جغرافیای طبیعی در چین

نقشه جغرافیایی چین. قابل بازیابی از https://richardnilsen.com/tag/civilization/

چین کشوری پهناور و دارای تنوع زمینی و منابع طبیعی از جمله مزارع، جنگل، مرتع، بیابان و پایاب است. کوه‌ها اکثر مساحت چین را تشکیل می‌دهند و مساحت جلگه‌ها، مزارع و جنگل‌ها در این کشور کم‌تر است. پوشش زمینی در چین متوازن نیست. مزارع عمدتا در جلگه‌ها و حوضه‌های شرق چین، جنگل‌ها اغلب در مناطق کوهستانی در شمال شرق و جنوب غرب چین، و مراتع در فلات‌ها و مناطق کوهستانی در داخل چین واقع شده‌اند.

این کشور دارای منابع غنی خاکی است که 3.1 میلیون کیلومتر مربع (13.5 درصد کل مساحت کشور) آن قابل کشت بوده و در آن معمولا برنج، گندم و ذرت کاشته می‌شود. مجموع مناطق تحت پوشش جنگلی چین 1.75 میلیون کیلومتر مربع (18.2 درصد کل مساحت کشور) است. چین با داشتن 133,000 کیلومتر مربع سواحل کم‌عمق محیط مناسبی برای استفاده از منابع آبزیان دارد و 26,000 کیلومتر مربع آن برای پرورش ماهی مناسب بوده و 2600 نوع ماهی در این منطقه پرورش داده می‌شود که 50 نوع آن از ماهی‌های نادر جهان است. این کشور هم‌چنین دارای بیش از 30 نوع معدن با ارزش از قبیل نفت، گاز، آهن، مس و... در سواحل این کشور است که برخی از آن‌ها کشف شده و در حال استخراج هستند. ذخایر ذغال سنگ این کشور بالغ بر 760 تریلیون تن برآورد شده است که عمدتا در استان‌های شَنسی (Shanxi)، شانسی (Shaanxi) و مغولستان (Inner Mongola) داخلی قرار گرفته‌اند. این کشور همچنین دارای دریاچه‌ها و برکه‌های متعددی است که بزرگترین آن‌ها عبارتند از:

دریاچه‌ی نمک چینگ‌خَی(Qinghai) با 4635 کیلومتر مربع مساحت، دریاچه‌های آب شیرین پویانگ (Poyang) (با 3960 کیلومتر مربع مساحت)، دونگ‌تینگ (Dongting) (با 3940 کیلومتر مربع مساحت)، خونگزِ (Hongze) (با 3180 کیلومتر مربع مساحت)، تَی‌خو (Taiho) (با 2425 کیلومتر مربع مساحت)، و دریاچه‌ی نمک شینگ‌کَی (Shing Kai) (با 4380 کیلومتر مربع مساحت) .

افزون بر رودخانه‌ها و دریاچه‌ها، در این کشور کانال‌های آب فراوانی نیز وجود دارد که مشهورترین آنها کانال بزرگ میان پکن و خانگجو با 1801 کیلومتر طول است که با عبور از چهار استان، پنج رودخانه را به هم متصل می‌کند.

سلسله کوه­‌های مرتفع چین

کوه‌های بلند و عظیم چین که به گونه‌های متفاوت در این سرزمین گسترش می‌یابد، استخوان‌بندی سرزمین چین را شکل داده و به سلسله‌های کوه‌های متفاوت تقسیم می‌شوند. سلسله‌های کوه معروف و بزرگ چین عبارتند از: «هیمالیا»(Himalaya)، «کون‌لون»(Kunlun)، «تیَن‌شَن»(Tianshan)، «تانگولا» (Tangula)، «چین‌لینگ» (Qinling)، «داشینگ‌آن‌لینگ» (Dashing Anling)، «تای خَنگ»(Taihang)، «چی‌لیان» (Qilian)، «خِنگ دوان» (Hengduan) و غیره.

