ادبیات معاصر تایلند

«در آغاز سدهٔ بیستم، ترجمهٔ آثار پرفروش نویسندگان غربی مانند ماری کورل (Marie Corelli)، ویلیام لخوس (William Lequeux)، چارلز گاروایس (Charles Garavice)، ریدر هاگارد (Rider Haggard)، ساکس رومرا (Sax Rohmer)، آنتونی هوپ (Anthony Hope) و آرتورکوتان دویل (Arthur Cotan Doyle)، کم‌کم وارد بازار شد؛ اما تا میانهٔ دههٔ ۱۹۲۰، داستان‌های اصیل تایلندی که نخست به‌صورت پاورقی در روزنامه‌ها و مجلات کشور چاپ می‌شد، به شکل کتاب درآمد و بسیار پر طرفدار شد. بیشتر این داستان‌ها، قصه‌های عشقی بودند که موضوع اکثر آن‌ها عشق دختری فقیر به پسری پولدار (یا برعکس) بود و داستان پس از گذر از سلسله ماجراهای گوناگون، به سرانجام خوبی می‌رسید.

در سال‌های پایانی دههٔ ۱۹۲۰م، دوره‌ای طلایی آغاز شد که در آن، نویسندگان تایلندی برای نخستین بار به نقد موضوعات اجتماعی پرداختند و به مسائلی چون چندهمسری، روسپی‌گری، نابرابری‌های اجتماعی و جامعه طبقاتی توجه جدی شد.

آثاری چون سیرک زندگی (Lakhon Haeg Chiwit) از آکادام کونگ را پیپات (Akatdamkoeng Raphiphat) در ۱۹۲۹م، نبرد زندگی (Songkhram Chiwit) در ۱۹۳۲م و «آن سوی نقاشی و چند داستان دیگر» (Khang Lang Phap) از سیبورافا (Siburapha)(با نام مستعار کولاپ سای پرادیت)(Kulap Saipradit) روسپی (Ying Khon Chua) در ۱۹۳۷م از ک.سوان کانانگ (K. Suang Khanang) با نام مستعار کانها کینگ سیری (Kanha Khiengsiri) و کتاب اشراف (Phudi) اثر دوک مای سوت (Dokmai Sot)(با نام مستعار بوپا کونچون)(Buppha Kunchon)، از آثار کلاسیک ادبیات تایلند شمرده می‌شود.

معروف‌ترین این آثار، داستان «آن سوی نقاشی» است که تا آغاز سدهٔ بیست و یکم، چهل بار تجدید چاپ و به زبان‌های چینی و ژاپنی هم ترجمه شده است و از روی آن دو فیلم سینمایی ساخته‌اند. داستان دربارهٔ عشقی پرشور میان دانشجوی تایلندی رشتهٔ مالیه در ژاپن و زن اشرافی تایلندی است که متأهل و بزرگ‌تر از اوست. این داستان با بسیاری از داستان‌های این دوره، به‌سبب بیان صادقانهٔ احساسات انسانی، تفاوت اساسی دارد. بیش از ده سال پس از نخستین چاپ این کتاب، یکی از منتقدان، در مقاله‌ای شخصیت‌های این داستان را نماد افول سنت اشرافی کهن و سربرآوردن طبقهٔ جدید سرمایه‌دار کُمپرادور، در تایلند معرفی کرده است.

در اواخر دههٔ ۱۹۴۰م، بسیاری از نویسندگان تایلندی که شیفتهٔ رئالیسم سوسیالیستی شده بودند، برای مدت کوتاهی به نوشتن رمان‌های بلند و داستان‌های کوتاه پرداختند که محور آن‌ها بر بی‌عدالتی اجتماعی دور می‌زد.

بیشتر این نویسندگان در سال‌های تاریک دههٔ ۱۹۵۰م و ۱۹۶۰م که آزادی بیان به شدت محدود شده بود، به خاموشی گرائیدند. در سال‌های بعد فقط داستان‌های واقع‌گریز و خیالی که «ادبیات آب راکد» خوانده می‌شود، دوام آوردند. اما یکی از نویسندگانی که در این دوره راه دیگری برگزید، «لائو کام هوم» (Lao Khamhom) (با نام مستعار کام سینگ سریناک)(Khamsing Srinawk) بود که داستان‌های موشکافانهٔ او دربارهٔ آداب و رسوم تایلند برای نخستین بار در ۱۹۵۹ م، در مجموعه‌ای با عنوان فابوکان (Fabokan)(سیاست‌مدار و داستان‌های دیگر) منتشر شد. داستان او پرمایه‌تر از آن چیزی است که در نگاه اول به نظر می‌رسد. آثار او کوتاه بودند و بهترین آن‌ها را هم در اواخر دههٔ ۱۹۵۰م تا اوایل دههٔ ۱۹۷۰م نوشت، «لائو کام هوم» در جهان نویسندگی گل کرد، آن‌چنان‌که در ۱۹۹۲ م به دریافت عنوان «هنرمند ملی تایلند» نایل شد.

