نهادها و مراکز دینی مسلمانان کانادا

به دلیل مشکلات گوناگون فرهنگی ناشی از مهاجرت، مسلمانان در صدد برآمده‌اند تا با ایجاد مساجد، مراکز، مدارس و سازمان‌های اسلامی به حفظ دین، تقویت ایمان‌ و پرورش مذهبی کودکان خود بپردازند. مسلمانان در همان اوان ورود به این کشور تمایل زیادی به ایجاد چنین‌ مراکزی از خود نشان دادند. در سال 1921م. آنها‌ موفق شدند اولین مرکز اسلامی را در شهر نووِل اکوس(Nouvel Ecosse) تأسیس کنند. اولین مسجدی که در کانادا ساخته‌ شد در سال 1938م در شهر ادمونتون و به نام «مسجد الرشید» بود. این مسجد به همت 20 خانواده لبنانی در این شهر بنا گردید. بعد از جنگ دوم جهانی،‌ مساجد و مراکز اسلامی متعددی در نقاط مختلف تأسیس شد و رفته‌رفته تعداد آنها افزایش یافت. براساس آمارها بیش از 360 مسجد و مرکز اسلامی در این کشور وجود دارد که 80 مرکز متعلق به شیعیان مقیم این کشور است.^[i] بررسی‌ها نشان می‌دهند هر شهر در کانادا دارای حداقل یک مسجد می‌باشد. این در حالی است که در شهرهای بزرگ چند مسجد وجود دارد. همچنین، شورای جوامع مسلمان کانادا(The Council of Muslim Communities In Canada) در سال 1972م تأسیس شد‌ که بر کارها و امور مذهبی، آموزشی جوانان، زنان، روابط عمومی، فعالیت‌های عمومی و دیگر امور تمام‌ مسلمانان نظارت دارد.

در حال حاضر، در شهرهای مختلف مساجد و مراکز اسلامی متعددی وجود دارد. البته‌ نهادهای اسلامی به مساجد محدود نمی‌شوند و شمار مراکز اسلامی بیش از مساجد است. مساجد الزاماً به سبک معماری مساجد کشورهای‌ اسلامی ساخته نشده‌اند. بیشتر این مساجد ساختمان‌های‌ مسکونی یا کلیساهایی بوده‌اند که پس از خریداری به اهتمام مسلمانان تبدیل به مسجد شده‌اند.

همچنین، مسلمانان برای آموزش فرزندان خود(آموزش‌های مذهبی و زبان مادری) کلاس‌هایی را در روزهای شنبه و یکشنبه در مساجد و مدارس برگزار می‌کنند. آنها مدارس خصوصی تمام وقت نیز به وجود آوردند که براساس‌ ضوابط غیر کانادایی اداره می‌شوند. مسلمانان همچنین با استفاده از امکاناتی که دولت‌ در اختیار آنها گذاشته، اقدام به تأسیس مدارس‌ روزهای شنبه و یکشنبه نموده‌اند که در آنها عمدتاً زبان‌ مادری به کودکان آموزش داده می‌شود. در حال‌ حاضر، تعدادی مدرسه تمام وقت خصوصی اسلامی نیز وجود دارند که برنامه‌های آنها به زبان‌های عربی، انگلیسی، فرانسه و بر اساس معیارهای اسلامی است. مدارس اسلامی تمام وقت عمدتاً در شهرهای بزرگ - چون‌ اتاوا، مونترال، ریچموند(بریتیش کلمبیا) و تورنتو - وجود دارند. چند مدرسه تمام‌وقت یا نیمه‌وقت ایرانی نیز در شهرهای اتاوا، مونترال و تورنتو دایر است.

علاوه بر این، مسلمان‌ها با استفاده از امکانات‌ تلویزیونی برنامه‌های متعددی را پخش می‌کنند که ملیت‌های گوناگون مسلمان در این زمینه‌ نقش عمده‌ای دارند. علاوه‌بر نهادهای آموزشی که به‌ دست مسلمانان اداره می‌شود، بعضی واحدهای درسی‌ دبیرستان‌ها به دروس مذهبی، از جمله اسلام‌، اختصاص داده شده است. همچنین، در دانشگاه‌های‌ مک گیل و تورنتو مراکز مطالعات اسلامی وجود دارد.