سلسله کوه «هیمالیا»: قوسی شکل بوده و در مرز با هند، نپال، بوتان و دیگر کشورها قرار دارد. طول آن 2400 کیلومتر بوده و به طور متوسط دارای 6000 ارتفاع است که مرتفع‌ترین کوه جهان به‌شمار می‌رود. قله‌ی «اورست» قله‌ی اصلی این رشته کوه با 8848/13متر ارتفاع مرتفع‌ترین قله‌ی جهان است.

سلسله کوه «کون‌لون»، از فلات «پامیر» در غرب آغاز و تا شمال غرب استان «سی‌چوان» در شرق امتداد می‌یابد. طول آن 2500کیلومتر و ارتفاع آن بین 5000 تا 7000 متر از سطح زمین است و قله‌ی «کنگور» بلندترین قله‌ی آن 7719 متر ارتفاع دارد.

سلسله کوه «تیَن‌شَن»، در قسمت مرکزیِ منطقه‌ی خودمختار «سین‌کیانگ» واقع در شمال غرب چین است. ارتقاع آن بین 3000 تا 5000 متر است و قله‌ی «تومور» بلندترین قله‌ی آن دارای 745/3 متر ارتفاع می‌باشد.

سلسله کوه «چین‌لینگ» از شرق استان «گَن‌سو» (Gansu) در غرب چین آغاز و به غرب استان «خِه‌نَن» واقع در شرق چین، امتداد می‌یابد و به‌طور میانگین، 2000 تا 3000 متر ارتفاع دارد.

سلسله کوه «دَی‌شین‌آن‌لینگ» از نزدیکی دهکده‌ی «مو‌خِه» در استان «خِه‌لونگ‌جیانگ» واقع در شمال شرق چین، به سمت حوضه‌ی بالایِ رود «لاخه» در جنوب، امتداد می‌یابد.

سلسله کوه «تَی‌خَنگ»، در حاشیه‌ی شرقی فلات «خوانگ‌تو» قرار دارد و از شمال به جنوب گسترش می‌یابد.

سواحل دریایی چین

سواحل دریایی چین، از انتهای رود «یا­لو» در استان «لیائونینگ» در شمال تا انتهای رود «بِی­لون» در استان «گوانگ­ شی» در جنوب امتداد می­ یابد و حدود 18هزار کیلومتر طول دارد. مناطق ساحلی چین دارای بندرهای فراوان است که بیشتر آن­ها در طول سال باز و فعال هستند.

آب­­‌های ساحلی چین شامل دریاهای «بو­­خَی»، «خوانگ ­­خَی»، «دونگ ­خَی»، «نَن­ خَی» و آب­‌های اقیانوس‌­آرام در شرق «تایوان» می­ شود که از میان آن­ها خلیج «بوخَی» دریای داخلی چین به‌­شمار می­ رود. آب­‌های اقیانوس آرام در شرق «تایوان» تا جزایر «شین ­دائو» در شمال و تنگه­‌ی «لوزون» در جنوب امتداد می­ یابد.

آب­‌های دریائی چین شامل آب­‌های داخلی و قلمرو دریائی این کشور می­ شود و مساحت آن­ها 380هزار کیلومتر مربع است. عرض قلمرو دریائی چین 12 کیلومتر است. در قلمرو دریائی چین، بیش از پنج هزار جزیره­‌ی پراکنده وجود دارد که مساحت کل آن­ها 80 هزار کیلومتر مربع و طول ساحلی آن­ها 14هزار کیلومتر است.

