تاریخ شورش قبایل تا مبارزات استقلال‌طلبانه در سیرالئون

از شورش قبایل تا مبارزات استقلال‌طلبانه

رئیس قبیله تمنه چیف بایبوره(1397). برگرفته از سایتswitsalone، قابل بازیابی ازhttps://www.switsalone.com/31061_sierra-leone-grave-of-bai-bureh-famed-anti-british-tax-warrior-is-now-a-national-heritage-site/

کاهش قابل ملاحظه قدرت روسای قبایل سیرالئون با واکنش خشمگینانه برخی از روسای قبایل مواجه شد که مهم‌ترین آن شورش رئیس قبیله تمنه موسوم به «بایبوره» (Bai bureh) در سال 1898 میلادی بود.

چیف بایبوره نزدیک به یک سال با انگلیسی‌ها جنگید و در نهایت شکست خورده و دستگیر شد[i]. مدت کوتاهی پس از آن نیز در سال 1899 میلادی «چیف نیاگوا» (Chief Nyagua) رئیس قبیله منده سر به شورش برداشت که این قیام توسط ارتش بریتانیا به سختی سرکوب شد. این دو قیام به قیام‌های مالیات معروف شده‌اند. رهبران شورشی هر دو قبیله پس از سرکوب این قیام‌ها به غنا تبعید گشته و بسیاری از شورشیان نیز اعدام شدند.

شورش‌های مالیات پاسخی مستقیم به وضع مالیات‌های سنگین سالیانه از سوی دولت انگلستان بر تمامی خانه‌های کشور بود.شورشیان که عمدتا از اعضا قبایل تمنه و منده بودند با حمله و غارت مراکز تجاری، قتل نیروهای انگلیسی و هیأت‌های میسیونری و تمام افرادی که مشکوک به ارتباط با انگلستان بودند یک چند محیط ناامنی را برای کارگزاران انگلیسی فراهم آوردند.

بعد از سرکوب خشونت بار قیام‌های موسوم به مالیات کلبه(Hut Tax)، مقاومت نظامی قابل ملاحظه‌ای در دهه‌های 1900 تا 1930علیه استعمار انگلستان صورت نگرفت. در طی این دوره مخالفت‌ها بیشتر حالت سیاسی داشت و کریول‌ها که جایگاه بالایی در بین قبایل سیرالئون داشتند و برخی از آنها دارای تحصیلات عالیه بودند در راس گروه‌های سیاسی قرار گرفتند.

در سال 1924 میلادی قانون اساسی جدید سیرالئون تدوین شد و چهره‌های مشهور سیاسی کریول در قالب حزب «کنگره ملی بریتانیای غرب آفریقا (شاخه سیرالئون)» (National Congress of British West Africa) و حزب «لیگ جوانان غرب آفریقا» (West African Youth League) به اقدامات آزادی‌خواهانه خود ادامه دادند. سیرالئون در ابتدای دهه 1930شاهد یکی از بزرگ‌ترین قیام مردمی پس از شورش مالیات به رهبری «حیدرا کونترو فیلی» (Haidara Contro Filli) بود. حیدرا که از علمای گینه‌ای الاصل ساکن سیرالئون بود مخالف سرسخت سلطه انگلستان بر سیرالئون بود و آنها را کافر و دشمن اسلام می‌دانست و صراحتا قانون مالیات وضع شده بر خانه‌های محقر و کلبه‌های مردم این کشور را غیر قانونی و مثال بارز ظلم و ستم کفار انگلیسی بر مسلمانان خواند. المامی حیدرا در سال 1931 با شعار اسلام رسما به جنگی تمام عیار علیه انگلیسی‌ها برخاست و طی جنگی سخت با لشکر اعزامی از سوی فرماندار کل انگلستان به‌قتل رسید.

قیام المامی حیدرا هرچند در محدوده کوچکی در شمال سیرالئون (در مجاورت مرز این کشور با گینه کوناکری) روی داد ولی تأثیر زیادی بر مردم این کشور و به‌ویژه مسلمانان برجای نهاد. در دهه‌های 1930 تا 1950 میلادی مبارزات آزادی‌خواهانه مردم سیرالئون بیشتر حالت سیاسی به‌خود گرفت. با این حال در حدود 17 هزار نفر از جوانان سیرالئونی در سال‌های 1939 تا 1945 در قالب ارتش سلطنتی بریتانیا در جنگ جهانی دوم شرکت کردند و بسیاری از آنها طی نبردهای انگلستان با ارتش آلمان کشته شده و هیچ گاه به میهن خود بازنگشتند. طی این دو دهه عموم مردم از روسای قبایلی که به آلت دست انگلستان تبدیل شده و به نیابت از آنان از مردم مالیات اخذ می‌کردند - و افراد قبیله خود را به عنوان نیروی کار رایگان در اختیار حکمرآنان انگلیسی قرار می‌دادند - نفرت داشتند و چند بار تنفر خود را در قالب شورش‌هایی علیه روسای این قبایل دست نشانده جلوه گر ساختند. شاخص‌ترین این شورش‌ها، قیام سال‌های 1955-1956 میلادی بود که توسط ارتش انگلستان بی‌رحمانه سرکوب شد و بسیاری از کشاورزان شورشی قتل عام گردیدند.  

پاورقی

[i] - چیف بایبوره رهبر مسلمان قبیله تمنه در سال 1840 میلادی در روستایی در مجاورت بندر لوكو در شمال سیرالئون بدنیا آمد. وی پس از فراگیری فنون جنگی و نائل آمدن به مقام ریاست قبیله تمنه درصدد تاسیس دولتی اسلامی در شمال سیرالئون برآمد و به‌عنوان چیف بزرگ شمال سیرالئون برگزیده شد. بایبوره در جنگ‌های خود با انگلستان افسانه شكست ناپذیری ارتش بریتانیا راده مشكست و اوج هنرنمائی خود را در جنگ‌های پارتیزانی علیه نظامیان انگلستان به نمایش گذاشت. بایبوره امروزه به‌عنوان یكی از قهرمانان بزرگ ملی سیرالئون درنظر گرفته می‌شود و مجسمه بزرگی از وی در میدان اصلی فریتاون نصب شده است.