نهادها و مراکز دینی مسلمانان روسیه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
در [[روسیه]] مسلمانان در قالب ساختارهایی رسمی و ثبت شده فعالیت می‌کنند و این موضوع به سنت‌های [[روسیه]] [[دوره تزاری روسیه|تزاری]] و [[دوره کمونیسم روسیه|کمونیستی]] مربوط می‌شود که سنت ثبت و رجیستراتسیا همواره ابزار کنترل و نظارت حکومت بوده است. اداره دینی مسلمانان [[روسیه]] که وظیفه رهبری امت مسلمانان [[روسیه]] را بر عهده دارد، برای اولین بار در زمان امپراتوری کاترین دوم در قرن 18 میلادی تاسیس شد. اولین حکم عالی آن توسط کاترین در تاریخ 22 سپتامبر 1788 با عنوان «مجمع دینی قوانین محمدی شهر اوفا» صادر شد. مراسم افتتاح این مجمع در تاریخ 4 دسامبر 1789 انجام شد. طی ده سال گذشته احیای اسلام در [[روسیه]] با احداث مساجد درسال 2001 تعداد این مساجد بیش از چهار هزار باب بود که به صورت فعال جریان داشته است. | در [[روسیه]] مسلمانان در قالب ساختارهایی رسمی و ثبت شده فعالیت می‌کنند و این موضوع به سنت‌های [[روسیه]] [[دوره تزاری روسیه|تزاری]] و [[دوره کمونیسم روسیه|کمونیستی]] مربوط می‌شود که سنت ثبت و رجیستراتسیا همواره ابزار کنترل و نظارت حکومت بوده است. اداره دینی مسلمانان [[روسیه]] که وظیفه رهبری امت مسلمانان [[روسیه]] را بر عهده دارد، برای اولین بار در زمان امپراتوری کاترین دوم در قرن 18 میلادی تاسیس شد. اولین حکم عالی آن توسط کاترین در تاریخ 22 سپتامبر 1788 با عنوان «مجمع دینی قوانین محمدی شهر اوفا» صادر شد. مراسم افتتاح این مجمع در تاریخ 4 دسامبر 1789 انجام شد. طی ده سال گذشته احیای اسلام در [[روسیه]] با احداث مساجد درسال 2001 تعداد این مساجد بیش از چهار هزار باب بود که به صورت فعال جریان داشته است. | ||
در [[مسکو|شهر مسکو]] شش مسجد فعال هستند که قرار است طی سال‌های آینده یازده مسجد دیگر نیز احداث شوند. همچنین شورایی با نام «شورای مفتیان روسیه» وجود دارد (در ژوئن 1996تاسیس شد) که مجموعه‌ای از ادارات دینی مسلمانان را تحت پوشش خود جمع کرده است و وظیفه هماهنگی فعالیت آنها را بر عهده دارد. در خاک [[روسیه]] حدود چهل اداره دینی مسلمانان فعالیت می‌کنند که اداره دینی [[اسلام و مسلمانان روسیه|مسلمانان]] در بخش اروپایی روسیه با نفوذترین آنهاست. این اداره در 23 فوریه 1994 دروزارت دادگستری با عنوان «اداره دینی مسلمانان بخش اروپایی - مرکزی [[روسیه]]» ثبت شده است. در تاریخ 9 دسامبر 1998 در کنگره مسلمانان بخش اروپایی [[روسیه]] با تصمیم روسا و نمایندگان سازمان‌های اسلامی 22 منطقه از فدارسیون [[روسیه]]، اداره دینی «مسلمانان منطقه اروپایی- مرکزی [[روسیه]]»، به اداره دینی «مسلمانان بخش اروپایی [[روسیه]] (مفتیات [[مسکو]])» تغیر نام پیدا کرد. این اداره جماعت مسلمانان [[مسکو]]، سن پترزبورگ، نیژنی نووگوراد، ولگدا، کاستروما، کورسکولادیمیر، ایوانوا،تولا، تامبوف، اورلا، اسمولنسک، سوچی، پنزا، کالنینگراد، یاروسلاول و غیره تحت پوشش خود دارد. ریاست اداره مذکور بر عهده شیخ «راویل عین الدین» (رئیس هیآت مدیره) است. این هیئت مدیره از چهارده نفر از رجال مذهبی و اجتماعی تشکیل شده است<ref>امیراحمدیان، بهرام، (1386 بهار). اسلام و مسلمانان در فدراسیون | در [[مسکو|شهر مسکو]] شش مسجد فعال هستند که قرار است طی سال‌های آینده یازده مسجد دیگر نیز احداث شوند. همچنین شورایی با نام «شورای مفتیان روسیه» وجود دارد (در ژوئن 1996تاسیس شد) که مجموعه‌ای از ادارات دینی مسلمانان را تحت پوشش خود جمع کرده است و وظیفه هماهنگی فعالیت آنها را بر عهده دارد. در خاک [[روسیه]] حدود چهل اداره دینی مسلمانان فعالیت می‌کنند که اداره دینی [[اسلام و مسلمانان روسیه|مسلمانان]] در بخش اروپایی روسیه با نفوذترین آنهاست. این اداره در 23 فوریه 1994 دروزارت دادگستری با عنوان «اداره دینی مسلمانان بخش اروپایی - مرکزی [[روسیه]]» ثبت شده است. در تاریخ 9 دسامبر 1998 در کنگره مسلمانان بخش اروپایی [[روسیه]] با تصمیم روسا و نمایندگان سازمان‌های اسلامی 22 منطقه از فدارسیون [[روسیه]]، اداره دینی «مسلمانان منطقه اروپایی- مرکزی [[روسیه]]»، به اداره دینی «مسلمانان بخش اروپایی [[روسیه]] (مفتیات [[مسکو]])» تغیر نام پیدا کرد. این اداره جماعت مسلمانان [[مسکو]]، سن پترزبورگ، نیژنی نووگوراد، ولگدا، کاستروما، کورسکولادیمیر، ایوانوا،تولا، تامبوف، اورلا، اسمولنسک، سوچی، پنزا، کالنینگراد، یاروسلاول و غیره تحت پوشش خود دارد. ریاست اداره مذکور بر عهده شیخ «راویل عین الدین» (رئیس هیآت مدیره) است. این هیئت مدیره از چهارده نفر از رجال مذهبی و اجتماعی تشکیل شده است<ref>امیراحمدیان، بهرام، (1386 بهار). اسلام و مسلمانان در فدراسیون [[روسیه]]، [https://journal.iiwfs.com/ فصلنامه مطالعات منطقه ای جهان اسلام]، شماره2. ص38-39.</ref>. | ||
آنچنان که گفته شد، [[اسلام و مسلمانان روسیه|جامعه مسلمانان روسیه]] بر اساس نهادهای و ساختارهایی که در راس آنها مفتی‌ها قرار دارند، اداره می‌شود. مفتی‌ها، امامان مساجد، وعاظ و مسئولان اجری امور دینی مردم هستند. معمولا برای اینکه نهادی را تشکیل دهند، بایستی آن را در [https://minjust.gov.ru/ru/ وزارت دادگستری روسیه] ثبت کنند. پس از فروپاشی شوروی شمار زیادی از این نهادها ثبت شده‌اند. در راس همه این نهادها، دو سازمان متمرکز وجود دارند که بیشتر نهادهای اسلامی [[روسیه]]، زیر نظارت حقوقی آن دو فعالیت می‌کنند. رهبری مسلمانان [[روسیه]] را دو ساختار جدا از هم برعهده دارند كه «اداره مرکزی روحانی مسلمانان [[روسیه]]» (DUM) و «شورای مفتیان [[روسیه]]» نام دارند. رهبری شورای مفتی‌های [[روسیه]] هر چهار سال انتخاب می‌شود و اكنون «راویل عین‌الدین» ریاست این نهاد عالی مسلمانان [[روسیه]] را برعهده دارد. شورای مفتیات ساختاریست که بسیاری از سازمان‌ها و نهادهای مسلمانان [[روسیه]] در لوای آن قرار دارند. «طلعت تاج الدین» رهبر «اداره مرکزی روحانی مسلمانان روسیه» (DUM) با مرکزیت اوفا در باشقیرستان است و با عین الدین بر سر اداره امور مسلمانان [[روسیه]] رقابت شدیدی دارد. دولت مرکزی [[روسیه]]، از این رقابت بهره برده، چه بسا آن را تشدید می‌کند و با سیاست یکی به نعل، یکی به میخ می‌کوشد تنور این هماوردی را داغ نگه دارد. | آنچنان که گفته شد، [[اسلام و مسلمانان روسیه|جامعه مسلمانان روسیه]] بر اساس نهادهای و ساختارهایی که در راس آنها مفتی‌ها قرار دارند، اداره می‌شود. مفتی‌ها، امامان مساجد، وعاظ و مسئولان اجری امور دینی مردم هستند. معمولا برای اینکه نهادی را تشکیل دهند، بایستی آن را در [https://minjust.gov.ru/ru/ وزارت دادگستری روسیه] ثبت