قوم قزلباش افغانستان
قزلباشها از قوم و نژاد واحدی نیستند.آنها نسبت و تبار ایرانی دارند؛ ولی اصلیت ایرانی آنها هم از نژاد واحد و مشخصی نیست و متشکل از اقوام مختلفی مانند فارس، ترک، کرد، ترکمن، بیات، شاهسوند، کلخور، لر، افشار، تکلو و ذوالقدر است و درمجموع به حدود ۳۲ تیره قومی، بستگی و پیوند نژادی دارند. قزلباشها ابتدا از مریدان و سربازان نیرومند شاه اسماعیل صفوی و دیگر شاهان صفوی بودند و نیروهای مجاهد این سلسله محسوب میشدند؛ ازاینرو ارتش صفویه در ابتدا از آنها تشکیل شد. شاه اسماعیل با کمک آنها به سلطنت رسید.
قزلباشها بهخاطر سربند یا کلاه سرخیکه بر سر مینهادند به قزلباش مشهور شدند. بعدها ارتش صفویه و مریدان این سلسله هم به این نام خوانده شدند. گفته شده است، ابتدا سلطان حیدر، پدر شاه اسماعیل صفوی، این کلاه متداول کرد. بعدها این کلاه تغییراتی پیدا کرد. این کلاه سرخرنگ ۱۲ ترک به شکل مخروط داشت و احیانا نام ائمه معصوم علیهمالسلام روی آن نوشته میشد. قزلباشهای افغانستان مأموران حکومتی و نظامی ایران بودند و در زمان نادرشاه افشار در افغانستان مستقر شد و مناصب اداری، حرفهای و حساس را برعهده گرفتند. نیروهای پادگان نیرومند نادرشاه در کابل متشکل از آنها بود. بعدها قزلباشها در افغانستان به دو دسته قزلباش و بیات تقسیم شدند. قزلباش بیشتر در کابل و بیات در غزنی مستقر شدند.آنها حتی بعد از نادرشاه از موقعیت ممتازی در افغانستان برخوردار بودند.
قزلباشها فارسیزبان و شیعه (امامیه) هستند، در گذشته آنها در مواقعی تقیه هم کردهاند. آنها جزء گروههای شهریاند و در سراسر افغانستان پراکندهاند؛ ولی در کابل، غزنی، هرات، و حتی پیشاور استقرار بیشتری دارند. اکثر قزلباشها شهرنشین شدند؛ مگر در هرات که در روستاها استقرار بیشتری داشتند. محل سکونت قزلباشها در کابل در مناطقی مانند چنداول، محله چوبفروش، محله علیرضا خان، قلعه حیدرخان، قلعه مرادخانی، وزیرآباد، افشار و نانکچی بود. قزلباشها تیرههای مختلفی هم داشتند؛ برای مثال، در کابل هفت تیره بودند مانند چنداولیان، جوانشیر و مرادخانیان. پس از تشکیل حکومت درانی بعد از مرگ نادرشاه، احمدشاه درانی و دیگر پادشاهان این سلسله از قزلباشها، که سپاهیان وفادار صفویه بودند، استفاده زیادی کردند. یکسوم نیروهای ارتش احمدشاه را قزلباشها تشکیل میدادند، بیشتر پیشخدمتها و نوکرهای نزدیک پادشاهان درانی از قزلباشها بودند و بعضی از آنان مناصب بالایی داشتند. قزلباشها مردمانی بانشاط، هوشیار، زیرک، جسور و درعینحال بیرحم بودند و در قرن هجدهم و نوزدهم، نیروهای جنگی مهمی در افغانستان به شمار میآمدند و جزء نیروهای مسلح افغانستان بودند، علاوهبراین در مشاغل دولتی و تجارت نیز وارد شدند. در سال ۱۸۴۲، بعضی از آنها به طرف پنجاب مهاجرت کردند. عدهای از آنها در دره فولادی درمیان سکونت دارند.[۱]
نیز نگاه کنید به
اقلیت های قومی افغانستان؛ گروه های قومی ترکتبارهای افغانستان
کتابشناسی
- ↑ علی آبادی، علیرضا (1395). جامعه و فرهنگ افغانستان. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، ص 98-99.