مزارع و زمین های کشاورزی چین. قابل بازیابی از https://www.shutterstock.com/image-photo/rice-fields-on-terraced-chiang-mai-260800925

مزارع و زمین های قابل کشت در چین

چین دارای یک میلیون و 270 هزار کیلومتر مربع مزرعه و زمین کشاورزی است. مناطق شرقی 28/4درصد، غربی 28/4 درصد، و مرکزی 43/2 درصد مساحت مزارع این کشور را به خود اختصاص داده‌اند. مزارع چین عمدتا در جلگه‌های شمال شرقی، شمالی، حوضه‌های میانه و پائین رود«یانگ تسه»، دلتای رود«جو‌جیانگ»، حوضه‌ی «سی‌چوان» واقع شده‌اند. خاک مزارع جلگه‌ی شمال شرقی، سیاه رنگ و حاصل‌خیز است و در آن گندم، ذرت خوشه‌ای، لوبیا، کتان و چغندر کشت می‌شود.

خاک مزارع جلگه‌ی شمال، قهوه‌ای رنگ و در آن گندم، ارزن، ذرت خوشه‌ای، پنبه و بادام زمینی کشت می‌شود.

 پوشش جنگلی در چین

مزارع پلکانی در چین. قابل بازیابی از https://www.alamy.com/

کشور چین بیش از 158 میلیون و 940 هزار هکتار جنگل دارد و این میزان16/55 درصد از مساحت کل کشور چین را پوشش داده است. از این لحاظ، چین در ردیف کشورهای با پوشش جنگلی کم قرار دارد، چون میزان متوسط پوشش جنگلی جهان 30/8 درصد است. جنگل‌های طبیعی چین عمدتا در شمال شرق و جنوب غرب و جلگه‌های شرقی چین که دارای جمعیت فراوان و اقتصاد پیشرفته است، واقع شده و مناطق شمال غربی این کشور جنگل‌های کمی دارند. تنوع درختان جنگلی چین فروان است. برای نمونه، بیش از 2800 نوع درخت آربور وجود دارد. در حال حاضر، مساحت جنگل‌های مصنوعی چین به 33 میلیون و 790 هزار هکتار رسیده و از این لحاظ چین در مقام نخست جهان قرار دارد.

عمده مناطق جنگلی چین عبارتند از: منطقه‌ی جنگلی شمال شرق که جنگل‌های «داشینگ آنلینگ»، «شیائو شینگ آنلینگ» و کوه «چانگ باشن» در آن واقع شده و بزرگترین منطقه‌ی جنگل‌های طبیعی چین به شمار می‌رود. منطقه‌ی جنگلی جنوب غرب کشور که شامل مناطق جنگلی کوه «هنگ‌دوان»، کوه «هیمالیا»، کناره‌های رود «یالوزانگبو» و غیره را می‌شود، دومین منطقه‌ی جنگلی بزرگ چین است.

مراتع در چین. قابل بازیابی از https://www.asriran.com/

مراتع در چین

کشور چین دارای 266 میلیون و 60 هزار هکتار مرتع متنوع است که مناسب دامپروری در فصل‌های مختلف در طول سال است. این مرتع‌ها یک چهارم مساحت چین را پوشش داده و از این لحاظ، چین در جایگاه نخست جهان قرار دارد. مراتع طبیعی چین عمدتا در شمال و غرب و مراتع مصنوعی در جنوب شرق چین واقع شده‌است.

چمن‌زارهای مهم چین عبارتند از: منطقه‌ی دامپروری مغولستان داخلی که بزرگترین منطقه‌ی دامپروری چین است، و اسب‌های «سن‌هِه» و گاوهای «سن‌هِه» و دیگر انواع احشام در آن به چرا می‌پردازند. منطقه‌ی دامپروری «سین‌کیانگ» که گوسفندان خاص با پشم نازک «سین‌کیانگ»، گوسفندان بزرگ دنبه‌دار «آلتا»، گله‌های اسب «ای‌لی» و انواع و اقسام دام‌ها و احشام در آن چرا می‌کنند. منطقه‌ی دامپروری «چینگ‌های» برای چرای گاوهای تبتی و اسب‌های «هه‌چیو» و منطقه‌ی دامپروری تبت که مورد استفاده‌ی گاوهای تبتی قرار می‌گیرد.