کنند. پس از فروپاشی شوروی شمار زیادی از این نهادها ثبت شده‌اند. در راس همه این نهادها، دو سازمان متمرکز وجود دارند که بیشتر نهادهای اسلامی [[روسیه]]، زیر نظارت حقوقی آن دو فعالیت می‌کنند. رهبری مسلمانان [[روسیه]] را دو ساختار جدا از هم برعهده دارند كه «اداره مرکزی روحانی مسلمانان [[روسیه]]» (DUM) و «شورای مفتیان [[روسیه]]» نام دارند. رهبری شورای مفتی‌های [[روسیه]] هر چهار سال انتخاب می‌شود و اكنون «راویل عین‌الدین» ریاست این نهاد عالی مسلمانان [[روسیه]] را برعهده دارد. شورای مفتیات ساختاریست که بسیاری از سازمان‌ها و نهادهای مسلمانان [[روسیه]] در لوای آن قرار دارند. «طلعت تاج الدین» رهبر «اداره مرکزی روحانی مسلمانان روسیه» (DUM) با مرکزیت اوفا در باشقیرستان است و با عین الدین بر سر اداره امور مسلمانان [[روسیه]] رقابت شدیدی دارد. دولت مرکزی [[روسیه]]، از این رقابت بهره برده، چه بسا آن را تشدید می‌کند و با سیاست یکی به نعل، یکی به میخ می‌کوشد تنور این هماوردی را داغ نگه دارد. | ||
سازمان‌های دیگری نیز مسئول امور مسلمانان [[روسیه]] هستند که در مقایسه با این دو نهاد، کوچک و کم اهمیت هستند. شاید مهم‌ترین آنها «مرکز همکاری مسلمانان قفقاز شمالی» به رهبری اسماعیل بردیف است. بردیف همچنین سرپرست دادگاه عالی شریعت [[روسیه]] می‌باشد. رهبران این ساختارهای مذهبی در «شورای امور مذاهب» زیر نظارت ریاست جمهوری [[روسیه]] عضو هستند كه مسائل ادیان روسیه در آن بررسی می‌شود. همین نهادها و رهبران اصلی‌شان، نشان از تقسیم سازمان‌ها و رهبران مسلمانان [[روسیه]] بر پایه سنجه‌های قومی و جغرافیایی دارند. از این جا است که بنیانی بودن نقش قومیت و جغرافیا در میزان قدرت و نفوذ جریان‌ها و سازمان‌های روسیه امروز آشکار می‌شود. دو سازمان اصلی [[روسیه]] و رهبران آنها نماینده دو گروه رقیب رهبری [[اسلام و مسلمانان روسیه|مسلمانان روسیه]] هستند: باشقیرها به رهبری تاج الدین و تاتارها به رهبری عین الدین<ref>حسینی، سیده مطهره(1389 تابستان)، تقابل نهادی در جامعه مسلمانان | سازمان‌های دیگری نیز مسئول امور مسلمانان [[روسیه]] هستند که در مقایسه با این دو نهاد، کوچک و کم اهمیت هستند. شاید مهم‌ترین آنها «مرکز همکاری مسلمانان قفقاز شمالی» به رهبری اسماعیل بردیف است. بردیف همچنین سرپرست دادگاه عالی شریعت [[روسیه]] می‌باشد. رهبران این ساختارهای مذهبی در «شورای امور مذاهب» زیر نظارت ریاست جمهوری [[روسیه]] عضو هستند كه مسائل ادیان روسیه در آن بررسی می‌شود. همین نهادها و رهبران اصلی‌شان، نشان از تقسیم سازمان‌ها و رهبران مسلمانان [[روسیه]] بر پایه سنجه‌های قومی و جغرافیایی دارند. از این جا است که بنیانی بودن نقش قومیت و جغرافیا در میزان قدرت و نفوذ جریان‌ها و سازمان‌های روسیه امروز آشکار می‌شود. دو سازمان اصلی [[روسیه]] و رهبران آنها نماینده دو گروه رقیب رهبری [[اسلام و مسلمانان روسیه|مسلمانان روسیه]] هستند: باشقیرها به رهبری تاج الدین و تاتارها به رهبری عین الدین<ref>حسینی، سیده مطهره(1389 تابستان)، تقابل نهادی در جامعه مسلمانان [[روسیه]]، [http://ca.ipisjournals.ir/ فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز]، شماره 7. ص30.</ref>. | ||
در اولویت مورد تایید نهادهای رسمی- دولتی [[روسیه]]، جایگاه مسلمانان جنوب [[روسیه]] به عنوان پیرو در نظر گرفته شده است و بنابراین آنان که سنتی‌تر از مردم شمال، مرکز و غرب [[روسیه]] هستند، و از پیوستن اجباری و خونبارشان به سرزمین [[روسیه]] بیش از 200 سال نمی‌گذرد، گرایش بیشتری به نسخه‌های اسلام غیر روسی دارند که در خارج از این فدراسیون تبلیغ و وارد [[روسیه]] می‌شود. در [[روسیه]] جنوبی (قفقاز شمالی)، دو منطقه تنش زای چچن و داغستان واقع شده‌اند. این سرزمین‌ها در جنگ‌های سده هجده ایران و روس به [[روسیه]] پیوستند. پایداری مردم این منطقه در برابر روس‌ها، با خشونت و قتل عام‌های گسترده از سوی روس‌ها تلافی شدند. در دوره پس از سقوط تزارها در [[روسیه]]، به ویژه در دوران شوروی به خاطر ناهمسویی آنان با سیاست‌های شوروی و به ویژه شرکت نکردن در جنگ جهانی دوم، قتل عام دیگری در این منطقه از سوی دولت و نیروهای نظامی روس روی داد. در این قتل عام‌ها معمولا تا نیمی از جمعیت منطقه از میان می‌رفتند. آخرین کشتار در دوران جنگ‌های چچن در دوران یلتسین انجام شد که یک چهارم مردم منطقه (بیشتر چچن ها) در آن کشته شدند و شمار بیشتر آواره گردیدند. | در اولویت مورد تایید نهادهای رسمی- دولتی [[روسیه]]، جایگاه مسلمانان جنوب [[روسیه]] به عنوان پیرو در نظر گرفته شده است و بنابراین آنان که سنتی‌تر از مردم شمال، مرکز و غرب [[روسیه]] هستند، و از پیوستن اجباری و خونبارشان به سرزمین [[روسیه]] بیش از 200 سال نمی‌گذرد، گرایش بیشتری به نسخه‌های اسلام غیر روسی دارند که در خارج از این فدراسیون تبلیغ و وارد [[روسیه]] می‌شود. در [[روسیه]] جنوبی (قفقاز شمالی)، دو منطقه تنش زای چچن و داغستان واقع شده‌اند. این سرزمین‌ها در جنگ‌های سده هجده ایران و روس به [[روسیه]] پیوستند. پایداری مردم این منطقه در برابر روس‌ها، با خشونت و قتل عام‌های گسترده از سوی روس‌ها تلافی شدند. در دوره پس از سقوط تزارها در [[روسیه]]، به ویژه در دوران شوروی به خاطر ناهمسویی آنان با سیاست‌های شوروی و به ویژه شرکت نکردن در جنگ جهانی دوم، قتل عام دیگری در این منطقه از سوی دولت و نیروهای نظامی روس روی داد. در این قتل عام‌ها معمولا تا نیمی از جمعیت منطقه از میان می‌رفتند. آخرین کشتار در دوران جنگ‌های چچن در دوران یلتسین انجام شد که یک چهارم مردم منطقه (بیشتر چچن ها) در آن کشته شدند و شمار بیشتر آواره گردیدند. | ||
مسلمانان این منطقه، بر خلاف مسلمانان ولگا- اورال، از درجه شهرنشینی و رفاه بسیار پایینی برخوردار بوده و به برداشت‌های سنتی و یا بسیار سنتی از اسلام گرایش دارند. آنان در ساختار رسمی- دولتی [[اسلام و مسلمانان روسیه|اسلام روسی]]، پیرو مرکز (تاتارستان، باشقیرستان و [[مسکو]] - [[سنت پترزبورگ|سن پترزبورگ]]) در نظر گرفته | مسلمانان این منطقه، بر خلاف مسلمانان ولگا- اورال، از درجه شهرنشینی و رفاه بسیار پایینی برخوردار بوده و به برداشت‌های سنتی و یا بسیار سنتی از اسلام گرایش دارند. آنان در ساختار رسمی- دولتی [[اسلام و مسلمانان روسیه|اسلام روسی]]، پیرو مرکز (تاتارستان، باشقیرستان و [[مسکو]] - [[سنت پترزبورگ|سن پترزبورگ]]) در نظر گرفته می‌شوند<ref>حسینی، سیده مطهره(1389 تابستان)، تقابل نهادی در جامعه مسلمانان [[روسیه]]، [http://ca.ipisjournals.ir/ فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز]، شماره 70. ص30.</ref>. مهم‌ترین سازمان‌های اسلامی عبارتند از: | ||
