وضعيت اقتصادی و معيشتی در اردن

اردن کشوری است با منابع طبیعی محدود که در کرانه شرقی رود اردن قرار گرفته است. واحد پول اردن دینار اردن (JOD) است. این کشور در حال حاضر تلاش می‌کند راه‌هایی برای گسترش تامین آب محدود خود بیابد و از طریق همکاری‌های منطقه‌ای از منابع موجود خود استفاده‌ای بهینه ببرد. اردن در تامین قسمت اعظم نیازهای انرژی خود به منابع خارجی وابسته است. در خلال دهه 90، نیاز‌های نفت خام این کشور از وارداتی که از عراق و دیگر کشورهای همسایه می‌رسید، تامین می‌گردید. از اوائل سال 2003، نفت مورد نیاز اردن توسط کشورهای عضو شورای همکاری خلیج تامین گردید. علاوه بر این، خط لوله انتقال گاز عرب از مصر به شهر بندری عقبه واقع در جنوب اردن در سال 2003 تکمیل شد. دولت در نظر دارد این خط انتقال گاز را به شمال و منطقه امان و مناطق ورای آن گسترش دهد.

از سال 2000 صادرات محصولات تولیدی سبک، که عمدتاً شامل منسوجات و پوشاکی است که در مناطق صنعتی استاندارد (QIZ) تولید می‌شود، بدون تعرفه و سهمیه وارد آمریکا می‌شود. این صادرات نیروی پیش برنده رشد اقتصادی این کشور است. در سال 1997 که میزان تجارت دو جانبه‌ این کشور 321 میلیون پوند (395 دلار) بود، سهم صادرات کالای اردن به 6/5 میلیون پوند (9/6 دلار) رسید.

در سال 2002 در حالی که میزان تجارت دو جانبه‌ این کشور به 855 میلیون پوند (5/1 میلیارد دلار) رسید، صادرات کالای آن رقم 538 میلیون پوند (661 میلیون دلار) را نشان داد. رشد مشابهی در صادرات اردن به آمریکا با قرارداد تجارت دو جانبه آزاد آمریکا-اردن (دسامبر 2001) و صادرات اردن به اروپا مشاهده می‌شود. این قرار داد دو جانبه و همچنین صادرات اردن به دیگر کشورهای منطقه نوید‌بخش آن است که اقتصاد اردن از حالت سنتی آن که وابسته به صادرات فسفات و پتاس، پول‌های خارجی و کمک‌های دیگر کشورها بوده است، فاصله گرفته است. این در حالی است که دولت وعده داده است که فناوری اطلاعات (IT) و گردشگری نیز به بخش‌هایی تبدیل خواهند شد که رشد نویدبخشی در آن‌ها به وجود خواهد آمد. منطقه اقتصادی ویژه عقبه که مالیات مختصری به آن تعلق می‌گیرد و مقررات سهل گیرانه‌ای در آن حاکم است، به عنوان چهارچوبی که توسط دولت برای رشد اقتصادی تحت هدایت بخش خصوصی تامین شده، در نظر گرفته می‌شود.

قرارداد تجارت آزاد (FTA) میان اردن و آمریکا که در دسامبر 2001 به اجرا در آمد تا سال 2010 تقریباً تمامی‌ عوارض متعلق به کالا و خدمات را به تدریج حذف خواهد کرد. این قرارداد همچنین زمینه را برای بازار آزاد در زمینه ارتباطات، ساختمانی، مالی، بهداشت، حمل و نقل، خدمات و اعمال سختگیرانه استاندارد‌های بین‌المللی با هدف حمایت از مالکیت معنوی فراهم می‌آورد.

در سال 1996 آمریکا و اردن قرارداد هواپیمایی درون مرزی امضا کردند که زمینه را برای آسمان آزاد میان دو کشور فراهم آورد و معاهده آمریکا-اردن به منظور حمایت و تشویق سرمایه‌گذاری دو جانبه در سال 2003 به اجرا درآمد. اردن از سال 2003 به عضویت سازمان تجارت جهانی در آمده است. پس از به کارگیری FTA، صادرات صنایع نساجی و پوشاک اردن از سال 2000 تا 2005 رشدی معادل 2 درصد داشته است. بنا به اعلام کمیته کار ملی، که یک NGO مستقر در آمریکا است، اردن در زمینه فروش شکلات در بخش صادرات، رشد قابل‌توجهی داشته است.

در طبقه‌بندی بانک جهانی، اردن در ردیف کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین قرار می‌گیرد.سرانه تولید ناخالص ملی اردن برای سال 2003 تقریباً 817/1 دلار (497/1 پوند) بوده و به طور میانگین 5/14% از جمعیت این کشور که از لحاظ اقتصادی فعال محسوب می‌شوند در سال 2003 بیکار بوده اند. سرانه تولید ناخالص ملی اردن در سال 2005 به 200/4 دلار رسیده است. سطح آموزش و ادبیات و میزان رفاه اجتماعی اردن در مقایسه با کشورهایی که دارای درآمدی مشابه هستند، بالا است.