مساجد در جوامع مسلمان دارای کارکردهای متعددی هستند. از فضای مساجد برای عبادت، تحصیل، دادگاه حل و فصل دعاوی و محل تجمع اهالی استفاده می شود. اما در یک جامعه غیرمسلمان مسجد برای مسلمانان کارکردهای دیگری نیز می‌یابد. در حقیقت، مسجد در غیاب نهادهای حمایتی خانوادگی و اجتماعی خلاء ناشی از فقدان آنها را پر می‌کند. از طرف دیگر، مسجد نقش محوری در انتقال ارزش‌های مذهبی دارد و عامل تقویت روابط اجتماعی است. از این‌رو ساخت مسجد از جمله اولویت‌های جامعه مسلمانان بوده است.

طی دو دهه پایانی قرن بیستم، با افزایش روزافزون مهاجرت، ساخت مسجد در این کشور رشد چشمگیری داشته است. مساجد جدید بسیار بزرگ‌تر ساخته شدند، امکانات بیشتری نسبت به مساجد اولیه دارند و با نیازهای اجتماعی و آموزشی جامعه مسلمانان منطبق هستند. امروزه تنها در ادمونتون(شهری که اولین مسجد در آن ساخته شد)، با شش گروه نژادی مختلف از مسلمانان، شش مسجد وجود دارد. با وجود این، رشد سازمان‌های اسلامی در کانادا فراز و نشیب‌هایی داشته است. در میان با سابقه‌ترین‌های آنها می‌توان از فدراسیون اسلامی آمریکا(IFA) نام برد که مقر اصلی آن در آمریکاست و حضور کمرنگی نیز در کانادا داشته است. شورای جوامع مسلمان کانادا(CMCC) نیز در سال‌های اولیه دهه 1970م تأسیس گردید. این شورا به این دلیل به وجود آمد تا همبستگی میان گروه‌های مسلمان را افزایش دهد و مسایل مربوط به انجمن‌های اسلامی را حل و فصل نماید. این شورا ترکیبی از چند کمیته - نظیر کمیته آموزش، بانوان و مناسبت‌های مذهبی - بود که فصلنامه‌ای به نام «اسلام کانادا» منتشر می‌کرد. مقر اصلی آن در آمریکا و دفتر نمایندگی آن در کانادا قرار دارد. همچنین سازمان مسلمانان شیعه اثنی عشری آمریکای شمالی(NASIMCO) از قدیمی‌ترین سازمان‌های ملی این کشور محسوب می‌شوند. محفل اهل البیت آمریکای شمالی، که در تورنتو واقع است، سازمان ملی نسبتاً جدیدی است. مرکز اهل بیت گتینو(Gatineau) نیز در ایالت کبک فعالیت می‌کند. این سازمان‌ها ساختمان و محل معین دارند وتلاش می‌کنند زمینه‌های اساسی توسعه را در جامعه مسلمانان فراهم آورند. این قبیل سازمان‌ها در طول سال‌ها کارکردهای دیگری(نظیر ارائه خدمات مالی، تأسیس شرکت‌های تعاونی مسکن، آژانس‌های مسافرتی و کتاب‌فروشی) به منظور کمک به انطباق هرچه بیشتر اعضای خود با زندگی در جامعه میزبان داشته‌اند.

علاوه‌برموارد پیش گفته سازمان‌های متعددی نیز در ارتباط با موضوعات خاص یا بخش‌های مشخصی از جامعه مسلمانان فعالیت می‌کنند. شورای کانادایی زنان مسلمان بر موضوعات مرتبط با زنان مسلمان متمرکز است. کنگره اسلامی کانادا(CIC) و شورای روابط آمریکایی- اسلامی کانادا(CAIR CANADA)- که هر دو نسبتاً جدید هستند – برای ارائه تصویر واقعی از مسلمانان در رسانه‌ها فعالیت می‌کند. آنها با موضوعات سیاسی مرتبط با جامعه مسلمانان پیشرو ایالت اونتاریو(APMO) سروکار دارند و با سیاستگذاران و تصمیم‌سازان دولت در تعامل هستند. این تعامل بیشتر از طریق برگزاری ضیافت شام در اعیاد اسلامی در محل پارلمان صورت می‌گیرد. در این ضیافت‌ها سیاستمداران از جمله اعضای کابینه و گاهی شخص نخست‌وزیر دعوت می‌شوند.