==== الف ـ اداره مركزی دینی مسلمانان [[روسیه|روسیه]] و كشورهای اروپایی مشتری المنافع ==== | ==== الف ـ اداره مركزی دینی مسلمانان [[روسیه|روسیه]] و كشورهای اروپایی مشتری المنافع ==== | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
سازمانی مستقل و شامل مساجدی در [[مسکو|مسكو]]، اورنبورگ و استان اولیانوفسی است. این اتحادیه درراستای امور دینی، آموزشی و روشنگری فعالیت می‌كند. شیخ محمود حضرت ولیتوف رئیس اتحادیه مذكور است. | سازمانی مستقل و شامل مساجدی در [[مسکو|مسكو]]، اورنبورگ و استان اولیانوفسی است. این اتحادیه درراستای امور دینی، آموزشی و روشنگری فعالیت می‌كند. شیخ محمود حضرت ولیتوف رئیس اتحادیه مذكور است. | ||
در ساختار اداره دینی مسلمانان بخش اروپایی [[روسیه]]، بخش‌های مختلفی از جمله بخش بین المللی، علوم و روابط با سازمان‌های اجتماعی، روابط با سازمان‌های مذهبی مناطق و ارگان‌های دولتی فدراسیون [[روسیه]]، اداره حقوقی مفتیات مسکو، انجمن بانوان مسلمان، مرکز اسلامی مسکو و استان مسکو، و بنیاد کمک به دانشمندان اسلام شناس وجود دارد. اداره امور خیریه نیز با نظارت اداره دینی [[اسلام و مسلمانان روسیه|مسلمانان]] بخش اروپایی [[روسیه]] دایر است. مراکز اموزشی دینی اداره مذکور شامل مدرسه و مسجد جامع مسکو، کالج عالی اسلامی مسکو و مدرسه «ایمان» است. نشریه رسمی این اداره روزنامه اسلام منبره «منبر اسلام» نام دارد. نشریات دیگری از جمله: روزنامه یانا سوز (حرف تازه)، اخبار اسلامی (با پیوست ماهانه نور اسلام)، راه اسلام، اسلام و اجتماع، روزنامه اسلامی و غیره نیز منتشر می شوند. بعلاوه پایگاه‌های اینترنتی ویژه بی شماری نیز به [[زبان روسی]] در همین زمینه مشغول فعالیت هستند. فروشگاه‌های ویژه، رستوران‌ها، مراکز مشاوره بانوان، بیمارستان‌ها، آرایشگاه‌ها، آژانس‌های ویژه جذب پرسنلی و بنگاه‌های امور برگزاری آیین و مراسم جشن و سوگواری، دفاتر وکلا، بنیادهای خیریه و آموزشی، نشریات، چاپخانه‌ها و سازمان‌های حقوقی ویژه مسلمانان نیز در حال تاسیس هستند<ref>حسینی، سیده مطهره(1389 تابستان)، تقابل نهادی در جامعه مسلمانان | در ساختار اداره دینی مسلمانان بخش اروپایی [[روسیه]]، بخش‌های مختلفی از جمله بخش بین المللی، علوم و روابط با سازمان‌های اجتماعی، روابط با سازمان‌های مذهبی مناطق و ارگان‌های دولتی فدراسیون [[روسیه]]، اداره حقوقی مفتیات مسکو، انجمن بانوان مسلمان، مرکز اسلامی مسکو و استان مسکو، و بنیاد کمک به دانشمندان اسلام شناس وجود دارد. اداره امور خیریه نیز با نظارت اداره دینی [[اسلام و مسلمانان روسیه|مسلمانان]] بخش اروپایی [[روسیه]] دایر است. مراکز اموزشی دینی اداره مذکور شامل مدرسه و مسجد جامع مسکو، کالج عالی اسلامی مسکو و مدرسه «ایمان» است. نشریه رسمی این اداره روزنامه اسلام منبره «منبر اسلام» نام دارد. نشریات دیگری از جمله: روزنامه یانا سوز (حرف تازه)، اخبار اسلامی (با پیوست ماهانه نور اسلام)، راه اسلام، اسلام و اجتماع، روزنامه اسلامی و غیره نیز منتشر می شوند. بعلاوه پایگاه‌های اینترنتی ویژه بی شماری نیز به [[زبان روسی]] در همین زمینه مشغول فعالیت هستند. فروشگاه‌های ویژه، رستوران‌ها، مراکز مشاوره بانوان، بیمارستان‌ها، آرایشگاه‌ها، آژانس‌های ویژه جذب پرسنلی و بنگاه‌های امور برگزاری آیین و مراسم جشن و سوگواری، دفاتر وکلا، بنیادهای خیریه و آموزشی، نشریات، چاپخانه‌ها و سازمان‌های حقوقی ویژه مسلمانان نیز در حال تاسیس هستند<ref>حسینی، سیده مطهره(1389 تابستان)، تقابل نهادی در جامعه مسلمانان [[روسیه]]، [http://ca.ipisjournals.ir/ فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز]، شماره 70. ص40.</ref>. | ||
همچنین سایر ادارات مربوط به [[اسلام و مسلمانان روسیه|مسلمانان]] عبارتند از: | همچنین سایر ادارات مربوط به [[اسلام و مسلمانان روسیه|مسلمانان]] عبارتند از: | ||
=== اداره دینی «الرحمت» === | === اداره دینی «الرحمت» === | ||
ده‌ها سال است که مسلمانان کورسک یک یا دو مرتبه در سال در قبرستان مسلمانان گرد هم می‌آیند. اصولا این گردهمایی در روزهای عید فطر و عید قربان انجام می‌گیرد. سال‌های 98-1995 نمازهای این دو روز در خوابگاه دانشکده پزشکی منطقه برگزار می‌شد و دانشجویان خارجی و [[اسلام و مسلمانان روسیه|مسلمانان روس]] در آن شرکت می‌کردند. اما پس از اینکه ورود روس‌ها به خوابگاه با محدودیت روبرو شد و مسئولان این گردهمایی به فکر ثبت سازمان مسلمانان افتادند. سال 1998، سازمان [[اسلام و مسلمانان روسیه|مسلمانان]] متشکل از فعاالان تاتار و داغستان و همچنین نمایندگان آذربایجان و اینگوش شروع به فعالیت کرد. سال 1999 اداره حقوقی منطقه کورسک به عنوان یک سازمان اسلامی با مدیریت ر.ف.سلمالنف کار خود را آغاز کرد. این مجموعه تا کنون مشغول به فعالیت است. سال 2008 ارتباطاتی با تاریخ شناسان، باستان‌شناسان و منطقه‌شناسان برقرار کردند که در نتیجه آن تحقیقاتی در خصوص [[تاريخ اديان و مذاهب روسیه|تاریخ جوامع مسلمانان]] در منطقه صورت گرفت<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در | ده‌ها سال است که مسلمانان کورسک یک یا دو مرتبه در سال در قبرستان مسلمانان گرد هم می‌آیند. اصولا این گردهمایی در روزهای عید فطر و عید قربان انجام می‌گیرد. سال‌های 98-1995 نمازهای این دو روز در خوابگاه دانشکده پزشکی منطقه برگزار می‌شد و دانشجویان خارجی و [[اسلام و مسلمانان روسیه|مسلمانان روس]] در آن شرکت می‌کردند. اما پس از اینکه ورود روس‌ها به خوابگاه با محدودیت روبرو شد و مسئولان این گردهمایی به فکر ثبت سازمان مسلمانان افتادند. سال 1998، سازمان [[اسلام و مسلمانان روسیه|مسلمانان]] متشکل از فعاالان تاتار و داغستان و همچنین نمایندگان آذربایجان و اینگوش شروع به فعالیت کرد. سال 1999 اداره حقوقی منطقه کورسک به عنوان یک سازمان اسلامی با مدیریت ر.ف.سلمالنف کار خود را آغاز کرد. این مجموعه تا کنون مشغول به فعالیت است. سال 2008 ارتباطاتی با تاریخ شناسان، باستان‌شناسان و منطقه‌شناسان برقرار کردند که در نتیجه آن تحقیقاتی در خصوص [[تاريخ اديان و مذاهب روسیه|تاریخ جوامع مسلمانان]] در منطقه صورت گرفت<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در [[روسیه]]، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص124.</ref>. | ||
=== مفتیان ولادیمیر === | === مفتیان ولادیمیر === | ||
