سوغات هنری روسیه

از دانشنامه ملل
عروسک های ماتروشکا

ماتریوشکا نماد روسیه است. به ندرت می توان نماد از روسیه را یافت که به مانند این عروسک‌های تودرتوی باستانی روسی محبوب و مشهور باشد. این عروسک‌های تزئینی چوبی «عروسک‌های بابوشکا» نیز نامیده می‌شوند.  ماتریوشكا در سبد سوغاتی همه‌ی گردشگران جزء باید هاست. سادگی و اصالت عروسک‌های ماتریوشکا، علاقه مندان به هنر ملی روسیه را در سراسر جهان به خود جذب کرده و حتی از این عروسک‌ها، هزاران روس به علت زیبایی و خوش منظره بودن، برای تزئین کمدها و قفسه های کتاب در خانه‌هاشان استفاده می‌کنند. ماتروشکا از اواخر سدهٔ نوزده میلادی به عنوان نماد و هدیه یادگاری روسیه درآمده‌است. واژهٔ «ماتروشکا» برگرفته از اسم‌های روسی ماتریونا  و ماتریوشا است که برای دختران روس به کار می‌رود. حرف «ک» در ماتروشکا، «ک» تصغیر است.ماجرا به آنجا باز می‌گردد که سرگی مالیوتین نقاشی از کارگاه هنری مردمی از املاک آبرامتسوو، صنعتگر مشهور روس و از دوست‌داران هنر «ساوا مامونتوو»، مجموعه‌ای از عروسک‌های چوبی ژاپنی را که هفت خدای بخت و اقبال را نشان می‌داد، دیدند. بزرگ‌ترین عروسک مربوط به Fukurokuju، - خدایی خوشحال و تاس، دارای چانه‌ای بسیار دراز - بود که درون آن ۶ خدای دیگر تودرتو قرار داشتند. برخی از سیاست‌مداران روسیه در قالب ماتروشکامالیوتین با الهام از آن، نسخهٔ روسی عروسک را طراحی نمود. این طرح توسط واسیلی وزدوچکین در یک کارگاه اسباب‌بازی تراشیده شد و توسط سرگی مالیوتین نقاشی شد. این نمونه از ۸ عروسک تشکیل شده بود؛ که بیرونی‌ترین آن دختری با خروس بود، و پس از آن ۶ عروسک دختر دیگر و یک عروسک پسر و درونی‌ترین آن‌ها یک نوزاد بود. در سال ۱۹۰۰، «م.ا. مامونتووا»، همسر(زن) «ساوا مامونتوو»، عروسک‌ها را در نمایشگاهی جهانی در پاریس به نمایش گذاشت و این اسباب‌بازی، مدال برنز دریافت کرد. به زودی در دیگر نقاط روسیه بسیاری آغاز به ساخت ماتروشکاها در سبک‌های گوناگون کردند.

موضوع تصاویر ماتریوشکاها می توانند گوناگون باشند: از پرسوناژهای قصه گرفته تا شخصیت های سیاسی. معمول‌ترین موضوع، مجموعهٔ حیوانات، نقاشی پرتره و کاریکاتورهای سیاست‌مداران مشهور، موسیقی‌دانان، و ستاره‌های نامدار فیلم‌ها بودند. امروزه بسیاری از هنرمندان با استعداد روسیه در نقاشی عروسک‌های ماتروشکا تخصص دارند که مقولات تخصصی از اشیاء، مردم و طبیعت را تصویر می‌کنند.

بابوشکا ماتروشکا نسخه مردانه نیز دارد که عموماً بابوشکا (babushka) یا ددوشکا (dedushka) نامیده می‌شود و پیرمردی روس است. در سال 1900 عروسک‌های ماتریوشکا مدال برنز نمایشگاه بین المللی پاریس را کسب کردند. بزودی پس از آن عروسک‌های تودرتوی روسی بسیار محبوب و مشهور شدند. عروسک‌ها در مراکز صنعتی مشهوری تولید می‌شدند که از جمله مشهورترین آنها می توان به «سرگییو پوساد» و «سیمینف» اشاره کرد. برای ساخت یک دست از عروسک‌های تودرتوی روسی مهارت زیادی لازم است. گفته می شود عروسک‌های ماتریوشکا از گیاه زیرفون  یا درخت توس ساخته می شود. مراحل ساخت از کوچک‌ترین عروسک که از تکه چوبی جدا ست شروع می شود. تعداد عروسک‌های تودرتو در یک مجموعه از 2 تا 60 عدد متغیر است. در هر صورت یک مجموعه قدیمی معمولا شامل 5 عروسک توخالی در 5 شخصیت بود. عروسک های تراشیده شده با چسب مخصوصی پوشانیده می شدند تاشکاف‌ها و درزها را پر کرده و زبری را کاهش دهد. سپس عروسک‌ها در موضوع مخصوصی نقاشی می شدند. خوب است بدانید که در سال 1913 یک کارخانه در شهر «سیمینف» عروسک‌های 48تایی ماتریوشکا را ساخت که به رنگ‌های زرد و قرمز تزئین شده بودند. در این بین بزرگترین مجموعه از این عروسک‌ها در سال 1970 در نمایشگاهی در ژاپن عرضه شد. استادکاران شرکت «سیمینف» یک مجموعه ی 72 تایی از ماتریوشکا ها را ارائه دادند که تاکنون از لحاظ تعداد بی نظیر است [۱].

نیز نگاه کنید به

کتابشناسی

  1. کرمی، ج (1392). جامعه و فرهنگ روسیه. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی،