تاریخ ورود اسلام به سودان: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
درباره چگونگی ورود اسلام به [[سودان]] و گسترش آن سرزمین، در طول سده‌های اوّل تا سوم هجری، اطّلاعات اندکی در دست است<ref name=":1">برگرفته از: 2013, https://sudan.sd/sudanhistory.php?lang=ar</ref>. گروهی از پژوهشگران بر این باورند که از صدر اسلام، برخی از ساکنان [[سودان]] مسلمان بوده‌اند و در دوره ایوبیان، موجبات گسترش فرهنگ اسلامی و عربی سرزمین، بیش از پیش، فراهم شده است. براساس نظر برخی تاریخ نگاران، [[مصریان و شاهکارهای ادب فارسی|مصریان]] باستان تا آبشار چهارم رود نیل را در تصرّف خود داشته‌اند و با فتح [[مصر]] به دست مسلمانان در سال ۲۰ هجرى اعراب مهاجر به‌این منطقه راه یافتند<ref name=":2">برگرفته از: 2013 , https://iraninstitute.com/html/history.htm</ref>. | |||
گروه‌هایی از مسلمانان عرب، از طریق دریای سُرخ از سرزمین‌های «نجد» و «تهامه» ـ واقع در شبه جزیره عربستان ـ و مناطق ش[[مالی]] آفریقا مانند [[تونس]]، به [[سودان]] آمدهاند، ولی تعداد این گروه‌ها در مقابل مسلمانانی که از [[مصر]]، به این سرزمین وارد شده‌اند کمتر بوده است. | |||
با ورود اسلام به سودان مردم این سرزمین، | به هر حال، با ورود اسلام به [[سودان]] مردم این سرزمین، به این آیین یکتاپرستی روی آوردند و زبان عربی را نیز، به‌عنوان زبان رایج برگزیدند و در حقیقت، مهاجرت مسلمانان به [[سودان]]، موجب تقویت فرهنگ اسلامی و عربی کشور شد<ref name=":1" />. | ||
در ادامه تسلّط حکومت خلفا، در زمان فرمانروایان بنى عباس به مناطق مرکزى و جنوبى [[سودان]] لشگرکشى‌هاى بى‌نتیجه‌اى شد (سال ۲۴۰ هجرى). بعد از آن با ظهور خلافت فاطمى در [[مصر]] (سال 358 هجرى) [[سودان]] تحت نفوذ خلفاى فاطمى [[مصر]] قرار گرفت. با تضعیف حکومت فاطمیان و آغاز حکومت «صلاح الدّین‌ایوبى» سیاهان [[سودان]] شورش کردند و صلاح الدّین این شورش را فرو نشاند. با انقراض ایوبیان، ممالیک قدرت گرفتند (سال ۶۴۷ هجرى قمری ) و بر بخش‌های مهمى از [[سودان]] مسلّط شدند. سرانجام با ظهور امپراتورى عثمانى سرزمین [[سودان]] نیز مورد هجوم‌ترکان عثمانى قرار گرفت. | |||
در سال‌هاى بعد که محمّدعلى پاشا، به اوج قدرت رسیده بود، براى دیدار و مذاکره با پادشاهان محلّى به [[سودان]] رفت و براى نخستین بار نیروى دریایى عثمانى وارد نیل سفید شد. | |||
سرانجام امپراتور عثمانى طى فرمانى در تاریخ ۱۳ فوریه ۱۸۴۱م. (24بهمن ماه 1220هـ.ش، ۲۱ ذی الحجه ۱۲۵۶ هـ.ق) حکومت ولایات «نوبه»، «دارفور»، «کُردُفان» و «سنّار» را مادام‌العمر به محمّدعلى پاشا واگذار کرد و بعد از آن تاریخ، سودان جزئى از کشور مصر به‌شمار رفت. | |||
بعد از تسلّط بریتانیا بر سرزمین [[مصر]]، [[سودان]] نیز عملاً مستعمره انگلستان شد. ولى از سوى خدیو [[مصر]] همیشه نماینده‌اى باعنوان حاکم یا استاندار در [[خارطوم]] مستقر بود. | |||
در دوره حکومت‌ترکان عثمانی و [[مصریان و شاهکارهای ادب فارسی|مصریان]] بر [[سودان]] تعداد طریقت‌های صوفیّه دراین سرزمین افزایش یافت و نقش آنان پررنگ‌تر شد. دراین دوره، پیروان طریقت‌های صوفیّه، به رهبری محمّد احمد المهدى[I] نقش مهمی در مبارزه با حکومت ترکان و [[مصریان و شاهکارهای ادب فارسی|مصریان]]، ایفا کردند. وی، یک صوفی سودانی و یکی از مدعیان معروف مهدویت بود که در شعبان 1298هـ.ق (1260هـ..ش) فعالیت مبارزاتی خود را آغازکرد و پیروان او (دراویش) آماده جهاد شدند. «رؤوف پاشا» حاکم مصرى [[سودان]] براى مهارکردن شورش دراویش او را به [[خارطوم]] فراخواند. ولی مهدى دعوت او را نپذیرفت و با ادامه مبارزه سپاهى را که براى دستگیرى وی فرستاده بودند، شکست داد. | |||