پوشش گیاهی در چین و انواع گیاهان

پوشش گیاهی در چین. قابل بازیابی از https://persian.cri.cn/221/2013/03/20/1s127806.htm

در کشور چین، حدود 30 هزار نوع گیاه وجود دارد و از این لحاظ این کشور، پس از مالزی و برزیل، در مقام سوم جهان قرار دارد. در سرزمین چین، 106 نوع خانواده‌ی گیاهان خزه‌ای هست که 70 درصد خانواده‌های گیاهان خزه‌ای موجود در جهان را تشکیل می‌دهند.

در این کشور 52 خانواده و 2600 گونه گیاه سرخسی وجود دارد که 80 درصد از خانواده‌ها و 26 درصد گونه‌های موجود از این نوع در جهان را به خود اختصاص داده است. 8000 نوع گیاه باساقه‌ی چوبی از جمله، 2000 گونه سرو در چین روییده می‌شود. در کشور چین، 2000 نوع گیاه خوردنی و 3000 نوع گیاه دارویی وجود دارد.

تنوع حیوانات در چین و مناطق تحت پوشش آن­ها

تنوع حیوانان در چین. قابل بازیابی از https://persian.cri.cn/881/2013/11/05/1s133363_20.htm

چین جزو کشورهای دارای بیشترین تنوع حیوانی در جهان است. در این کشور 6266 نوع حیوان مهره دار از جمله 500 نوع جانور، 1258نوع پرنده، 376 نوع حیوان خزنده، 284 نوع حیوان دوزیست و 3862 نوع ماهی وجود دارد که یک دهم انواع حیوانات مهره دار جهان را تشکیل می ­دهند. افزون بر این­‌ها،50 هزار نوع حیوان بی مهره و 150 هزار نوع حشره در چین یافت می ­شود.

از آن­جا که اکثریت خاک چین، دوران­ های عصر یخی سوم و چهارم را طی نکرده ­اند، انواع فراوانی از حیوانات در این کشور حفظ شده‌­اند. آمار نشان می­دهد که درچین476نوع از حیوانات مهره دار روی زمین وجود دارد که 19/42درصد از حیوانات مهره دار این کشور را تشکیل می ­دهند.

معادن در چین

سرزمین چین معادن فراوانی دارد. میزان ذخایر کشف شده­‌ی معادن چین12 در صد ذخایر جهان را تشکیل می­ دهد و این کشور به لحاظ معدن، در جایگاه سوم جهان قرار دارد. اما این میزان نسبت به رقم سرانه­‌ی جمعیت این کشور، بسیار کم است و فقط به 58 درصد میزان متوسط جهانی می­ رسد. در چین، تاکنون171 نوع ماده­‌ی معدنی کشف شده که میزان دقیق ذخایر 158نوع از آنها هنوز مشخص شده است. از میان 45 نوع عمده­‌ی معادن چین 25 نوع آن­ها جزو سه مقام نخست جهان قرار دارند. میزان ذخایر تولیوم، گچ، وانادیم، تیتانیوم، تانتال، تنگستن، و کربن چین در جهان جایگاه نخست را دارد.

وضعیت پوشش ذخایر معادن چین به این شرح است: نفت و گاز طبیعی در شمال شرق، شمال و شمال غرب، ذغال سنگ در شمال و شمال غرب، آهن در شمال شرق، شمال و جنوب غرب، مس در جنوب غرب، شمال غرب و شرق، سرب و روی در سراسر چین به دست می ­آید. معادن تنگستن، قلع، مولیبدن، انتیمون، و تولیوم در جنوب و شمال چین، معادن طلا در سراسر چین، و فسفر در جنوب چین واقع شده‌­اند.

