مساجد در چین

با گسترش اسلام در خارج از شبه جزیره‌ی عربستان، مسلمانان به هر سرزمینی که وارد می‌شدند، از نخستین اقدامات آنان بنای مسجد بود، و با محوریت مسجد بود که افزون بر تبلیغ دین و بیان شریعت اسلامی، به ساماندهی امور حکومتی و اجتماعی خود نیز می‌پرداختند.[i]

از ابتدای ورود اسلام به چین در قرن هفتم میلادی، مسلمانان تلاش کردند در شهر­ها و بنادر تجاری این کشور مستقر شوند. لذا بر اساس همان سنت حسنه، و به تبعیت از اسلام شهر­ها، هویت اجتماعی- دینی خود را با بنای مسجد در قلب محله‌ی مسکونی که بلندای گنبد­ها و مناره‌ها و آوای دلنشین اذانش­، این محلات را از دیگر محلات غیر اسلامی متمایز می­ کرد مطرح می‌کردند. آنان با ساختن مساجد به عنوان مرکز جامعه و بنای خانه­‌های مسکونی در پیرامون آن­ها، نخستین هسته­‌های یک جامعه‌ی اسلامی را در این کشور پایه ریزی کردند. در این کشور به دلیل حاکمیت دولت غیر مسلمان، مساجد هرگز در امور حکومتی دخالت نداشته است، و لی در عوض کلیه­‌ی امور عبادی، قضایی، اجتماعی، آموزشی و فرهنگی جامعه‌ی کوچک و متفرق مسلمانان با محوریت مساجد دنبال می‌شد. حتی در برخی از برهه‌های حساس تاریخی و قوت گرفتن جنبش­‌های ضد دولتی و شورش‌های عمومی مسلمانان علیه حکومت­‌های محلی و مرکزی، مساجد به عنوان پایگاه بسیج و مقاومت عمومی و اطلاع رسانی برای سازمان­دهی و هدایت مسلمانان مورد استفاده قرار می‌گرفت و نقش محوری ایفا می‌کرد. بنابراین، می‌توان ادعا کرد که هیچ شهر و شهرستان و روستای آبادی درچین یافت نمی‌شود که در آن تعدادی ولو اندک، مسلمان ساکن باشد ولی مسجد یا مساجدی وجود نداشته باشد.

بنای نخستین مسجد در چین

همانگونه که در خصوص تاریخ دقیق ورود اسلام به چین سند و مدرک معتبری وجود ندارد، متأسفانه برای تعیین تاریخ بنای نخستین مسجد نیز مدرک قابل اعتنایی را نمی‌توان ارایه کرد. گفته می‌شود نخستین مسجد در چین، در دوران سلسله‌ی تانگ(618-907میلادی) بنا شده که همان مسجد خوا­ی­­شِنگ(Huai Sheng) یا(روضه­ ی ابی وقاص) یا مسجد عنقا در شهر گوانگ جو است، اگرچه سند و مدرک معتبری در این زمینه وجود ندارد. برخی نیز گفته‌اند که مسجد جامع شهر شی­اَن که در زمان ورود نخستین مسلمانان خارجی به این کشور، پایتخت چین بوده است، قدیمی ترین مسجد در چین است، زیرا در سنگ بنای این مسجد تاریخ742میلادی، مطابق با نخستین سال از دوران حکمرانی امپراتور تیَن بائو(Tian Bao) از سلسله‌ی تانگ نقش بسته است. بر اساس اطلاعات موجود در این لوحه‌ی سنگی، ساخت مسجد از ماه اول سال742میلادی آغاز و در ماه هشتم همان سال به پایان رسیده است.

ساخت مساجد؛ عصر اصلاحات و درهای باز

در سال­‌های اخیر و پس از اجرای سیاست اصلاحات و درهای باز در چین، در برخی از مناطق مسلمان نشین این کشور، افزون بر مساجد موجود و قدیمی، توسط مسلمانان محلی و یا با کمک برخی از کشورهای عربی و مسلمان مساجد جدید و باشکوهی به سبک معماری کشورهای اسلامی، به ویژه کشورهای عربی، ساخته شده و یا در دست احداث است.

تعداد مساجد در چین

براساس گزارش منتشره در روزنامه‌ی دیلی تلگراف آمریکا در سال1948، یعنی یک سال پیش از تأسیس جمهوری خلق چین، تعداد مساجد این کشور 42هزار باب ذکر شده است. اگرچه این تعداد در آن زمان مبالغه آمیز به نظر می‌رسید، ولی به حقیقت نزدیک­تر است، چون بر اساس سرشماری عمومی دولت محلی منطقه‌ی سین­ک یانگ در سال1958میلادی، تنها در این استان  بیش از 29545 باب مسجد به ثبت رسیده است، به این معنی­ که برای هر یکصد نفر مسلمان در این منطقه‌یک مسجد وجود داشته است.

