مشکلات اجتماعی زنان در سیرالئون
با وجود تشکیل وزارت امور زنان و کودکان سیرالئون و واگذاری برخی مسئولیتهای مهم به چند تن از بانوان سیرالئونی طی دو دهه اخیر و خصوصا بعد از خاتمه جنگ داخلی، زنان سیرالئون همچنان با چالشها و مشکلات مختلفی مواجهند که این مشکلات از موانع اصلی توسعه و مشارکت آنها در جامعه و ایفای نقشی هرچه مؤثرتر در جامعه بهشمار میروند. مهمترین مشکلات فراروی زنان شهری و روستایی سیرالئون عبارتند از:
وضعیت دشوار معیشتی زنان روستایی
یکی از مشکلات بزرگ زنان سیرالئون وضعیت سخت و دشوار زنان در روستاها است که با موقعیت و جایگاه زنان شهری تفاوت زیادی دارد. زنان روستایی با توجه به حاکمیت تفکر سنتی مردسالاری در این جوامع کوچک، کمتر به تساوی حقوق زن و مرد اندیشیده و خود را کاملاً متعلق و در خدمت همسر خویش میدانند. آنان معمولاً در سنین پایین و به دستور پدر با جوانی که پدر انتخاب کرده ازدواج میکنند و از آن زمان خود را با زندگی ساده و فقیرانهای که اصل حاکم بر آن تبعیت مطلق از خداوندگار خانه است آغاز مینمایند. زنان روستایی معمولاً با شرایط بسیار سختی مواجهند و تقریباً تمام روز را بدون وقفه و یکسره کار میکنند. آنها معمولاً پیش از طلوع آفتاب از خواب برخاسته و پس از دوشیدن شیر گاو و گوسفندها آتش روشن کرده و برای آوردن آب رهسپار چشمه یا رودخانه مجاور روستا میشوند. این آوردن آب که معمولاً از طریق یک یا دو سطل که یکی از آنها بر روی سر زنان قرار میگیرد و گاه مستلزم پیمودن مسافتی چندکیلومتری است کاری بسیار سخت و دشوار محسوب میگردد و تقریباً تمام زنان روستایی قاره آفریقا این وظیفه سنگین را تا دوره سالخوردگی همه روزه و گاه چندبار در روز برعهده دارند. پس از صرف صبحانه و خروج مرد خانواده به سوی مزرعه، زنان با وسایل ابتدایی مشغول پخت و پز شده و کارهای مختلف آنها شامل تهیه غذا، تمیزکردن منزل، تهیه برخی مایحتاج مورد نیاز، نگهداری از کودکان و... تا شامگاهان ادامه مییابد. آنان معمولاً آخرین افراد خانواده هستند که به خواب میروند. در عین حال زنان قانعترین افراد جوامع سنتی روستایی بهشمار میروند و معمولاً ترجیح میدهند اندک دارایی موجود صرف خوراک و پوشاک همسر و فرزندان شده و خود به لباسهایی بسیار ساده و کاملاً سنتی قناعت میورزند. آنان هرچند به زیبایی خود اهمیت میدهند و سعی میکنند با استفاده از وسایل سنتی چهره خود را برای همسرانشان زیبا سازند ولی برخلاف زنان جوامع شهری از خرید لوازم آرایشی و لباسهای جدید غربی خودداری میکنند و معمولاً به این امور توجهی ندارند.این در حالی است که آنها از کمترین حق و حقوقی نیز برخوردار نیستند و در هنگام مرگ شوهرانشان با مشکلات فراوانی مواجه میشوند.
زنان و ازدواج
با وجود پیشرفتهای دو دهه اخیر در امر ازدواج، زنان سیرالئون در مبحث ازدواج همچنان فاقد حق انتخاب و آزادی در گزینش همسر دلخواه خود میباشند و با وجود آن که در قانون اساسی سیرالئون تساوی حقوق مرد و زن در امر ازدواج تصریح شده است در مناطق شهری و روستایی دختران جوان کماکان با فشارپدر و یا برادر بزرگتر خود وادار به ازدواج با مردانی که گاه بیش از سی سال تفاوت سنی دارند میشوند و در این میان آنچه از هرچیز مهمتر است شیربهایی است که داماد به خانواده عروس تقدیم میکند[۱].