مجمع ثبت نشده دینی، سال 2007 به دلیل فقدان یک مکان خصوصی در این منطقه، اداره دینی مرکزی مسلمانان تصمیم به ثبت مجمع مفتیان ولادیمیر در منطقه کاوروف ولادیمیر گرفت. امام شهر کاوروف،و.س. یارولین بدون وجود گزینه دیگری برای انتخاب، به سمت مدیریت این مجموعه منصوب شد. | مجمع ثبت نشده دینی، سال 2007 به دلیل فقدان یک مکان خصوصی در این منطقه، اداره دینی مرکزی مسلمانان تصمیم به ثبت مجمع مفتیان ولادیمیر در منطقه کاوروف ولادیمیر گرفت. امام شهر کاوروف،و.س. یارولین بدون وجود گزینه دیگری برای انتخاب، به سمت مدیریت این مجموعه منصوب شد. | ||
اکنون در ساختار مجمع «مفتیان ولادیمیر»، سازمان‌های دینی به ثبت رسیده در شهرهای کاوروف و موروم و همچنین چند شهر دیگر از قبیل کامشکوا، سترونینو الکساندر، کالچوگینا و... وارد می‌شوند. درخواست ثبت رسمی این مجمع از سال 2007 در دست بررسی قرار دارد که تاکنون جواب رضایت بخشی نگرفته است<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در | اکنون در ساختار مجمع «مفتیان ولادیمیر»، سازمان‌های دینی به ثبت رسیده در شهرهای کاوروف و موروم و همچنین چند شهر دیگر از قبیل کامشکوا، سترونینو الکساندر، کالچوگینا و... وارد می‌شوند. درخواست ثبت رسمی این مجمع از سال 2007 در دست بررسی قرار دارد که تاکنون جواب رضایت بخشی نگرفته است<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در [[روسیه]]، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص125.</ref>. | ||
=== اداره روحانیت مسلمانان جمهوری مورداوی === | === اداره روحانیت مسلمانان جمهوری مورداوی === | ||
بزرگترین سازمان مرکزی مسلمانان مورداوی در ساراسک واقع شده. این اداره در سال 2000 تاسسیس شده است. موسسین این اداره 5 مجمع کوچک بودند. از آوریل سال 2001، رشید هالیکف به عنوان مفتی آن انتخاب شد. سال 2005 تبدیل مهم‌ترین ساختار متحد کننده بیشتر جمهوریهای مسلمان شد و 26 مجمع اسلامی در ساختار آن وارد شدند. یکی از خطوط اصلی سیاست گذاری‌های این سازمان ساخت مسجد است. سال 2005، برای اولین بار در تاریخ پایتخت جمهوری مسجد جامع سارانسک با وسعت زیاد ساخته شده به طوری که 3000 نفر را به راحتی در خود جای می‌داد. از سال 2001 تا 2007، تحت نظارت این سازمان 7 مسجد در جمهوریهای مختلف ساخته شده و 3 مسجد هم در دست احداث قرار دارد<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در | بزرگترین سازمان مرکزی مسلمانان مورداوی در ساراسک واقع شده. این اداره در سال 2000 تاسسیس شده است. موسسین این اداره 5 مجمع کوچک بودند. از آوریل سال 2001، رشید هالیکف به عنوان مفتی آن انتخاب شد. سال 2005 تبدیل مهم‌ترین ساختار متحد کننده بیشتر جمهوریهای مسلمان شد و 26 مجمع اسلامی در ساختار آن وارد شدند. یکی از خطوط اصلی سیاست گذاری‌های این سازمان ساخت مسجد است. سال 2005، برای اولین بار در تاریخ پایتخت جمهوری مسجد جامع سارانسک با وسعت زیاد ساخته شده به طوری که 3000 نفر را به راحتی در خود جای می‌داد. از سال 2001 تا 2007، تحت نظارت این سازمان 7 مسجد در جمهوریهای مختلف ساخته شده و 3 مسجد هم در دست احداث قرار دارد<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در [[روسیه]]، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص126.</ref>. | ||
=== اداره روحانیت مسلمانان پنز === | === اداره روحانیت مسلمانان پنز === | ||
مجمع دینی ثبت شده در سال 1998 که مدیریت آن را مفتی آ.ش. بیبار سوف به عهده دارد. 43 سازمان دینی ثبت شده واقع در منطقه پنز در ساختار این اداره وارد می‌شود. این اداره حتی طی سال‌های 2004-1998، از انتظارات خاص خود بهره مند بوده است که از جمله فعالیت‌های آن می‌توان به روزنامه«خورشید اسلام» اشاره کرد سپس در سال 2005 روزنامه «روشنفکری» را در دستور کار خود قرار داد. علاوه بر آن این اداره با مطبوعات محلی و منطقه‌ای نیز همکاری دارد. این اداره دینی در امر سیاست نیز فعال بود، و با اداره امور داخله در منطقه و همچنین وزارت دفاع ارتباط خوبی دارد<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در | مجمع دینی ثبت شده در سال 1998 که مدیریت آن را مفتی آ.ش. بیبار سوف به عهده دارد. 43 سازمان دینی ثبت شده واقع در منطقه پنز در ساختار این اداره وارد می‌شود. این اداره حتی طی سال‌های 2004-1998، از انتظارات خاص خود بهره مند بوده است که از جمله فعالیت‌های آن می‌توان به روزنامه«خورشید اسلام» اشاره کرد سپس در سال 2005 روزنامه «روشنفکری» را در دستور کار خود قرار داد. علاوه بر آن این اداره با مطبوعات محلی و منطقه‌ای نیز همکاری دارد. این اداره دینی در امر سیاست نیز فعال بود، و با اداره امور داخله در منطقه و همچنین وزارت دفاع ارتباط خوبی دارد<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در [[روسیه]]، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص126.</ref>. | ||
=== مرکز اسلامی جوانان === | === مرکز اسلامی جوانان === | ||
جمهوری مورداوی مرکز اسلامی جوانان را در اکتبر 2001 تاسیس کرد. سال 2003 فعالان مطالبی را تحت عنوان «اسلام همان طور که هست» تهیه کرده در میان فدرال‌ها و ساختارهای دینی منطقه و همچنین مطبوعات و موسساتی که به نشر مطالب اسلامی به صورت رایگان می‌پرداختند «اسلام در مورداوی» پخش کردند. در ماه رمضان نمایشگاهی در خصوص تاریخ ساخت مسجد جامع سارانسک ترتیب دادند و مطالبی نیز در خصوص آداب ماه رمضان منتشر کردند. سال 2003 اولین کتابخانه انتشارات اسلامی را در سارانسک تاسیس کردند. هر سال در مساجد جمهوری در ماه رمضان مراسم افطاری برای فقرا ترتیب داده می شود. سال 2004 تصمیمی در خصوص آماده سازی اولین گروه تربیتی اسلامی به نام الانصار اتخاذ شده است. 15 نفر ورودی این مرکز با موفقیت دوره را پشت سر گذارده و مدرک دولتی دریافت کرده‌اند. از سال 2003 هر ساله اردوی الانصار برگزار می‌شود که طی آن دانش آموزان از تمام مناطق مورداوی در آن شرکت می‌کنند. در سال‌های 2004 و 2006 و 2008 این اداره در مجمع جهانی جوانان تاتار در کازان و مجامع جوانان مسلمانان شرکت کرد. نمایندگان سازمان فعالانه در برنامه‌هایی در رابطه با جوانان در جمهوری مورداوی برگزار | جمهوری مورداوی مرکز اسلامی جوانان را در اکتبر 2001 تاسیس کرد. سال 2003 فعالان مطالبی را تحت عنوان «اسلام همان طور که هست» تهیه کرده در میان فدرال‌ها و ساختارهای دینی منطقه و همچنین مطبوعات و موسساتی که به نشر مطالب اسلامی به صورت رایگان می‌پرداختند «اسلام در مورداوی» پخش کردند. در ماه رمضان نمایشگاهی در خصوص تاریخ ساخت مسجد جامع سارانسک ترتیب دادند و مطالبی نیز در خصوص آداب ماه رمضان منتشر کردند. سال 2003 اولین کتابخانه انتشارات اسلامی را در سارانسک تاسیس کردند. هر سال در مساجد جمهوری در ماه رمضان مراسم افطاری برای فقرا ترتیب داده می شود. سال 2004 تصمیمی در خصوص آماده سازی اولین گروه تربیتی اسلامی به نام الانصار اتخاذ شده است. 15 نفر ورودی این مرکز با موفقیت دوره را پشت سر گذارده و مدرک دولتی دریافت کرده‌اند. از سال 2003 هر ساله اردوی الانصار برگزار می‌شود که طی آن دانش آموزان از تمام مناطق مورداوی در آن شرکت می‌کنند. در سال‌های 2004 و 2006 و 2008 این اداره در مجمع جهانی جوانان تاتار در کازان و مجامع جوانان مسلمانان شرکت کرد. نمایندگان سازمان فعالانه در برنامه‌هایی در رابطه با جوانان در جمهوری مورداوی برگزار می‌کنند<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در [[روسیه]]، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص127.</ref>. | ||
