همکاری های فرهنگی آلمان و چین

پس از سال 1972 بود که همکاری بین آلمان و چین در حوزه های علمی و فرهنگی توسعه یافت. اولین مبادلات محدود دانشجویی - که فقط ده دانشجو را شامل می شد – در سال 4-1973 آغاز شد. در آوریل 1974 انجمن ماکس پلانک با فرهنگستان علوم چینی ها قراردادی را امضا کرد. پس از آن دو نمایشگاه مهم از هنر چین در آلمان ارائه شد، یکی از نقاشی سنتی چینی (در بن) و دیگری از صنعت کارهای چوبی مدرن چینی (در برلین و شش شهر دیگر آلمان)^[۱].

اولین قرارداد مبادلات فرهنگی بین جمهوری فدرال و جمهوری خلق چین در سال 1977 به امضا رسید و بر افزایش همکاری در رشته های زبان، آموزش عالی، موسیقی و ورزش و همچنین تبادل پژوهشگران میهمان تاکید کرد^[۲]. به دنبال آغاز درهای باز چین پس از سال 1978، روابط فرهنگی این کشور با آلمان (غربی) هرچه بیشتر توسعه یافت. با این حال، توافق نامه بین دو کشور، دقیقا مثل سایر کشورهای اروپایی، در زمینه همکاری های فنی و علمی همچنان بیشتر از زمینه های هنری و علوم اجتماعی بود. در چین، متولی مبادلات فرهنگی وزارت فرهنگ است ( پیشتر با کمیسیون دولتی آموزش و پرورش بود)، دولت های استانی، دانشگاه ها، آکادمی علوم و انجمن دوستی آلمان و چین (تاسیس در سال 1992) بود. از طرف آلمان هم مسئو لیت این امر بر عهده سفارت آلمان ، سرویس تبادل آکادمیک آلمان(DAAD)، موسسه گوته، بنیادهای مختلف و انجمن های فرهنگی مانند «Weltkulturen Haus der»، و دو انجمن دوستی چین و آلمان (GDCF، GVFC) بود.

مبنای حقوقی این مبادلات همان قرارداد همکاری فرهنگی امضاء شده در سال 1979 است که پیگیری شده و از طریق یک برنامه دوسالانه تبادل فرهنگی ادامه می یابد. یکی از پیشرفت های مهم در روابط فرهنگی آلمان و چین، تاسیس شعبه ای از انستیتو گوته در پکن در سال 1988 بود که در نوع خود برای نخستین بار در چین بود که صورت می گرفت. با این حال، طرف چینی اصرار داشت که انستیتو گوته فقط باید یک شعبه و موسسه زبان باشد و اجازه هیچ گونه فعالیت فرهنگی دیگری ندارد. پکن می خواست از این طریق مانع نفوذ فرهنگ بیگانه در چین شده و همچنین از درخواست کشورهای دیگر برای ایجاد مؤسسات فرهنگی مشابه مانند الیانس فرانس و بریتیش کنسول اجتناب کند.

شرط دیگر این بود که کمیسیون آموزش دولتی چین حق داشته باشد که همه فعالیت های مؤسسه را تأیید کند و موسسه گوته باید دو مدیر داشته باشد، یکی آلمانی و یکی چینی. با توجه به این که کمیته مرکزی در سال 1950 با صدور قطعنامه ای راه اندازی هرگونه مؤسسه فرهنگی خارجی در جین را ممنوع کرده بود، صدور مجوز برای تأسیس مؤسسه گوته قابل توجه بود^[۳].

