جشن‌ها و سرودها در تاجیکستان

3-8. جشن­ها و سرودها

1-3-8. جشن ماه حوت

مردم تاجیکستان در گذشته پیش از عید نوروز، جشن­های بسیاری داشتند، که با نزدیک شدن بهار و شروع کارهای کشاورزی، برگزار می­کردند. یکی از این جشن­ها «جشن حوت^[2]» نام داشت، که از دید کشاورزان، آخرین ماه سال بود.

تاجیکان از دیرباز در این ماه برای کشت و کار بهار آماده می­شدند و در این­باره سرود، روایت، شعر و ضرب­المثل­های گوناگون پدید آورده­اند. در ناحیه خنگاب و برخی نقاط قراتگین، برای جشن حوت، از پیش خود را آماده می­کردند. در این آیین مردم پس از آماده کردن ابزار بزم، سه شب نخست ما حوت را در میهمانی­ها گرد آمده، آتش می افروخته و در پیرامون آن می نشستند. موسیقی می شنیدند و با نوای آن، به رقص و پای کوبی می پرداختند و طنزپردازان و شیرین کاران، نمایش های مردمی و ملی را نمایش می دادند. مردم نیز دسته جمعی سرود زیر را می خواندند.

حوت گذشت، فصل زمستان به مقام دل ما

  لیک در حوت شده است شورش و غوغا بر پا

سردی و گرمی، این بود به فرمان خدا

نیست کس را سخنی گفته در این چون و چرا

حوت اگر حوتی کند، کم پیره (پیره زن) در قوطی کند.

2-3-8. گل گردانی

تاجیک ها از گذشته های دور، گل گردانی را به مناسبت بیداری طبیعت و آغاز شکوفه دهی گل های درختان برگزار می کنند. در گذشته وظیفه گل گردانی برعهده بزرگ سالان بود. اما امروزه این آیین در بیشتر نقاط، توسط کودکان و جوانان انجام می شود.

گل گردان ها از تپه ها و دامنه کوه ها گل چیده، مردم آبادی خود را از پایان یافتن زمستان و فرارسیدن عروس سال و آغاز کشت بهاری و آمدن نوروز مژده می دهند. صاحبان خانه ها به گروه گل گردان ها، که 5 تا 10 نفر هستند، پاداش می دهند وگل ها را به چشم و ابروان خود مالیده و از تندرستی و به بهار نو رسیدن خویش شادی نموده، می گویند: «سبکی­های تو از ما و زنینی­های[3] ما از تو».

روییدن بایچیچک[4] یا گل بهمن یا گل یخ و سیاه گوش[5] یا گل سیاوش یا قلم قاش در نواحی شمالی و همچنین در سمرقند و نواحی زرافشان، فرغانه و قشقدر، نشانه آغاز بهار بود.

این گل ها در هر ناحیه با توجه به شرایط طبیعی محیط جغرافیایی، دیر یا زود می رویند. از این رو مراسم گل گردانی در روزهای گوناگونی برپا می شود. با این حال در بیشتر نقاط، این مراسم در اول ماه مارس / نیمه نخست اسفند ماه صورت می گیرد. ترانه های گل گردانی بلند و با آهنگ شاد سراییده می شوند که آمیخته با هزل و شوخی اند.

سر بیت خوان: بهار آمد، بهار آمد

به دهقان وقت کار آمد

به دوستان گل قطار آمد

بهار نو مبارک باد

گروه: گل گل ها بایچیچک

سربیت خوان: سنگ آمد و سنگ آمد

پیش بز لنگ آمد

میربچه[6] به جنگ آمد

بهار نو مبارک

گروه: گل گل ها بایچیچک، گل گل های پایچیچک،

سر بیت خوان: میر بچه قاشانی[7]

قلپاق[8] سرپیشانی

قدرگله می دانی؟

گروه: گل گل ها بایچیچک، بایچیچک

سربیت خوان: بچه ها آمدن لوچک

بچه ها آمدن لوچک[9]

میتی، نمی تی پول پولچک

گروه: گل گل ها بایچیچک، بایچیچک

این گونه ترانه ها بیانگر زیبایی زمین، روستاها، دره های پوشیده از گل، رودخانه ها، نوای بلبلان، کبک های خوش خرام و زیبایی های زندگی و طبیعت هستند.