زنان و موضوع ارث
قوانین ارث در جامعه مردسالارانه سیرالئون بیشتر به نفع مردان در نظر گرفته شده است و زنان چندان مالکیتی بر ماترک بر جای مانده از شوهر خود ندارند. در صورت مرگ شوهر، معمولاً ارثیه برجای مانده از او (زمین و اثاثیه منزل) به برادر بزرگتر که هنوز در قید حیات است تعلق میگیرد. در برخی قبایل زن یا زنان مرد متوفی نیز بهعنوان ارثیه به برادر متوفی تعلق میگیرند ولی این امر در کل کشور عمومیت ندارد و در قبایلی نیز که این امر بهعنوان بخشی از سنتهای آنها اجرا میشود معمولاً در صورت موافقت زنان فرد متوفی صورت میپذیرد. در صورتی که متوفی فاقد برادر باشد ماترک وی که معمولاً در روستاها قطعهای زمین یا مزرعه و کلبهای روستایی است و در شهرها منزل یا تک اتاقی کوچک را در برمیگیرد به پسر بزرگ مرده منتقل میشود. البته در برخی مناطق کشور که بهطور استثنائی زنان حاکمیت خانوادهها را بر عهده دارند (زنان ساکن منطقهی ساحلی موسوم به زنان شربرو)(Sherbro)زمین و مایملک فرد متوفی به زنان او تعلق میگیرد[۲].
زنان و بهداشت
زنان سیرالئون در زمینه امور بهداشتی همچنان با مشکلات فراوانی مواجهند و علیرغم اقدامات سازمانهای بینالمللی و سازمان بهداشت جهانی طی یک دهه گذشته (بویژه پس از پایان جنگ داخلی) هنوز رقم مرگ و میر زنان در شهرها و خصوصاً روستاهای کشور بسیار بالاست. هرچند طی چند دهه گذشه تعداد بیمارستانها و مراکز درمانی در مناطق مختلف کشور افزایش یافته و دولت زنان را به زایمان در مراکز درمانی تشویق میکند ولی هنوز بسیاری از زنان شهری و علی الخصوص روستایی بدلیل عدم استطاعت پرداخت هزینه بیمارستانها و درمانگاه ها، ترجیح میدهند در منازل خویش و توسط قابلههای سنتی زایمان کنند که این امر موجب افزایش مرگ و میر زنان در حین وضع حمل و ابتلا به عفونتهای شدید ناشی از عدم رعایت اصول بهداشتی میشود.از این روی زنان سیرالئونی با توجه به آمار مرگ یک زن از 8 زن در هنگام زایمان، در کنار زنان نیجری، از سوی سازمان عفو بینالمللی بهعنوان بالاترین نرخ مرگ و میر زایمان در جهان معرفی شده و در لیست اضطراری حقوق بشر عفو بینالمللی جای گرفتهاند[۳].
این در حالی است که علیرغم توصیههای وزارت بهداشت سیرالئون در مورد سن حاملگی، هنوز بسیاری از زنان سیرالئونی در سنین 12 تا 15 سالگی و به محض ازدواج باردار میشوند که این بارداری در سنین پایین خود بر خطرات ناشی از زایمان آنان میافزاید[۴].
زنان و تحصیلات
زنان سیرالئونی در زمینه تحصیل در مقاطع مختلف تحصیلی نیز با مشکلات فراوانی مواجهند و در خوش بینانهترین حالت تنها نیمی از دانش آموزان دختر در شهرها و روستاها موفق به اخذ دیپلم میشوند. لذا با وجود تبلیغات دولت و سازمانهای خصوصی دفاع از حقوق زنان بسیاری از خانوادهها پس از بلوغ دختران خود ترجیح میدهند ضمن ترک تحصیل دختران آنها را روانه خانه شوهر نموده و از طریق کسب شیربهای تقدیمی داماد زندگی خود را مختصری بهبود بخشند. زنان در ورود به دانشگاهها و موسسات آموزش عالی نیز با چالشهای فراوانی مواجهند و تنها بیست تا چهل درصد ظرفیت دانشگاههای کشور به زنان اختصاص دارد. در عین حال ورود زنان به برخی رشتهها همچون پزشکی و مهندسی نیز که از نظر خواص رشتههایی مردانه بهشمار میروند مشکلات زیادی را به همراه دارد[۵].
مشاركت اجتماعی و حضور در جامعه(اشتغال)
طی دو دهه گذشته اندیشه مردسالاری در سطح جامعه تا حدودی کمرنگ شده و زنان نیز همپای مردان و تقریباً بهطور مساوی با مردان در بخشهای مختلف اعم از فروشندگی در مغازهها، دستفروشی در خیابانها، ادارات دولتی، بانکها، شرکتهای خصوصی، دانشگاهها و مؤسسات عالی و مراکز بهداشتی و درمانی به ایفای نقشی فعالیت پرداختهاند. جالب اینجاست که بسیاری از بانوان سیرالئونی در طی یک دهه گذشته و پس از پایان جنگ داخلی، در معادن الماس سیرالئون مشغول به کار شده و در کنار مردان در حاشیه رودخانهها و با استفاده از الکهای دستی کوچک و بزرگ به جستجوی الماس میپردازند و این در حالی است که این کار بسیار سخت و دشوار بوده و قدرت و توان بدنی زیادی را میطلبد! با این حال هنوز راه درازی در تساوی کامل حقوق زن و مرد در جامعه وجود دارد و بهنظر نمیرسد حداقل در آینده نزدیک تغییری اساسی از نظر مشارکت کامل اجتماعی زنان در جامعه بهوجود آید[۶].
