و در غرب استان اوسکمین و در شرق استان های کوستانای و آکتوبه، تقریبا در مرکز کشور یکی از شهرهای بزرگ قزاقستان و مرکز حوزه زغال سنگ این کشور واقع در حدود ۲۵۰ کیلومتری آستانا که راه آهن سراسری قزاقستان از آن عبور می کند. نیروگاه حرارتی بزرگی در این شهر می باشد که سوخت آن از زغال سنگ می باشد. این شهر در سال ۱۸۵۷ میلادی به عنوان مرکز معدن مس تاسیس شده است.

سمی بالاتینسک

گرچه پس از استقلال قزاقستان نام این شهر به سمی تغییر یافت ولی هنوز به همان نام قبلی مشهور است این شهر در مسیر رودخانه ایرتیش و راه آهن ترکستان سیبری و در نزدیکی مرز روسیه واقع شده است.

در سال ۱۷۱۸ به عنوان پاسگاه مرزی روسیه تاسیس شده و در قرن نوزدهم از مراکز عمده داد و ستد میان روس ها، قزاق ها، قرقیزها و چینی ها بود. منطقه جنوب غربی این شهر در زمان حکومت کمونیستها از سال ۱۹۴۹ تا زمان فروپاشی محل آزمایشات هسته ای شوروی بود.

شهر بایکنور

بایکونور(KocMoIpoM Baixoyp/ Baikonur Cosmodrome) نام شهر کوچک معدنی در ۳۲۰ کیلومتری شمال شرقی پایگاه موشکی و فضایی بایکونور واقع شده است که روس ها برای گمراه کردن غرب و مخفی نگه داشتن پایگاه فضایی بایکونور بر این شهر انتخاب کرده اند. شهر بایکونور خود شهر کوچکی است که ویژگی خاصی ندارد و اهمیت و شهرت جهانی آن بخاطر پایگاه فضانوردی بایکونور است که توسط اتحاد جماهیر شوروی در ژوین ۱۹۵۵ میلادی در صحرای ژزکازگان (Dzhezkazgan)ابتدا برای ایجالد پایگاه موشکهای دور برد قاره پیمای آر - ۷ پایه گذاری شد و در ۵ می ۱۹۵۷ اولین موشک قاره پیمای شوروی از این پایگاه پرتاب شد و بعدا روسها با اجرای یک پروژه بسیار بزرگ این پایگاه موشکی را به پایگاه فضانوردی تبدیل کردند.

پایگاه فضایی بایکونور از قدیمی ترین و بزرگترین پایگاه های پرتاب فضا پیماهای جهان است که رکورد دار پرتاب جهان در جهان بشمار می‌رود و اولین ماهواره ساخته بشر در ۴ اکتبر 1957 از این پایگاه به فضا فرستاده شد که نام آن اسپوتنیک یک "1 "Sputnik بود و یوری گاگارین Yuri Gagarin" "به عنوان اولین مرد در سال ۱۹۶۱ از طریق این پایگاه به خارج از جو زمین سفر کرد و به عنوان اولین زن خانم والنتینا ترشکوا ValentinaTereshkova در سال ۱۹۶۳ پا به فضا گذاشت فضا نوردان مسافرتهای فضایشان را از این پایگاه آغاز بسیاری از کشورهای مختلف مانند برزیل، آلمان، فرانسه کردند. این مرکز پس از فروپاشی شوروی سابق توسط روسیه تا سال ۲۰۵۰ میلادی با مبلغ سالیانه ۱۱۵ میلیون دلار از دولت قزاقستان اجاره شده است که مدیریت آن به عهده آژانس فضایی روسیه قرار دارد.

سیاست خارجی و روابط بین المللی کشور قزاقستان

موقعیت کشور در منطقه و جهان - پیوند تاریخی با سایر ملل و اقوام

قزاقستان با توجه به موقعیت جغرافیایی و فرهنگی و پیشینه تاریخی با بیش از ۱۳۰ کشور جهان مخصوصا با کشورها و مردم چین، روسیه، ایران، کشورهای آسیای مرکزی و ترکیه به نوعی پیوند تاریخی دارد که پیوندهای تاریخی قزاقستان با تعدادی از مناطق و کشورها بصورت مختصر مورد بررسی قرار می‌گیرد.

پیوند و روابط بین جمهوری قزاقستان و کشورهای ترک زبان

زبان قزاقی که از ریشه و خانواده زبان ترکی محسوب می شود یکی از عوامل مهم پیوند و همگرایی بین قزاقستان و کشورهای ترک زبان شامل ترکیه، مغولستان بخش اعظم کشورهای آسیای مرکزی و شمال غربی چین است.

مردمان ترک را می‌توان به دو گروه اصلی غربی و شرقی تقسیم کرد: گروه غربی شامل مردم ترک جنوب غرب اروپا و جنوب غرب آسیا ساکن ترکیه و شمال غرب ایران هستند گروه شرقی شامل مردم ترک آسیای مرکزی، قزاقستان، و منطقه خود مختار اویغور در سینکیانگ چین هستند مردمان ترک انواع قومی عظیمی دارند.

اصطلاحاتی چون «خلق‌های ترک» و «ترکان «به مفهوم قوم ترک نیستند و نام ترک نیز فقط جنبه زبانی دارد. که همین امر یعنی زبان ترکی بسترهای یوژلیتیکی مناسبی را برای تعمیق مناسبات راهبردی بین قزاقستان و کشورها و مردم ترک زبان مخصوصا کشورهای ترکیه، کشورهای آسیای مرکزی و چین که اویغورها را در منطقه سینچیانگ در دل خود دارد فراهم کرده است: البته روابط و مناسبات قزاقستان با کشورهایی مانند ترکیه، چین و آسیای مرکزی تنها در اشتراک زبانی خلاصه نمی شود بلکه پیوندهای فرهنگی، روابط اقتصادی و تجاری، اهداف و منافع منطقه ای و بین لمللی و در پاره ای از موارد پیشینه تاریخی مشترک زمینه پیوند قزاقستان را با این مناطق فراهم نموده است، اگر چه این مسایل نیز خود تا حدی از اشتراکات زبانی نشات گرفته است: البته این مهم را نباید نادیده گرفت که پیوند قزاقستان با هر یک از این مناطق جز عامل زبان علقه های دیگری نیز وجود دارد که متناسب با کشورهای دیگر متفاوت است مثلا در حال حاضر روابط قزاقستانبا ترکیه علاوه بر پیوند زبانی از عامل روابط تجاری، اقتصادی و فرهنگی نیز برخوردار است و روابط قزاقستان با چین علاوه بر پیوند زبانی با مناطق ترک نشین اویغور که در شمال غربی چین زندگی می‌کنند تا حدی نشات گرفته از پیشینه تاریخی مشترک در حاکمیت مغول ها بر این منطقه بوده است که آنها را در برهه ای از تاریخ با هم پیوند داده است، در برهه کنونی نیز قزاقستان از اعضای موسس بانک سرمایه گذاری زیربنایی آسیایی (AIIB) است که به ابتکار چین تاسیس شده و امیدوار است در دوران ریاست چین بر سیکا، این ساختار را به سازمان امنیت و توسعه آسیا، نهادی مشابه سازمان امنیت و همکاری اروپا، ارتقای دهد. قزاقستان از دو سال پیش که از راهبرد کلان چین در حوزه اوراسیا با عنوان «کمربند اقتصادی جاده ابریشم» رونمایی شد، حمایت و مشارکت عملی خود را بارها اعلام کرده و امیدوار است در روند اجرای برنامه های مرتبط با آن، سرمایه چینی را بیش از دیگران جذب کند. روابط و پیوند قزاقستان با کشورهای آسیای مرکزی نیز چنین است که هم عامل زبان و هم پیشینه مشترک تاریخی، اجتماعی و فرهنگی بین آنها با یکدیگر پیوندی گسست ناپذیر ایجاد کرده است.