روابط فرهنگی آلمان و چین در سال 1989، دچار شکست کوتاهی شد و زبان آموزان آلمانی مجبور به ترک کلاسهای آموزشی شده و کلاس های زبان و برنامه ریزی های فرهنگی متوقف شد. وزارت خارجه آلمان نیز توصیه کرد هرگونه همکاری فرهنگی کاهش و حتی تعطیلی انستیتو گوته را در مطرح کرد^[۴]. مجلس آلمان نیز قطعنامه ای را تصویب کرد که فقط آن دسته از پروژه های فرهنگی که "مستقیماً به نفع مردم بوده" باید ادامه یابد^[۵]. پس از صدور این قطعنامه، انستیتو گوته همچنان با این استدلال مدیر مؤسسه که تماس ها و استقرار مؤسسه ممکن است مفید باشد و در غیر این صورت بسته خواهد شد، بهه فعالین خود ادامه داد. به رغم تلاش های دولت پکن برای کاهش ارتباط بین دانشجویان چینی با خارجی ها و دستور به دوری دانشجویان و اساتید از انستیتو گوته^[۶]، به نظر می رسد که موسسات آموزشی این دستورالعمل را نادیده گرفته و دوره های زبان در اوایل پاییز 1989 از سر گرفته شد.

در سال 1993، یک قدم بیشتری در زمینه همکاریهای فرنگی چین و کشورهای خارجی برداشته شد و برای نخستین بار دولت پکن موافقت کرد که موسسات فرهنگی خارجی بتواند در چین به فعالیت های فرهنگی بپردازند. ولی این توافق همه چیز را پیچیده تر کرد: از آن پس، انستیتو گوته می بایست برای تمام فعالیت هایش از وزارت فرهنگ مجوز بگیرد که این روش نسبت به قبل، زمان‌برتر و سازماندهی برنامه های فرهنگی دشوارتر شد. افزون بر این، انستیتو گوته باید برای برنامه هایش تایید سفارت آلمان را نیز بگیرد و روابط بین سفارت و مؤسسه گاهی اوقات بدون اصطکاک هم نبود. مدیر وقت انستیتو گوته، کان آکرمن، از همکاری با هنرمندان تحت حمایت دولت چین خودداری کرد، اما در عوض با هنرمندان مستقل ارتباط خوبی برقرار کرد^[۷]. احتمالا به همین خاطر بود که دولت پکن در سال 1994 فعالیت‌های انستیتو گوته در پکن که هنوز تنها مرکز فرهنگی خارجی فعال در خاک چین بود را متوقف و وزارت فرهنگ چین کل برنامه های پاییزی مؤسسه را رد کرد و با فشار این وزارتخانه، کارگاه آموزشی عکاسی و نمایشگاه هنری که قرار بود در شهریور ماه برگزار شود لغو شد.

روابط فرهنگی دو کشور در سال 1996، به دلیل آنچه طرف چینی آن را "تحریک" نامید رو به وخامت بیشتر گذاشت. و یک برنامه سه هفته ای جشنواره فرهنگی «China Today» («چین امروز») که قرار بود در برگزار شود و 180 هنرمند چینی از طرف «چین امروز» دعوت شده بودند،

در اردیبهشت 96 از طرف وزارت فرهنگ جشنواره و سفر هنرمندان لغو شد. طرف چینی نسبت به عدم اطلاع رسانی طرف آلمانی بر حضور مخالفان و منتقدان دولت چین، به طور همزمان در سمینارهای مرتبط شرکت خواهند کرد، معترض بود^[۸]. در چنین شرایطی بود که مؤسسه گوته به عنوان یکی از سازمان دهندگان این برنامه، مورد حمله شدید قرار گرفت، و طرف چینی حتی احتمال بسته شدن انستیتو گوته در پکن و هنگ کنگ را مطرح کرد.

