سازمان های اسلامی روسیه
مهمترین سازمانهای اسلامی عبارتند از:
الف ـ اداره مركزی دینی مسلمانان روسیه و كشورهای اروپایی مشتری المنافع این اداره بر اساس فرمان ملكه روسیه یكاترینای دوم در سال 1789 به عنوان اجتماع دینی محمدی اونبورگ تشكیل شد. در سال 1992 اداره مركز دینی مسلمانان روسیه و كشورهای مشتری المنافع اروپایی بر اساس تصویب نامه چهارمین كنگره مسلمانان روسیه و كشورهای مشتریالمنافع اروپایی تأسیس گردید. نشانی اداره مفتی: باشقیرستان، شهر اوفا خیابان توقای 50. مراكز نسبتا بزرگ مربوط به این اداره دینی در شهرهای سن پطرزبورگ، روستوف، اولیانوفسی، قازان، یكاترین بورگ، زلنودولسی، آستراخان، چلیابیسی، پرم، صلاوات، ایژیوسی، سامارا، نیژنی وارتوفسی و اورنبورگ وجود دارند. هیأترئیسه، رهبری اداره دینی را بر عهده دارد. مفتی اداره دینی طلعت تاج الدین و معاون وی مفتی استان روستوف جعفر حضرت بیكمائف میباشد. رستم ولیاف نماینده دایمی اداره دینی در مسكو است.
ب ـ اداره دینی مسلمانان جمهوری تاتارستان در جمهوریهای تاتارستان و باشقیروستان به طور جداگانه و تحت نظر اداره دینی فوق، دو اداره دینی مستقلمسلمانان تشكیل شده است. مفتی اداره دینی مذكور حضرت عثمان اسحاقوف است.
ج ـ اداره دینی مسلمانان جمهوری باشقیرستان مفتی: حضرت نور محمد نعمت اولین.
د ـ اداره دینی مسلمانان منطقه اروپای مركزی، مفتیات مسكو این اداره در تاریخ 23 فوریه 1994 در دادگستری فدراسیون روسیه ثبت نام شده و شامل 67 مسجد و جماعت دینی ازجمله اداره دینی شهر نیژنی نوگورود میباشد. تعداد متدینین منطقه سه میلیون نفر و مساجد و جوامع دینی این اداره درشهرهای مسكو، یگوروفسی، نوگینسی، پودولسی، زونیگورود، دوبنا، تولا، ایوانوف، ولادیمیر، نیژنی نوگورود، دزیرژینسی،یاروسلاول، تور، كاستروما، كالنینگراد و سوچی واقع گردیدهاند. مسؤولیت این اداره دینی را مفتی راویل عین الدین بر عهده دارد. نشانی: 129090، شهر مسكو، كوچه ویپولزوف7. معاونین این اداره دینی عمر ادریسوف و دامیر گیزاتولین هستند. اداره دینی از لحاظ ساختار شامل بخشهای بینالمللی، علوم و روابط با سازمانهای اجتماعی، روابط با سازمانهای دینی وادارات دولتی، خدمات حقوقی، اتحادیه زنان مسلمان، مركز اسلامی شهر مسكو و استان همنام و صندوق مساعدت به علمایاسلامشناس میباشد.
ه ـ مؤسسات آموزشی دینی مربوط به اداره دینی مسلمانان منطقه اروپایی مركزی: مدرسه دینی مسجد جامع مسكو: رئیس این مدرسه دینی جعفر حاجی فیض رحمانوف است. كالج عالی دینی اسلامی مسكو: رئیس كالج مراد مرتضین است.
و ـ مدرسه ایمان: معاون رئیس مدرسه محمود عیوب است.