روابط بین قزاقستان و روسیه

ارتباط جدی و تنگانگ بین قزاقستان و روسیه به زمان انقلاب اکتبر (۱۹۱۷) و تشکیل اتحاد جماهیر شوروی بر می گردد که قزاقستان در سال ۱۹۳۶ میلادی با عنوان جمهوری سیوسیالیستی قزاقستان شوروی به یکی از جمهوری های شوری تبدیل شد.

با وابستگی قزاقستان به اتحاد جماهیر شوروی، بتدریج تمام شیون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و عقیدتی آن تابع نظام سیوسیالیستی شوروی شد. اقتصاد آن به نظام اشتراکی تبدیل و سیاست آن تابع سیاست اتحاد جماهیر شوروی شد و از نظر عقیدتی و فکری، دین و دینداری با ترویج فلسفه ماتریالیستی ممنوع شد، و با گذشت زمان فرهنگ و هنر مردم این مناطق از هویت بومی و منطقه ای خود تهی شد و فرهنگ نظام کمونیستی جایگزین آن گردید، که در نتیجه این روند، تمام زیرساخت های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و عقیدتی قزاقستان رنگ و بوی کمونیستی به خود گرفت، بسیاری از روس ها از روسیه به قزاقستان کوچ داده شدند و زمام مراکز اقتصادی، صنعتی و علمی آموزشی قزاقستان را در دست گرفتند، که اکثرا مهاجرین روس در طول مدت حاکمیت اتحاد جماهیر شوروی تا سال ۱۹۹۱ زمان فروپاشی شوروی و استقلال قزاقستان در این کشور ساکن بودند ولی با استقلال قزاقستان عده ای از روس ها به روسیه بازگشتند و عده ای نیز با پذیرش تابعیت قزاقستان در این کشور باقیماندند. بنا بر این کشورهای استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی و منجمله جمهوری قزاقستان با تاثیر پذیری از دوران حاکمیت شوروی در همه زمینه ها پیوندی مستحکم با شوروی پیدا کرده بودند بطوریکه این کشورها هنوز نیز در بسیاری از مسایل از جمله سیاست ها و همگرایی های منطقه ای و بین المللی، مسایل اجتماعی، مسایل فرهنگی و هنری، خود را تابعی از فدراسیون روسیه می دانند و خواه ناخواه در بسیاری از مسایل بین این کشورها و فدراسیون روسیه از گذشته های دور پیوندی ناگسستنی ایجاد شده است. پس از فروپاشی نظام سوسیالیستی اتحاد جماهیر شوری و استقلال کشورهای آسیای مرکزی و قزاقستان نیز علاوه بر پیوندهای دوران شوروی پیوندهای جدیدی بین فدراسیون روسیه و کشورهای استقلال یافته و منجمله قزاقستان بوجود آمد.

قزاقستان بعد از استقلال سیاست راهبردی خود را بر حفظ و توسعه روابط با ارباب سابق خود و همسایه جدید خود (فدراسیون روسیه) قرارداد بطوریکه نظربایف بعد از پیروزی در انتخابات زود هنگام سال ۲۰۱۵ در مراسم تحلیف ریاست جمهوری خود در باره سیاست خارجی قزاقستان بر توسعه و گسترش همکاری راهبردی قزاقستان با کشورهای روسیه، چین، جهان اسلام و آمریکا تاکید کرد و پس از انتخابات در اولین سفر خارجی خود به مسکو رفت. چون روسیه همواره یکی از شرکای استراتژیک قزاقستان بشمار می‌رود و با امضای معاهده «اتحاد و حسن همجواری در قرن ۲۱» پیوند جدی تری بین این دو کشور ایجاد شد.

بنابراین بخشی از پیوندهای بین جمهوری قزاقستان و فدراسیون روسیه به زمان های گذشته و دوران اتحاد جماهیر شوروی و بخشی دیگر به پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال جمهوری قزاقستان باز می‌گردد.

از همان ابتدای استقلال راهبرد و خط مشی سیاسی قزاقستان بر پایه اصل کلی «سیاست چند بعدی» یا به عبارت دیگر حفظ تعادل بین سه قدرت اصلی در منطقه آسیای میانه یعنی روسیه، چین، و ایالات متحده بنا شده است. که معاون رییس مرکز مطالعات استراتژیک قزاقستان در تاریخ ۲۱ آوریل ۲۰۱۵ در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس اعلام کرده است که «سیاست خارجی قزاقستان ثابت بدون تغییر خواهد ماند»۱۲۲ پیوستن به سیستم های امنیتی بین المللی و منطقه ای برای تقویت حاکمیت و تمامیت ارضی قزاقستان، فراهم کردن شرایط خارجی برای سرعت بخشیدن و توسعه اقتصادی و نیز ایجاد و توسعه روابط خارجی از جمله اصول مهم سیاست خارجی جمهوری قزاقستان بشمار می‌رود.

توسعه روابط با کشورهای اروپایی از دیگر راهبردهای سیاسی قزاقستان است که طی سفر دوره ای رییس جمهور قزاقستان به انگلستان و فرانسه در ماه نوامبر ۲۰۱۵ در بازدید از اروپا بر حضور اتحادیه اروپا به عنوان شریک اصلی در اتحادیه اقتصادی اوراسیا با تاکید بر حضور اتحادیه اروپا به عنوان شریک اصلی معاون رییس مرکز مطالعات استراتژیک قزاقستان در گفت‌وگو با فارس، سیاست خارجی قزاقستان بدون تغییر خواهد ماند.

در اتحادیه اقتصادی اوراسیا در دیدار با نمایندگان بخش اقتصادی انگلیس اظهار داشت: «آستانه» شما را برای راه‌اندازی پروژه‌های مشترک در خاک قزاقستان دعوت می‌کند و از شما تقاضای مادی نخواهد داشت بلکه برای حضور در قزاقستان و انجام تجارت دعوت می‌نماید.

همانگونه که در ابتدای همین بخش اشاره شد پیوستن به معاهدات و سازمان های بین المللی، مانند پیوستن به معاهده منع گسترش سلاح هسته ای، اتحادیه گمرکی و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، جامعه اقتصادی اوراسیا،(Eurasec) صندوق بین المللی پول، عضویت در سازمان ملل متحد، عضویت در سازمان پیمان امنیت دسته جمعی، (CSTO) سازمان همکاری های اسلامی،(OIC) سازمان امنیت و همکاری اروپا ،(OSCE) سازمان همکاری های شانگهای (SCO) و عضویت در اتحادیه کشورهای مستقل مشترک المنافع (CIS) از مبانی سیاست خارجی جمهوری قزاقستان بوده است که در نتیجه ریاست این کشور بر کنفرانس همکاری کشورهای اسلامی و ریاست سازمان امنیت و همکارای اروپایی و تلاش برای ایجاد کنفرانس تعامل و اعتماد سازی آسیا نشان از پویایی و توفیق این کشور در سیاست خارجی می باشد.