معدن زغال سنگ در چین. قابل بازیابی از https://financialtribune.com/articles/economy-domestic-economy/78574/iranian-coal-potential-untapped

معادن عمده چین

ذغال سنگ

چین بزرگترین دارنده­‌ی منابع ذعال سنگ جهان است. ذخایر ذغال سنگ کشف شده­‌ی چین به 1000 میلیارد تن می­رسد که عمدتا در شمال و شمال غرب چین قرار دارد. ذخایر ذغال سنگ استان های «شَن سی»، «شیَن­سی» و منطقه­‌ی خودمختار مغولستان داخلی بیش از سایر مناطق این کشور است.

نفت و گاز

در چین ذخایر نفت و گاز فراوانی وجود دارد. میدان­‌های نفت و گاز این كشور، اغلب در شمال غرب چین قرار دارد. هم­چنین، در شمال شرق، شمال و فلات قاره در آب‌­های جنوب شرقی چین نیز ذخایر نفت و گاز فراوانی وجود دارد.

معادن فلزات

(فلزات سیاه). انواع فلزات سیاه عمده­‌ی چین شامل: آهن، منگنز، وانادیم و تیتانیوم می­ شود که از این میان، دخایر معادن آهن به 50 میلیارد تن می­ رسد و عمدتا در استان‌­های«لیائو نینگ»، «خِه بِی»، «شَن سی» و «سی­ چوان» قرار دارند.

فلز رنگی

چین اکثر فلزات رنگی شناسائی شده در جهان را در خود جای داده است. این کشور80 درصدِ معادن تولیوم و40درصد معادن انتیمون جهان را در اختیار دارد و میزان تنگستن آن چهار برابر مجموع معادن سایر کشور هاست.

انرژی های تجدید پذیر در چین«انرژی بادی،آبی و آفتابی»

بزرگ ترین توربین بادی جهان در چین به رکورد جدید دست یافت. قابل بازیابی از http://en.sasac.gov.cn/2023/07/24/c_15641.htm

وجود رودهای عمیق فراوان با جریان تند در این سرزمین پهناور، بستر وسیعی را برای تولید انرژی آبی در چین فراهم كرده است. طبق آمار به6800 میلیون کیلووات می­ رسد که با آن می ­توان سالانه5920 میلیارد کیلووات ساعت برق تولید کرد. انرژی آبی قابل استفاده­‌ی چین به3780 میلیون کیلووات می ­رسد و هر سال1920 میلیارد کیلووات ساعت برق از این طریق تولید می­ شود. چین از لحاظ ذخایر انرژی آبی قابل استفاده در جایگاه نخست جهان قرار دارد.

میزان انرژی بادی چین در ارتفاع 10متری، به 3 میلیارد و226 میلیون کیلووات می ­رسد که 253میلیون کیلووات آن قابل بهره برداری است. این در حالی است که انرژی بادی در آب­‌های چین3 برابر انرژی روی خشکی این کشور است و به 750 میلیون کیلووات می ­رسد. مراتع و بیابان‌­های شمال غرب و شمال و آب‌­های نزدیک و جزایر در شرق و جنوب شرق چین، انرژی بادی فراوانی دارند. ظرفیت موجود برق بادی چین فقط 14/0 درصد از انرژی بادی قابل بهره برداری این کشور است و از این لحاظ، توسعه­‌ی انرژی بادی در چین آینده­‌ی درخشانی دارد.

بهره‌­برداری از انرژی آفتابی در چین نیز بالا است. میزان سالانه­‌ی انرژی آفتابی که هر سال در خشکی­‌های چین دریافت می­ شود، معادل انرژی2400 میلیارد تن ذغال سنگ است.

نیز نگاه کنید به

جغرافیای طبیعی روسیه؛ جغرافیای طبیعی سودان؛ جغرافیای طبیعی اردن؛ جغرافیای طبیعی ژاپن؛ جغرافیای طبیعی کوبا؛ جغرافیای طبیعی لبنان؛ جغرافیای طبیعی تونس؛ جغرافیای طبیعی مصر؛ جغرافیای طبیعی ساحل عاج؛ جغرافیای طبیعی مالی؛ جغرافیای طبیعی افغانستان؛ جغرافیای طبیعی فرانسه؛ جغرافیای طبیعی سوریه؛ جغرافیای طبیعی اسپانیا؛ جغرافیای طبیعی اوکراین؛ جغرافیای طبیعی تایلند؛ جغرافیای طبیعی آرژانتین؛ جغرافیای طبیعی قطر؛ جغرافیای طبیعی امارات متحده عربی؛ جغرافیای طبیعی سیرالئون؛ جغرافیای طبیعی اتیوپی؛ جغرافیایی طبیعی سنگال؛ جغرافیای طبیعی زیمبابوه؛ جغرافیای طبیعی بنگلادش؛ جغرافیای طبیعی سریلانکا؛ جغرافیای طبیعی تاجیکستان؛ جغرافیای طبیعی گرجستان؛ جغرافیای طبیعی قزاقستان

پاورقی

[i] - در پین یین، یا آوا نویسی استاندارد کلمات چینی با حروف لاتین که از دهه ­ی 1950به بعد در سرزمین اصلی چین مرسوم شده است، از حرف لاتین(H) برای نویسه­ ی حرف(خ) كه در زبان چینی كاربرد زیادی دارد استفاده می شود. این حرف، توسط چینی زبان ها، براساس جایگاه آن در جمله و مفهوم واژه، به سه گونه تلفظ می ­شود، «ه»، «خ» و چیزی بین این دوحرف که البته لهجه ­ی ساکنان مناطق مختلف این کشور و چگونگی قرار گرقتن این کلمات در جمله نیز در نحوه­ ی تلفظ این واژه ­ها دخیل است. در برخی از واژه ­ها مانند(Shanghai) حرف(H) همان صدای«ه» را دارد و (شانگهای) تلفظ می شود، در حالی که در واژه های دیگر به صورت(خ) خوانده می شود. مانند نام رییس جمهور پیشین این کشور که نوشته می شود(Hu Jintao) ولی خوانده می شود (خوجینتائو)، یا واژه­ی«خِه» به معنای رودخانه که (He) نوشته می ­شود ولی «خِه» خوانده می ­شود. برخی از نویسندگان و مترجمان محترم ایرانی پیشگام در این زمینه، بدون توجه به این موضوع، در نوشتن این نوع کلمات دچار اشتباه شده و اغلب آن را بدون توضیح لازم«هو و یا هِه» ­نوشته و یا ترجمه کرده ­اند و خوانندگان هم به همان شکل و به صورت همان حرف(ه) این کلمات را می­خوانند که درست نیست. در واقع، نوشتار این کلمات با تلفظ آن­ها در جاهای مختلف با هم متفاوت است. البته نبود حرف مستقل(خ) در میان حروف لاتین- معمولا برای نویسه ی حرف(خ) از تركیب دو حرف(KH) استفاده می شود- نیز در این اشتباه نقش داشته است. براساس پیشنهاد برخی از دوستان چین شناس كه به زبان چینی نیز تسلط دارند، بهتر دیده شد كه در این کتاب این گونه واژه ­ها، همانگونه که تلفظ می شوند(خ) نوشته شوند تا این اشتباه مرسوم اصلاح شود. لذا، در این اثر بر خلاف آثار پیشینی كه پیرامون چین نوشته و یا ترجمه شده است، واژه­ هایی كه در پین یین آن ها از حرف(H) استفاده شده، برای اطلاع خوانندگان به صورت صحیح آن یعنی(خ) نویسه شده است.

منبع اصلی

_{سابقی، علی محمد(1392). جامعه و فرهنگ چین. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین الملی الهدی، جلد 1، ص.51-68.}

نویسنده مقاله

علی محمد سابقی