صومعه ها در سوریه
دیرها و صومعهها فضاهای بستهای است و معمولاً کمتر اجازه بازدید به غیر مسیحیحان و یا حتی خود مسیحیان داده میشود؛ با این حال، از نظر گردشگری علمی، تاریخی، فرهنگی و اجتماعی و ملاقات با افرادی که تعهد بیشتری به آیین مسحیت دارند و بنابر گرایشات عرفانی، انزوا گزیدهاند، بسیار حائز اهمیت هستند؛ خصوصاً این که این دیرها در حوزه فرهنگ عربی و اسلامی قرار دارند و از این جهت، در ریشهیابی بسیاری از روایاتتاریخی و نیز آیینهای عرفانی و صوفیانه گسترش یافته در منطقه شام و دیگر کشورهای اسلامی باید مورد توجه قرار بگیرند.
از میاناین دیرها، به دونمونه نزدیک دمشق که امکان بازید بیشتری دارد، اشاره میشود:
دیر سنت تقلا در معلولا (Saint Thecla)
صومعه سنت تقلا در روستای «معلولا» (Maaloula) در ریف دمشق، یکی از مکانهای زیارتی مؤمنان مسیحی در سوریه است که زائران بسیاری رادر سال از کشورها همسایه و دنیای مسیحیت جذب میکند. معلولا در 65 کیلومتری شمال شرقی دمشق و در ارتفاع 1600 متری از سطح دریا،روی آخرین رشته کوه از سه رشته کوه منطقه قلمون، در یک انزوای طبیعی قرار دارد. ساکنان معلولا به دلیل پایبندی شدید به ایمان مسیحی هنوز هم به زبان آرامی، تکلممیکنند.
معلولا در زبان آرامی به معنای «ورود» است و نشان‌دهنده قرار گرفتن روستا در شکاف یک گردنه باریک کوهستانی است. این دیر دارای طاقها، مقبرهها و کتیبههای مربوط به دوره هلنیستی است که در تعدادی از غارهای بالای روستا پیدا شده است؛ همچنین، بقایای یک معبد رومی در دشت مجاور هنوز هم قابل مشاهده است. معلولا مملو از کلیسابودهاس؛اما اکثر آنها امروزه ویران شدهاند.
افسانه سنت تقلا، چیزی شبیه داستان«بیبی شهربانو» در ایران است.[19] سنت تقلا در ابتدا عضوی از یک خانواده بت پرست اصیل از منطقه قلمون بودهاست. اما بعد گرایش به مسیحیت، از خانه فرار میکند. سربازان رومی که به دنبال او بودند تا او را بکشند، در سومین رشته کوه قلمون، وقتی نزدیک بود او را دستگیر کنند. دید که جاده را تپه سنگی مرتفعی مسدود کرده است؛ اما به محض درخواست رحمت خداوند، کوه به طور معجزه آسایی شکافته شد و او توانست به غاری که تا پایان عمر در آن زندگی می کرد، برود.
سنت تکلا در این مغاره، چشمهای حفر کرد که گفته می شود آب آن، فلج، بیماریهای مفصلی و ناباروری را درمان می کند. این قدیس، چندین سال در غار زندگی کرد و به شفای بیماران و تبلیغ دین مسیحیت پرداخت تا اینکه در سن نود سالگی درگذشت. ستایش سنت تکلا بسیار گسترده است و شهرت صومعه او با صومعه صیدنایا در نزدیکی آن قابل مقایسه است.
اعتقاد بر این است که شمایل اصلی دیر از مریم مقدس توسط خود سنت لوقا کشیده شده است!
سنت تقلا برای شفا، افراد زیادی را برای بازدید از صومعه و ادای نذرها جذب می کند. امروزه زائران و بازدیدکنندگان صومعه، در مهمانسرای آن اقامت دارند. در قدیم دعا کنندگان، بعدازظهر و شب را در غار به سر میبردند و سحرگاهان در مقابل شمایل به سجده می رفتند و از آب چشمه مقدس می نوشیدند.
اگر درخواست کننده زن حامله باشد، عرف اقتضا می کند که یک رشته از فتیله چراغ نفتی روشن در غار بخورد. کسانی که بیماری شدید آنها را از رفتن شخصاً به معلوله باز می دارد، درخواستهای کتبی خود را از طریق بازدید کنندگان صومعه می فرستند تا آنها را بر مزار قدیس بگذارند!
قابل ذکر است که بزرگداشت سنت تقلا در سوریه و در بین مسلمانان نیز رواج زیادی دارد. علیرغم گسترش اسلام، مردم محلی اعتقاد خود را به سنت تقلا را حفظ کردهند؛ همین به صومعه اجازه داده تا باقی مانده و شکوفا شود. بعضی از مسلمانان بهجهت اجابت حوائجشان در نعمت فرزندآوری، فرزندان خود را به نشانه احترام به این قدیس تعمید میدهند.
سنت تقلا همچنین در لبنان شهرت دارد؛ به ویژه در منطقه متن، جایی که کلیساهای زیادی به نام او اختصاص داده شده است. صومعه سنت تقلا مستقیماً وابسته به کلیسای انطاکیه در دمشق است و توسط یک مادر روحانی که در حال حاضر «پلاگیا سیاف» است نظارت می شود و هفت راهبه در آن زندگی می کنند.