در بخارا این آیین را «بلبل خوانی» می نامیدند. بلبل خوانی بخارا تا اندازه ای با گل گردانی همانند است، ولی در برخی موارد تفاوت هایی وجود دارد. ترانه بلبل خوانی را برگزار کنندگان می خواندند. این سرود که به مضمون آمیخته به چند موضوع می پردازد و با وجود سبکی وزنش بچه گانه نیست. این سرود، سرمستی انسان را از بهار و دیدار یار را نشان می دهد.

آن که باشد

فصل بهاران                     به همه یاران

جانب گلزرا                      فارغ اغیار

گشت گلستان               مجمع خوبان

از پی ایشان

سرخوش و سرمست              فاموز[10] بر دست

هیهیه هویی              قیله[11] کدویی

بر لب جویی              از همه سویی

بزم نکویی

بر لب جویی             از همه سویی

بزم نکویی

گه ز اسیران             سوزی گدازی

صحن چمن ها          غنچه گل ها

شر شر آبی              سیخ کبابی

کوتل[12] و لیلاق[13]           کاسه تیماق

دلبر مهوش             باده به هم کش

در شهرها و روستاهای ایران نیز 15- 20 روز پیش از نوروز، پیک­های نوروزی به گردش درآمده و از آمدن بهار به مردم مژده می رسانند و پاداش می گیرند. در برخی روستاهای مازندران، مردم در آغاز جشن در تکاپوی خانه تکانی و تمیز کردن کوچه های شهر و روستا مشغول می شوند و گروه های گوناگون جوانان گردش کرده مانند گل گردان های تاجیکی، ترانه می خوانند. صاحبان خانه نیز به آنان پاداش می دهند. این گونه ترانه های ایرانی، همانندی زیادی با ترانه های تاجیکی دارد.

در دماوند ایران نیز، گل گردان­ها مانند گل گردان های تاجیک، خانه به خانه گردش کرده، ترانه زیر را می خوانند و مردم را به مناسبت فرا رسیدن بهار و نوروز مژده می رسانند و تبریک می گویند.

باد بهاران آمده                    نوروز سلطان آمده

مژده دهید ای دوستان          این سال نو باز آمده

این نوبهار مبارک باد            این لاله زار مبارک باد

آیین گل گردانی شهر اوراتپه، در شمال تاجیکستان جالب توجه بوده است. در این شهر نیز همانند بخارا، سمرقند، خجند و شهر سبز، بایچیچک گویی می کردند و بچه ها تا 12 نفر دسته جمعی ترانه خوانی می نمودند.

رجب امانوف، نویسنده و فولکلورشناس تاجیک، خاطره خود را درباره گل گردانی در شهر باستانی اوراتپه، چنین بیان کرده است. ما با شوق ترانه زیر را می خواندیم.

پایچیچک او وری             میدان با وام جووری

بایچیچک بایچیچک         می تی، نمی تی پول پوچک

یکی از پیر زنان تا تمام شدن اشوله یا شعر، به تماشای ما مشغول شده و بعد بایچیچک را از دست دوست من گرفته به چشمانش مالیده، سپس بوسه زده و به دیگران می داد تا همین کار را تکرار کنند.

استاد صدرالدین عینی در کتاب یادداشت های خود، از جشن گل سرخ یاد کرده است. در یکی از بخشهای کتاب، می گوید. «در بخارا آن وقت ها نوروز را عید بهار عمومی فارسی زبانان است، بسیار حرمت می کردند».

امروز آیین گل سرخ تنها در شکل گل گردانی بر جای مانده است. با توجه به شرایط جوی، آیین گل گردانی در آخر فوریه یا اوایل ماه مارس آغاز می گشت. در ناحیه حصار، جوانان گل سیاه گوش یا نوروزی را با ریشه از سبزه­ها کنده به خانه می آوردند و آن را در باغچه خانه خود می کاشتند. هنگامی که گل می شکفت، گل گردانی آغاز می گشت و جوانان با در دست داشتن گل، خانه به خانه می گشتند. برای این که گل سیاه گوش نمایان تر شود، آن را بر نوک چوب های بلند با پارچه های رنگارنگ بسته و در روستاهای پیرامون شهر حصار گل گردانی می کردند. کدخدا نیز به شرکت کنندگان گل گردانی، خوراک، پول و یا چیزهای دیگر را پیشکش می کرد. دانش آموزان پیشکش ها را در بازار حصار فروخته خوراک مورد علاقه خود را می خریدند و روزهای نوروز به دوستان خود میهمانی می دادند.