ز ـ اداره دینی مسلمانان منطقه اروپای مركزی دارای نشریه و هفته نامه اسلام منبری میباشد. سردبیر این روزنامه، پروفسور طالب سعید بایف میباشد. در كنار مسجد جامع، فروشگاه گوشت با ذبح اسلامی و بخش خدمات سنتی فعالیت میكند. اداره دینی ارتباط مستقیم و دایمی با كلیسای مسیحی ارتدوكس روسیه، كنگره انجمنهای دینی یهودیان روسیه، كنیسهسرودهای دینی مسكو، اداره دینی بدائی و اتحادیههای دینی دیگر دارد. نمایندگان اداره مفتیات مسكو در همكاری با گروههای مختلف كاری، دومای كشوری به طوردائمی در راستای قانونگزاری فعالیت میكنند و با كمیسیونهای دولتی همكاری دارند. بخش ناگسستنی فعالیت اداره دینی، مشاركت در اقدامات حفظ صلح و روشنگری و آموزش است. در تركیب مفتیات مسكو، اداره خیریه نیز فعالیت دارد. مسؤولیت این اداره خیریه را خانمی به نام یاحسیرا بدرالدیناوا بر عهده دارد.
ح ـ مركز عالی هماهنگی ادارات دینی مسلمانان روسیه مركز عالی هماهنگی ادارههای دینی مسلمانان روسیه در سال 1992 به منظور هماهنگ سازی فعالیت ادارات منطقهای وجمهوریهای مسلمان، مراكز و سازمانهای دیگر اسلامی تأسیس گردید. این سازمان در حال حاضر ادارات دینی باشقیروستان، پوولژه، چوواشیا، كومی، قبردا و بالكار، كاراپایف و چركس، استاوروپول، اینگوشستان، كریمه و كشورهای كرانه بالتیی، آستیای شمالی، آلانیا، آدیگی، استان كرانسویارسی، بلورسی، استان اولیانوفسكی و اونبورگ را با هم هماهنگ و متحد میسازد. مركز عالی هماهنگی ادارههای دینی مسلمانان روسیه در 22 فوریه 1994 توسط وزارت دادگستری فدراسیون روسیه بهطور رسمی ثبت گردید. نام مقام رهبری مركز عالی هماهنگی ادارات دینی مسلمان روسیه شورای عالی هماهنگسازی است كه 15نفر عضو دارد. نفیق الله عشیروف به عنوان رئیس و عبدوالواحد نیازوفـ كه مدیر كل مركز فرهنگی اسلامی نیز هستـ سمت معاونكمیته اجرایی این شورا را بر عهده دارند.
ط ـ اتحادیه مساجد و مسجد تاریخی انجمن بیت الله اتحادیه مساجد، سازمانی مستقل و شامل مساجدی در مسكو، اورنبورگ و استان اولیانوفسی است. این اتحادیه درراستای امور دینی، آموزشی و روشنگری فعالیت میكند. شیخ محمود حضرت ولیتوف رئیس اتحادیه مذكور است.
در ساختار اداره دینی مسلمانان بخش اروپایی روسیه، بخشهای مختلفی از جمله بخش بین المللی، علوم و روابط با سازمانهای اجتماعی، روابط با سازمانهای مذهبی مناطق و ارگانهای دولتی فدراسیون روسیه، اداره حقوقی مفتیات مسکو، انجمن بانوان مسلمان، مرکز اسلامی مسکو و استان مسکو، و بنیاد کمک به دانشمندان اسلام شناس وجود دارد. اداره امور خیریه نیز با نظارت اداره دینی مسلمانان بخش اروپایی روسیه دایر است. مراکز اموزشی دینی اداره مذکور شامل مدرسه و مسجد جامع مسکو، کالج عالی اسلامی مسکو و مدرسه «ایمان» است. نشریه رسمی این اداره روزنامه اسلام منبره «منبر اسلام» نام دارد. نشریات دیگری از جمله: روزنامه یانا سوز (حرف تازه)، اخبار اسلامی (با پیوست ماهانه نور اسلام)، راه اسلام، اسلام و اجتماع، روزنامه اسلامی و غیره نیز منتشر می شوند. بعلاوه پایگاههای اینترنتی ویژه بی شماری نیز به زبان روسی در همین زمینه مشغول فعالیت هستند. فروشگاههای ویژه، رستورانها، مراکز مشاوره بانوان، بیمارستانها، آرایشگاهها، آژانسهای ویژه جذب پرسنلی و بنگاههای امور برگزاری آیین و مراسم جشن و سوگواری، دفاتر وکلا، بنیادهای خیریه و آموزشی، نشریات، چاپخانهها و سازمانهای حقوقی ویژه مسلمانان نیز در حال تاسیس هستند[۱][۲].