=== سازمان خیریه مسلمانان کاسیمف === | === سازمان خیریه مسلمانان کاسیمف === | ||
سال 1867، به ابتکار یک تاجر این مرکز راه اندازی شد که بعداً مجوز فعالیت آن لغو شد. در سال 1897، سازمان مذکور فعالیت خود را از سر گرفت. افراد اداره کننده این سازمان غالباً تجار معروف تاتار بودند، کار اصلی این سازمان جمع آوری کمک از افراد ثروتمند و پخش آن بین نیازمندان بود. علاوه بر آن این سازمان در توسعه فعالیت‌های فرهنگی – روشن فکری نقش بسزایی داشت. مجموعه‌ای غنی از کتاب‌ها به [[زبان روسی]] و تاتاری جمع اوری شد. مطبوعات دوره ای اعم از روزنامه‌ها و مجلات به کتابخانه‌هایی در کازان، [[مسکو]]، اوف و سایر شهرها آورده شد. سال 1917، این سازمان به کار خود خاتمه داد<ref name=":0">نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در | سال 1867، به ابتکار یک تاجر این مرکز راه اندازی شد که بعداً مجوز فعالیت آن لغو شد. در سال 1897، سازمان مذکور فعالیت خود را از سر گرفت. افراد اداره کننده این سازمان غالباً تجار معروف تاتار بودند، کار اصلی این سازمان جمع آوری کمک از افراد ثروتمند و پخش آن بین نیازمندان بود. علاوه بر آن این سازمان در توسعه فعالیت‌های فرهنگی – روشن فکری نقش بسزایی داشت. مجموعه‌ای غنی از کتاب‌ها به [[زبان روسی]] و تاتاری جمع اوری شد. مطبوعات دوره ای اعم از روزنامه‌ها و مجلات به کتابخانه‌هایی در کازان، [[مسکو]]، اوف و سایر شهرها آورده شد. سال 1917، این سازمان به کار خود خاتمه داد<ref name=":0">نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در [[روسیه]]، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص128.</ref>. | ||
=== اداره محلیا === | === اداره محلیا === | ||
اولین اداره ثبت شده مسلمانان در منطقه ایوانف می‌باشد. این اداره در سال 1992، تا 1997 فعالیت داشت. پس از ثبت اداره به توسعه آن و ایجاد همکاری با سایر سازمان‌های اسلامی و فرهنگی پرداختند. این مجموعه در سال 1997، یک بار دیگر با هدف کار موثرتر با عناصر تحصیل گروه نام خود را ثبت کرد<ref name=":0" />. | اولین اداره ثبت شده مسلمانان در منطقه ایوانف می‌باشد. این اداره در سال 1992، تا 1997 فعالیت داشت. پس از ثبت اداره به توسعه آن و ایجاد همکاری با سایر سازمان‌های اسلامی و فرهنگی پرداختند. این مجموعه در سال 1997، یک بار دیگر با هدف کار موثرتر با عناصر تحصیل گروه نام خود را ثبت کرد<ref name=":0" />. | ||
در [[روسیه]] سه سازمان اسلامی بیش از همه مدعی مرکزیت هستند. نخست، شورای مفتیان [[روسیه]] است که مرکز آن در [[مسکو]] قرار دارد و ریاست آن را مفتی «راویل عین الدین» بر عهده دارد و بیش از 1500 شاخه مذهبی بدان مربوط می‌شوند. دوم، اداره دینی مرکزی مسلمانان است که مرکز آن در اوفا قرار دارد و ریاست آن بر عهده مفتی «طلعت تاج الدین» است و حدود 500 شاخه مذهبی با آن مرتبط اندو و سوم، مرکز هماهنگی مسلمانان شمال قفقاز که ریاست آن را مفتی «کاراچای – چرکس» و «استاوروپل» به نام«اسماعیل بردیف» بر عهده دارد و حدود 800 شاخه مذهبی بدان مربوط می‌شوند. شورای مفتیان [[روسیه]] و اداره دینی مرکزی مسلمانان [[روسیه]] در تقابل با یکدیگر قرار دارند. حدود10.000 شهروند روس در خاورمیانه تحصیل می‌کنند. آنها پس از بازگشت، به اسلام روی می‌آورند. در [[روسیه]] حدود 3000 موسسه اسلامی فعالیت دارند. یک دانشگاه اسلامی، یک مدرسه و کلاس‌های پیش دبستانی نیز برای کودکان مسلمان در [[مسکو]] فعالیت می کنند<ref>امیراحمدیان، بهرام، (1386 بهار). اسلام و مسلمانان در فدراسیون | در [[روسیه]] سه سازمان اسلامی بیش از همه مدعی مرکزیت هستند. نخست، شورای مفتیان [[روسیه]] است که مرکز آن در [[مسکو]] قرار دارد و ریاست آن را مفتی «راویل عین الدین» بر عهده دارد و بیش از 1500 شاخه مذهبی بدان مربوط می‌شوند. دوم، اداره دینی مرکزی مسلمانان است که مرکز آن در اوفا قرار دارد و ریاست آن بر عهده مفتی «طلعت تاج الدین» است و حدود 500 شاخه مذهبی با آن مرتبط اندو و سوم، مرکز هماهنگی مسلمانان شمال قفقاز که ریاست آن را مفتی «کاراچای – چرکس» و «استاوروپل» به نام«اسماعیل بردیف» بر عهده دارد و حدود 800 شاخه مذهبی بدان مربوط می‌شوند. شورای مفتیان [[روسیه]] و اداره دینی مرکزی مسلمانان [[روسیه]] در تقابل با یکدیگر قرار دارند. حدود10.000 شهروند روس در خاورمیانه تحصیل می‌کنند. آنها پس از بازگشت، به اسلام روی می‌آورند. در [[روسیه]] حدود 3000 موسسه اسلامی فعالیت دارند. یک دانشگاه اسلامی، یک مدرسه و کلاس‌های پیش دبستانی نیز برای کودکان مسلمان در [[مسکو]] فعالیت می کنند<ref>امیراحمدیان، بهرام، (1386 بهار). اسلام و مسلمانان در فدراسیون [[روسیه]]، [https://journal.iiwfs.com/ فصلنامه مطالعات منطقه ای جهان اسلام]، شماره2. ص42.</ref><ref>کرمی، جهانگیر (1392). جامعه و فرهنگ [[روسیه]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی]، جلد اول، 353-364.</ref>. | ||
== نیز نگاه کنید به == | == نیز نگاه کنید به == | ||
نسخهٔ ۲۴ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۱۲
در روسیه مسلمانان در قالب ساختارهایی رسمی و ثبت شده فعالیت می‌کنند و این موضوع به سنت‌های روسیه تزاری و کمونیستی مربوط می‌شود که سنت ثبت و رجیستراتسیا همواره ابزار کنترل و نظارت حکومت بوده است. اداره دینی مسلمانان روسیه که وظیفه رهبری امت مسلمانان روسیه را بر عهده دارد، برای اولین بار در زمان امپراتوری کاترین دوم در قرن 18 میلادی تاسیس شد. اولین حکم عالی آن توسط کاترین در تاریخ 22 سپتامبر 1788 با عنوان «مجمع دینی قوانین محمدی شهر اوفا» صادر شد. مراسم افتتاح این مجمع در تاریخ 4 دسامبر 1789 انجام شد. طی ده سال گذشته احیای اسلام در روسیه با احداث مساجد درسال 2001 تعداد این مساجد بیش از چهار هزار باب بود که به صورت فعال جریان داشته است.