صومعه فعلی در سال 1906، بر روی بقایای یک کلیسای قدیمی ساخته شد که تاریخ ساخت آن مشخص نیست. ساخت صومعه در سال 1935 آغاز شد و در سال 1959 طبقه دوم به آن اضافه شد. طبقه همکف شامل پذیرایی و غذاخوری و نمایشگاهی از صنایع دستی است. طبقه دوم به طور کامل به حجرههای راهبهها اختصاص دارد. در زیر این بنا آشپزخانهای با تنور سنگی برای تهیه نان وجود دارد. یک مهمانخانه برای پذیرایی از گردشگران و بازدیدکنندگان در سال 1934 ساخته شد. در پشت بام ساختمان اصلی صومعه پلکانی وجود دارد که مستقیماً به عبادتگاه سنت تقلا منتهی می شود؛ یعنی به غار صخرهای که قدمت آن به مسیحیت اولیه بازمی گردد.
دیر سیدة صیدنایا در ریف دمشق
دیر «سیدة صیدنایا» از مهم‌ترین دیرهای حومه‌ی دمشق است که اهمیت آن برای مسیحیان، کم از بیت‌المقدس نیست! واژه ی «نایا» در زبان «سریانی»، زبان اصلی مردم سوریه در زمان ولادت حضرت مسیح، به معنای «آهو» است. صید نایا؛ یعنی «صیدآهو». گویا محل دیر؛ یعنی 50 کیلومتری شمال دمشق، شکارگاه آهوی بوده است.
در روایت مسیحیان آمده است که در قرن ششم میلادی یکی از افسران روم، برای شکار به آن منطقه رفته بود که اتفاقی، یکی از آهوها به شکل حضرت مریم (ع) مجسم می شود و از او میخواهد که دیری برایش در آن منطقه بسازد. اکنون دیر سیده صیدنایا شهرت جهانی یافته و مسیحیان از اقصا نقاط جهان برای دیدنش به سوریه سفر می کنند. گویش روستاهای اطراف این مکان هنوز به سریانی است.
چندین دیر دیگر در این منطقه نیز وجود دارد؛ مانند دير الشيروبيم، دير القديس توما، دير القديس جاورجيوس، دير القديس كريستوفورس، دير مار إلياس الحي، دير مار أفرام السرياني.
فهرست صومعههای مسیحی سوریه
1. دير سيدة صيدنايا[21] (صيدنايا، ريف دمشق)
2. دير الشيروبيم (صيدنايا، ريف دمشق)
3. دير القديس توما (صيدنايا، ريف دمشق)
4. دير القديس جاورجيوس (صيدنايا، ريف دمشق)
5. دير القديس كريستوفورس (معرة صيدنايا، ريف دمشق)
6. دير مار إلياس الحي (معرة صيدنايا، ريف دمشق)
7. دير مار أفرام السرياني (معرة صيدنايا، ريف دمشق)
8. دير مار تقلا البطريركي (معلولا، ريف دمشق)
9. دير مار سركيس وباخوس، (معلولا، ريف دمشق)
10. دير مار موسى الحبشي (شهرک النبك، ريف دمشق)
11. دير رؤيا القديس بولس (عرطوز، تل كوكب، ريف دمشق)
12. دير سيدة النجاة (يبرود، ريف دمشق)
13. دير راهبات المحبة - اللعازريات، (الزبداني، ريف دمشق)
14. دير مار يعقوب (قاره، القلمون، ريف دمشق)
15. دیر مار الیاس (داریا، ریف دمشق)
16. دیر جورجیوس (بلودان، ریف دمشق)
17. دیر الحکیم (الصالحیه، کوه قاسیون، ریف دمشق)
18. دير مار جرجس الحميراء (المشتاية، حمص)
19. دير مار إليان الحمصي (القريتين، حمص)
20. دير السيدة (ربلة، حمص)
21. دير مار إلياس (ربلة، حمص)
22. دير مار إلياس الريح (الصفصافة، طرطوس)
23. دير السيدة بلمانا (بانياس، طرطوس)
24. دير القديس بولس (صافيتا، طرطوس)
25. دير سيدة الحنان (كفرون - بشور، طرطوس)
26. دير الآباء السالزيان (كفرون، محافظة طرطوس)
27. دير القديس سمعان (جبل سمعان، حلب)
28. دير بنا سطور(جبل سمعان، حلب)
29. دير الرهاب (جبل سمعان، محافظة حلب)
30. دير اخشان (جبل الحلقة، حلب)
31. دير ست الروم (جبل الحلقة، حلب)
32. دير برج السبع، (جبل الحلقة، حلب)
33. دير كفلودين (جبل الحلقة، حلب)
34. دير تل عادة، (جبل الحلقة، حلب)
35. دير الآباء المخيتاريين (الأشرفية، حلب)
36. دير راهبات الحبل، في جبل نهر(العزيزية، حلب)
37. دير الابتداء، في جبل نهر(العزيزية، حلب)
38. دير الملاك ميخائيل (مصيف كسب، اللاذقية)
39. دير سيدة الانتقال، (مصيف كسب، اللاذقية)
40. دير داما، (داما، السويداء)
41. دير شقا، (شقا، السويداء)
42. دير النصراني (ملح، السويداء)
43. دير مار برصوم (الرقة)
44. دير العامود (الرقة)
45. دير فسقين (الرقة)
46. دير الرصافة (الرصافة، الرقة)
47. دير زكي (الرقة)
48. دير راهبات البزنسون (خبب، درعا)
نیز نگاه کنید به
اماکن باستانی سوریه، صنعت گردشگری سوریه، مساجد تاریخی سوریه
کتابشناسی
- ↑ شنی، کریم (۱۴۰۰). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)