همانگونه که پیش‌تر اشاره شد رابطه سیاسی کشورهای آسیای مرکزی و مشترک المنافع (CIS) بویژه رابطه جمهوری قزاقستان با فدراسیون روسیه را باید فراتر از روابط متداول بین سایر کشورها با یکدیگر در نظر گرفت، چرا که تا زمان فروپاشی اتحاد شوروی مردمان این کشورها علیرغم اختلافات قومی، نژادی، فرهنگی و پیشینه تاریخی در طول دوران حاکمیت شوروی در زیر یک چتر زندگی کرده اند و خود را از یک مجموعه می دانستند، فرهنگ مشترکی پیدا کردند، در بسیاری موارد با یکدیگر پیوند خانوادگی ایجاد کرده اند، زبان مشترکی یافتند، عده زیادی از روس ها در جمهوری قزاقستان و تعداد زیادی از قزاق ها در روسیه ماندگار شدند که تعداد آنها حدود یک میلیون نفر قزاق در روسیه و حدود چهار میلیون نفر روس در قزاقستان اعلام شده است. خلاصه اینکه بین انها پیوند عمیق و همه جانبه ای ایجاد شده است، به همین خاطر این روابطه تنگا تنگ که در طول ۸۰ سال ایجاد شده است به زودی و ظرف چند سال از هم گسسته نخواهد شد. علاوه بر اینکه با تبدیل اتحاد جماهیر شوروی به فدراسیون روسیه و تشکیل کشورهای مستقل مشترک المنافع به منظور حفظ پیوندهای گذشته در قالب کشورهای مستقل، پیمان هایی مانند پیمان چند جانبه بین کشورهای مشترک المنافع منعقد شد و پیمان دوستانه همکاری و کمک دو جانبه میان روسیه و قزاقستان که در سال ۱۹۹۲ به امضا رسید و مرز مشترک طولانی با مسافتی به طول ۶۸۴۶ کیلومتر پایه های این پیوندها را حفظ و تحکیم بخشید. پیمان همکاری بین روسیه و قزاقستان که بر پایه گسترش روابط دوستانه و تاریخی بین دو دولت استوار گشته است نوید بخش احترام متقابل و توسعه زمینه های همکاری سیاسی، امنیتی، تجاری، اقتصادی نظامی و فنی و مهندسی بین دو کشور می باشد.

اهداف سفر «نظربایف» به اروپا؛ توسعه اقتصادی با نیم‌نگاهی به منابع خارجی

با در نظر داشت اهمیت روابط فیما بین فدراسیون روسیه و جمهوری قزاقستان موجب شد که ولادیمیر پوتین پس از انتخاب شدن به عنوان رییس جمهور روسیه توجه ویژه ای به رابطه با کشورهای مشترک المنافع بخصوص قزاقستان کند و پس از آن رییس جمهور مدودف نیز اولین سفر خارجی خود را در ۲۳ و ۲۴ می ۱۹۹۹ (۲ و ۳ خرداد ۱۳۷۸) به قزاقستان اختصاص داد که طی آن بیانیه دوستی، همبستگی و روابط هم پیمانی بین نظربایف و مدودف منعقد گردید و اهمیت این روابط برای دو طرف تا حدی بوده است که مدودف در طول دوران ریاست جمهوری خود حداقل ۴ سفر رسمی به جمهوری قزاقستان انجام داد و آقای نظر بایف نیز متقابلا بارها برای تحکیم روابط با روسیه به آن کشور سفر کرد. بنا بر گزارش خبرگزاری الوقت؛ نظر بایف در مراسم تحلیف در اولین نطق ریاست جمهوری خود پس از انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۵، درباره سیاست خارجی کشورش گفت:

«قزاقستان به همکاری با شرکای راهبردی اش؛ روسیه، چین، آمریکا، اتحادیه اروپا و جهان اسلام ادامه می‌دهد و روابط ویژه ای با شرکای نزدیکش در اتحادیه اقتصادی اوراسیایی خواهد داشت.»

سخنان نظربایف در حقیقت عصاره ی سیاست خارجی قزاقستان در ۲۴ سال گذشته را جلوه گر ساخت، سیاستی که بر مبنای راهبردی چند وجهی، توسعه روابط متوازن با قدرتهای جهانی و بازیگران منطقه ای را دنبال می کند. که در این سخنرانی طبق سالهای گذشته روسیه اولین کشوری بود که نظربایف در سخنرانی خود به آن اشاره کرد.؛۱۲ بنا بر این بطور واضح مشهود است که مجموع رفت و آمدها و گستردگی روابط و تعامل بین دو کشور روسیه و قزاقستان پس از استقلال منجر به عقد تفاهمنامه ها و قرارداد های متعدد تجاری، اقتصادی، سیاسی و امنیتی گردیده است و به همین سبب امروزه روابط سیاسی، امنیتی، اقتصادی و مراودات تجاری بین قزاقستان و روسیه بیش از هر کشور دیگری است.

البته علیرغم روابط خوب و حسن همجواری و توسعه مناسبات بین روسیه و قزاقستان نباید موجب چشم پوشی از اختلافات بین این دو کشور شود، چون درست است که در طول دوران اتحاد جماهیر شوروی پیوند های عمیقی بین دو ملت روس و قزاق بوجود آمده است ولی در همان دوران تفوق و حاکمیت روس ها، نوعی سرخوردگی در قزاق ها بوجود آورده بود، بخصوص که با کوچ روس ها به قزاقستان اکثر زمینه های کشاورزی، مناصب حکومتی و مدیریت بیشتر دوایر دولتی و مراکز تجاری و اقتصادی قزاقستان را عهده دار شدند و قزاق ها در سر زمین خود به عنوان شهروند درجه دو شناخته می شدند به همین خاطر در مقاطعی موجب درگیری بین قزاق ها و روسها شده است و پس از استقلال قزاقستان نیز روس ها نیم نگاهی به مناطق شمالی قزاقستان داشتند لذا یکی از دلایل انتقال پایتخت قزاقستان از آلماتی به آستانا را همین موضوع دانسته اند تا با کوچ عده ای از قزاق ها به مناطق شمالی عملا زمینه این تصور را از ذهنیت روس ها خارج کند.

راهبرد چندوجهی قزاقستان برای حفظ روابط با روسیه و غرب

همین طور روشن نشدن رژیم حقوقی دریای خزر که موجب اختلاف بین همسایگان و شرکای دریای خزر است روسیه و قزاقستان نیز از این رهگذر بر حذر نیستند، اما این مشکلات و زمینه های منفی به هیچ وجه موجب نمی شوند روابط راهبردی بین دو کشور تحت تاثیر قرار گیرد.

روابط قزاقستان با کشور های آسیای مرکزی و مشترک المنافع (CIS)

هر چند اهمیت کشورهای آسیای مرکزی و مشترک المنافع از نظر اقتصادی برای قزاقستان قابل مقایسه با اهمیت کشورهای چین، آمریکا، اروپا، ترکیه و بسیاری از کشورهای دیگر نیست، ولی مشترکات ایجاد شده در طول دوران اتحاد جماهیر شوروی از قبیل مرزها، منافع، ریشه های زبانی مشترک، عقد پیمان های دو جانبه و چند جانبه و همچنین تهدیدات مشترک مانند وجود گروه ها و جریان های تندرو و افراطی، قزاقستان در سیاست خارجی خود اهمیت زیادی برای همکاری با کشور های مستقل مشترک المنافع ،(CIS) خصوصا کشورهای آسیای مرکزی و گسترش پیمان های متقابل با آنها قایل است.

قزاقستان همواره تلاش کرده است که در لوای بیانیه تاسیس اتحادیه کشورهای مستقل مشترک المنافع که پس از فروپاشی شوروی سابق در ۲۱ دسامبر ۱۹۹۱ (۳۰ آذر۱۳۷۰) در آلماتی توسط رهبران آذربایجان، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، مولداوی، روسیه، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان و اوکراین امضا شد روابط خود را با این کشورها گسترش دهد.

