صدیقی عجزی
سال 1864 در سمرقند در خانواده حسنخواجه که مردی هنرمند بود به دنیا آمد. پس از تحصیلات ابتدایی مدتی در مدرسه به تدریس پرداخت ولی بعد از آن کناره گرفت و دوره شبانه آموزش زبان روسی را به پایان رساند و به کار مترجمی روی آورد.
در سال 1901 به سفر حج مشرّف شد. پس از زیارت خانه خدا مدتی در سفارتخانه روسیه در شهر جده عربستان مترجمی میکند. سپس راه مسافرت را در پیش گرفته، به قاهره میرود. سپس از شهرهای اودیسه، تفلیس، باکو، مسکو و پتربورگ نیز دیدن نموده، با وضع سیاسی و اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آنها از نزدیک آشنا میشود. در شهر تفلیس با اندیشمندان آذری، شاعر علیاکبر صابر و سردبیر مجله «ملا نصرالدین»، جلیل محمدقلیزاده آشنایی و دوستی پیدا میکند.
پس از بازگشت به وطن کسب علم و دانش را فراموش نکرد، به ترغیب و تشویق علم و دانش میپردازد. ابتدا در مکتب عبدالقادر شکوری زبان روسی تدریس میکند. اندکی بعد در روستای حلوایی شهر سمرقند مکتب اصول جدید گشوده، به تدریس میپردازد. در این مدرسه علاوه بر کودکان، برای بزرگسالان نیز دوره شبانه تأسیس نموده، به آنها نیز سواد میآموزد. در این اثناء، با اغوای برخی از علمای ارتجاعی، مکتب اصول جدید او غیرشرعی اعلان شده، وی را کافر میگویند. سپس با اجازه ژنرال فرماندار ترکستان، مکتب روسی - محلی تأسیس کرده، ابتدا معلمی و بعداً مدیری آن را به عهده میگیرد. پس از انقلاب در شهر سمرقند کتابفروشی «زرافشان» را تأسیس میکند. دیوان وی در سال 1914 در تاشکند چاپ شد. عجزی در 16 ژوئن سال 1927 در سمرقند چشم از جهان فرو بست.
سیداحمدخواجه صدیقی عجزی یکی از بنیانگذاران ادبیات معاصر تاجیک و مؤلف داستانهای «انجمن ارواح»(1912)، «مرآت عبرت»(1912)، مجموعههای اشعار «گنجینه حکمت»(1914)، «عینالادب»(1915) و بسیاری اشعار دیگر است. محتوای اصلی آثار این ادیب و دانشمند برجسته، ترغیب آموزش علم و دانش، به ویژه علوم جدید از طریق اروپا و روسیه، زبان روسی، افتخار به اجداد بافرهنگ خود، انتقاد از زمان خود، به ویژه وضع ناگوار تعلیم و تربیت، شکوه از ظلم و استبداد استعمارگران و غیره است[۱].
کتابشناسی
- ↑ زهریی، حسن (1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص 278-279.