به نظر می رسد از سال 1978، تقریباً تمام دانشگاه ها و موسسات عالی آموزشی آلمان با طرف های چینی ارتباط برقرار کرده بودند که تعداد دقیق قراردادهای همکاری بین آنها را فقط می توان تخمین زد. تنها از ایالت فدرال «نوردراین وستفالن» 39 مؤسسه آکادمیک، تماس‌ و همکاری های فشرده ای با طرف ‌های چینی گزارش شده که معمولاً بر اساس توافق‌نامه همکاری ها بوده است. آلمان در سال 1998 هزینه 675 دانشجو را تقبل کرده بود که 414 نفر از آنها به تازگی ثبت نام کرده بودند. افزون بر این، به 332 نفر نیز کمک هزینه پرداخت کرد و 116 کمک هزینه هم توسط سایر نهادها ارائه شد^[۹]. این کشور همچنین اعزام 25 استاد به چین را تامین مالی کرد و تعداد اساتید آلمانی در جمهوری خلق چین به 50 نفر رسید^[۱۰].

یکی از همکاری های دانشگاهی آلمان و چین عبارت است از تأسیس دانشگاه چین-آلمان، که در 18 فوریه 1998 در دانشگاه Tongji در مرکز شهر شانگهای که عمدتا توسط شرکت های آلمانی مانند فولکس واگن، زیمنس و بانک درسدنر تأمین مالی می شود. این دانشگاه یک مدرسه تحصیلات تکمیلی است که در سه حوزه تحصیلی اتوماسیون، اقتصاد و فناوری اطلاعات آموزش می دهد. در اکتبر 2000، مرکز چین و آلمان برای ترویج علم توسط (بنیاد تحقیقات پیشرو آلمان) و بنیاد علوم چین در پکن افتتاح شد. تمرکز این مرکز برآموزش علوم طبیعی و مهندسی است، نه علوم اجتماعی. این مرکز، همکاری بین دانشمندان چینی و آلمانی را تسهیل می کند، اما چنین تسهیلاتی برای سایر سازمان های اروپایی باز وجود ندارد. طرف آلمانی 5 میلیون مارک به تأسیس ساختمان مرکز کمک کرد^[۱۱].

در حال حاضر، 84 استان و شهر آلمان با استان ها و شهرهای چین قرارداد خواهر خواندگی داشته و مستقلا با همکاری هم به فعالیت های فرهنگی و هنری می پردازند. نخستین مؤسسه گوته در چین در سال 1988 به عنوان اولین مرکز فرهنگی خارجی پس از آغاز اصلاحات و درهای باز سیاسی، در پکن راه اندازی شد. در حال حاضر 12 شعبه از این مؤسسه در شهرهای مختلف جین فعالیت دارند. در 35 سال گذشته این مؤسسه فعالیت های گوناگونی در زمینه های آموزش زبان آلمانی، انواع فعالیت های هنری(موسیقی، رقص، تئاتر، فیلم، هنرهای تجسمی، معماری) تکنولوژی، آکادمیک، داشته است.

ساختمان جدید مؤسسه گوته در پکن، پیشتر کارخانه صنایع نطامی بوده که در دهه 50 میلادی آلمان شرقی برای چین ساخته بود. اکنون این ساختمان تغییر کاربری داده و بازسازی شده و با دکوراسیون جدید و مجهز به انواع فناوری نوین فرهنگی و هنری، در اختیار مؤسسه گوته قرار است. مؤسسه کنفوسیوس چین نیز از سال 2005 در آلمان فعالیت خود را در زمینه آموزش زبان جینی و معرفی فرهنگ و هنر چینی آغاز و در حال حاضر بیش از 19 شعبه در دانشگاههای مختلف شهرهای آلمان حضوری فعال دارد.^[۱۲]

نیز نگاه کنید به

سیاست های فرهنگی دولت چین؛ همکاری های فرهنگی چین و انگلیس؛ روابط فرهنگی چین و اتحادیه اروپا؛ همکاری های فرهنگی فرانسه و چین