قزاقستان در سال ۲۰۰۶ برای تقویت همکاری در آسیای مرکزی پروژه یکپارچه سازی منطقه ای تحت عنوان «پیمان دوستی جاویدان» را به همسایگان جنوبی خود ارایه داد و این ایده را به عنوان تاسیس اتحادیه کشورهای آسیای مرکزی به جریان انداخت که توسط قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان امضای شد توافقات انجام شده در مورد مبارزه با مواد مخدر در سال ۲۰۰۲ ، تصویب برنامه همکاری های اقتصادی در سال ۲۰۰۰ و اقدام مشترک برای مبارزه با جرایم سازمان یافته و مقابله با تهدیدات امنیتی نیز از جمله توافقات مشترک بین قزاقستان و این کشورها بوده است که زمینه گسترش تعامل کشورهای (CIS) را فراهم کرده است. رییس جمهور قزاقستان به منظور ارتقای و تقویت کارکرد گروه (CIS) طرحی را ارایه داد که بر اساس آن موارد زیر را برای اصلاح ساختار و برنامه های گروه (CIS) پیشنهاد و مورد موافقت مجموعه کشورها قرار گرفت:

• تلاش مشترک برای مبارزه با تهدیدات؛
• تلاش برای تقویت ارتباطات و حمل و نقل؛
• بهبود وضعیت مهاجرت بین کشورها عضو؛
• حل مشکلات بشر دوسانه؛
• تقویت و بهبود همکاری های همگانی در زمینه مسایل علمی و آموزشی کشرهای عضو که پس از تصویب موارد فوق مقرر شد که هر سال یکی از موضوعات در دستور کار قرارگیرد.

یکی دیگر از پیمان نامه هایی که به منظور تقویت مناسبات اقتصادی کشورهای مشترک المنافع منعقد شد ایجاد اتحادیه گمرکی بود که در سال ۲۰۰۷ بین سه کشور روسیه، قزاقستان و روسیه سفید پایه ریزی شد و در سال ۲۰۱۰ اجرایی گردید و در سالهای بعد این اتحادیه گسترش یافت و کشورهای دیگری نیز به آن پیوستند که حذف تدریجی قوانین گمرکی اعضای اتحادیه، تعیین تعرفه های مشترک گمرکی و ایجاد هماهنگی انجام مراحل گمرکی از اهداف عمده این اتحادیه بر شمرده شده است. علاوه بر امضای پیمان نامه همکاری بین کشورهای (CIS) و کشورهای آسیای مرکزی قزاقستان به عقد پیمان نامه های دو جانبه ای نیز با هر یک از کشورها مشترک المنافع منقعد کرد و گروه های کوچکی از کشورهایی که منافع و مشترکات بیشتری با هم دارند تشکیل داد.

روابط قزاقستان با چین

قزاقستان و چین از گذشته های دور با یکدیگر پیوندهای دیرینه و ناگسستنی داشته اند. همسایگی و نزدیکی مرزی، ریشه مشترک زبانی قزاقستان با منطقه سین کیانگ و اویغورستان چین، تبادلات تجاری بین دو کشور و حضور پر رنگ قزاق ها در چین و حضور چینی ها در قزاقستان از جمله عواملی است که زمینه های روابط گسترده بین دو کشور را فراهم کرده است.

در دوران معاصر نیز پس از استقلال سال ۱۹۹۱ رابطه دیپلماتیک بین دو کشور بر قرار شد و متعاقب آن رییس جمهور قزاقستان در سال ۱۹۹۲ در اولین سفر رسمی خود به چین طی ملاقات و مذاکره با رییس جمهور و مسیولین چین موافقتنامه های سیاسی، تجاری و اقتصادی متعددی امضای شد. و طی سفر نظر بایف به چین در سال ۱۹۹۳ بیانیه پی ریزی رابطه دوستانه بین دو کشور از سوی روسای جمهور صادر شد. پس از ان طی سفر رییس جمهور چین؛ جیانگ زمین در سال ۱۹۹۶، به قزاقستان، روابط بین دو کشور به سطح همکاری استراتژیک ارتقای یافت. جیانگ زمین در سفر خود اعلام کرد که نه تنها دوستی و همکاری سودمند دوجانبه بین قزاقستان و چین منافع اساسی دو کشور را تضمین می نماید بلکه در صلح و ثبات و پیشرفت در آسیا و در تمام جهان موثر خواهد بود.بر اساس رفت و آمدهای روسا و مسیولین چین و قزاقستان و ایجاد روابط راهبردی بین دو کشور، در سال های بعد روابط بین دو کشور روز به روز گسترش یافت و سیاست خارجی قزاقستان، قزاقستان غیر هسته‌ای،به دلیل اهمیت جایگاه رابطه چین برای قزاقستان در سال های اخیر، رابطه با چین بعد از رابطه با روسیه به عنوان اولویت سیاست خارجی رییس جمهور قزاقستان اعلام شده است.

پس از استقلال قزاقستان، اختلافات مرزی بین چین و قزاقستان یکی از مشکلات عمده بین دو کشور بود که در جریان برگزاری اجلاس های شانگهای در سال ۱۹۹۶ در چین، ۱۹۹۷ در مسکو و ۱۹۹۸ در آلماتی حل و فصل شد و همچنین در جریان اعلام قزاقستان به عنوان کشور عاری از سلاح هسته ای با پیگیری دولت قزاقستان، دولت چین در ژانویه سال ۱۹۹۹ عدم استفاده چین از سلاح هسته ای بر علیه قزاقستان را تضمین نمود و در پی آن همکاری‌های شرکت هسته ای جنرال (CGN) بزرگترین تامین کننده انرژی در چین در زمینه توسعه استخراج اورانیوم از معادن قزاقستان و تولید سوخت هسته‌ای در سال ۲۰۰۶ آغاز شد و به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، به نقل ازشینهوا در سال ۲۰۱۵ شرکت هسته ای جنرال (CGN) بزرگترین تامین کننده انرژی در چین قراردادی را مبنی بر ساخت تاسیسات تولید مجتمع سوختی و استخراج از معادن اورانیوم قزاقستان با شرکت قزاتم پروم به امضا رساند:

با تحکیم روابط سیاسی بین قزاقستان و چین روابط تجاری و اقتصادی قزاقستان و چین نیز در سالهای اخیر گسترش یافت بطوری که در سال ۱۹۹۲ مبادلات تجاری بین دو کشور ۳۶۸ میلیون دلار، در سال ۱۹۹۷ حدود ۵۰۰ میلوین دلار و در سال ۱۹۹۸ حدود یک میلیارد و در سال ۲۰۰۷ به رقم بیسابقه ۸/۱۳ میلیارد دلار رسیده است۱۲۷ و در سال ۲۰۱۴ به گزارش رادیو تاجیکی نخست وزیر چین از افزایش ۲۰ درصدی حجم تجارت بین کشورش با قزاقستان در هر سال خبر داده است، وی افزود: چین نیز دومین شریک تجاری قزاقستان و بزرگ ترین بازار صادرات این کشور است: در نخستین سفر نخست وزیر چین به قزاقستان ۳۰ توافقنامه همکاری به ارزش ۱۰ میلیارد دلار بین دو طرف به امضا رسد.