آنگاه دولت [[مصر]] سپاه مجهّزى را به فرماندهى ژنرال «جیگلر پاشا» به جنگ او فرستاد و جیگلر با پنجاه هزار سپاه سودانى، شکست خورد. سپاه دیگرى هم که به فرماندهى ژنرال هیکس برای سرکوب مهدی سودانی و یارانش روانه شده بود، نتوانست کاری از پیش ببرد. مهدى سودانی، بعد از پیروزى‌هاى پیاپى به مرکز [[سودان]] حمله کرد که در اثر آن، «ژنرال گوردون» حاکم انگلیسى [[خارطوم]] کشته شد. بدین‌ترتیب مهدى بر سراسر [[سودان]] مسلّط گردید. فتح [[خارطوم]] در سال ۱۳۰۲ هجرى قمرى روى داد و اندکى بعد مهدى براثر بیمارى تیفوس یا آبله درگذشت. | |||
در دوره حکومت دوگانه بر [[سودان]]، عموم مردم این کشور، طریقت‌های صوفیّه را پناهگاهی در برابر هجوم استعمارگران و فرهنگ‌های بیگانه می‌دانستند. براین اساس تعداد پیروان این طریقت‌ها روی به فزونی نهاد. | |||
امروزه، اغلب مسلمانان [[سودان]]، مالکی مذهب هستند و همان‌گونه که پیش از این بیان شد، بیشتر مسلمانان این سرزمین نسبت به اهل بیت عصمت و طهارت (ع) ابراز علاقه‌مندی می‌کنند و بخش قابل توجّهی از آنان، تابع فرقه‌های صوفیّه و مقیّد به آداب و رسوم آنانمی‌باشند. طریقت‌های مختلف صوفیّه در سراسر‌این کشور حضور دارند و از نفوذ فوق العاده‌ای برخوردارند. | |||
باتوجّه به نقش و جایگاه قرآن کریم در [[جامعه سودان]] می‌توان این کشور را سرزمین حافظان قرآن نامید. گفتنی است که بیش از پانصد هزار (500/000) نفر از سودانیان، به‌طور رسمی گواهی‌نامه حفظ کل قرآن کریم دریافت کرده‌اند. علاوه‌بر این اغلب مردم [[سودان]]، به‌طور غیررسمی، بخش عمده‌ای از قرآن کریم را حفظ هستند. گفتنی است که مسلمانان [[سودان]] غالباً، از دوران کودکی و حتی قبل از ورود به مدارس رسمی، ضمن حضور در خلوه‌های قرآنی، قرائت و حفظ قرآن کریم را، آغاز می‌کنند و پس ازآن نیز، معمولاً، به‌طور مستمر در اوقاتی از روز و شب به تلاوت بخش‌هایی از این کتاب آسمانی می‌پردازند. همچنین حضور در حلقه‌های ذکر و شرکت در نماز تراویح نیز سبب گردیده که بیشتر مردم به‌طور غیر رسمی حافظ کل یا اجزایی از قرآن کریم باشند وابسته فرهنگی سابق ج.ا.اـ<ref name=":0">مشاهدات عینی مصطفی امیدی، وابسته فرهنگی سابق ج.ا.ا ـ خارطوم</ref><ref>معماریان، مریم، امیدی، مصطفی (1394). جامعه و فرهنگ [[سودان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص.95-97.</ref>. | |||
== نیز نگاه کنید به == | |||
[[تاریخ سودان]]؛ [[ادیان در سودان]]؛ [[اسلام و مسلمانان سودان]] | |||
== پاورقی == | |||
<small>[V] - در برخی اسناد تاریخی، زمان ورود اسلام به سودان، سال 31 هـ.ش نوشته شده است.</small> | |||
<small>[VI] - شهری در جنوب [[خارطوم]] که پایتخت مملکت «علوه» بوده است.</small> | |||
== کتابشناسی == | |||
نسخهٔ کنونی تا ۴ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۳۷
درباره چگونگی ورود اسلام به سودان و گسترش آن سرزمین، در طول سده‌های اوّل تا سوم هجری، اطّلاعات اندکی در دست است[۱]. گروهی از پژوهشگران بر این باورند که از صدر اسلام، برخی از ساکنان سودان مسلمان بوده‌اند و در دوره ایوبیان، موجبات گسترش فرهنگ اسلامی و عربی سرزمین، بیش از پیش، فراهم شده است. براساس نظر برخی تاریخ نگاران، مصریان باستان تا آبشار چهارم رود نیل را در تصرّف خود داشته‌اند و با فتح مصر به دست مسلمانان در سال ۲۰ هجرى اعراب مهاجر به‌این منطقه راه یافتند[۲].
