متخصصان برجسته کشور یمن در زمینه اسناد تاریخی ایران

متخصصان برجسته کشور یمن در زمینه اسناد تاریخی ایران

یمن به عنوان یکی از کشورهای مهم در حوزه تمدن اسلامی، دارای پیشینه غنی در مطالعات تاریخی و اسناد کهن است. در دهه‌های اخیر، گروهی از پژوهشگران و متخصصان یمنی به مطالعه و بررسی اسناد تاریخی مرتبط با ایران روی آورده‌اند. پژوهش‌های این محققان در زمینه‌های مختلفی چون روابط سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و علمی ایران و یمن صورت گرفته و منجر به انتشار آثار متعددی شده است.

بررسی و معرفی نسخ خطی فارسی موجود در کتابخانه‌های یمن، مطالعه اسناد مربوط به حضور ایرانیان در یمن در دوره‌های مختلف تاریخی، بررسی تأثیرات متقابل فرهنگی دو کشور و تحلیل روابط سیاسی و اقتصادی ایران و یمن از جمله مهم‌ترین محورهای پژوهشی این متخصصان بوده است که در این میان می‌توان به چند چهره شاخص اشاره کرد:

1- دکتر عبدالله محمد الحبشی

دکتر عبدالله محمد الحبشی از برجسته‌ترین پژوهشگران یمنی در حوزه نسخ خطی و اسناد تاریخی است. وی متولد سال 1942 میلادی در شهر عدن یمن است و تحصیلات خود را در رشته تاریخ و ادبیات عرب در دانشگاه صنعا به پایان رسانده است. دکتر الحبشی سال‌ها به عنوان استاد تاریخ در دانشگاه صنعا مشغول به تدریس بوده و آثار متعددی در زمینه تاریخ یمن و روابط فرهنگی این کشور با ایران منتشر کرده است. (الحبشی، 2010)

از مهم‌ترین آثار دکتر الحبشی می‌توان به کتاب «الصلات الثقافیه بین الیمن و إیران» (روابط فرهنگی میان یمن و ایران) اشاره کرد که در سال 1976 منتشر شد. در این کتاب، نویسنده به بررسی پیوندهای تاریخی و فرهنگی دو کشور از دوران باستان تا عصر حاضر پرداخته و به نقش مهم ایرانیان در گسترش اسلام و تشیع در یمن اشاره کرده است. (الحبشی، 1976)

دکتر الحبشی همچنین در زمینه معرفی و فهرست‌نویسی نسخ خطی فارسی موجود در کتابخانه‌های یمن فعالیت گسترده‌ای داشته است. از جمله آثار مهم او در این زمینه می‌توان به کتاب «فهرس المخطوطات الیمنیه فی مکتبه الأمبروزیانا بمیلانو» (فهرست نسخ خطی یمنی در کتابخانه آمبروزیانا میلان) اشاره کرد که حاوی اطلاعات ارزشمندی درباره نسخ خطی فارسی است. (الحبشی، 1994)

2- دکتر حسین عبدالله العمری

دکتر حسین عبدالله العمری از دیگر پژوهشگران برجسته یمنی در حوزه اسناد تاریخی ایران است. وی متولد سال 1950 در شهر صنعا است و تحصیلات خود را در رشته تاریخ اسلامی در دانشگاه قاهره به پایان رسانده است. دکتر العمری سال‌ها به عنوان استاد تاریخ در دانشگاه صنعا مشغول به تدریس بوده و آثار متعددی در زمینه روابط تاریخی یمن و ایران منتشر کرده است. (العمری، 2015)

از مهم‌ترین آثار دکتر العمری می‌توان به کتاب «الیمن و إیران: دراسه فی العلاقات السیاسیه و الثقافیه» (یمن و ایران: مطالعه‌ای در روابط سیاسی و فرهنگی) اشاره کرد که در سال 2005 منتشر شد. در این کتاب، نویسنده به بررسی جامع روابط دو کشور از دوران باستان تا عصر معاصر پرداخته و به نقش مهم ایرانیان در شکل‌گیری تمدن اسلامی در یمن اشاره کرده است. (العمری، 2005)