عقد قراردادهای متعدد اقتصادی مخصوصا در زمینه نفت، گاز و انرژی در سال های اخیر روابط این کشور همسایه را به اوج خود رسانده است که یکی از قراردادهای مهم احداث ۱۲۴۰ کیلومتر خط لوله نفت قزاقستان توسط چین است که نفت دریای خزر را به غرب چین می رساند. این خط لوله که نفت قزاقستان را به چین منتقل می‌کند تاثیر بی نشیری در رشد اقتصاد پویای قزاقستان خواهد داشت.. بالاخره در سفر نوروزی کریم ماسیمف نخست وزیر قزاقستان به چین در تاریخ ۱۴ دسامبر ۲۰۱۴، ۳۳ قرارداد تجاری و اقتصادی و صنعتی به ارزش ۲۳ میلیارد دلار به امضای رسیده است که این حجم قراردادها و میزان تبادل تجاری نشانگر دور جدید روابط بین قزاقستان و چین است. علاوه بر گسترش همکاری های سیاسی، تجاری و اقتصادی که در سالهای اخیر بین قزاقستان و چین به اوج خود رسیده است سرمایه گذاری و همکاری های مشترک در زمینه حمل و نقل و گسترش خطوط ریلی و تلاش برای احیای جاده جدید ابریشم زمینه ساز تحکیم و گسترش روابط همه جانبه بین دو کشور را فراهم کرده است.

روابط قزاقستان با آمریکا

آمریکا از اولین کشورهایی بود که استقلال قزاقستان را در تاریخ ۲۲ فوریه سال ۱۹۹۲ به رسمیت شناخت و سفارت آمریکا اولین سفارتخانه ای بود که در این کشور دایر شد. با توجه به اهمیت روابط جمهوری قزاقستان با آمریکا، تا کنون روسای جمهور دو کشور به منظور توسعه روابط فی مابین بارها از کشورهای یکدیگر بازدید کرده اند بطوری که آقای نظربایف تا سال ۲۰۱۴ حداقل ۷ بار به آمریکا عزیمت کرده است و در هر بار نیز توافقنامه های اقتصادی تجاری و مخصوصا موافقت نامه سرمایه گذاری آمریکا در قزاقستان به امضای روسای دو کشور رسیده است.

در جریان دیدار نظربایف و جورج بوش رییس‌جمهور آمریکا در دسامبر ۲۰۰۱ در واشنگتن، قطعنامه مشترک همکاری های دراز مدت استراتژیک بین قزاقستان و ایالت متحده آمریکا صادرشد که همین قطعنامه مبنا و زمینه ساز روابط گسترده بین قزاقستان و آمریکا شد. و به دنبال آن، دیدار کاندولیزا رایس وزیر امور خارجه پیشین ایالات متحد از آستانا در نوامبر ۲۰۰۵ یکی از مهم‌ترین رخدادهایی بود که تاثیر زیادی در توسعه روابط قزاقستان و ایالات متحده داشت که حضور بیش از ۵۰۰ شرکت آمریکایی در قزاقستان حاصل تعاملات و روابط گسترده بین قزاقستان و آمریکا می باشد.

با توجه به اینکه قزاقستان در ۲۹ ژانویه سال ۱۹۹۶ با ارسال درخواست رسمی؛ خواستار پیوستن به سازمان تجارت جهانی شده بود. یکی از اقدامات مهمی که در ششمین سفر رییس جمهور قزاقستان در سپتامبر ۲۰۰۷ به آمریکا انجام شد، روشن شدن موتور پیوستن قزاقستان به سازمان تجارت جهانی بود که با صدور قطعنامه ای آمریکا تمایل خود را برای حمایت از قزاقستان برای پیوستن به این سازمان اعلام کرد که نهایتا قزاقستان از تاریخ ۲۷ ژولای ۲۰۱۵ رسما به سازمان تجارت جهانی پیوست. هر چند این موضوع موجب نارضایتی روسیه شد و الکسی اولوکایف وزیر اقتصاد این کشور با انتقاد از پیوستن قزاقستان به سازمان تجارت جهانی گفت: الحاق «آستانه» به سازمان تجارت جهانی بدون شک مشکلاتی را برای اتحادیه گمرکی در بردارد.۱۳۱ روابط قزاقستان و آمریکا در طول سال های گذشته تنها به روابط سیاسی و اقتصادی خلاصه نشده است بلکه در حوزه نظامی نیز همکاری های گسترد ای را پی ریزی کرده اند که در جریان سفر هیات نظامی قزاقی به ایالات متحده آمریکا به ریاست سرتیپ «تالگت ژانژومن‌اف» معاون وزیر دفاع این کشور در واشنگتن برنامه پنج ساله همکاری های نظامی برای سال‌های ۲۰۱۳-۲۰۱۷ بین دو کشور به امضا رسیده است.

در بیانیه وزارت دفاع قزاقستان تصریح شده است که ۲ کشور در حال کار در زمینه‌های مختلف از قبیل اجرای طرح‌هایی برای حفظ صلح و ثبات در منطقه، آموزش پرسنل نظامی، ارایه کمک‌های نظامی فنی به نهادهای وزارت دفاع قزاقستان، توسعه سیستم آموزش نظامی و کمک در برقراری ارتباط با مجتمع نظامی صنعتی این کشور هستند.

بنابراین بیانیه، قزاقستان و آمریکا همچنین ضمن رایزنی‌های دوجانبه، توجه خاصی به آموزش نیروهای ویژه وابسته به وزارت دفاع داشته و توافق کردند که اجرای این تدابیر را به شکل یک برنامه مشترک و از راه تبادل تجربه ادامه خواهند داد. علاوه بر این، وزارت دفاع آمریکا به منظور توسعه همکاری در جهت رشد بخش صنایع نظامی پیشنهاد کرد که با درنظرداشت امکان همکاری در زمینه صنایع نظامی، فناوری و تدارکات وزارت دفاع ایالات متحده این موضوع بررسی شود.

به گفته معاون وزیر دفاع قزاقستان، یکی از اولویت‌های اصلی نیروهای مسلح این کشور توسعه صنایع دفاعی داخلی بوده و در این زمینه، توجه ویژه به همکاری‌های نظامی فنی با شرکای خارجی از جمله کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی خواهد شد. در بیانیه وزارت دفاع قزاقستان همزمان تصریح شده است که ایالات متحده آمریکا و جمهوری قزاقستان با پیگیری اهداف مشترک به دنبال تقویت روابط دوجانبه نظامی و ادامه گفت‌وگو برای گسترش همکاری در این زمینه هستند.

روابط جمهوری قزاقستان با اتحادیه اروپا

با توجه به سیاست متوازن قزاقستان با کشورهای مختلف، رابطه این کشور با اتحادیه اروپا نیز رابطه ای راهبردی است که در اولویت بندی سیاست خارجی قزاقستان رابطه با اتحادیه اروپا بعد از رابطه با آمریکا قرار دارد. اولین ارتباط بین قزاقستان و اتحادیه اروپا به سال های ۱۹۹۲ تا 1995 بر می‌گردد. نیاز قزاقستان به سرمایه خارجی برای رشد و توسعه اقتصادی یکی از دلایل اهمیت رابطه قزاقستان با اتحادیه اروپا است. بطوریکه در سال ۲۰۰۲ بیش از %۴۰ از سرمایه گذاری خارجی در قزاقستان توسط کشورهای اروپایی انجام شد و بر اساس آمار ارایه شده از ژانویه سال ۲۰۰۳ بیش از ۱۳۵۵ شرکت یا موسسه اقتصادی و تجاری اروپایی در قزاقستان فعالیت می کردند.