در شهر مسکو شش مسجد فعال هستند که قرار است طی سال‌های آینده یازده مسجد دیگر نیز احداث شوند. همچنین شورایی با نام «شورای مفتیان روسیه» وجود دارد (در ژوئن 1996تاسیس شد) که مجموعه‌ای از ادارات دینی مسلمانان را تحت پوشش خود جمع کرده است و وظیفه هماهنگی فعالیت آنها را بر عهده دارد. در خاک روسیه حدود چهل اداره دینی مسلمانان فعالیت می‌کنند که اداره دینی مسلمانان در بخش اروپایی روسیه با نفوذترین آنهاست. این اداره در 23 فوریه 1994 دروزارت دادگستری با عنوان «اداره دینی مسلمانان بخش اروپایی - مرکزی روسیه» ثبت شده است. در تاریخ 9 دسامبر 1998 در کنگره مسلمانان بخش اروپایی روسیه با تصمیم روسا و نمایندگان سازمان‌های اسلامی 22 منطقه از فدارسیون روسیه، اداره دینی «مسلمانان منطقه اروپایی- مرکزی روسیه»، به اداره دینی «مسلمانان بخش اروپایی روسیه (مفتیات مسکو)» تغیر نام پیدا کرد. این اداره جماعت مسلمانان مسکو، سن پترزبورگ، نیژنی نووگوراد، ولگدا، کاستروما، کورسکولادیمیر، ایوانوا،تولا، تامبوف، اورلا، اسمولنسک، سوچی، پنزا، کالنینگراد، یاروسلاول و غیره تحت پوشش خود دارد. ریاست اداره مذکور بر عهده شیخ «راویل عین الدین» (رئیس هیآت مدیره) است. این هیئت مدیره از چهارده نفر از رجال مذهبی و اجتماعی تشکیل شده است[۱].
آنچنان که گفته شد، جامعه مسلمانان روسیه بر اساس نهادهای و ساختارهایی که در راس آنها مفتی‌ها قرار دارند، اداره می‌شود. مفتی‌ها، امامان مساجد، وعاظ و مسئولان اجری امور دینی مردم هستند. معمولا برای اینکه نهادی را تشکیل دهند، بایستی آن را در وزارت دادگستری روسیه ثبت کنند. پس از فروپاشی شوروی شمار زیادی از این نهادها ثبت شده‌اند. در راس همه این نهادها، دو سازمان متمرکز وجود دارند که بیشتر نهادهای اسلامی روسیه، زیر نظارت حقوقی آن دو فعالیت می‌کنند. رهبری مسلمانان روسیه را دو ساختار جدا از هم برعهده دارند كه «اداره مرکزی روحانی مسلمانان روسیه» (DUM) و «شورای مفتیان روسیه» نام دارند. رهبری شورای مفتی‌های روسیه هر چهار سال انتخاب می‌شود و اكنون «راویل عین‌الدین» ریاست این نهاد عالی مسلمانان روسیه را برعهده دارد. شورای مفتیات ساختاریست که بسیاری از سازمان‌ها و نهادهای مسلمانان روسیه در لوای آن قرار دارند. «طلعت تاج الدین» رهبر «اداره مرکزی روحانی مسلمانان روسیه» (DUM) با مرکزیت اوفا در باشقیرستان است و با عین الدین بر سر اداره امور مسلمانان روسیه رقابت شدیدی دارد. دولت مرکزی روسیه، از این رقابت بهره برده، چه بسا آن را تشدید می‌کند و با سیاست یکی به نعل، یکی به میخ می‌کوشد تنور این هماوردی را داغ نگه دارد.
سازمان‌های دیگری نیز مسئول امور مسلمانان روسیه هستند که در مقایسه با این دو نهاد، کوچک و کم اهمیت هستند. شاید مهم‌ترین آنها «مرکز همکاری مسلمانان قفقاز شمالی» به رهبری اسماعیل بردیف است. بردیف همچنین سرپرست دادگاه عالی شریعت روسیه می‌باشد. رهبران این ساختارهای مذهبی در «شورای امور مذاهب» زیر نظارت ریاست جمهوری روسیه عضو هستند كه مسائل ادیان روسیه در آن بررسی می‌شود. همین نهادها و رهبران اصلی‌شان، نشان از تقسیم سازمان‌ها و رهبران مسلمانان روسیه بر پایه سنجه‌های قومی و جغرافیایی دارند. از این جا است که بنیانی بودن نقش قومیت و جغرافیا در میزان قدرت و نفوذ جریان‌ها و سازمان‌های روسیه امروز آشکار می‌شود. دو سازمان اصلی روسیه و رهبران آنها نماینده دو گروه رقیب رهبری مسلمانان روسیه هستند: باشقیرها به رهبری تاج الدین و تاتارها به رهبری عین الدین[۲].
در اولویت مورد تایید نهادهای رسمی- دولتی روسیه، جایگاه مسلمانان جنوب روسیه به عنوان پیرو در نظر گرفته شده است و بنابراین آنان که سنتی‌تر از مردم شمال، مرکز و غرب روسیه هستند، و از پیوستن اجباری و خونبارشان به سرزمین روسیه بیش از 200 سال نمی‌گذرد، گرایش بیشتری به نسخه‌های اسلام غیر روسی دارند که در خارج از این فدراسیون تبلیغ و وارد روسیه می‌شود. در روسیه جنوبی (قفقاز شمالی)، دو منطقه تنش زای چچن و داغستان واقع شده‌اند. این سرزمین‌ها در جنگ‌های سده هجده ایران و روس به روسیه پیوستند. پایداری مردم این منطقه در برابر روس‌ها، با خشونت و قتل عام‌های گسترده از سوی روس‌ها تلافی شدند. در دوره پس از سقوط تزارها در روسیه، به ویژه در دوران شوروی به خاطر ناهمسویی آنان با سیاست‌های شوروی و به ویژه شرکت نکردن در جنگ جهانی دوم، قتل عام دیگری در این منطقه از سوی دولت و نیروهای نظامی روس روی داد. در این قتل عام‌ها معمولا تا نیمی از جمعیت منطقه از میان می‌رفتند. آخرین کشتار در دوران جنگ‌های چچن در دوران یلتسین انجام شد که یک چهارم مردم منطقه (بیشتر چچن ها) در آن کشته شدند و شمار بیشتر آواره گردیدند.
مسلمانان این منطقه، بر خلاف مسلمانان ولگا- اورال، از درجه شهرنشینی و رفاه بسیار پایینی برخوردار بوده و به برداشت‌های سنتی و یا بسیار سنتی از اسلام گرایش دارند. آنان در ساختار رسمی- دولتی اسلام روسی، پیرو مرکز (تاتارستان، باشقیرستان و مسکو - سن پترزبورگ) در نظر گرفته می‌شوند[۳]. مهم‌ترین سازمان‌های اسلامی عبارتند از:
الف ـ اداره مركزی دینی مسلمانان روسیه و كشورهای اروپایی مشتری المنافع
این اداره بر اساس فرمان ملكه روسیه یكاترینای دوم در سال 1789 به عنوان اجتماع دینی محمدی اونبورگ تشكیل شد. در سال 1992 اداره مركز دینی مسلمانان روسیه و كشورهای مشتری المنافع اروپایی بر اساس تصویب نامه چهارمین كنگره مسلمانان روسیه و كشورهای مشتری‌المنافع اروپایی تأسیس گردید. نشانی اداره مفتی: باشقیرستان، شهر اوفا خیابان توقای 50. مراكز نسبتا بزرگ مربوط به این اداره دینی در شهرهای سن پطرزبورگ، روستوف، اولیانوفسی، قازان، یكاترین بورگ، زلنودولسی، آستراخان، چلیابیسی، پرم، صلاوات، ایژیوسی، سامارا، نیژنی وارتوفسی و اورنبورگ وجود دارند. هیأت‌رئیسه، رهبری اداره دینی را بر عهده دارد. مفتی اداره دینی طلعت تاج الدین و معاون وی مفتی استان روستوف جعفر حضرت بیكمائف می‌باشد. رستم ولی‌اف نماینده دایمی اداره دینی در مسكو است.
