آداب و رسوم ازدواج در اردن

آداب و رسوم ازدواج در اردن در دهه‌های اخیر تا حدود زیادی از شکل سنتی - که مراسم آن تا یک هفته طول می‌کشید ـ فاصله گرفته و به شیوه‌ی غربی و یک روزه متمایل شده است. امروزه تفاوت چندانی میان رسوم ازدواج در اردن با کشوهای همسایه نظیر فلسطین، لبنان و سوریه و مصر یافت نمی‌شود. مراسم ازدواج سنتی اردنی در هر دو خانه‌ی عروس و داماد برگزار می‌شود و مانند بسیاری رسوم دیگر در میان چادرنشین‌ها و روستا‌نشین‌ها با اندکی تفاوت همراه است. عروسی در قبایل چادرنشین 5 تا 7 روز به طول می‌انجامد. ازدواج عموما میان اقوام نزدیک و ترجیحاً بین دختر عمو و پسر عمو انجام می‌شود و تنها در صورتی که پسر عمو از ازدواج انصراف دهد، دختر عمو اجازه دارد به پیشنهاد خواستگار دیگری فکر کند؛ با تداوم نسل از طریق ازدواج عموزاده‌ها ثروت در درون خانواده باقی می‌ماند و به دست غریبه نمی‌افتاد.

هنگامی‌ که پسری به سن ازدواج می‌رسد، پدر او با زنان خانواده در مورد گزینه‌ی برتر مشورت می‌کند و وقتی گزینه انتخاب می‌شود، داماد به منظور گفتگوی کوتاهی عروس را هنگام انجام کارهای روزانه یا چَرای گوسفندان ملاقات می‌کند؛ در جوامع کوچک سنتی فرصت‌های اندکی برای معاشرت دختر و پسر پیش از ازدواج وجود دارد. در روز خواستگاری پسر به همراه پدر خود با لباس رسمی‌ به خیمه‌ی پدر عروس مراجعه می‌کنند. پدر عروس با دیدن آن‌ها لباس رسمی ‌می‌پوشد و از آن‌ها در قسمت مردانه‌ی خیمه پذیرایی می‌کند و صحبت‌های اولیه انجام می‌شود. مراسم عروسی در اولین فرصت برپا می‌شود. فراهم نمودن جهیزیه خانه، بر عهده‌ی خانواده‌ی عروس است. خانواده‌ی عروس، همچنین لباس عروس را مهیا می‌کنند. خانواده‌ی داماد مسئول دعوت از مهمانان و تهیه غذای عروسی هستند. معمولاً یک عضو جوان یا نوجوان خود را برای دعوت شفاهی به خیمه‌های اقوام می‌فرستند. شیوخ (رؤسای قبایل) نیز دعوت می‌شوند. از بعد از ظهر نخستین روز هفته‎‌ی جشن، نزدیکان در چادر خانواده‌های عروس و داماد جمع می‌شوند. در چادر خاندان داماد رقص و پایکوبی می‌شود و مردان تیر هوایی شلیک می‌کنند.

در روز پایانی یا اصلی عروسی داماد با مشایعت تعدادی از مردان به حمام می‌رود و لباس نو می‌پوشد و منتظر رسیدن عروس می‌ماند. مهمانان به تدریج از راه می‌رسند. زنان خانواده خوراک روز جشن را که "منصف" نام دارد به همراه برنج و سس ماست آماده می‌کنند. مردان خانواده گوسفند، بز یا شتری قربانی و گوشت آن را برای طبخ آماده می‌کنند. در این فاصله از مهمانان با چای و قهوه پذیرایی می‌شود. عروس لباس می‌پوشد و با جواهرات آراسته می‌شود. پارچه‌ی ابریشمی ‌(معمولاً سبز رنگ) روی سر و صورت او می‌اندازند و او را بر اسب سوار می‌کنند. اسب توسط نزدیک ترین مرد خانواده‌ عروس هدایت می‌شود. مردان دیگر به دنبال آن‌ها حرکت می‌کنند و زنان هلهله کنان می‌آیند. مردان جوان می‌رقصند. قسمت‌هایی از جهاز عروس روی دست نشان داده می‌شود.

عروس به چادر کوچکی که مخصوص عروس و داماد در کنار چادر خانواده داماد بر پا شده، منتقل می‌شود. سپس داماد به او ملحق و عقد خوانده می‌شود. آنگاه زنان به چادر وارد می‌شوند و تبریک می‌گویند. بعد از آن زنان و مردان جداگانه غذا می‌خورند و پس از خوردن غذا چای یا قهوه می‌نوشند و متفرق می‌شوند. عروس به مدت یک هفته از خیمه‌ی خویش خارج نمی‌شود. در این یک هفته داماد و برخی زنان فامیل از او دیدار می‌کنند. پس از گذشت یک هفته عروس به همراه زنان خانواده‌ی داماد به حمام می‌رود و با لباس‌هایی که معمولاً زنان متأهل می‌پوشند ملبس می‌شود و زندگی جدید خود را آغاز می‌کند.

مراسم سنتی ازدواج در میان روستانشینان طولانی‌تر است چون شامل دوران نامزدی هم می‌شود. در گذشته عروس و داماد در انتخاب همسر خود نقشی نداشتند. نامزدی توسط زنان سالمند خانواده‌ی داماد انجام می‌شد. به این ترتیب که آنان عروس خود را در محل‌های عمومی‌ مانند بازار یا حمام و... یا در مراسم روز یکشنبه (برای مسیحیان) نشان می‌کردند، سپس موضوع با مردان مطرح می‌شد و مردان خانواده با پدر عروس صحبت می‌کردند. پس از اخذ توافق اولیه خانواده‌ی داماد جشن نامزدی برپا می‌کنند و از مهمانان خانواده‌ی داماد توسط خانواده‌ی عروس در اتاق‌های مجزا با شیرینی، آب میوه، چای و قهوه و در سال‌های اخیر سیگار پذیرایی می‌شود.