در آیین گل گردانی، خواندن ترانه بایچیچک که جزو مهم ترین فولکلورهای نوروزی تاجیک است، برای کودکان دارای جذابیت ویژه­ای است. دختر بچگان نیز سکه های طلایی رنگ را رشته وار به هم پیوسته و به سرشان می بستند. گاهی بزرگ سالان بچه ها را گرد آورده و آنان را وادار به کشتی گرفتن می کنند و به برندگان آنها جایزه می دهند.

در روز نوروز، به کودکان اجازه می دهند که یک یا چند نهال میوه دار را بکارند و هر کس مسئول رسیدگی و نگاهداری نهال خود است تا به باروری برسد. بچه ها با این درختان بزرگ می شدند و به آنها علاقه داشتند.

3-3-8.جفت براران

آیین جفت براران[14] در گذشته پیش از کاشت و کار کشاورزان و چند روز پیش از عید نوروز با آرزوی پر برکت شدن فرآورده های کشاورزی برگزار می شد. جفت براران در بیشتر نقاط در اواخر ماه حوت انجام می گردید. هنگام کشت و کار، کشاورزان کهن سال و با تجربه انتخاب می کردند. این افراد را در ناحیه خنگاب «شوگونی» می نامیدند. هر کشاورز هنگام گرفتاری، از شوگونی کمک می گرفت. مردم نواحی حصار، کولاب و غرم، آیین جفت براران را به یک شکل اجرا می کردند. در جفت براران همه افراد خانواده شرکت می کردند. دهقانان نیز پلو، نان فطیر و یا خوراک جشن تهیه کرده و 15 – 20 نفر از پیرمردان را دعوت نموده پس از پذیرایی، می گفتند: «مزید نعمت، زیاده دولت، برار کار، صحت و سلامتی خرد و کلان، رسد به بابای دهقان، خوش آمدید میهمانان».

سپس صاحب­خانه روغن زیر پلو را با دست گرفته و به گردن گاوهای شخم زن می­مالید. شاخ گاوها را نیز روغن مالی می کردند. پس از آن، گاوها را به گاوآهن می بستند و کشت بهاری را آغاز می کردند. کشاورزان آیین جفت براری را به این نیت انجام می دادند که کشت کشاورزی با برکت شود و مردم و حیوانات ایمن باشند و آرامش و خوشبختی نصیب آنان گردد.

مردم روستاهای آب کنده، عاشقان و ورگانزه در ناحیه قشقدر هنگام مراسم جفت براری داستانی را می خواندند که در آن، تاریخ کشاورزان به گونه اساطیری بیان شده است. پس از خوانده شدن داستان، پیرمردان می گفتند: «به کسب و کارتان برکت دهد، بابای دهقان تربیت کند».

سپس از صاحب خانه تعریف می کردند و بعضی نیز با گفتن جفت برآورده اید، مبارک باشد، به یکدیگر تبریک گفته و صاحب خانه ها نیز، چنین پاسخ می دادند: «خیر مبارک کند، بابای دهقان یار شود». آیین جفت براری در بین کشاورزان سمرقند، بخارا، خجند و فرغانه نیز به همین ترتیب انجام می گردد.

4-3-8. سومنک پزی

سومنک یا سمنوپزی نیز به مناسبت آغاز بهار صورت می گیرد. تاجیک­ها و دیگر ایرانی نژادان پیش از نوروز در ظرف های ویژه ای سبزه می رویاندند و از ریشه و جوانه آن ها سومنک تهیه می کردند، که از روزگاران کهن رواج داشته است.

سومنک از خوراک های نوروزی بوده، در خانه کشاورزان در طول سال نو وجود دارد و آن را دسته جمعی تهیه می کنند. در آخر ماه حوت در آغاز جشن نوروز، پیرزنان گندم را پاک می کنند و چندین بار بر بام قرار می دهند. آب باران که به گندم خورد پس از 6 - 5 روز سبز شده اندک اندک شیره می گیرد.

