ادیان و آیین های وارداتي(غیر بومی) در چین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).) |
||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
اگرچه آیین بودایی نیز جزو ادیان غیر بومی و وارداتی [[چین]] به شمار میرود، ولی باتوجه به قدمت تاریخی و تأثیر گذاری و تأثیر پذیری فوق العادهی آن از فرهنگ | اگرچه [[آیین بودا|آیین بودایی]] نیز جزو ادیان غیر بومی و وارداتی [[چین]] به شمار میرود، ولی باتوجه به قدمت تاریخی و تأثیر گذاری و تأثیر پذیری فوق العادهی آن از [[فرهنگ چینی]]، و همسان شدن آن با آیین ها و [[فرهنگ چینی|فرهنگ سنتی]] این کشور، تا حدودی می توان آن را آیینی بومی نامید. لذا [[آیین بودا]] نیز در شمار ادیان بومی [[چین]] آورده شده است. | ||
گذشته از بودیزم، ادیان و | گذشته از بودیزم، ادیان و آیین های دیگری همچون [[نسطوریان پیشقراولان مسیحیت در چین|نسطوری]]، زرتشتی، [[آیین مانوی در چین|مانوی]] و [[اسلام در چین|اسلام]] نیز از غرب وارد [[چین]] شدند که برخی از آن ها برای چندین قرن و یا برای مدتی کوتاهی در این سرزمین شهرت و مقبولیت یافته که از آن میان می توان به مذاهبی نظیر زرتشتی و [[آیین مانوی در چین|مانویت]] اشاره کرد و پیروانی پیدا کردند، ولی پس از مدتی، بنا به دلایلی بساط آن ها برچیده شد و جز نام و برخی [[آثار فرهنگی، تاریخی و طبیعی ثبت شده کشور چین در فهرست میراث جهانی|آثار فرهنگی و تاریخی]]، نشانی از آن ها باقی نماند. برخی دیگر نیز مانند اسلام تا به امروز همچنان به رشد و تعالی و توسعه ی خود ادامه دادند و یا با تغییراتی و یا در دوره های بعدی به شکل دیگری در کنار ادیان بومی و خارجی، به حیات خود ادامه دادند که از گونه ی اخیر می توان به [[نسطوریان پیشقراولان مسیحیت در چین|آیین نسطوری]] اشاره کرد. آنچه در مورد این ادیان خارجی حایز اهمیت است این است که منشأ و خاستگاه تمامی آن ها ایران و یا سرزمین های تحت حوزه ی فرهنگی ایران آن بوده است. بنابر این، می توان ادعا کرد که یکی از ماندگارترین و پایدارترین نوع تعامل [[روابط فرهنگی ایران و چین|روابط فرهنگی میان ایران و چین]]، [[روابط دینی و مذهبی ایران و چین|تعامل دینی و مذهبی]] بوده که از قرن ها پیش از اسلام آغاز و با ورود اسلام به اوج خود رسیده است. | ||
=== ورود آیین زرتشت به چین === | === [[ورود آیین زرتشت به چین]] === | ||
مهاجرت زرتشتیان به چین پس از پیروزی مسلمانان عرب بر سرزمین پارس در دوران ساسانی(42-637 میلادی) صورت گرفت. یزدگرد سوم، آخرین امپراتور ساسانی پس از شکست در مقابل سپاه اسلام، به سمت شرق ایران گریخت و ضمن تقاضای کمک از دربار | مهاجرت زرتشتیان به [[چین]] پس از پیروزی مسلمانان عرب بر سرزمین پارس در دوران ساسانی(42-637 میلادی) صورت گرفت. یزدگرد سوم، آخرین امپراتور ساسانی پس از شکست در مقابل سپاه اسلام، به سمت شرق ایران گریخت و ضمن تقاضای کمک از دربار ا[[سلسله تانگ|مپراتوری تانگ]](618-907 میلادی) و عدم دریافت پاسخ مثبت از چین، به قبایل ترک پناهنده شد که با خیانت آنها