گروه‌هایی از مسلمانان عرب، از طریق دریای سُرخ از سرزمین‌های «نجد» و «تهامه» ـ واقع در شبه جزیره عربستان ـ و مناطق شمالی آفریقا مانند تونس، به سودان آمدهاند، ولی تعداد این گروه‌ها در مقابل مسلمانانی که از مصر، به این سرزمین وارد شده‌اند کمتر بوده است.
به هر حال، با ورود اسلام به سودان مردم این سرزمین، به این آیین یکتاپرستی روی آوردند و زبان عربی را نیز، به‌عنوان زبان رایج برگزیدند و در حقیقت، مهاجرت مسلمانان به سودان، موجب تقویت فرهنگ اسلامی و عربی کشور شد[۱].
در ادامه تسلّط حکومت خلفا، در زمان فرمانروایان بنى عباس به مناطق مرکزى و جنوبى سودان لشگرکشى‌هاى بى‌نتیجه‌اى شد (سال ۲۴۰ هجرى). بعد از آن با ظهور خلافت فاطمى در مصر (سال 358 هجرى) سودان تحت نفوذ خلفاى فاطمى مصر قرار گرفت. با تضعیف حکومت فاطمیان و آغاز حکومت «صلاح الدّین‌ایوبى» سیاهان سودان شورش کردند و صلاح الدّین این شورش را فرو نشاند. با انقراض ایوبیان، ممالیک قدرت گرفتند (سال ۶۴۷ هجرى قمری ) و بر بخش‌های مهمى از سودان مسلّط شدند. سرانجام با ظهور امپراتورى عثمانى سرزمین سودان نیز مورد هجوم‌ترکان عثمانى قرار گرفت.
در سال‌هاى بعد که محمّدعلى پاشا، به اوج قدرت رسیده بود، براى دیدار و مذاکره با پادشاهان محلّى به سودان رفت و براى نخستین بار نیروى دریایى عثمانى وارد نیل سفید شد.
سرانجام امپراتور عثمانى طى فرمانى در تاریخ ۱۳ فوریه ۱۸۴۱م. (24بهمن ماه 1220هـ.ش، ۲۱ ذی الحجه ۱۲۵۶ هـ.ق) حکومت ولایات «نوبه»، «دارفور»، «کُردُفان» و «سنّار» را مادام‌العمر به محمّدعلى پاشا واگذار کرد و بعد از آن تاریخ، سودان جزئى از کشور مصر به‌شمار رفت.
بعد از تسلّط بریتانیا بر سرزمین مصر، سودان نیز عملاً مستعمره انگلستان شد. ولى از سوى خدیو مصر همیشه نماینده‌اى باعنوان حاکم یا استاندار در خارطوم مستقر بود.