در اواخر دههٔ ۱۹۶۰م نسل تازه‌ای از نویسندگان، بار دیگر به واقع‌گرایی سوسیالیستی روی آوردند که این مرحله «ادبیات برای زندگی» نامیده شد و فضای روشن‌فکری حاصل از آن به سرنگونی دولت نظامی تایلند، در ۱۹۷۳م انجامید. چنین ادبیاتی با ساده‌کردن مسائل نمی‌توانست رواج چندانی پیدا کند، از این رو با کودتای نظامی و ضد انقلابی ۱۹۷۶م، سرکوب شد. این حرکت، بسیاری از نویسندگان، روشن‌فکران و دانشجویان را به حزب کمونیست تایلند کشاند و ترس از بروز دورهٔ تاریک دیگری، سراسر کشور را فراگرفت؛ اما با روی کارآمدن نظامیان لیبرال‌تر، امیدهای تازه‌ای پدید آمد.

در ۱۹۷۷ م سوچارت ساواتسی (Suchart Sawatsi) نشریه‌ای سنت‌شکن به‌نام «جهان کتاب» (Khamsing Srinawk) به‌راه انداخت که تا ۱۹۸۳ م دوام آورد. این نشریه با مقالات برگزیده در زمینه‌های مصاحبه، بررسی کتاب، داستان‌های کوتاه و شعر، در تایلند و ادبیات جهانی، توجه همهٔ دست‌اندرکاران ادبی و اجتماعی را به خود جلب کرد. پس از پایان کار این نشریه، سوچارت به نقش خود در ادبیات تایلند ادامه داد و به چاپ داستان‌های کوتاه در فصل‌نامه‌ای به‌نام «حلقهٔ گل» (Fabokan) که از ۱۹۹۰م تا ۲۰۰۰م منتشر می‌شد، پرداخت؛ وی دست‌اندرکار برگزاری جوایز سالانه و پژوهش در زمینه تاریخ ادبی تایلند در سال‌های آغاز سده بیستم شد.

تحولات اجتماعی و اقتصادی سریعی که در میانهٔ دههٔ ۱۹۸۰م در جامعهٔ تایلند پیش آمد، برای نویسندگان این سرزمین الهام‌بخش شد؛ در همان حال برقراری جایزه‌های ادبی، تشویق و تمجید از نویسندگان و توجه دائمی رسانه‌های گروهی در این زمینه، نقش مهمی در ایجاد محیط ادبی پرشور در تایلند بازی کرد.

از میان نویسندگان این دوره باید از «چارت کورب جیتی»(Chart Korb Jitti) نام برد که از نظر هنری و مالی موفق‌ترین آن‌ها بود. داستان کوتاه او با عنوان پایان راه (Chon Trork) که در ۱۹۸۰م نوشت و ساختاری ماهرانه داشت، سقوط اقتصادی و اخلاقی افراد خانواده‌ای از طبقهٔ کارگر را نشان می‌داد که با وجود کار طاقت‌فرسا نمی‌توانند با مزد روزانهٔ بسیار کم در برابر فشار بی‌امان مخارج زندگی روزمره، تاب بیاورند. برعکسِ نویسندگان مکتب «ادبیات برای زندگی»، چارت کورب جیتی خوانندگان را وا می‌داشت که خود از داستان نتیجه‌گیری کنند، نه این‌که بخش خاصی از جامعه را متهم کند.

همین دیدگاه ناامیدکننده در داستان دیگر او با عنوان قضاوت (Kham Phiphaksa) که در ۱۹۸۲م نوشت و برنده جایزهٔ شد، به‌چشم می‌خورد. داستان دربارهٔ سرایدار خوش‌نیت مدرسه‌ای در روستا است که بر اثر تزویر جامعه به آدمی رانده شده تبدیل می‌شود. «چارت کورب جیتی» با درآمد انتشار آثار خود به آن‌چنان تمکن مالی رسید که برای بیشتر نویسندگان تایلند رویایی بیش نبود. او به‌دلیل جدیتی که برای حضور ادبی در صحنهٔ جهانی داشت و نیز برای تامین معاش خود، ترجمهٔ انگلیسی آثار خود را نیز چاپ کرد».

باید افزود که نویسندگان تایلندی در سدهٔ بیستم به جای ورود به بازار ادبیات بورژوایی، بیشتر به نگاشتن داستان‌های کوتاه و سبک روی آوردند. رفته‌رفته برخی از نویسندگان به تولید آثار جدی‌تری پرداختند؛ از میان آن‌ها می‌توان به کوکریج پراموج، کولاپ سای پرادیت (Kulap Saipradit) (با نام مستعار سیبورافا)(Siborapha) و بوتان (Botan) اشاره کرد که بعضی از آثار آن‌ها به انگلیسی نیز ترجمه شده است. دو نویسندهٔ تایلندی که آثار آن‌ها برمحور نقد اجتماعی قرار دارد، عبارتند از: «خام سینگ سریناک» (Kham Sing Srinawk) و «پیرا سودام» (Pira Sudham) که به زبان انگلیسی می‌نویسند.

نیز نگاه کنید به

ادبیات معاصر ژاپن؛ ادبیات معاصر کانادا؛ ادبیات معاصر چین؛ ادبیات معاصر سنگال؛ ادبیات قرن بیستم فرانسه؛ ادبیات معاصر زیمبابوه؛ ادبیات معاصر اردن؛ ادبیات معاصر سیرالئون؛ ادبیات معاصر قطر.