ب ـ اداره دینی مسلمانان جمهوری تاتارستان
در جمهوریهای تاتارستان و باشقیروستان به طور جداگانه و تحت نظر اداره دینی فوق، دو اداره دینی مستقل‌مسلمانان تشكیل شده است. مفتی اداره دینی مذكور حضرت عثمان اسحاقوف است.
ج ـ اداره دینی مسلمانان جمهوری باشقیرستان مفتی
حضرت نور محمد نعمت اولین.
د ـ اداره دینی مسلمانان منطقه اروپای مركزی
مفتیات مسكو این اداره در تاریخ 23 فوریه 1994 در دادگستری فدراسیون روسیه ثبت نام شده و شامل 67 مسجد و جماعت دینی ازجمله اداره دینی شهر نیژنی نوگورود می‌باشد. تعداد متدینین منطقه سه میلیون نفر و مساجد و جوامع دینی این اداره درشهرهای مسكو، یگوروفسی، نوگینسی، پودولسی، زونیگورود، دوبنا، تولا، ایوانوف، ولادیمیر، نیژنی نوگورود، دزیرژینسی،یاروسلاول، تور، كاستروما، كالنین‌گراد و سوچی واقع گردیده‌اند. مسؤولیت این اداره دینی را مفتی راویل عین الدین بر عهده دارد. نشانی: 129090، شهر مسكو، كوچه ویپولزوف7. معاونین این اداره دینی عمر ادریسوف و دامیر گیزاتولین هستند. اداره دینی از لحاظ ساختار شامل بخش‌های بین‌المللی، علوم و روابط با سازمان‌های اجتماعی، روابط با سازمان‌های دینی وادارات دولتی، خدمات حقوقی، اتحادیه زنان مسلمان، مركز اسلامی شهر مسكو و استان همنام و صندوق مساعدت به علمای‌اسلام‌شناس می‌باشد.
ه ـ مؤسسات آموزشی دینی مربوط به اداره دینی مسلمانان منطقه اروپایی مركزی
مدرسه دینی مسجد جامع مسكو: رئیس این مدرسه دینی جعفر حاجی فیض رحمانوف است. كالج عالی دینی اسلامی مسكو: رئیس كالج مراد مرتضین است.
و ـ مدرسه ایمان
معاون رئیس مدرسه محمود عیوب است.
ز ـ اداره دینی مسلمانان منطقه اروپای مركزی
دارای نشریه و هفته نامه اسلام منبری می‌باشد. سردبیر این روزنامه، پروفسور طالب سعید بایف می‌باشد. در كنار مسجد جامع، فروشگاه گوشت با ذبح اسلامی و بخش خدمات سنتی فعالیت می‌كند. اداره دینی ارتباط مستقیم و دایمی با كلیسای مسیحی ارتدوكس روسیه، كنگره انجمن‌های دینی یهودیان روسیه، كنیسه‌سرودهای دینی مسكو، اداره دینی بدائی و اتحادیه‌های دینی دیگر دارد. نمایندگان اداره مفتیات مسكو در همكاری با گروه‌های مختلف كاری، دومای كشوری به طوردائمی در راستای قانون‌گزاری فعالیت می‌كنند و با كمیسیون‌های دولتی همكاری دارند. بخش ناگسستنی فعالیت اداره دینی، مشاركت در اقدامات حفظ صلح و روشنگری و آموزش است. در تركیب مفتیات مسكو، اداره خیریه نیز فعالیت دارد. مسؤولیت این اداره خیریه را خانمی به نام یاحسیرا بدرالدیناوا بر عهده دارد.
ح ـ مركز عالی هماهنگی ادارات دینی مسلمانان روسیه
مركز عالی هماهنگی اداره‌های دینی مسلمانان روسیه در سال 1992 به منظور هماهنگ سازی فعالیت ادارات منطقه‌ای وجمهوری‌های مسلمان، مراكز و سازمان‌های دیگر اسلامی تأسیس گردید. این سازمان در حال حاضر ادارات دینی باشقیروستان، پوولژه، چوواشیا، كومی، قبردا و بالكار، كاراپایف و چركس، استاوروپول، اینگوشستان، كریمه و كشورهای كرانه بالتیی، آستیای شمالی، آلانیا، آدیگی، استان كرانسویارسی، بلورسی، استان اولیانوفسكی و اونبورگ را با هم هماهنگ و متحد می‌سازد. مركز عالی هماهنگی اداره‌های دینی مسلمانان روسیه در 22 فوریه 1994 توسط وزارت دادگستری فدراسیون روسیه به‌طور رسمی ثبت گردید. نام مقام رهبری مركز عالی هماهنگی ادارات دینی مسلمان روسیه شورای عالی هماهنگ‌سازی است كه 15نفر عضو دارد. نفیق الله عشیروف به عنوان رئیس و عبدوالواحد نیازوف‌ـ كه مدیر كل مركز فرهنگی اسلامی نیز هست‌ـ سمت معاون‌كمیته اجرایی این شورا را بر عهده دارند.
ط ـ اتحادیه مساجد و مسجد تاریخی انجمن بیت الله اتحادیه مساجد،
سازمانی مستقل و شامل مساجدی در مسكو، اورنبورگ و استان اولیانوفسی است. این اتحادیه درراستای امور دینی، آموزشی و روشنگری فعالیت می‌كند. شیخ محمود حضرت ولیتوف رئیس اتحادیه مذكور است.
در ساختار اداره دینی مسلمانان بخش اروپایی روسیه، بخش‌های مختلفی از جمله بخش بین المللی، علوم و روابط با سازمان‌های اجتماعی، روابط با سازمان‌های مذهبی مناطق و ارگان‌های دولتی فدراسیون روسیه، اداره حقوقی مفتیات مسکو، انجمن بانوان مسلمان، مرکز اسلامی مسکو و استان مسکو، و بنیاد کمک به دانشمندان اسلام شناس وجود دارد. اداره امور خیریه نیز با نظارت اداره دینی مسلمانان بخش اروپایی روسیه دایر است. مراکز اموزشی دینی اداره مذکور شامل مدرسه و مسجد جامع مسکو، کالج عالی اسلامی مسکو و مدرسه «ایمان» است. نشریه رسمی این اداره روزنامه اسلام منبره «منبر اسلام» نام دارد. نشریات دیگری از جمله: روزنامه یانا سوز (حرف تازه)، اخبار اسلامی (با پیوست ماهانه نور اسلام)، راه اسلام، اسلام و اجتماع، روزنامه اسلامی و غیره نیز منتشر می شوند. بعلاوه پایگاه‌های اینترنتی ویژه بی شماری نیز به زبان روسی در همین زمینه مشغول فعالیت هستند. فروشگاه‌های ویژه، رستوران‌ها، مراکز مشاوره بانوان، بیمارستان‌ها، آرایشگاه‌ها، آژانس‌های ویژه جذب پرسنلی و بنگاه‌های امور برگزاری آیین و مراسم جشن و سوگواری، دفاتر وکلا، بنیادهای خیریه و آموزشی، نشریات، چاپخانه‌ها و سازمان‌های حقوقی ویژه مسلمانان نیز در حال تاسیس هستند[۴].
همچنین سایر ادارات مربوط به مسلمانان عبارتند از:
اداره دینی «الرحمت»
ده‌ها سال است که مسلمانان کورسک یک یا دو مرتبه در سال در قبرستان مسلمانان گرد هم می‌آیند. اصولا این گردهمایی در روزهای عید فطر و عید قربان انجام می‌گیرد. سال‌های 98-1995 نمازهای این دو روز در خوابگاه دانشکده پزشکی منطقه برگزار می‌شد و دانشجویان خارجی و مسلمانان روس در آن شرکت می‌کردند. اما پس از اینکه ورود روس‌ها به خوابگاه با محدودیت روبرو شد و مسئولان این گردهمایی به فکر ثبت سازمان مسلمانان افتادند. سال 1998، سازمان مسلمانان متشکل از فعاالان تاتار و داغستان و همچنین نمایندگان آذربایجان و اینگوش شروع به فعالیت کرد. سال 1999 اداره حقوقی منطقه کورسک به عنوان یک سازمان اسلامی با مدیریت ر.ف.سلمالنف کار خود را آغاز کرد. این مجموعه تا کنون مشغول به فعالیت است. سال 2008 ارتباطاتی با تاریخ شناسان، باستان‌شناسان و منطقه‌شناسان برقرار کردند که در نتیجه آن تحقیقاتی در خصوص تاریخ جوامع مسلمانان در منطقه صورت گرفت[۵].