روابط رسمی دیپلماتیک بین قزاقستان و اتحادیه اروپا ۲ فوریه ۱۹۹۳ بر قرار شد و کمسیون اتحادیه اروپا در نوامبر ۱۹۹۳ نمایندگی خود را در قزاقستان افتتاح کرد. عقد موافقتنامه همکاری دوجانبه بین قزاقستان و اتحادیه اروپا در ۲ فوریه ۱۹۹۶ مبنای مذاکرات سیاسی، تجاری و اقتصادی گسترده بین قزاقستان و اتحادیه اروپا گردید.

یکی از اقدامات مهمی که برای تقویت روابط بین قزاقستان و اتحادیه اروپا انجام شد ایجاد مرکز مشاوره برای مسایل قانونی و استراتژیک و ایجاد هماهنگی بین قوانین قزاقستان با اتحادیه اروپا بود و ازسوی دیگر موافقتنامه اصولی انرژی اجرایی شد که همین امر قزاقستان را به جرگه جامعه جهانی انرژی وارد کرد. بر اساس اسناد همکاری های متقابلی که طی عزیمت هیاتی از سوی اتحادیه اروپا در جون سال ۱۹۹۸ به قزاقستان منعقد گردید چندین برنامه منطقه ای و بین کشوری در مورد کمک به قزاقستان برای جذب سرمایه برای احداث خط لوله، سرمایه گذاری کمک به توسعه کریدور حمل و نقلی شمال و جنوب، همکاری مشترک در مورد امور گمرکی و مبارزه با مواد مخدر تنظیم و مورد موافقت طرفین قرار گرفت.

همکاری در مورد ایجاد پایگاه مشترک پرتاب ماهواره که در نتیجه در مارس ۲۰۰۰ به پرتاب موفق ماهواره کلاستر ۲ از پایگاه فضایی بایکونور منجر شد.سرمایه گذاری اروپا در زمینه پروژه های گاز و نفت قزاقستان یکی دیگر از سرمایه‌گزاری های خارجی در قزاقستان به شمار می‌رود. که به دنبال آن شرکت های بزرگ هلندی (شل)، شرکت فرانسوی توتال و سایر شرکت های ایتالیایی، انگلیسی، نروژی، آلمانی و بصورت فعال و پویا در سرمایه گذاری، استخراج، تولید و صادرات نفت و گاز قزاقستان مشارکت کردند.

همانطور که قبلا اشاره شد پذیرش قزاقستان از سوی اعضای شورای عمومی سازمان تجارت جهانی (WTO) با حمایت آمریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا در نشست روز دوشنبه خود (۲۷ جولای) در ژنو، به عضویت قزاقستان در این سازمان رای مثبت دادند. به این ترتیب، پس از امضای رسمی و طی مراحل قانونی، قزاقستان صد وشصت و دومین عضو این سازمان خواهد شد.

در تازه ترین دیدار «فدریکا موگرینی» مسیول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و «پرلان ادریس اف» وزیر امور خارجه قزاقستان در آستانا پایتخت قزاقستان قراردادی جهت توسعه و بهبود روابط همه جانبه منعقد گردید. آستانه و بروکسل باامضای این قرارداد برای یک دوره مذاکرات چهار ساله جهت بهبود روابط موافقت کردند. اتحادیه اروپا می‌خواهد با قزاقستان که در منطقه اقتصاد قوی دارد همکاری هایش را گسترش دهد.۱۳۵ از سویی دیگر در جریان برگزاری چهاردهمین نشست شورای همکاری‌های «قزاقستان - اتحادیه اروپا» در تاریخ در بروکسل با حضور هیات قزاقی به ریاست پرلان ادریس اف همکاری‌های دوجانبه، از جمله در زمینه‌های سیاست، اقتصاد، تجارت و سرمایه‌گذاری، همکاری‌های علمی و تکنولوژیکی، کنسولی و مسایل حقوقی، روابط آسیای مرکزی و اتحادیه اروپا را مورد بررسی و همچنین در مورد مسایل عمده در دستور کار بین المللی تبادل نظر کردند که بنا بر اظهارات یرلان ادریس اف این مذاکرات تا پایان سال منجر به عقد توافقنامه های گسترده همکاری فیمابین خواهد شد[iiv]. که روند گسترش رابطه با اتحادیه اورپا در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۵ طی بازدید رسمی نظربایف رییس‌جمهور قزاقستان از انگلیس و فرانسه با عقد توافقنامه هایی به مبلغ ۱۰ میلیارد دلار به شریک تجاری اتحادیه اروپا تبدیل شد[iiiv].

نمادهای ملی جمهوری قزاقستان

نمادهای ملی جمهوری قزاقستان پرچم؛ نشان و سرود ملی است. سمبل ها، نمادها و نشان ملی مردم قزاق دارای مضامین و مفاهیم بلند و قهرمانانه ای است که از اعتقادات، هویت و سنت های ملی و بومی آنها سرچشمه گرفته است که به صورت خلاصه به معرفی نمادها و مفاهیم هر یک از آنها اشاره می‌شود.

پرچم قزاقستان

پرچم قزاقستان

رنگ آبی پرچم قزاقستان نشان آسمان آبی بی پایان و بیانگر صلح و آرامش، صداقت و وفاداری، خلوص و پاکی و شفافیت روح بلند مردم قزاق است که خورشیدی طلایی رنگ و ۳۲ اشعه تابناک با عقابی در وسط آن و نقشی اسلیمی در کنار سمت چپ پرچم قرار گرفته است. طرح اولیه این پرچم توسط شاوکین نیازبکوف ارایه شده است، که بعدا با اصلاحاتی نهایی و به عنوان پرچم ملی قزاقستان مورد استفاده قرار گرفته است.

نشان ملی

نشان ملی قزاقستان توسط ژانداربیک مالیبکف و شاتامان اوالیخانف طراحی شد. عنصر اصلی نشان ملی شانیراک (خیمه) یعنی همان پایه گنبدی شکل خیمه قزاقی است. شانیراک برای قزاق‌ها نمادی از خانه قومی و ملی محسوب می‌شود و استفاده از آن به عنوان نماد ملی به این معنی است که قزاقستان خانه‌ای مشترک برای تمام اقوامی است که در آن سکنا گزیده‌اند. در دو طرف لبه‌های نشان ملی قزاقستان سر اسب بالدار و تکشاخی دیده می‌شود.

اسب شاخدار در بسیاری از فرهنگ ها

نشانه حیوان مقدس است که این نماد ریشه در دوران باستان دارد و امروز نشان ملی قزاقستان شده و نماد استعداد نهفته و توان خلاقیت این کشور جوان محسوب می شود. اسب های بالدار که شانیراک را در بر گرفته‌اند در حال بالا بردن شانیراک به آسمان هستند که همان اعتماد مردم قزاق به داشتن آینده ای روشن است.