و بنا به قول معروف، به دست آسیابانی به قتل رسید. ولی [[سلسله تانگ|دربار امپراتور تانگ]] پیروز فرزند وی را تحت حمایت خود گرفت و او به همراه دیگر پناهندگان وارد [[چین|سرزمین چین]] شدند و افزون بر اعطای پست نظامی به پیروز در ارتش امپراتوری، به آنان اجازه داده شد تا با ساختن آتشکده ها، به دین خود باقی بمانند. پیروز پس از چندین بار تلاش برای باز ستاندن سرزمین از دست رفته، در شهر چانگاَن(پایتخت آنروز [[چین]]) درگذشت و فرزند وی به نام نرسی لقب پادشاهی بی تاج و تخت ایران را به ارث برد. | ||
او نیز بارها تلاش کرد تا با مساعدت بخشی از سربازان چینی، سرزمین پارس را پس بگیرد که در این راه توفیقی نصیبش نشد. این پناهندگان دور از وطن، برای مدت بیش از 200 سال در [[چین]] با صلح و آرامش زندگی کرده و افزون بر داشتن موقعیت و جایگاه رفیع دولتی در دربار <ref>سین لیان، جان. (1386). تاریخ روابط چین و ایران از روزگار اشکانی تا شاهرخ تیموری، مترجم جان هون نیان، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی.</ref> و بر برگزاری مراسم و آیین های دینی خود، به تبلیغ آن نیز پرداختند و تعدادی از چینی ها، حتی مقامات دولتی، نیز به این دین بپیوندند. این آزادی برگزاری مراسم و [[ورود آیین زرتشت به چین|تبلیغات دینی زرتشتیان]]، تا سال 845 میلادی که تمامی ادیان خارجی غیر بومی به استثنای بودیزم، از سوی امپراتوری مورد اذیت و آزار و محدود سازی پیروان ادیان و حتی تخریب معابد و مصادره ی اموال و موقوفات آنها و ممنوعیت فعالیت دینی قرار گرفتند، ادامه داشت. البته پس از رفع این ممنوعیت در دوران های بعد نیز [[ورود آیین زرتشت به چین|آیین زرتشتی]] به صورت پراکنده در مناطق مختلف [[چین]] به حیات خود ادامه داد، ولی دیگر آن رونق پیشین و حمایت دربار را در پی نداشت. | |||
هنوز در بسیاری از شهرها و مناطقی همچون چانگاَن(شیاَن امروز)، لویانگ(پایتخت باستانی [[چین]])، کایفنگ، لیانجو در استان گانسو و... آثاری از آتشکده های سابق [[ورود آیین زرتشت به چین|زرتشتیان]] وجود دارد. باتوجه به روشن بودن آتش در معابد [[ورود آیین زرتشت به چین|زرتشتیان]]، چینی ها به [[ورود آیین زرتشت به چین|آیین زرتشت]]، دین آتش پرستان هم می گفتند. | |||
=== | === [[آیین مانوی در چین|آیین مانوی]] یا دین روشنایی و نور در سرزمین [[چین]] === | ||
در | [[آیین مانوی در چین|آیین مانوی]] که در ایران، زادگاه مانی و سرزمین پیدایش [[آیین مانوی در چین|آیین مانوی]]، مورد سرکوب قرار گرفت، و مانی بنیانگذار آن در سال 274 پس از میلاد به قتل رسید، برای ادامه ی حیات، به سرزمین های پیرامون ایران روی آورد. یکی از این مناطق سرزمین های آسیای میانه و سپس منطقه ی اویغور نشین غرب [[چین]] بود. گرچه براساس اسناد و مدارک چینی این آیین در سال 694 پس از میلاد به [[چین]] وارد شد و پیروان مانی در سال 768 میلادی رسما در شهر چانگ اَن پایتخت [[چین]] اقدام به ساخت محل نیایش مانوی کردند، <ref>Bai، Shouyi,(2007), ''An outline History of China'', foreign languages Press, Beijing.