برخی از مهم‌ترین مراکز اسلامی کانادا عبارت‌اند از:

1. انجمن اسلامی دانشگاه استنفورد (Islamic Society of Stanford University)

2. انجمن اسلامی زنان کانادا (Islamic Association of Canadian Woman)

3. انجمن اسلامی ساسکاچوان (Islamic Association of Saskatchewan)

4. انجمن اسلامی ویندسور (Windsor Islamic Association)

5. انجمن دانشجویان مسلمان دانشگاه آلبرتا (MSA-U of A)

6. انجمن مسلمانان ثقلین (دانشگاه تورنتو)

7. انجمن مسلمانان متحد تولدو (The United Muslim Association of Toledo: U.M.A.T)

8. باب العلم (Bab-ul-Ilm)

9. جامعه اسلامی آمریکای شمالی، کانادا (Islamic Society of North America, Canada)

10. جامعه مسلمانان کانادا (The Canadian Society of Muslims)

11. جامعه مسلمانان لبنانی الهدی (Al-Huda Lebanese Muslim Society)

12. جماعت اسلامی شیعه اثنی عشری تورنتو (Islamic Shia Ithna – Asheri Jamaat of Toronto)

13. جمعیت اسلامی دارالمدینه (Dar Al-Madinah Islamic Society)

14. دفتر جامعه جهانی مسلمانان در کانادا (Muslim World League, Canadian Office)

15. سازمان جوانان مسلمان (Young Muslims in pursuit of Allahs Pleasure)

16. شورای روابط اسلامی– آمریکایی کانادا

17. شورای زنان مسلمان کانادا (Canadian Council of Muslim Women)

18. شورای مسلمانان کلگری (The Muslim Council of Calgary)

19. فدراسیون زنان مسلمان (Federation of Muslim Woman-FMW)

20. مؤسسه اسلامی تورنتو (Islamic Institute of Toronto)

21. مرکز اسلامی استقامه اونتاریو (Istiqamah Islamic Centre of Ontario -IICO)

22. مرکز اسلامی طارق (Taric Islamic Center)

23. مرکز اسلامی کانادا (مسجد الرشید) (Canadian Islamic Center – Al Rashid Mosque)

24. مرکز اسلامی معصومین (Mssumeen Islamic Center)

25. مرکز اهل البیت (ع) (Ahlul Bayt Center)

26. مرکز جوانان الفجر (Al Fajr Youth Center).

نیز نگاه کنید به

نهادها و مراکز دینی مسلمانان سنگال؛ نهادها و مراکز دینی مسلمانان کوبا؛ نهادها و مراکز دینی مسلمانان مصر؛ نهادها و مراکز دینی مسلمانان تونس؛ نهادها و مراکز دینی مسلمانان روسیه؛ نهادها و مراکز دینی مسلمانان آرژانتین؛ نهادها و مراکز دینی مسلمانان فرانسه؛ سازمان‌ها و موسسات اسلامی در مالی؛ نهادها و مراکز دینی مسلمانان زیمبابوه؛ نهادها و مراکز دینی مسلمانان تایلند؛ نهادها و مراکز دینی مسلمانان اسپانیا؛ نهادها و مراكز دینی مسلمانان اردن؛ نهادها و مراکز دینی مسلمانان قطر؛ نهادها و مراکز دینی مسلمانان سیرالئون؛ نهادها و مراکز دینی مسلمانان اتیوپی

پاورقی

[i]. با توجه به ضرورت انسجام مراکز و جوامع پیروان اهل بیت (ع)، مجمع اهل بیت کانادا در سال 1372 هجری خورشیدی، برابر با سال 1993 میلادی، به همت جمعی از مسئولان مراکز اسلامی شیعه تاسیس شد و به عنوان سازمانی خیریه و غیرانتفاعی در دولت فدرال کانادا به ثبت رسید. یکی از فعالیت‌های مجمع اهل بیت، انتشار مجله صراط مستقیم (the right path) است. نشریه مذکور به زبان انگلیسی و به صورت فصلنامه منتشر می‌شود. مطالب این مجله، عمدتاً در جهت تبیین عقاید شیعه و اطلاع‌رسانی برای جامعه پیروان اهل بیت (ع) در این کشور است. به دنبال گسترش و رشد جامعه ایرانی مقیم شهر تورنتو و حومه، مرکز ایرانی اسلامی امام علی (ع) در فوریه 2000 میلادی تاسیس شد. مرکز ایرانی امام علی (ع) در جهت برآوردن نیازهای دینی و فرهنگی جامعه ایرانیان می‌کوشد. یکی از فعالیت‌های این موسسه، احیای مناسبت‌های مختلف است. این مراسم به منظور بزرگداشت اعیاد و وفات بزرگان دین و آشنایی بیشتر با فرهنگ، تاریخ و ارزش‌های اسلامی، بر اساس تعلیمات قرآن و عترت در طول سال برگزار می‌شود. جامعه مسلمانان را در کانادا چند سازمان اداره می‌کنند، از جمله: کنگره اسلامی کانادا، انجمن مسلمانان کانادا، کنگره کانادایی‌های مسلمان و اتحادیه مسلمانان کانادا.