بر اساس آمار رسمی دولتی، در حال حاضر بیش از 34 هزار مسجد در سراسر چین وجود دارد که حدود40 هزار روحانی(آخوند) امامت جمعه و جماعت آنها را برعهده دارند. پدیده­‌ی جالب در بین مساجد چین، وجود مساجد ویژه زنان است که جایگاه مهمی در حفظ هویت دینی و آموزش علوم اسلامی و یادگیری قرآن در میان زنان مسلمان چین دارد. با به وجود آمدن مساجد ویژه زنان در مناطق مختلف این کشور که بیش از 350 باب می‌شود، بر تعداد مساجد افزوده شده است.

کاربری‌­های مهم مساجد در چین

در چین هم مانند سایر کشورهای اسلامی، مساجد علاوه بر مرکز عبادی بودن، دارای کاربری­‌های مختلفی اجتماعی، آموزشی، و فرهنگی هستند که از جمله‌ی آن­ها می­توان به: انجام فرایض دینی؛ نشر معارف اسلامی و تعلیمات دینی؛ توسعه­ و آموزش علوم اسلامی؛ پذیرایی از میهمانان مسلمان غریب؛ کمک به نیازمندان مسلمان؛ رسیدگی به امور و احوالات شخصی مسلمانان هم­چون اذان گفتن در گوش نوزادان، انجام عقد ازدواج، کفن و دفن اموات، ذبح احشام براساس احکام اسلامی؛ برگزاری مسابقات ورزشی میان جوانان مسلمان؛ و حل اختلاف میان مسلمانان اشاره کرد.

در هر مسجدی باتوجه به بزرگی و کوچکی آن، افراد متعددی هم­چون امام جماعت اصلی، امام جماعت علی البدل یا خلیفه، خطیب، مؤذن، قصاب، دفن و کفن اموات و هیئت امنا(متشکل از 3 نفر تا 15 نفر و یا بیشتر)، و خادم مسجد اشتغال دارند که هزینه زندگی و یا حقوق آن­ها از طریق کمک‌­های مردمی و یا دستمزد خدماتی­ که ارایه می‌کنند تأمین می‌شود.

نقش مساجد در حفظ هویت دینی مسلمانان در چین

طبق اسناد و مدارک تاریخی، اسلام درچین عمدتا به وسیله‌ی تجار و بازرگانان مسلمان ایرانی و عرب در سراسر این کشور گسترش یافته است. این بازرگانان که برای انجام معاملات و داد و ستد کالا به اقصی نقاط چین رفت و آمد می‌کردند، برای رفع نیاز ابتدایی خود به مسکن و غذای پاک و حلال(ذبح اسلامی) در مسیر کاروان‌های تجاری،  اقدام به تشکیل هسته­‌های کوچکی از محله‌های مسلمان نشین می‌کردند تا ضمن تأمین نیاز­های اقامتی و پذیرایی از تازه واردین، به عنوان افراد مورد اعتماد و بنکدار آشنا به بازار و کالاهای تجاری مورد نیاز مردم و کالاهای مرغوب صادراتی چین، به بازار­یابی برای آنان می‌پرداختند.

از نوشته­‌های آقای بَی­شویی یکی ازمورخان برجسته و مشهور مسلمان چین(1983) و یانگ خوای جونگ(1991) و علی یوجن­گویی(1995) و دیگران چنین فهمیده می‌شود که نمایندگان و تجار مسلمانی که وارد چین می‌شدند، بدون استثناء مرد بودند. آنان در چین به عنوان میهمانان عزیز قلمداد شده و دولت با آنان برخورد احترام آمیزی داشت. تجار مسلمانی که اقامت در چین را انتخاب می‌کردند، اغلب با مقامات محلی مراودات دوستانه برقرار و با آنان رابطه‌ی فامیلی از طریق ازدواج پیدا کرده و از این طریق در ردیف نخبگان سیاسی و اقتصادی جامعه جای می‌گرفتند. فرزندان دو رگه‌ی آنان(خارجیان متولد شده در محل)(Tusheng Fan Ke) خوانده شده و در امتحانات دستیابی به پست‌های بالای مملکتی شرکت جسته و جزو مقامات عالی رتبه می‌شدند.

نیز نگاه کنید به

اسلام در چین؛ مساجد روسیه؛ مساجد شیعه افغانستان؛ مساجد تونس؛ مساجد سنگال؛ مساجد فرانسه؛ مساجد زیمبابوه؛ مساجد تایلند؛ مساجد قطر؛ مساجد سیرالئون؛ مساجد اتیوپی؛ مساجد تاریخی سوریه

پاورقی

[i] - تنها در شهر کاشغر بیش از 6000مسجد وجود دارد. Jean A. Berlie. adb

منبع اصلی

_{سابقی، علی محمد(1392). جامعه و فرهنگ چین. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین الملی الهدی.}

نویسنده مقاله

علی محمد سابقی