</ref> ولی این آشنایی می تواند بسیار زودتر از این تاریخ اتفاق افتاده باشد. از ویژگی های [[آیین مانوی در چین|آیین مانی]] اقتباس و به عاریت گرفتن نکاتی از دیگر ادیان بود، لذا وقتی وارد [[چین]] شد نیز خود را با اندیشه های دینی موجود در این کشور از جمله [[آیین بودا|آیین بودایی]] تطبیق داد. با این که هیچکدام از ادیان پارسی که وارد [[چین]] شدند، اقدام به تبلیغ رسمی آیین خود نکردند، ولی [[آیین مانوی در چین|آیین مانی]] در این زمینه استثنا بود، زیرا نمایندگان و مبلغان رسمی آن تبلیغات دینی مؤثری در این کشور به راه انداختند. با آغاز موج حرکت های ضد خارجی و ضد ادیان وارداتی در [[چین]] در سال 843 میلادی، غارت مایملک [[آیین مانوی در چین|مانویها]] و به آتش کشیده شدن کتاب ها و معابد آنان نیز آغاز و تنها در شهر چانگ اَن 70 نفر از مبلغان مانوی کشته شدند. اگرچه [[آیین مانوی در چین|آیین مانوی]] پس از این واقعه به شکل زیر زمینی باقی ماند و از شورش های دهقانی در دوره های مختلف از جمله در قرن چهاردهم با شورشیان علیه حاکمان مغولی و بنیانگذاران [[سلسله مینگ|سلسله ی مینگ]] حمایت کرد، ولی پس از سرکوب بزرگ سال 843، دیگر نتوانست به شکوه گذشته ی خود باز گردد. امروزه تنها زیارتگاه باقی مانده از [[آیین مانوی در چین|آیین مانوی]] در جهان، در خارج از شهر چوان جو (Quanzhou) در شرق [[چین]] و در استان فوجیان(Fujian) قرار دارد که پس از باز دید هیئتی از سوی [https://www.unesco.org/en یونسکو]، صحت انتساب آن به [[آیین مانوی در چین|آیین مانوی]] مورد تأیید قرار گرفته است. <ref>-سابقی، علی محمد. (1384). نگاهی به فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در چین. مجله چشم انداز. شماره 14، بهمن و اسفند.</ref> | ||
در دهه های اخیر، تحقیقات زیادی پیرامون نحوه ی ورود و گسترش [[آیین مانوی در چین|آیین مانوی]] در [[چین]]، اعتقادات و [[آداب و رسوم عامیانه ی مردم چین|آداب و رسوم]] و مراسم آیینی آنان، بومی شدن [[آیین مانوی در چین|آیین مانوی]]، تأثیر متقابل [[آیین مانوی در چین|آیین های مانوی]] و [[آیین بودا|بودایی]] چینی، [[تاریخ چین|تاریخ]] و [[آیین مانوی در چین|فرهنگ مانوی]] در [[چین]]، بررسی آثار و کشفیات به دست آمده از استان فوجیان، اسناد و نسخ خطی به دست آمده از منطقه ی تورفان، رابطه ی [[آیین مانوی در چین|مانوی ها]] با قوم «خوی خو»(یکی از اقوام قدیمی ساکن در شمال [[چین]])، و... صورت گرفته و به صورت کتاب و مقاله منتشر شده است. | |||
در چین | === [[نسطوریان پیشقراولان مسیحیت در چین]] === | ||
در طول تاریخ، مسیحیت به عنوان یک دین خارجی، در چند مرحله به سرزمین [[چین]] وارد شده است. مبلغان ایرانی شاخه ی نسطوری از مسیحیت به عنوان پیشقراولان، یا مبلغان اولیه ی دین مسیحیت برای نخستین بار در سال 635 میلادی وراد [[چین]] شده و به تبلیغ آن پرداختند. (The Golden Silk Road) به همین دلیل بود که اغلب کلیساهای نسطوریان در [[چین]]، به کلیسای ایرانیان معروف و کشیش های آنها نیز ایرانی بوده و از سوی سراسقف کلیسای مرکزی نسطوریان در ایران عزل و نصب می شدند. کشیش های نسطوری تحت تأثیر فرهنگ ایرانی، نوشته های خود را به زبان پهلوی نوشته و به یادگار گذاشته اند، از جمله اسامی روزهایی که به کار میبردند اسامی پهلوی بود. <ref>کوانچی هاندا.(1996). مذاهب ایرانی در چین، مجله ی بررسی های تاریخی.</ref> در دوران امپراتوری خانم وو(Wu) که خود پیرو آیین بودایی بود، دین نسطوری سرکوب شد. اما پس ازمدتی امپراتور شوان(Xuan) آن را دوباره احیا کرد. مدت ها بعد که امپراتور وو جوانگ(Wu Zhuang) در سال 845 میلادی، بودیسم و تمام ادیان خارجی را در [[چین]] ممنوع اعلام کرد، دین نسطوری نیز تحت تاثیر قرار گرفت و به مرور تضعیف شد و پیروان نسطوری تنها در خطوط ساحلی جنوب شرق [[چین]] باقی ماندند. در دوره ی یوان، مذهب نسطوری مجددا احیا شد و در سال 1275در [[پکن]] برای آنها کلیسایی ساخته شد. در سال 1330میلادی، جمعیت نسطوریان [[چین]] سی هزار نفر بر آورد شده است. <ref>الماسیه، محمد رسول.(1387). مسیحیت در چین، مجموعه مقالات رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در چین.</ref> | |||
در [[چین]] هنوز آثار و شواهدی از این شاخه از مسیحیت وجود دارد. کتاب«''عیسی منجی و مصلح عالم''» از آنها برجای مانده است که تاریخ آن احتمالا به سال 637 میلادی بر میگردد. یکی از بقایای تاریخی این فرقه یک لوح سنگی است که در اوایل قرن هفدهم کشف شد. بر این لوح سنگی، داستان ورود راهبی به نام آلوپن به [[چین]] در زمان سلسله ی تانگ که از سرزمین پارس بوده حک شده است. این لوح که مربوط به سال 781 میلادی است، اینک در موزه ی تاریخی شهر شیآن(Xi'An) نگهداری میشود. در این اواخر، متون باستانی نسطوری دیگری نیز در غارهای بودایی موسوم به دون خوانگ(Dunhuang) کشف شده است. مذهب نسطوری برای مدت کوتاهی در [[چین]] رونق داشت. آزار و اذیت های سالهای 845-843 بعد از میلاد که عمدتا علیه بوداییان اعمال شد، تمامی ادیان بیگانه در [[چین]] از جمله دین نسطوری را نیز تحت تأثیر قرار داد و افول آن در اثر همین اذیت و آزارها بود. | |||
<ref>Bai، Shouyi,(2007), ''An outline History of China'', foreign languages Press, Beijing.</ref> افول کامل دین نسطوری در قرن چهاردهم و به دنبال اسلام آوردن مغول ها و ترک ها صورت گرفت. <ref>چینگ، جولیا .(1383). ادیان چین، مترجم حمیدرضا ارشدی، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران.</ref> | |||
طبق آمار، از سال 1982 تا2002 بیش از یکصد | نسطوریان، برخلاف مسلمانان، در [[چین]] عنصر تبلیغ را به کار بستند و در نتیجه در رقابتی آشکار با با ادیان و آیین های تثبیت شده ی چینی گرفتار شدند. فعالیت تبلیغی آنان برای تغییر مذهب مردمان بومی، مخالفت برخی از رهبران بودایی و تائویی را برانگیخت، لذا تلاش های آنان با شکست روبرو شد. در نتیجه، به جای اینکه نسطوریان چینی ها را به کیش خود درآورند، خود در میان چینی ها و مسلمانان این کشور جذب شدند. <ref>ایزرائیلی، رافائل.(1368). ترجمه ی حسن تقی زاده طوسی، مسلمانان چینی رویارویی دو فرهنگ، بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی.</ref> | ||
طبق آمار، از سال 1982 تا2002 بیش از یکصد مقاله ی علمی و پژوهشی در مورد دین نسطوری در [[چین]] نوشته شده است که این آثار در تعامل و تبادل یافته های علمی پژوهشگران [[چین]] با دانشمندان ایرانی، اروپایی، آمریکایی و... پدید آمده اند. این تحقیقات شامل بررسی آثار کشف شده از این دین در اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20، آثار کشف شده از غارهای دون هوانگ، و مغولستان داخلی، بوده است. کتاب « دین نسطوری در [[چین]]» نوشته ی آقای جوچیان(Zhu Qian)، یکی از این آثار است. موضوع اغلب این آثار عباتند از: کتیبه های نسطوری، چگونگی گسترش دین نسطوری در شمال، مناطق ساحلی جنوب، نحوه ی توسعه ی آن در دوران سلسله ی یوان و...<ref>وانگ، فِنگ، (12 شهریور 1390). بررسی اج[[مالی]] پیرامون روابط فرهنگی چین و ایران، ارایه شده در سمینار«مبادلات فرهنگی و همکاریهای استراتژیک میان چین و ایران»، ، فرهنگستان علوم اجتماعی چین.</ref><ref>سابقی، علی محمد. (1392). "جامعه و فرهنگ چین". تهران : موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد اول.</ref> | |||
نیز نگاه کنید به [[آیین بودا]]،[[چین]]،[[آیین مانوی در چین|آیین مانوی]] | |||
== کتابشناسی == | == کتابشناسی == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۶ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۰۵
اگرچه آیین بودایی نیز جزو ادیان غیر بومی و وارداتی چین به شمار میرود، ولی باتوجه به قدمت تاریخی و تأثیر گذاری و تأثیر پذیری فوق العادهی آن از فرهنگ چینی، و همسان شدن آن با آیین ها و فرهنگ سنتی این کشور، تا حدودی می توان آن را آیینی بومی نامید. لذا آیین بودا نیز در شمار ادیان بومی چین آورده شده است.
گذشته از بودیزم، ادیان و آیین های دیگری همچون نسطوری، زرتشتی، مانوی و اسلام نیز از غرب وارد چین شدند که برخی از آن ها برای چندین قرن و یا برای مدتی کوتاهی در این سرزمین شهرت و مقبولیت یافته که از آن میان می توان به مذاهبی نظیر زرتشتی و مانویت اشاره کرد و پیروانی پیدا کردند، ولی پس از مدتی، بنا به دلایلی بساط آن ها برچیده شد و جز نام و برخی آثار فرهنگی و تاریخی، نشانی از آن ها باقی نماند. برخی دیگر نیز مانند اسلام تا به امروز همچنان به رشد و تعالی و توسعه ی خود ادامه دادند و یا با تغییراتی و یا در دوره های بعدی به شکل دیگری در کنار ادیان بومی و خارجی، به حیات خود ادامه دادند که از گونه ی اخیر می توان به آیین نسطوری اشاره کرد. آنچه در مورد این ادیان خارجی حایز اهمیت است این است که منشأ و خاستگاه تمامی آن ها ایران و یا سرزمین های تحت حوزه ی فرهنگی ایران آن بوده است. بنابر این، می توان ادعا کرد که یکی از ماندگارترین و پایدارترین نوع تعامل روابط فرهنگی میان ایران و چین، تعامل دینی و مذهبی بوده که از قرن ها پیش از اسلام آغاز و با ورود اسلام به اوج خود رسیده است.
ورود آیین زرتشت به چین
مهاجرت زرتشتیان به چین پس از پیروزی مسلمانان عرب بر سرزمین پارس در دوران ساسانی(42-637 میلادی) صورت گرفت. یزدگرد سوم، آخرین امپراتور ساسانی پس از شکست در مقابل سپاه اسلام، به سمت شرق ایران گریخت و ضمن تقاضای کمک از دربار امپراتوری تانگ(618-907 میلادی) و عدم دریافت پاسخ مثبت از چین، به قبایل ترک پناهنده شد که با خیانت آنها و بنا به قول معروف، به دست آسیابانی به قتل رسید. ولی دربار امپراتور تانگ پیروز فرزند وی را تحت حمایت خود گرفت و او به همراه دیگر پناهندگان وارد سرزمین چین شدند و افزون بر اعطای پست نظامی به پیروز در ارتش امپراتوری، به آنان اجازه داده شد تا با ساختن آتشکده ها، به دین خود باقی بمانند. پیروز پس از چندین بار تلاش برای باز ستاندن سرزمین از دست رفته، در شهر چانگاَن(پایتخت آنروز چین) درگذشت و فرزند وی به نام نرسی لقب پادشاهی بی تاج و تخت ایران را به ارث برد.
او نیز بارها تلاش کرد تا با مساعدت بخشی از سربازان چینی، سرزمین پارس را پس بگیرد که در این راه توفیقی نصیبش نشد. این پناهندگان دور از وطن، برای مدت بیش از 200 سال در چین با صلح و آرامش زندگی کرده و افزون بر داشتن موقعیت و جایگاه رفیع دولتی در دربار [۱] و بر برگزاری مراسم و آیین های دینی خود، به تبلیغ آن نیز پرداختند و تعدادی از چینی ها، حتی مقامات دولتی، نیز به این دین بپیوندند. این آزادی برگزاری مراسم و تبلیغات دینی زرتشتیان، تا سال 845 میلادی که تمامی ادیان خارجی غیر بومی به استثنای بودیزم، از سوی امپراتوری مورد اذیت و آزار و محدود سازی پیروان ادیان و حتی تخریب معابد و مصادره ی اموال و موقوفات آنها و ممنوعیت فعالیت دینی قرار گرفتند، ادامه داشت. البته پس از رفع این ممنوعیت در دوران های بعد نیز آیین زرتشتی به صورت پراکنده در مناطق مختلف چین به حیات خود ادامه داد، ولی دیگر آن رونق پیشین و حمایت دربار را در پی نداشت.
هنوز در بسیاری از شهرها و مناطقی همچون چانگاَن(شیاَن امروز)، لویانگ(پایتخت باستانی چین)، کایفنگ، لیانجو در استان گانسو و... آثاری از آتشکده های سابق زرتشتیان وجود دارد. باتوجه به روشن بودن آتش در معابد زرتشتیان، چینی ها به آیین زرتشت، دین آتش پرستان هم می گفتند.
آیین مانوی یا دین روشنایی و نور در سرزمین چین
آیین مانوی که در ایران، زادگاه مانی و سرزمین پیدایش آیین مانوی، مورد سرکوب قرار گرفت، و مانی بنیانگذار آن در سال 274 پس از میلاد به قتل رسید، برای ادامه ی حیات، به سرزمین های پیرامون ایران روی آورد. یکی از این مناطق سرزمین های آسیای میانه و سپس منطقه ی اویغور نشین غرب چین بود. گرچه براساس اسناد و مدارک چینی این آیین در سال 694 پس از میلاد به چین وارد شد و پیروان مانی در سال 768 میلادی رسما در شهر چانگ اَن پایتخت چین اقدام به ساخت محل نیایش مانوی کردند، [۲] ولی این آشنایی می تواند بسیار زودتر از این تاریخ اتفاق افتاده باشد. از ویژگی های آیین مانی اقتباس و به عاریت گرفتن نکاتی از دیگر ادیان بود، لذا وقتی وارد چین شد نیز خود را با اندیشه های دینی موجود در این کشور از جمله آیین بودایی تطبیق داد. با این که هیچکدام از ادیان پارسی که وارد چین شدند، اقدام به تبلیغ رسمی آیین خود نکردند، ولی آیین مانی در این زمینه استثنا بود، زیرا نمایندگان و مبلغان رسمی آن تبلیغات دینی مؤثری در این کشور به راه انداختند. با آغاز موج حرکت های ضد خارجی و ضد ادیان وارداتی در چین در سال 843 میلادی، غارت مایملک مانویها و به آتش کشیده شدن کتاب ها و معابد آنان نیز آغاز و تنها در شهر چانگ اَن 70 نفر از مبلغان مانوی کشته شدند. اگرچه آیین مانوی پس از این واقعه به شکل زیر زمینی باقی ماند و از شورش های دهقانی در دوره های مختلف از جمله در قرن چهاردهم با شورشیان علیه حاکمان مغولی و بنیانگذاران سلسله ی مینگ حمایت کرد، ولی پس از سرکوب بزرگ سال 843، دیگر نتوانست به شکوه گذشته ی خود باز گردد. امروزه تنها زیارتگاه باقی مانده از آیین مانوی در جهان، در خارج از شهر چوان جو (Quanzhou) در شرق چین و در استان فوجیان(Fujian) قرار دارد که پس از باز دید هیئتی از سوی یونسکو، صحت انتساب آن به آیین مانوی مورد تأیید قرار گرفته است. [۳]
در دهه های اخیر، تحقیقات زیادی پیرامون نحوه ی ورود و گسترش آیین مانوی در چین، اعتقادات و آداب و رسوم و مراسم آیینی آنان، بومی شدن آیین مانوی، تأثیر متقابل آیین های مانوی و بودایی چینی، تاریخ و فرهنگ مانوی در چین، بررسی آثار و کشفیات به دست آمده از استان فوجیان، اسناد و نسخ خطی به دست آمده از منطقه ی تورفان، رابطه ی مانوی ها با قوم «خوی خو»(یکی از اقوام قدیمی ساکن در شمال چین)، و... صورت گرفته و به صورت کتاب و مقاله منتشر شده است.
نسطوریان پیشقراولان مسیحیت در چین
در طول تاریخ، مسیحیت به عنوان یک دین خارجی، در چند مرحله به سرزمین چین وارد شده است. مبلغان ایرانی شاخه ی نسطوری از مسیحیت به عنوان پیشقراولان، یا مبلغان اولیه ی دین مسیحیت برای نخستین بار در سال 635 میلادی وراد چین شده و به تبلیغ آن پرداختند. (The Golden Silk Road) به همین دلیل بود که اغلب کلیساهای نسطوریان در چین، به کلیسای ایرانیان معروف و کشیش های آنها نیز ایرانی بوده و از سوی سراسقف کلیسای مرکزی نسطوریان در ایران عزل و نصب می شدند. کشیش های نسطوری تحت تأثیر فرهنگ ایرانی، نوشته های خود را به زبان پهلوی نوشته و به یادگار گذاشته اند، از جمله اسامی روزهایی که به کار میبردند اسامی پهلوی بود. [۴] در دوران امپراتوری خانم وو(Wu) که خود پیرو آیین بودایی بود، دین نسطوری سرکوب شد. اما پس ازمدتی امپراتور شوان(Xuan) آن را دوباره احیا کرد. مدت ها بعد که امپراتور وو جوانگ(Wu Zhuang) در سال 845 میلادی، بودیسم و تمام ادیان خارجی را در چین ممنوع اعلام کرد، دین نسطوری نیز تحت تاثیر قرار گرفت و به مرور تضعیف شد و پیروان نسطوری تنها در خطوط ساحلی جنوب شرق چین باقی ماندند. در دوره ی یوان، مذهب نسطوری مجددا احیا شد و در سال 1275در پکن برای آنها کلیسایی ساخته شد. در سال 1330میلادی، جمعیت نسطوریان چین سی هزار نفر بر آورد شده است. [۵]
در چین هنوز آثار و شواهدی از این شاخه از مسیحیت وجود دارد. کتاب«عیسی منجی و مصلح عالم» از آنها برجای مانده است که تاریخ آن احتمالا به سال 637 میلادی بر میگردد. یکی از بقایای تاریخی این فرقه یک لوح سنگی است که در اوایل قرن هفدهم کشف شد. بر این لوح سنگی، داستان ورود راهبی به نام آلوپن به چین در زمان سلسله ی تانگ که از سرزمین پارس بوده حک شده است. این لوح که مربوط به سال 781 میلادی است، اینک در موزه ی تاریخی شهر شیآن(Xi'An) نگهداری میشود. در این اواخر، متون باستانی نسطوری دیگری نیز در غارهای بودایی موسوم به دون خوانگ(Dunhuang) کشف شده است. مذهب نسطوری برای مدت کوتاهی در چین رونق داشت. آزار و اذیت های سالهای 845-843 بعد از میلاد که عمدتا علیه بوداییان اعمال شد، تمامی ادیان بیگانه در چین از جمله دین نسطوری را نیز تحت تأثیر قرار داد و افول آن در اثر همین اذیت و آزارها بود.
[۶] افول کامل دین نسطوری در قرن چهاردهم و به دنبال اسلام آوردن مغول ها و ترک ها صورت گرفت. [۷]
نسطوریان، برخلاف مسلمانان، در چین عنصر تبلیغ را به کار بستند و در نتیجه در رقابتی آشکار با با ادیان و آیین های تثبیت شده ی چینی گرفتار شدند. فعالیت تبلیغی آنان برای تغییر مذهب مردمان بومی، مخالفت برخی از رهبران بودایی و تائویی را برانگیخت، لذا تلاش های آنان با شکست روبرو شد. در نتیجه، به جای اینکه نسطوریان چینی ها را به کیش خود درآورند، خود در میان چینی ها و مسلمانان این کشور جذب شدند. [۸]
طبق آمار، از سال 1982 تا2002 بیش از یکصد مقاله ی علمی و پژوهشی در مورد دین نسطوری در چین نوشته شده است که این آثار در تعامل و تبادل یافته های علمی پژوهشگران چین با دانشمندان ایرانی، اروپایی، آمریکایی و... پدید آمده اند. این تحقیقات شامل بررسی آثار کشف شده از این دین در اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20، آثار کشف شده از غارهای دون هوانگ، و مغولستان داخلی، بوده است. کتاب « دین نسطوری در چین» نوشته ی آقای جوچیان(Zhu Qian)، یکی از این آثار است. موضوع اغلب این آثار عباتند از: کتیبه های نسطوری، چگونگی گسترش دین نسطوری در شمال، مناطق ساحلی جنوب، نحوه ی توسعه ی آن در دوران سلسله ی یوان و...[۹][۱۰]
نیز نگاه کنید به آیین بودا،چین،آیین مانوی
کتابشناسی
- ↑ سین لیان، جان. (1386). تاریخ روابط چین و ایران از روزگار اشکانی تا شاهرخ تیموری، مترجم جان هون نیان، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی.
- ↑ Bai، Shouyi,(2007), An outline History of China, foreign languages Press, Beijing.
- ↑ -سابقی، علی محمد. (1384). نگاهی به فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه در چین. مجله چشم انداز. شماره 14، بهمن و اسفند.
- ↑ کوانچی هاندا.(1996). مذاهب ایرانی در چین، مجله ی بررسی های تاریخی.
- ↑ الماسیه، محمد رسول.(1387). مسیحیت در چین، مجموعه مقالات رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در چین.
- ↑ Bai، Shouyi,(2007), An outline History of China, foreign languages Press, Beijing.
- ↑ چینگ، جولیا .(1383). ادیان چین، مترجم حمیدرضا ارشدی، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
- ↑ ایزرائیلی، رافائل.(1368). ترجمه ی حسن تقی زاده طوسی، مسلمانان چینی رویارویی دو فرهنگ، بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی.
- ↑ وانگ، فِنگ، (12 شهریور 1390). بررسی اجمالی پیرامون روابط فرهنگی چین و ایران، ارایه شده در سمینار«مبادلات فرهنگی و همکاریهای استراتژیک میان چین و ایران»، ، فرهنگستان علوم اجتماعی چین.
- ↑ سابقی، علی محمد. (1392). "جامعه و فرهنگ چین". تهران : موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد اول.