سرود ملی

سرود ملی قزاقستان که در سال ۱۹۴۴ توسط موکان تولبایف، یوگنی بروسیلوفسکی و لطیف خمیدی تهیه شده بود تا سال ۲۰۰۶ برگرفته از اشعار و آوای حاکم بر افکار و اندیشه استقلال طلبانه مردم قزاق سروده شده بود که با استقلال قزاقستان در سال ۱۹۹۱ در پی نظر سنجی و مطالعاتی که انجام شد با توجه به خاطرات و سوابق گذشته، مردم خواهان باقیماندن موسیقی سرود قبلی قزاقستان شدند. بر همین اساس طی مسابقه ای که برگزار شد، از بین ۷۵۰ اثر واصله اثر نویسنده و شاعرانی به نام مظفرعلیبایف، تومانبای مولداگالیف، قدیر میرزاعلیف در همکاری با ژادیرا داریبایوا شاعره جوان و خوش ذوق نسل جدید در یک کار گروهی سرود ملی جدید قزاقستان را سرودند و در ۷ ژانویه سال ۲۰۰۷ ترانه معروف قزاقستان من به سرود ملی قزاقستان تبدیل شد و هم اکنون، مردم قزاقستان در رخداد های رسمی و همگام با نواخته شدن سرود ملی، به پا می خیزند و دست راست خود را بر قسمت چپ سینه قرار می دهند و سرود ملی را می خوانند.۱۳۸ متن سرود ملی قزاقستان که تاریخ این سرزمین را به سرعت برای شنونده بیان می کند عبارت است از:

متن قزاقی با ترجمه فارسی

JITbIH KYH acmaHbI,	آسمانش زرین هور،
AJITbIH I3H IaJIacbI,	بیابانش زرین دان،
EpiKriH IacraHbI,	حماسه حریت،
EniMe KapaIIII!	کشور من را ببین!
ExemeH ep IereH,	بحریت از ازل،
IaHKbIMbI3 IIIbIKTbI Foil.	آوازه مان آشکار.
HaMbICLIH 6epMereH,	بر ناموسش پاسدار،
KasaFIM MbIKTBI Foii!	قزاقم است نامدار.
KaiiIpMacbI:	ترجیع:
MeHiH eJIiM, MeHiH eJIiM,	ای میهنم، ای میهن!
TyJiH 60JIIII eriJIeMiH,	کاشته شوم چون گلت.
KIpLIH 6OJIbIII TorileMiH, eJiM!	لب پرزنم چون شعر تو، ای میهن،
	مرا تویی زادگاه، ای‌کشور قزاقان!
Ypakka KoJI alIIKaH,	دارم خاکی گسترده،

Tyra xepiM MeHiH - KasaKcTaHIM!

راهش بر نسل بگشوده.

نی کشورم وابسته،

وحدتش است شایسته.

مستقبل روزگار،

همچون دوستی جاودان،

کشور ماست بختیار،

کشور ماست خود چنان!

ترجیع:

ای میهنم، ای میهن!

کاشته شوم چون گلت.

لب پرزنم چون شعر تو، ای میهن،

مرا تویی زادگاه، ای کشور قزاقان!

نیروهای مسلح و نقش آنها

امنیت و برخورداری از نیروهای مسلح قوی و نیروند از ضرورت ها و نیازهای جدی هر کشوری می باشد ولی برای کشور قزاقستان که جمعیت آن متشکل از اقوام، قومیت ها و پیروان ادیان و مذاهب مختلف است امنیت، توان نظامی و حفظ قدرت دارای اهمیت بیشتری است. بخصوص که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در مناطق تازه استقلال یافته درگیری ها، منازعات و تنش های قومی و درگیری های مرزی و بی ثباتی های سیاسی و اقتصادی بروز کرد و هر یک از کشورهای عضو CIS یکی از اولویت های خود را تشکیل نیروهای مسلح و ایجاد قدرت نظامی قرار دادند.

با توجه ویژه از سوی آقای نظربایف به موضوع قومیت ها و ایجاد مجمع خلق قزاقستان در بین کشورهای استقلال یافته قزاقستان از معدود مناطقی بود که کمتر با تنش ها و درگیری های قومی و مشکلات امنیتی مواجه گردید، قزاقستان علیرغم برخورداری از امنیت نسبی و وجود زمینه ثبات سیاسی و اقتصادی نظربایف از همان اوان استقلال و تشکیل دولت جدید در قزاقستان معتقد و پیگیر ایتلاف نظامی با روسیه و کشورهای تازه استقلال یافته بود اما در عین حال بر تشکیل نیروهای مسلح و ایجاد قدرت نظامی اهتمام ورزید.

اولین سیاست و اقدام نظامی نظربایف پس از استقلال قزاقستان اعلام انصراف و کنار گذاشتن سیاست هسته ای و سلاح های کشتار جمعی بود که بهره گیری این کشور را از دستیابی به برتری سیاسی - نظامی از طریق سلاح های هسته ای منتفی اعلام کرد و بر اساس امضای پروتکل ماه می ۱۹۹۲ لیسین به معاهده منع تولید و گسترش سلاح های هسته ای استراتژیک و معاهده استارت ۱ پیوست. رییس جمهور قزاقستان در اوایل ماه می ۱۹۹۲ طی مقاله ای در روزنامه رسمی «قزاقستانکایا پراودا» مشکلات امنیتی و دکترین نظامی قزاقستان را در قالب چهار اصل مهم سیستم امنیت ملی به شرح زیر اعلام کرد:

• تامین امنیت ملی، تمامیت ارضی و استقلال کشور ترجیحا از طریق اقدامات سیاسی و تعمیق همگرایی اقتصادی؛
• ایجاد نهادهای مسیول امنیت ملی که نسبت به دولت مرکزی و جامعه مسیول باشند؛
• تداوم سطح گسترش نیروهای مسلح و تجهیزات نظامی تا جایی که برای مقابله با هرگونه تهدید نظامی واقعی کافی باشد؛
• رعایت اصول دولت مشروع و هنجارها و قواعد حقوق بین المللی و همزمان با آن توجه به سنت های ملی و تاریخی و تجربه های بین المللی.

در حال حاضر رییس جمهور نظربایف با شناخت این مساله که هرگونه درگیری نظامی عواقب هولناکی را در پی دارد، اساس دکترین نظامی قزاقستان را به این شرح بیان کرده است:

• حفظ صلح اولویت اول سیاست دولت قزاقستان است؛
• توسل به جنگ یا تهدید نظامی به عنوان ابزاری برای دستیابی به اهداف سیاسی-نظامی و یا سایر مقاصد مردود است؛
• وضعیت غیرهسته ای و عضویت در پیمان منع تولید و گسترش سلاحهای هسته ای؛
• عدم پیش قدمی در استفاده از سلاح های کشتار جمعی؛
• عدم دخالت در امور سایر کشورها و شناسایی وضعیت مرزهای موجود.

در کنار موارد فوق، تمامیت ارضی و امنیت مرزهای قزاقستان نیز از اولویت های دکترین نظامی قزاقستان بشمار می‌رود. در دکترین نظامی قزاقستان که هنوز در حال تکامل می باشد، جهت گیری مثبت نسبت به همزیستی مسالمت آمیز براساس امنیت جمعی با همکاری و مشارکت با روسیه و سایر دولت های عضو جامعه مشترک المنافع در نظر گرفته شده است.

در ۷ مه ۱۹۹۲ رییس جمهور نظربایف فرمانی را تحت عنوان «تقویت نیروهای مسلح جمهوری قزاقستان» امضا کرد. از آن زمان تاکنون بارها به این نکته اشاره شده است که دکترین نظامی قزاقستان ماهیتا تدافعی می باشد. این کشور دکترین های نظامی دولتهای همسایه - اعضای جامعه مشترک المنافع - و پیش فرضهای همکاری با آنها را به منظور تحقق اهداف دفاعی مشترک از طریق پیمانها و توافقات چندجانبه مورد توجه قرار داده است. هماهنگ‌سازی این تلاشها و اقدامات مشترک برای جلوگیری از درگیری نظامی ضرورت کامل دارد که مستلزم وجود مکانیزمهایی برای اصلاح دکترین های نظامی، ایجاد سیستم های جدید یا حفظ سیستم های قدیمی برای استفاده مشترک از نیروهای استراتژیک تقویت سیستم پشتیبانی مادی و فنی، یافتن معیارهای آموزشی افسران کادر، و ایجاد مرکزی برای تحقیقات، توسعه، تولید و حفاظت از صنایع نظامی و تکنولوژیکی می باشد.