سبزه گندم را سپس باکارد می­برند و در ظرفی می­کوبند و در آن آب می­افزایند و شیره­اش را می­گیرند. همسایگان نیز آرد جمع کرده و با شیره مزبور در دیگ می پزند، ولی پیش از آمیختن شیره با آرد، روغن زغیر را داغ کرده و چلپک[15] می پزند. پس از جوشیدن سومنک، دایره می زنند و رقص و پای کوبی می کنند و می خوانند:

سومنک در جوشه                      ما کفچه^[16] زنیم

دیگران در خرابه                       ما دفچه^[17] زنیم

مراسم سمنوپزان؛ دوشنبه

به هنگام جشن، مردم تا صبح نمی خوابند، اگر کسی بخوابد بر روی و ابروان او سیاهی دیگ یا سومنک می مالند. در طی مراسم سومنک پزی، سفره می اندازند و خوراکی ها را به مناسبت بزم سومنک پزی به همراه سومنک پخته شده، بر سفره می گذارند. پیش از صبح اجاق را خاموش کرده بالای آن را با پارچه نو یا سرپوش می پوشاندند. صبح روز بعد، خانم ها دیگ سومنک را باز نموده و در ظرف ها و طبق ها می گذارند و نزد میهمانان می برند. مردم سومنک را می چشند و می گویند:

بوی بهار است

برارکار است سومنک

سپس با خواندن ترانه، شادی کرده و آرزو می نماید که سال نو و بهار بعد را نیز با تندرستی ببینند. در بعضی نواحی، از جمله ولایت سرخان دریای ازبکستان نیز سومنک پزی باشکوه بسیاری برپا می شود. بانوان و دختران دور دیگ سومنک فرش انداخته و تا پختن آن، می نوازند و می رقصند.

در گذشته در ناحیه رامیت و دیگر نقاط کوهستانی حصار، سومنک تنوری می پختند. شیره سبزه گندم را به تنور می چسباندند تا هنگام پختن روغنش برآید، کودکان برای دیدن سومنک، در پیرامون تنور بازی کرده و این ترانه را می خواندند:

سومنک در جوشه                             روغنش در روشه

مردم در بوشه

در بخارا فروش سومنک مرسوم بوده است. فروشندگان در بازار و کوی و برزن، چنین فریاد می زدند:

بوی بهار است سومنک                            خوردن به باب است سومنک

آش[18] نهار است سومنک

در افغانستان این خوراک را سومنک و در ایران سمنو گویند. در بعضی روستاهای خاور ایران با سومنک خمیر درست کرده و مانند چپاتی تاجیکی، نان نازکی می پزند.

سومنک­پزی در ناحیه حصار شادمان بدین ترتیب است، که گندم بهای سفید و تاشکندی را در طبق­های بزرگ چوبین به نام لنگری می ریزند. گندم که نیش زد، در روی تخته یا سینی های بزرگ پهن کرده روی بام می گذاشتند و باران سبب رشد گندم می شد. پیش از سومنک پزی، پیرزنی آیه ای از قرآن کریم را می خواند. تهیه سومنک وقتزیادی می گرفت و دقت زیادی را طلب می کرد. سومنک را پیوسته با ملاقه چوبی یا کفچه به هم می زدند و برای این که خواب به آنان چیره نگردد، دایره زنی و ترانه خوانی کرده و ترانه سومنک پزی را می خواندند. آماده کردن این خوراک، که چندین شبانه روزی به طور دسته جمعی صورت می گرفت، خود به گونه بزمی در می آمد و این آیین کهن، تا امروز در روستاهای تاجیکستان برجای مانده است.

در بسیاری از نقاط ناحیه حصار، غیر از سومنک دیگی، سومنک تنوری نیز آماده می کنند. حصاری ها چندین گونه سومنک به نام های بریانی، دیگ دانی و اتالگی می پزند. تنها از آرد گندم برای آرایش سفره نوروزی 20 گونه خوراک، مانند نان تنک، نان فطیر، خمیر، نان کنجدی، نان شیرمال، فطبر بی روغن، کلوچه، قتلمه، قدمال فطیر قد - قد[19]، گندم، کلوچه، چگلدک[20]، حلوا، اتاکی کاچی، اتاکی سفیدک، گندم بریان.