میزان رشد جمعیت اردن در سال‌های اخیر با کاهش مواجه شده و در حال حاضر به 8/2% رسیده است. یکی از مهم‌ترین فاکتورها در ارتباط با تلاش دولت برای بهبود رفاه اجتماعی شهروندان، ثبات اقتصاد کلان این کشور است که از دهه 90 به بعد میسر شده است. با وجود این، میزان بیکاری در این کشور بالا است. رقم رسمی‌اعلام شده برای بیکاری در اردن 5/12% رقم غیر‌رسمی‌ آن حدود 30% است. میزان تورم قیمت‌ها پایین است و در سال 2003 به 2/3% رسید. گردش پول نیز در اردن ثابت بوده و نرخ ارز آن از سال 1995 با دلار آمریکا تعیین می‌شود. هرچند دولت اردن در حدود اصلاح اقتصادی و افزایش میزان تجارت این کشور است اما اقتصاد اردن کماکان در برابر شوک‌های خارجی و ناآرامی‌های منطقه‌ای آسیب‌پذیر است.

فقر در اردن

بر اساس آمار منتشر شده در سال 2008 خط فقر در اردن 57JD از هر شخص در ماه و 5/7 مردم بود. طبق این آمار که بر اساس درصد مشخصی برای مصرف گالری و تامین احتیاجات اساسی هر فرد محاسبه شده است، هر فرد که درآمدی کمتر از 3,876 JD در سال یا 323 JD در ماه داشته باشد فقیر در نظر گرفته می‌شود.

بر اساس این آمار خط فقر در سال 2008، 13/3 درصد از مردم اردن در زیر خط فقر قرار می‌گیرند. علیرغم اینکه سال خوبی برای اقتصاد اردن به شمار می‌رود اما هیچ تاثیری در فقر مردم نداشته است. نتیجه‌‌ی تعجب‌برانگیز دیگر این است که بر خلاف پیشرفت اقتصادی تعداد بیکاران افزایش یافته است و این یعنی رشد اقتصادی بر تعداد بیکاران نتیجه عکس داشته است و با بهتر شدن وضع اقتصادی آمار بیکاران نیز افزایش می‌یابد. در همان سال مسئولین 718 میلیون JD کمک خارجی دریافت کردند با این حال ارقام بیشتر لازم بود که تمام افراد زیر خط فقر خارج شوند. البته بسیار تعجب‌برانگیز بود که بسیاری از این کمک نیز در جهت کاهش فقر خرج نشد.

در ادامه‌ این مطلب به میزان بیکاری در اردن و آمار و ارقام مربوطه پرداخته می‌شود.

میزان بیکاری در اردن

بر اساس گزارش‌های سالیانه اداره آمار عمومی‌ کشور اردن، میزان بیکاری در سال 2010 میلادی در این کشور نسبت به سال 2009 میلادی با کاهشی جزئی همراه بوده و از 12.9% به 12.5% رسیده است. اما با این وجود معضل بیکاری همچنان یکی از مشکلات اساسی در جامعه اردن است که اقشار مختلف از آن رنج می‌برند. بیکاری در اردن تنها به یک استان یا یک منطقه خاص در این کشور محدود نمی‌شود، بلکه‌ این معضل در بیشتر استان‌های اردن دیده می‌شود که از جمله می‌توان "معان"، "الکرک"، "مادبا" و "العقبه" را نام برد که در بین استان‌های اردن با بیشترین میزان بیکاری و مشکلات ساختاری در بازار کار خود رو به رو هستند. در یکی از آخرین گزارش‌های سازمان جهانی کار که در سال 2010 منتشر شده است، میزان بیکاری در اردن در مقایسه با میانگین جهانی رقم بالایی را نشان می‌دهد که به طور مثال می‌توان سال‌های 2008 و 2009 را نام برد که میزان بیکاری در اردن 6.1% و 6.6% از میانگین جهانی بالاتر بود. وجود چنین آمارهایی خود بیانگر مشکلات زیادی است که در بازار کار اردن دیده می‌شود. در شکل زیر میزان بیکاری عمومی‌ بر اساس جنسیت افراد در دو سال 2009 و 2010 در کشور اردن دیده می‌شود:

میزان بیکاری در اردن بر اساس رده‌های سنی

طبق آمارهای رسمی‌ در کشور اردن که اداره آمار عمومی‌ این کشور به صورت سالانه منتشر می‌کند، میزان بیکاری جوانان اردنی که سن آن‌ها بین 15 تا 24 سال است در بین مردان 23.8% و در بین زنان به 47.1% می‌رسد و میانگین بیکاری برای هر دو جنس در این رده سنی در سال 2010 به 47.1% رسیده است. در مقابل، میزان بیکاری در میان رده سنی 25 سال به بالا در بین مردان به 6.6% و در بین زنان به 14.6% می‌رسد. نتایج به دست آمده بیانگر این است که میزان بیکاری جوانان در رده سنی 15 تا 24 سال در مقایسه با رده سنی 25 سال به بالا رقم بالایی را نشان می‌دهد. میانگین بیکاری در رده سنی 15 تا 24 سال، 50.1% است که بالاترین میزان بیکاری در بین رده‌های سنی در کشور اردن است که نسبت آن در بین مردان 51% و در زنان به 48.1% می‌رسد. بر اساس آمارهای موجود در اردن کمترین میزان بیکاری در این کشور رده سنی 40 سال و بالاتر است که‌ این میزان در سال 2009 به 11.6% و در سال 2010 به 10.7% می‌رسد. در شکل زیر میزان بیکاری در بین جوانان 15 تا 24 ساله و افراد 25 سال به بالا دیده می‌شود:

بیکاری بر اساس سطح تحصیلی افراد در اردن

طبق آمارهای منتشر شده از اداره آمار عمومی‌ اردن در سال 2010، بالاترین میزان بیکاری بر اساس سطح تحصیلی در این کشور متعلق به افرادی است که مدرک کارشناسی و بالاتر از آن دارند و میانگین بیکاری در بین مردان و زنان تحصیلکرده در اردن در سال 2010 به 10.9% و در زنان به 24.9% رسیده است و میزان بیکاری دارندگان مدرک تحصیلی کارشناسی و بالاتر، از میزان کل بیکاری به 34.1% می‌رسد. میزان بیکاری مردان دارای مدرک کارشناسی و بالاتر از آن در سال 2010 از میزان کل بیکاری به 21.2% می‌رسد و این در حالی است که سال 2009 این رقم 19% بوده است. شایان ذکر است که میزان بیکاری زنان دارای مدرک کارشناسی و بالاتر از آن در سال 2010 به 61.5% از میزان کل بیکاری می‌رسد، در حالی که‌ این میانگین در سال 2009، 53.8 بوده است. همچنین میانگین بیکاری در بین دارندگان مدرک دبیرستان و پایین‌تر در بین دو جنس (زنان و مردان) در سال 2010 به 11.5% می‌رسد، در حالی که در سال 2009، 11.9% بوده است. میزان بیکاری در بین مردان دارای مدرک دبیرستان و پایین‌تر در سال 2010، 11.3% بوده، اما در بین زنان عدد 14.7% در سال 2010 دیده می‌شود. در دو شکل زیر میزان بیکاری افراد 15 سال به بالا بر اساس سطح تحصیلی و جنسیت در سال 2010 و توزیع بیکاران بر اساس سطح تحصیلی و جنسیت در سال 2010 دیده می‌شود:

میزان بیکاری بر اساس شهرنشینی و روستا نشینی

طبق آمار‌های منتشر شده توسط اداره آمار اردن در سال 2010، میزان بیکاری در شهرهای اردن در بین مردان به 10.2% و در بین زنان به 21.1% می‌رسد. این در حالی است که‌این میزان در سال 2009 رقم 10.1% و 23.3% را نشان می‌دهد.

همچنین در سال 2010 میزان بیکاری در روستاهای اردن در بین مردان 11.5% و در بین زنان 28.1% برآورده شده است، در حالی که در سال 2009 این میزان 11.7% و 28.1% بوده است و همچنین در سال 2010 نسبت مردان بیکار در شهرهای اردن از کل بیکاری 81.3% و در بین زنان روستا نشین به 19.2% از کل بیکاری رسیده است. در شکل زیر میزان بیکاری بر اساس شهر و روستا و جنسیت افراد در سال 2010 دیده می‌شود:

بیکاری بر اساس استان‌های مختلف اردن

در شکل زیر افزایش میزان بیکاری در سال 2010 در مقایسه با سال 2009 در برخی استان‌های اردن مانند پایتخت (امان)، المفرق و العقبه دیده می‌شود. بالاترین میزان بیکاری در سال 2010 متعلق به استان‌های معان، الکرک، العقبه و مادبا بوده است. استان معان بالاترین میزان بیکاری را در سال‌های 2009 و 2010 به نام خود ثبت کرده است که میزان آن به 17.7% و 15.7% می‌رسد و این نشان‌دهنده پایین بودن سطح سرمایه‌گذاری‌ها، پروژه‌های عمرانی و ایجاد فرصت‌های شغلی در این استان بوده است. اما با این وجود آمارهای موجود از کاهش میزان بیکاری در سال 2010 در برخی از استان‌ها مانند الطفیله (2.3%)، معان (2%)، عجلون (1.5%)، اربد (1.7%)، البقا (1.1%)، الکرک (0.9%)، مادبا (0.8%)، و الزرقا (0.4%) در مقایسه با سال 2009 سخن می‌گوید.