در سالهای اخیر کشورهای عضو جامعه مشترک المنافع همکاری های نظامی مشترکی را آغاز کرده اند که هنوز دور نمای محدوده و میزان مشارکت و پایبندی همه کشورهای عضو به آن دقیقا مشخص نیست و در مرحله اول تنها شش دولت عضو جامعه مشترک المنافع - ارمنستان، قرقیزستان، قزاقستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان - پیمان امنیت جمعی را امضا کرده اند وسایر کشورهای مشترک المنافع به این پیمان نپیوسته اند.

بنابر این در یک جمع بندی کلی می توان نتیجه گرفت که قزاقستان با اعلام خطوط اصلی دکترین نظامی خود به جامعه جهانی اعلام کرده است که هیچ کشوری را مورد تهدید قرار نخواهد داد و ارتش قزاقستان صرفا تامین کننده حاکمیت و تمامیت ارضی کشور است. این کشور سیاست اجرای دقیق تعهداتش را در چارچوب سازمان ملل متحد و مطابق با اصول حقوق بین الملل دنبال خواهد کرد. قزاقستان پس ازاستقلال و جداشدن ازشوروی سابق یک نیروی هوایی قوی باهواپیماها و موشک های دور برد و مجهز داشت که از اتحاد جماهیر شوروی سابق به قزاقستان جدید به ارث رسیده بود که در سال های اولیه استقلال با توافقاتی که بین روسیه و قزاقستان به عمل آمد تعدادی از هواپیماهای مدرن مانند میگ ۲۹ که عموما در پایگاه نظامی سمیپلاتینسک (semiplantinsk) و تعدادی موشکهای بالستیک بین قاره ای مجهز به کلاهک هسته ای نگهداری می‌شدند به روسیه باز گرداند و در مقابل تعدادی هواپیمای توپولف و تجهیزرات نظامی بین دو کشور مبادله شد در نتیجه قزاقستان به یک کشور مجهز به سلاحهای کوتاه برد و تدافعی تبدیل شد.

شاخه های نظامی و نیروهای مسلح قزاقستان در حال حاضر متشکل از نیروی زمینی، نیروی دریایی، نیروی دفاع هوایی و نیروی هوایی متحرک است. سن خدمت سربازی برای جوانان (دختر و پسر) هیجده سال و مدت خدمت ۲ سال است که در هر سال قریب ۳۰۰ هزار نفر به خدمت سربازی فراخوانده می شوند. بنابر اطلاعاتی که خبرنگار تنگری نیوز در اوایل سال ۲۰۱۵ منتشر کرده است بر اساس رتبه بندی سازمان Global Firepower از بین ۱۲۶ کشور قزاقستان از جایگاه ۸۰ به جایگاه ۶۶ ارتقای یافته است، علاوه برآن، ارتش قزاقستان طبق این رده بندی، بودجه ای معادل ۴/۲ میلیارد دلاردراختیاردارد.

لازم به ذکر است که ارتش قزاقستان به تازگی صاحب هواپیماهای جنگنده فوق سریع سوخو 30CM نسل++4 شده است:

این هواپیماها وارد پایگاه هوایی تالدیکورگان شده اند و همچنین دررژه نیروهای نظامی به مناسبت هفتادمین سالگرد پیروزی درجنگ بزرگ میهنی، شرکت کرده اند. طبق اطلاعاتی که در ماه آگوست ۲۰۱۳ منتشر شده است تعداد نیروهای مسلح این کشور ۴۲ هزار نفر می‌باشد. همچنین این کشور ۲/۱ درصد از تولید ناخالص ملی خود را صرف نیروهای نظامی می نماید. علاوه بر نیروهای سه گانه ارتش دیگر نیروهای نظامی این کشور بشرح ذیل می باشند:

• گارد ریاست جمهوری؛
• نیروهای امنیت داخلی؛
• گارد مرزی.

ارتش قزاقستان جایگاه جهانی خودرا ۱۴ رده افزایش داده است. در دکترین جدید نظامی قزاقستان که درسال ۲۰۱۵ منتشر شده است مجددا تاکید شده است:

«"دکترین نظامی حالت دفاعی دارد و تعیین کنده حمایت جمهوری قزاقستان از صلح و تصمیم قاطعانه آن برای حراست از منافع ملی است و همچنین در این سند تاکید شده است که "قزاقستان برای تامین امنیت خود قایل به استفاده از روش های غیر نظامی؛ روش های سیاسی- دیپلماسی، حقوقی، اقتصادی، اجتماعی، اطلاعاتی و غیره می باشد."».

نیز نگاه کنید به

سیاست و حکومت روسیه؛ سیاست و حکومت چین؛ سیاست و حکومت افغانستان؛ سیاست و حکومت کانادا؛ سیاست و حکومت سودان؛ سیاست و حکومت اردن؛ سیاست و حکومت ژاپن؛ سیاست و حکومت کوبا؛ سیاست و حکومت مالی؛ سیاست و حکومت ساحل عاج؛ سیاست و حکومت لبنان؛ سیاست و حکومت مصر؛ سیاست و حکومت فرانسه؛ سیاست و حکومت اسپانیا؛ سیاست و حکومت اوکراین؛ سیاست و حکومت قطر؛ سیاست و حکومت سیرالیون؛ سیاست و حکومت اتیوپی؛ سیاست و حکومت تایلند؛ سیاست و حکومت آرژانتین؛ سیاست و حکومت سوریه؛ سیاست و حکومت سنگال؛ سیاست و حکومت زیمبابوه؛ سیاست و حکومت بنگلادش؛ سیاست و حکومت سریلانکا؛ سیاست و حکومت تونس

پاورقی

[i]_ اقای نظر بایف قبل از فرو پاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال کشور قزاقستان در سال ۱۹۸۹ نیز به عنوان رییس جمهور سوسیالیستی قزاقستان اتحاد جماهیر شوروی انتخاب شده بود که پس از استقلال قزاقستان به عنوان رییس جمهور جمهوری تازه استقلال یافته قزاقستان انتخاب و تا کنون همچنان رییس جمهور این کشور می باشد.

[ii]_نورسلطان نظربایف؛ از ریاست‌جمهوری مادام‌العمر تا استعفای، آبان ۱۳۸۹، سایت ایراس خبری، تحلیلی و پژوهشی

[iii]_سیاست اوراسیایی قزاقستان درچارچوب ریاست این کشور برسازمان همکاری و امنیت اروپا- انجمن دوستی ایران و قزاقستان - ۲۳ آبانماه ۱۳۸۹

[iv]_ انتخابات پارلمانی قزاقستان و اولین حضور احزاب اپوزسیون، سایت تحلیلی، خبری و پژوهشی ایراس

[iiv] - پذیرش رسمی عضویت قزاقستان در سازمان تجارت جهانی، سه شنبه, ۰۶ مرداد ۱۳۹۴ http://news.irib.ir/commentaries/item/72362- ۱۳۵ قزاقستان و اتحادیه اروپا قرارداد همکاری امضا کردند.

[iiiv]- چهاردهمین نشست شورای همکاری‌های «قزاقستان-اتحادیه اروپا» در بروکسل، http://www.kazakh.ir/?p=1231 ۱۳۷ اهداف سفر «نظربایف» به اروپا؛ توسعه اقتصادی با نیم‌نگاهی به منابع خارجی، کد خبر20629