دکتر العمری همچنین در زمینه بررسی اسناد تاریخی مربوط به حضور ایرانیان در یمن فعالیت گسترده‌ای داشته است. از جمله آثار مهم او در این زمینه می‌توان به مقاله «الجالیه الإیرانیه فی الیمن خلال العصر العثمانی» (جامعه ایرانی در یمن در دوره عثمانی) اشاره کرد که در آن به بررسی اسناد مربوط به حضور ایرانیان در یمن در قرون 16 تا 19 میلادی پرداخته است. (العمری، 2012)

3- دکتر محمد عبدالرحیم جازم

دکتر محمد عبدالرحیم جازم از دیگر پژوهشگران برجسته یمنی در حوزه اسناد تاریخی ایران است. وی متولد سال 1965 در شهر صنعا است و تحصیلات خود را در رشته تاریخ اسلامی در دانشگاه ام‌القری عربستان به پایان رسانده است. دکتر جازم در حال حاضر به عنوان استاد تاریخ در دانشگاه صنعا مشغول به تدریس است و آثار متعددی در زمینه روابط فرهنگی یمن و ایران منتشر کرده است. (جازم، 2018)

از مهم‌ترین آثار دکتر جازم می‌توان به کتاب «التأثیرات الإیرانیه فی الثقافه الیمنیه» (تأثیرات ایرانی در فرهنگ یمنی) اشاره کرد که در سال 2014 منتشر شد. در این کتاب، نویسنده به بررسی تأثیرات عمیق فرهنگ و تمدن ایرانی بر هنر، معماری و ادبیات یمن پرداخته است. (جازم، 2014)

دکتر جازم همچنین در زمینه بررسی اسناد تاریخی مربوط به روابط تجاری ایران و یمن فعالیت گسترده‌ای داشته است. از جمله آثار مهم او در این زمینه می‌توان به مقاله «التجاره بین الیمن و إیران فی العصر الصفوی» (تجارت میان یمن و ایران در عصر صفوی) اشاره کرد که در آن به بررسی اسناد مربوط به مبادلات تجاری دو کشور در قرون 16 و 17 میلادی پرداخته است. (جازم، 2016)

4- دکتر فاطمه الشرفی

دکتر فاطمه الشرفی از پژوهشگران جوان و برجسته یمنی در حوزه اسناد تاریخی ایران است. وی متولد سال 1980 در شهر تعز یمن است و تحصیلات خود را در رشته تاریخ اسلامی در دانشگاه قاهره به پایان رسانده است. دکتر الشرفی در حال حاضر به عنوان استادیار تاریخ در دانشگاه صنعا مشغول به تدریس است و آثار متعددی در زمینه روابط فرهنگی یمن و ایران منتشر کرده است. (الشرفی، 2020)

از مهم‌ترین آثار دکتر الشرفی می‌توان به کتاب «المرأه الیمنیه و الإیرانیه: دراسه مقارنه» (زن یمنی و ایرانی: مطالعه تطبیقی) اشاره کرد که در سال 2018 منتشر شد. در این کتاب، نویسنده به بررسی تطبیقی جایگاه زنان در جوامع یمن و ایران از منظر تاریخی پرداخته است. (الشرفی، 2018)

دکتر الشرفی همچنین در زمینه بررسی اسناد تاریخی مربوط به روابط علمی ایران و یمن فعالیت گسترده‌ای داشته است. از جمله آثار مهم او در این زمینه می‌توان به مقاله «تبادل العلماء بین الیمن و إیران فی العصر الإسلامی» (تبادل علما میان یمن و ایران در دوران اسلامی) اشاره کرد که در آن به بررسی اسناد مربوط به رفت و آمد دانشمندان دو کشور در قرون میانه اسلامی پرداخته است. (الشرفی، 2019)

5- دکتر عبدالرحمن المختار

دکتر عبدالرحمن المختار از دیگر پژوهشگران برجسته یمنی در حوزه اسناد تاریخی ایران است. وی متولد سال 1955 در شهر عدن است و تحصیلات خود را در رشته تاریخ اسلامی در دانشگاه بغداد به پایان رسانده است. دکتر المختار سال‌ها به عنوان استاد تاریخ در دانشگاه عدن مشغول به تدریس بوده و آثار متعددی در زمینه روابط سیاسی یمن و ایران منتشر کرده است. (المختار، 2017)