در دوره حکومت‌ترکان عثمانی و مصریان بر سودان تعداد طریقت‌های صوفیّه دراین سرزمین افزایش یافت و نقش آنان پررنگ‌تر شد. دراین دوره، پیروان طریقت‌های صوفیّه، به رهبری محمّد احمد المهدى[I] نقش مهمی در مبارزه با حکومت ترکان و مصریان، ایفا کردند. وی، یک صوفی سودانی و یکی از مدعیان معروف مهدویت بود که در شعبان 1298هـ.ق (1260هـ..ش) فعالیت مبارزاتی خود را آغازکرد و پیروان او (دراویش) آماده جهاد شدند. «رؤوف پاشا» حاکم مصرى سودان براى مهارکردن شورش دراویش او را به خارطوم فراخواند. ولی مهدى دعوت او را نپذیرفت و با ادامه مبارزه سپاهى را که براى دستگیرى وی فرستاده بودند، شکست داد.
آنگاه دولت مصر سپاه مجهّزى را به فرماندهى ژنرال «جیگلر پاشا» به جنگ او فرستاد و جیگلر با پنجاه هزار سپاه سودانى، شکست خورد. سپاه دیگرى هم که به فرماندهى ژنرال هیکس برای سرکوب مهدی سودانی و یارانش روانه شده بود، نتوانست کاری از پیش ببرد. مهدى سودانی، بعد از پیروزى‌هاى پیاپى به مرکز سودان حمله کرد که در اثر آن، «ژنرال گوردون» حاکم انگلیسى خارطوم کشته شد. بدین‌ترتیب مهدى بر سراسر سودان مسلّط گردید. فتح خارطوم در سال ۱۳۰۲ هجرى قمرى روى داد و اندکى بعد مهدى براثر بیمارى تیفوس یا آبله درگذشت.
در دوره حکومت دوگانه بر سودان، عموم مردم این کشور، طریقت‌های صوفیّه را پناهگاهی در برابر هجوم استعمارگران و فرهنگ‌های بیگانه می‌دانستند. براین اساس تعداد پیروان این طریقت‌ها روی به فزونی نهاد.
امروزه، اغلب مسلمانان سودان، مالکی مذهب هستند و همان‌گونه که پیش از این بیان شد، بیشتر مسلمانان این سرزمین نسبت به اهل بیت عصمت و طهارت (ع) ابراز علاقه‌مندی می‌کنند و بخش قابل توجّهی از آنان، تابع فرقه‌های صوفیّه و مقیّد به آداب و رسوم آنانمی‌باشند. طریقت‌های مختلف صوفیّه در سراسر‌این کشور حضور دارند و از نفوذ فوق العاده‌ای برخوردارند.
باتوجّه به نقش و جایگاه قرآن کریم در جامعه سودان می‌توان این کشور را سرزمین حافظان قرآن نامید. گفتنی است که بیش از پانصد هزار (500/000) نفر از سودانیان، به‌طور رسمی گواهی‌نامه حفظ کل قرآن کریم دریافت کرده‌اند. علاوه‌بر این اغلب مردم سودان، به‌طور غیررسمی، بخش عمده‌ای از قرآن کریم را حفظ هستند. گفتنی است که مسلمانان سودان غالباً، از دوران کودکی و حتی قبل از ورود به مدارس رسمی، ضمن حضور در خلوه‌های قرآنی، قرائت و حفظ قرآن کریم را، آغاز می‌کنند و پس ازآن نیز، معمولاً، به‌طور مستمر در اوقاتی از روز و شب به تلاوت بخش‌هایی از این کتاب آسمانی می‌پردازند. همچنین حضور در حلقه‌های ذکر و شرکت در نماز تراویح نیز سبب گردیده که بیشتر مردم به‌طور غیر رسمی حافظ کل یا اجزایی از قرآن کریم باشند وابسته فرهنگی سابق ج.ا.اـ[۳][۴].
نیز نگاه کنید به
تاریخ سودان؛ ادیان در سودان؛ اسلام و مسلمانان سودان
پاورقی
[V] - در برخی اسناد تاریخی، زمان ورود اسلام به سودان، سال 31 هـ.ش نوشته شده است.
[VI] - شهری در جنوب خارطوم که پایتخت مملکت «علوه» بوده است.
کتابشناسی
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ برگرفته از: 2013, https://sudan.sd/sudanhistory.php?lang=ar
- ↑ برگرفته از: 2013 , https://iraninstitute.com/html/history.htm
- ↑ مشاهدات عینی مصطفی امیدی، وابسته فرهنگی سابق ج.ا.ا ـ خارطوم
- ↑ معماریان، مریم، امیدی، مصطفی (1394). جامعه و فرهنگ سودان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص.95-97.