مفتیان ولادیمیر
مجمع ثبت نشده دینی، سال 2007 به دلیل فقدان یک مکان خصوصی در این منطقه، اداره دینی مرکزی مسلمانان تصمیم به ثبت مجمع مفتیان ولادیمیر در منطقه کاوروف ولادیمیر گرفت. امام شهر کاوروف،و.س. یارولین بدون وجود گزینه دیگری برای انتخاب، به سمت مدیریت این مجموعه منصوب شد.
اکنون در ساختار مجمع «مفتیان ولادیمیر»، سازمان‌های دینی به ثبت رسیده در شهرهای کاوروف و موروم و همچنین چند شهر دیگر از قبیل کامشکوا، سترونینو الکساندر، کالچوگینا و... وارد می‌شوند. درخواست ثبت رسمی این مجمع از سال 2007 در دست بررسی قرار دارد که تاکنون جواب رضایت بخشی نگرفته است[۶].
اداره روحانیت مسلمانان جمهوری مورداوی
بزرگترین سازمان مرکزی مسلمانان مورداوی در ساراسک واقع شده. این اداره در سال 2000 تاسسیس شده است. موسسین این اداره 5 مجمع کوچک بودند. از آوریل سال 2001، رشید هالیکف به عنوان مفتی آن انتخاب شد. سال 2005 تبدیل مهم‌ترین ساختار متحد کننده بیشتر جمهوریهای مسلمان شد و 26 مجمع اسلامی در ساختار آن وارد شدند. یکی از خطوط اصلی سیاست گذاری‌های این سازمان ساخت مسجد است. سال 2005، برای اولین بار در تاریخ پایتخت جمهوری مسجد جامع سارانسک با وسعت زیاد ساخته شده به طوری که 3000 نفر را به راحتی در خود جای می‌داد. از سال 2001 تا 2007، تحت نظارت این سازمان 7 مسجد در جمهوریهای مختلف ساخته شده و 3 مسجد هم در دست احداث قرار دارد[۷].
اداره روحانیت مسلمانان پنز
مجمع دینی ثبت شده در سال 1998 که مدیریت آن را مفتی آ.ش. بیبار سوف به عهده دارد. 43 سازمان دینی ثبت شده واقع در منطقه پنز در ساختار این اداره وارد می‌شود. این اداره حتی طی سال‌های 2004-1998، از انتظارات خاص خود بهره مند بوده است که از جمله فعالیت‌های آن می‌توان به روزنامه«خورشید اسلام» اشاره کرد سپس در سال 2005 روزنامه «روشنفکری» را در دستور کار خود قرار داد. علاوه بر آن این اداره با مطبوعات محلی و منطقه‌ای نیز همکاری دارد. این اداره دینی در امر سیاست نیز فعال بود، و با اداره امور داخله در منطقه و همچنین وزارت دفاع ارتباط خوبی دارد[۸].
مرکز اسلامی جوانان
جمهوری مورداوی مرکز اسلامی جوانان را در اکتبر 2001 تاسیس کرد. سال 2003 فعالان مطالبی را تحت عنوان «اسلام همان طور که هست» تهیه کرده در میان فدرال‌ها و ساختارهای دینی منطقه و همچنین مطبوعات و موسساتی که به نشر مطالب اسلامی به صورت رایگان می‌پرداختند «اسلام در مورداوی» پخش کردند. در ماه رمضان نمایشگاهی در خصوص تاریخ ساخت مسجد جامع سارانسک ترتیب دادند و مطالبی نیز در خصوص آداب ماه رمضان منتشر کردند. سال 2003 اولین کتابخانه انتشارات اسلامی را در سارانسک تاسیس کردند. هر سال در مساجد جمهوری در ماه رمضان مراسم افطاری برای فقرا ترتیب داده می شود. سال 2004 تصمیمی در خصوص آماده سازی اولین گروه تربیتی اسلامی به نام الانصار اتخاذ شده است. 15 نفر ورودی این مرکز با موفقیت دوره را پشت سر گذارده و مدرک دولتی دریافت کرده‌اند. از سال 2003 هر ساله اردوی الانصار برگزار می‌شود که طی آن دانش آموزان از تمام مناطق مورداوی در آن شرکت می‌کنند. در سال‌های 2004 و 2006 و 2008 این اداره در مجمع جهانی جوانان تاتار در کازان و مجامع جوانان مسلمانان شرکت کرد. نمایندگان سازمان فعالانه در برنامه‌هایی در رابطه با جوانان در جمهوری مورداوی برگزار می‌کنند[۹].
سازمان خیریه مسلمانان کاسیمف
سال 1867، به ابتکار یک تاجر این مرکز راه اندازی شد که بعداً مجوز فعالیت آن لغو شد. در سال 1897، سازمان مذکور فعالیت خود را از سر گرفت. افراد اداره کننده این سازمان غالباً تجار معروف تاتار بودند، کار اصلی این سازمان جمع آوری کمک از افراد ثروتمند و پخش آن بین نیازمندان بود. علاوه بر آن این سازمان در توسعه فعالیت‌های فرهنگی – روشن فکری نقش بسزایی داشت. مجموعه‌ای غنی از کتاب‌ها به زبان روسی و تاتاری جمع اوری شد. مطبوعات دوره ای اعم از روزنامه‌ها و مجلات به کتابخانه‌هایی در کازان، مسکو، اوف و سایر شهرها آورده شد. سال 1917، این سازمان به کار خود خاتمه داد[۱۰].
اداره محلیا
اولین اداره ثبت شده مسلمانان در منطقه ایوانف می‌باشد. این اداره در سال 1992، تا 1997 فعالیت داشت. پس از ثبت اداره به توسعه آن و ایجاد همکاری با سایر سازمان‌های اسلامی و فرهنگی پرداختند. این مجموعه در سال 1997، یک بار دیگر با هدف کار موثرتر با عناصر تحصیل گروه نام خود را ثبت کرد[۱۰].
در روسیه سه سازمان اسلامی بیش از همه مدعی مرکزیت هستند. نخست، شورای مفتیان روسیه است که مرکز آن در مسکو قرار دارد و ریاست آن را مفتی «راویل عین الدین» بر عهده دارد و بیش از 1500 شاخه مذهبی بدان مربوط می‌شوند. دوم، اداره دینی مرکزی مسلمانان است که مرکز آن در اوفا قرار دارد و ریاست آن بر عهده مفتی «طلعت تاج الدین» است و حدود 500 شاخه مذهبی با آن مرتبط اندو و سوم، مرکز هماهنگی مسلمانان شمال قفقاز که ریاست آن را مفتی «کاراچای – چرکس» و «استاوروپل» به نام«اسماعیل بردیف» بر عهده دارد و حدود 800 شاخه مذهبی بدان مربوط می‌شوند. شورای مفتیان روسیه و اداره دینی مرکزی مسلمانان روسیه در تقابل با یکدیگر قرار دارند. حدود10.000 شهروند روس در خاورمیانه تحصیل می‌کنند. آنها پس از بازگشت، به اسلام روی می‌آورند. در روسیه حدود 3000 موسسه اسلامی فعالیت دارند. یک دانشگاه اسلامی، یک مدرسه و کلاس‌های پیش دبستانی نیز برای کودکان مسلمان در مسکو فعالیت می کنند[۱۱][۱۲].
نیز نگاه کنید به
کتابشناسی
- ↑ امیراحمدیان، بهرام، (1386 بهار). اسلام و مسلمانان در فدراسیون روسیه، فصلنامه مطالعات منطقه ای جهان اسلام، شماره2. ص38-39.
- ↑ حسینی، سیده مطهره(1389 تابستان)، تقابل نهادی در جامعه مسلمانان روسیه، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 7. ص30.
- ↑ حسینی، سیده مطهره(1389 تابستان)، تقابل نهادی در جامعه مسلمانان روسیه، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 70. ص30.
- ↑ حسینی، سیده مطهره(1389 تابستان)، تقابل نهادی در جامعه مسلمانان روسیه، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 70. ص40.
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص124.
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص125.
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص126.
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص126.
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص127.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص128.
- ↑ امیراحمدیان، بهرام، (1386 بهار). اسلام و مسلمانان در فدراسیون روسیه، فصلنامه مطالعات منطقه ای جهان اسلام، شماره2. ص42.
- ↑ کرمی، جهانگیر (1392). جامعه و فرهنگ روسیه. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد اول، 353-364.