تأثیرات مخرب جنگ داخلی بر زنان سیرالئون
جنگ داخلی سیرالئون علاوه بر تأثیرات مخرب بر بخشهای مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه، اثرات ویرانگری نیز بر جایگاه زنان این کشور بهویژه در مناطق روستایی برجای نهاد. شورشیان جبهه متحد انقلابی طی حملات مداوم خود به روستاهای مناطق مختلف کشور بارها به زنان حمله کرده و علاوه برقطع دست و پای برخی از آنان، بسیاری از دختران و زنان جوان را بیرحمانه مورد تجاوز جنسی قرار دادند. هتک حرمت زنان شوهردار در بسیاری از موارد بافت سنتی خانوادههای روستایی را از هم پاشیده و در بسیاری از موارد شوهران علیرغم اطلاع از اینکه زنان آنها بهزور و تحت شکنجه شدید شورشیان مورد تجاوز قرار گرفتهاند دیگر حاضر به زندگی با آنها نشدند. در مواردی نیز زنانی که مورد تجاوز شورشیان قرار گرفته و با وساطت ریشسفیدان به خانواده خود بازگشته بودند پس از بارداری و وضع حمل نوزاد خود با شک و ابهام شوهر مواجه شده و همسرانشان اینکه کودک بهدنیا آمده فرزند آنها میباشد یا نطفه آن در زمان تجاوز شورشیان منعقد شده است را مورد تشکیک جدی قرار دادند که به اختلافات شدید قومی قبیلگی منجر شد. برخی از زنان که مورد تجاوز شورشیان قرار گرفته بودند نیز پس از چندی به این واقعیت تلخ پی بردند که به بیماری ایدز مبتلا شدهاند و خود داوطلبانه از زندگی زناشویی کناره گرفتند در حالی که در طی این مدت ناخواسته شوهران خود را نیز به این بیماری خطرناک مبتلا ساخته بودند[۷][i].
بسیاری از زنان و دخترانی نیز که از سوی شورشیان مورد تجاوز جنسی قرار گرفتند بر اثر فشارهای روانی ناشی از این اعمال وحشیانه دچار مشکلات شدید روحی شده و اکنون بهصورت افرادی فاقد تعادل روانی در شهرها و روستاهای سیرالئون زندگی میکنند. البته زنان تحصیلکرده سیرالئون از طریق سازمانهای خود و با استمداد از مجامع بینالمللی کمکهایی را در اختیار بانوان آسیب دیده جسمی و روحی از جنگ داخلی قرار دادهاند با این حال لطمات و آسیبهای برجای مانده از این جنایات ضدانسانی هنوز بر پیکره جامعه زنان روستایی این کشور باقی مانده است[۸][۹].
نیز نگاه کنید به
جامعه و نظام اجتماعی سیرالئون؛زنان در سیرالئون
پاورقی
[i] - بر اساس اطلاعات منشر شده توسط صندوق توسعه زنان سازمان ملل در حال حاضر بیش از 200 هزار نفر از زنان سیرالئون به ویروس ایدز مبتلا میباشند که بخش عمده آنان در طی جنگ داخلی سیرالئون و بر اثر حملات شورشیان به این بیماری مهلک دچار شده اند.
کتابشناسی
- ↑ peters, P, Cunningham, W, Acharya, G, VanAdams, A (2009). youth employment in sierra leone, Sustainable livelihood opportunities in a post-conflict setting: the world bank, p.16
- ↑ برگرفته از:https://www.c-r.org/accord/sierra-leone/sierra-leonean-women-and-peace-process
- ↑ برگرفته از:https://www.ourbodiesourblog.org
- ↑ برگرفته از:https://data.who.int/countries/694
- ↑ Wang, L (2007). Education in Sierra Leone. present challenges, future opportunities: World Bank Publications,p.24
- ↑ برگرفته از:https://www.oecd.org/stories/gender/social-norms-and-gender-discrimination/sigi/
- ↑ Miller, D, Ladouceur, D, Dugal, Z(2006). From research to road map: learning from the arms for development initiative in sierra leone, united nations,P.11
- ↑ عرب احمدی، امیر بهرام( 1390). وضعیت زنان در سیرالئون، مطالعات میدانی.
- ↑ عرب احمدی، امیر بهرام(1390). جامعه و فرهنگ سیرالئون. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)