میزان بیکاری زنان و مردان اردن بر اساس استان ها

میزان بیکاری مردان اردنی بر اساس استان‌های مختلف اردن:

با مقایسه بین میزان بیکاری مردان در استان‌های مختلف اردن، این نتیجه را می‌توان گرفت که استان "مادبا" با بالاترین میزان بیکاری در سال 2010 با رقمی‌در حدود 13% رو به رو بوده است و بعد از آن استان‌های "معان" و "العقبه" جای می‌گیرند، که میزان بیکاری مردان در این استان‌ها به 12.9% و 12.7% می‌رسد، در مقایسه با سال 2009 که 14.1% و 10.4% بوده است. همچنین پایین‌ترین میزان بیکاری مردان اردنی در سال 2010 در استان "اربد" و با رقمی‌در حدود 9.4% بوده است، در مقایسه با سال 2009 که 10.7% بوده با کاهش رو به رو شده است. بعد از این استان، پایتخت یعنی امان قرار دارد که در سال 2010، عدد 9.8% و در سال 2009، 9.4% را نشان می‌دهد.

میزان بیکاری زنان اردن بر اساس استان های مختلف:

مقایسه میزان بیکاری زنان بر اساس استان های اردن، استان عجلون با بالاترین میزان بیکاری زنان در سال 2010 یعنی 32.2% مواجخ بوده است و این رقم در سال 2009، 33.1% ثبت شده است. پس از استان عجلون، استان جرش قرار دارد که میزان بیکاری زنان در سال 2010 در این استان 27% بوده است و در سال 2009 رقم 30.8% به چشم می خورد. در بین استان های اردن، پایین ترین میزان بیکاری زنان در سال 2010 متعلق به استان امان (پایتخت) با 19.2% بوده است و این رقم در سال 2009، 19% ثبت شده است. در شکل زیر میزان بیکاری زنان بر اساس استان های اردن در سال های 2009 و 2010 دیده می شود:

و در شکل زیر میزان بیکاری مردان و زنان بر اساس استان ها در سال 2010 دیده می شود:

تعداد نیروی کار در اردن

آمارهای اداره آمار عمومی‌ کشور اردن سال 2010 حاکی از آن است که تعداد افراد در سن کار 15 سال و بالاتر از 15 سال در این کشور به 3578334 نفر می‌رسد که در این میان 50.7% از آن‌ها را مردان و 49.3% از آن‌ها را تشکیل می‌دهند و همچنین تعداد افراد فعال اقتصادی در سن 15 سال و بیشتر به 1412134 نفر می‌رسد که 39.5% از کل افراد اردنی در سن کار را تشکیل می‌دهند. تعداد مردان فعال اقتصادی 1152853 نفر یا 81.6% از کل فعالین اقتصادی هستند و تعداد زنان فعال اقتصادی 259182 نفر یا 18.4% از کل فعالین اقتصادی هستند.

آمارهای سال 2010 بیانگر این است که تعداد شاغلان در کشور اردن بالغ بر 1235948 نفر یا 87.5% از کل فعالان اقتصادی است و تعداد مردان شاغل 1033015 نفر و تعداد زنان شاغل در اردن 202933 نفر می‌باشد. تعداد بیکاران در کشور اردن رقمی‌ در حدود 176186 نفر یا 12.5% از کل فعالان اقتصادی را تشکیل می‌دهند.

در شکل زیر میزان نیروی کار اردنی 15 سال و بیشتر از 15 سال در سال 2010 بر اساس جنسیت افراد دیده می‌شود:

این آمار و ارقام که در شهرهای مختلف و با توجه به سال‌های مشخص انتشار یافته‌اند، به تنهایی گویای بسیاری از مسائل اقتصادی موجود در اردن هستند.

نیز نگاه کنید به

وضعیت اقتصادی و معیشتی در افغانستان؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در ژاپن؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در روسیه؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در تونس؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در لبنان؛ وضعیت اقتصادی و معیشت مردم چین؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در سنگال؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در فرانسه؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در آرژانتین؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در مالی؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در سودان؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در ساحل عاج؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در زیمبابوه؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در اوکراین؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در اسپانیا؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در اتیوپی؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در سیرالئون؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در قطر؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در تایلند؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در گرجستان؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در قزاقستان؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در سریلانکا؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در تاجیکستان؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در بنگلادش