در مراسم نامزدی توافق‌نامه‌ای کتبی (عقدنامه) توسط طرفین و یک قاضی اسلامی ‌امضاء می‌شود که در صورت طلاق، این توافق‌نامه بایستی کتباً ابطال شود. لباس عروس سنتی، تزیینات بسیار پر کاری داشت و آماده کردن آن گاهی تا چند ماه زمان می‌برد. در دوخت این لباس همه‌ی زنان فامیل عروس مشارکت می‌کردند.

مسئولیت برگزاری جشن عروسی و پذیرایی و اجرای موسیقی بر عهده‌ی خانواده‌ی داماد است. کماکان به مدت یک هفته قبل از روز عروسی، فامیل دو طرف گرد هم می‌آیند و به پایکوبی و آواز می‌پردازند؛ مضمون این آوازها قدرت بدنی داماد و زیبایی عروس است.

در روزهای اول عروسی ، غذای مفصل سرو نمی‌شود و پذیرایی شامل چای و شیرینی و میوه است. با گذشت روزها تعداد مهمانان بیشتر و پذیرایی مفصل‌تر می‌شود. شب پیش از عروسی، زنان، مهمانی حنابندان راه می‌اندازند. در روستاهای اردن، نقوش حنای خلیجی و هندی رایج نیست و حنا بیشتر به شکل نقطه‌ای روی کف دست و پا قرار می‌گیرد. حنابندان زنان با رقص و آواز خوانی همراه است. صبح عروسی، دوستان داماد او را به حمام می‌برند و اصلاح می‌کنند و هنگام حمام کردن آواز خوانی و لطیفه‌گویی می‌کنند.

وقتی عروس و داماد لباس پوشیدند و آماده شدند، خانواده و دوستان، آنان را به خانه‌ی پدر و مادر داماد می‌رسانند. در قدیم این کار با اسب انجام می‌شد ولی امروز با اتومبیل و کامیون که بوق زنان و با کف زدن و آواز همراه است، مردان در بیرون خانه می‌مانند و زنان داخل می‌شوند. مردان جوان در جلوی درب خانه می‌رقصند. زنان هم در داخل پایکوبی خود را دارند و از پنجره رقص مردان را تماشا می‌کنند. در این حال کیک، شیرینی، چای، قهوه و سیگار تعارف می‌شود. غذای اصلی (منصف) هنگام ظهر سرو می‌شود.

پس از صرف غذا عروس به اتاقی می‌رود که داماد در آنجا منتظر اوست. در گذشته مراسم عروسی تا اثبات باکرگی عروس و تأیید آن توسط زنان دو خانواده ادامه می‌یافت. امروزه اما با تغییر سبک زندگی به خصوص در شهر امان، بسیاری از بخش‌های مراسم حذف و مراسم یک روزه به سبک غربی رایج شده است. عروس لباس سفید غربی می‌پوشد و داماد هم کت و شلوار؛ بعضی خانواده‌های ثروتمند لباس عروسی خود را از اروپا سفارش می‌دهند.

مراسم بردن عروس به خانه‌ی داماد همچنان با کاروانی از اتومبیل همراهی می‌شود. امروزه به جای منزل داماد، مراسم در سالن عمومی ‌یا تالار هتل برگزار می‌شود و دیگر زنانه-مردانه نیست. گروه‌های خانوادگی به دور یک میز می‌نشینند. گرچه خانواده‌های اردنی امروز تمایل چندانی به مراسم تأیید باکرگی عروس در روز عروسی نشان نمی‌دهند، اما باکره بودن عروس هنوز مسئله بسیار حیاتی به شمار می‌رود. مردم اردن از 1940 تدریجاً به مراسم ازدواج کوتاه و اقتصادی به شیوه‌ی غربی روی آوردند. اکنون تنها خانواده‌های اندک شمار و ثروتمند به مراسم عروسی یک هفته ای علاقه نشان می‌دهند. اجرای مراسم سنتی عروسی چنان هزینه‌ی بالایی می‌طلبد که داماد برای تأمین آن بایستی ازدواج خود را تا سی و چند سالگی به تاخیر بیاندازد. با تمام این احوال، جشن ازدواج نشان آبرو، سخاوت و طبقه‌ی اجتماعی هر خانواده به شمار می‌رود.

نیز نگاه کنید به

برخی از آداب و رسوم سنتی ازدواج در چین؛ آداب و رسوم عروسی در کوبا؛ مراسم خواستگاری و ازدواج در سنگال؛ سنت ازدواج در آرژانتین؛ آداب و رسوم ازدواج در فرانسه؛ سنت و مراسم ازدواج در مالی؛ سنت و مراسم ازدواج در ساحل عاج؛ سنت ازدواج در زیمبابوه؛ سنت های ازدواج مسلمانان تایلند؛ سنت های ازدواج شیعیان تایلند؛ سنت های ازدواج بودائیان تایلند؛ مراسم سنتی خواستگاری و ازدواج در اوکراین؛ مراسم ازدواج در اتیوپی؛ مراسم خواستگاری در سیرالئون؛ آداب و رسوم ازدواج در قطر