کتابشناسی

↑ the exhibition catalogue Holzschnitt im Neuen China, ed. by Werner Meissner (Berlin: Gesellschaft fu¨r Versta¨ndigung und Freundschaft mit China, 1976).
↑ Geschichte und Gegenwart der deutsch-chinesischen Kulturbeziehungen,” in Ru¨diger Machetzki (ed.), Deutsch-chinesische Beziehungen. Ein Handbuch (Hamburg: Institut fu¨r Asienkunde, 1982), pp. 21 ff
↑ See the excellent study by Christiane Bu¨chner, Die Arbeit des Goethe-Instituts in der Volksrepublik China, MA Thesis, Free University, Berlin, 1997, p. 35
↑ China aktuell, No. 6 (1989), pp. 423–27
↑ Resolution of the German Bundestag, 15 June 1989, in Auswa¨rtiges Amt (Foreign Ministry) (ed.),Auenpolitik der Bundesrepublik Deutschland: Dokumente von 1949 bis 1994 (Ko¨ln: Verlag Wissenschaft und Politik, 1995), pp. 591–93
↑ Report of the Subcommittee of the German Bundestag for foreign cultural policy 1993, p. 50, and material kindly provided by Hans- Joachim Engler, Berlin
↑ See Werner Meissner, Hongkonger Notizen – ein politisches Tagebuch (Hong Kong Notebook – a Political Diary) (Munich: edition global, 1996), pp 197
↑ Su¨ddeutsche Zeitung, 12 June 1996
↑ Figures taken from Kulturpolitischer Jahresbericht 1998. Land VR China, Hauptstadt Peking. Foreign Ministry, Federal Republic of Germany
↑ Christina Neder, “Deutsch-Chinesische Wissenschafts- und Kulturbeziehungen,” Asien, Nr. 75 (April 2000), p. 140
↑ DFG Press-Info, 16 October 2000. The funding was provided by the Stifterverband fu¨r die Deutsche Wissenschaft, a donor association for German science
↑ سابقی، علی محمد(1392). جامعه و فرهنگ چین. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی.

[1] the exhibition catalogue Holzschnitt im Neuen China, ed. by Werner Meissner (Berlin: Gesellschaft fu¨r Versta¨ndigung und Freundschaft mit China, 1976).

[2] Geschichte und Gegenwart der deutsch-chinesischen Kulturbeziehungen,” in Ru¨diger Machetzki (ed.), Deutsch-chinesische Beziehungen. Ein Handbuch (Hamburg: Institut fu¨r Asienkunde, 1982), pp. 21 ff

[3] See the excellent study by Christiane Bu¨chner, Die Arbeit des Goethe-Instituts in der Volksrepublik China, MA Thesis, Free University, Berlin, 1997, p. 35

[4] China aktuell, No. 6 (1989), pp. 423–27

[5] Resolution of the German Bundestag, 15 June 1989, in Auswa¨rtiges Amt (Foreign Ministry) (ed.),Auenpolitik der Bundesrepublik Deutschland: Dokumente von 1949 bis 1994 (Ko¨ln: Verlag Wissenschaft und Politik, 1995), pp. 591–93

[6] Report of the Subcommittee of the German Bundestag for foreign cultural policy 1993, p. 50, and material kindly provided by Hans- Joachim Engler, Berlin

[7] See Werner Meissner, Hongkonger Notizen – ein politisches Tagebuch (Hong Kong Notebook – a Political Diary) (Munich: edition global, 1996), pp 197

[8] Su¨ddeutsche Zeitung, 12 June 1996

[9] Figures taken from Kulturpolitischer Jahresbericht 1998. Land VR China, Hauptstadt Peking. Foreign Ministry, Federal Republic of Germany

[10] Christina Neder, “Deutsch-Chinesische Wissenschafts- und Kulturbeziehungen,” Asien, Nr. 75 (April 2000), p. 140

[11] DFG Press-Info, 16 October 2000. The funding was provided by the Stifterverband fu¨r die Deutsche Wissenschaft, a donor association for German science

[12] سابقی، علی محمد(1392). جامعه و فرهنگ چین. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]