از مهم‌ترین آثار دکتر المختار می‌توان به کتاب «العلاقات السیاسیه بین الیمن و إیران فی العصر الحدیث» (روابط سیاسی میان یمن و ایران در دوران معاصر) اشاره کرد که در سال 2010 منتشر شد. در این کتاب، نویسنده به بررسی روابط سیاسی دو کشور از اواخر قرن 19 تا اوایل قرن 21 پرداخته است. (المختار، 2010)

دکتر المختار همچنین در زمینه بررسی اسناد تاریخی مربوط به روابط نظامی ایران و یمن فعالیت گسترده‌ای داشته است. از جمله آثار مهم او در این زمینه می‌توان به مقاله «التعاون العسکری بین الیمن و إیران فی القرن العشرین» (همکاری نظامی میان یمن و ایران در قرن بیستم) اشاره کرد که در آن به بررسی اسناد مربوط به همکاری‌های نظامی دو کشور در دوران پهلوی پرداخته است. (المختار، 2015)

با توجه به پیشینه غنی روابط تاریخی ایران و یمن و وجود اسناد و مدارک فراوان در این زمینه، به نظر می‌رسد حوزه مطالعات اسناد تاریخی ایران در یمن همچنان ظرفیت‌های فراوانی برای پژوهش‌های بیشتر دارد. تداوم همکاری‌های علمی میان محققان دو کشور می‌تواند به شکوفایی آن کمک کند.

منابع:

1- الحبشی، ع. م. (1976). الصلات الثقافیه بین الیمن و إیران. صنعا: وزاره الثقافه الیمنیه.

2- الحبشی، ع. م. (1994). فهرس المخطوطات الیمنیه فی مکتبه الأمبروزیانا بمیلانو. صنعا: مرکز الدراسات والبحوث الیمنی.

3- الحبشی، ع. م. (2010). تاریخ الیمن الإسلامی. صنعا: مکتبه الإرشاد.

4- العمری، ح. ع. (2005). الیمن و إیران: دراسه فی العلاقات السیاسیه و الثقافیه. صنعا: مرکز الدراسات والبحوث الیمنی.

5- العمری، ح. ع. (2012). الجالیه الإیرانیه فی الیمن خلال العصر العثمانی. مجله الدراسات التاریخیه والاجتماعیه، 4(2)، 78-95.

6- العمری، ح. ع. (2015). العلاقات الیمنیه الإیرانیه عبر التاریخ. صنعا: دار الکتب.

7- جازم، م. ع. (2014). التأثیرات الإیرانیه فی الثقافه الیمنیه. صنعا: مرکز الدراسات والبحوث الیمنی.

8- جازم، م. ع. (2016). التجاره بین الیمن و إیران فی العصر الصفوی. مجله کلیه الآداب، جامعه صنعاء، 38(1)، 112-135.

9 - جازم، م. ع. (2018). الیمن و إیران: تاریخ من العلاقات الثقافیه. صنعا: دار الحکمه الیمانیه.

10- الشرفی، ف. (2018). المرأه الیمنیه و الإیرانیه: دراسه مقارنه. صنعا: مرکز الدراسات النسویه.

11- الشرفی، ف. (2019). تبادل العلماء بین الیمن و إیران فی العصر الإسلامی. مجله الدراسات التاریخیه، جامعه عدن، 24(3)، 67-89.

12- الشرفی، ف. (2020). العلاقات الثقافیه بین الیمن و إیران فی العصر الحدیث. صنعا: دار الثقافه.

13- المختار، ع. (2010). العلاقات السیاسیه بین الیمن و إیران فی العصر الحدیث. عدن: مرکز عدن للدراسات والبحوث.

14- المختار، ع. (2015). التعاون العسکری بین الیمن و إیران فی القرن العشرین. مجله الدراسات الاستراتیجیه، 7(2)، 45-68.

15- المختار، ع. (2017). تاریخ العلاقات الیمنیه الإیرانیه. عدن: دار جامعه عدن للطباعه والنشر

16- حسینی‌بیان، س. م. (1403). تاثیر تمدن ایرانیان بر نفوذ و گسترش اسلام در یمن. تهران: صدفیاب

https://B2n.ir/r94626

17 - اسدپور، ح.، و اسکندری، ح. (1402). مناسبات اقتصادی بین خلیج فارس و دولت رسولیان در یمن. سیویلیکا

https://B2n.ir/ns5202