5-3-8. چهارشنبه سوری

مردم تاجیکستان، به ویژه نواحی حصار، کولاب و قراتگین، روز چهارشنبه آخر سال هنگام غروب آفتاب، در چهارراه ها و یا کنار خانه ها آتش می افروزند، خرد و کلان سه بار از روی آن می پرند، سپس ظرفی سفالی را بر روی آتش انداخته و می شکنند. هنگام بازگشت به خانه نیز به پشت سر خود نگاه نمی کردند.

در بعضی نواحی تاجیک نشین آسیای مرکزی، مردم جشن آتش افروزی و شادی و سرور برپا می کردند و بدین گونه با زمستان خداحافظی می کردند. این جشن بیشتر به نمایش های روی صحنه همانند بود، زیرا دلقک ها پوشاک ویژه ای پوشیده و در پیرامون آتش، رقص­های خنده آور اجرا می کردند. دیگران نیز کف زنان، ترانه زیر را می خواندند.

آتش افروز آمده                            سالی یک روز آمده

آتش افروز صغیرم                         سالی یک روز فقیرم

روده و پوده آمده                          هر چی نبوده آمده

در پاره­ای نقاط پس از آتش افروزی، دختران خاکستر آن را در کنار دیواری می­ریختند و سپس نزد دروازه خانه خود آمده در را می­کوفتند. از درون خانه صدا می آمد که:

در را کی می زند؟

دختر پاسخ می داد: منم

باز می پرسیدند: از کجا آمده ای؟

دختر جواب می داد: از عروسی

دوباره می پرسیدند: با خود چی آوردی؟

دختر پاسخ می داد: تندرستی

پس از این، تاجیکان خود را پیشوازگر نوروز به شمار می آوردند(افشار سیستانی، 1383: 184-  193).

6-3-8. عید نوروز

در سال 1991 با قرار شورای عالی تاجیکستان، عید نوروز به عنوان جشن ملی شناخته و از سوی دولت رحمان نبی اف جشن گرفته شد. هم اکنون مناطق تاجیک نشین سمرقند، بخارا، کشت رود و ... جشن نوروز را با جلال و شکوه بر پا می دارند. جشنها با شادی و نشاط توام است و حتی رسوم و آیین­های عصر ساسانی برگزار می شود.

به دلیل غیرقانونی بودن جشنها، مردم نام های دیگری بر جشن نوروز می گذاشتند و در ایام نوروز بهانه و دستاویزی برای جشن گرفتن پیدا می کردند و به استقبال نوروز می رفتند. در بخارا جشن لب ذریا، در خجند جشن قلوه کشی یا جنت برادران و در سمرقند جشن سرسال برگزار می شد اما نحوه برگزاری و رسوم و آیین جشن ها پیش از حکومت شوروی تفاوت زیادی نداشت و متناسب با شرایط، جشنها گاه علنی و گاه غیرعلنی بود.

تاجیکها چون سایر ایرانی ها به انجام مراسمی همچون سبزه گذاشتن، سمنوپختن، خانه تکانی و چهارشنبه سوری پایبند هستند اما آنان چند امر دیگر را نیز ضروری می دانند که کمتر در بین ایرانیان به انجام چنین مراسمی توجه شده است از جمله بی بی شنگله، مزار درخت، خواجه قاضیان و درویشانه.

نوروز

سمنک پختن، سمنک ماندن و همچنین گندم تر کردن از لوازمات جشن نوروز است وقتی بامداد سمنک پخت اول به خانه عزادار می برند سپس به خانه بیماران و بعد بزرگان محل. خواستگاری رفتن و هدیه فرستادن برای نوعروس، شمع روشن کردن بر مزار گذشتگان و قرآن خواندگان برای رفتگان از جمله کارهای مهمی است که در آستانه نوروز، تاجیکان به انجام آن پایبند هستند.

در شب عید مردم خوراکی های زیادی می پزند و از مواد غذایی سفید استفاده می کنند و معتقدند بدین ترتیب پای نوروز سفید می شود. حتماً باید همه اعضای خانواده در یک جامع باشند تا در سال جدید هم با هم باشند.

معتقدند آن کسی هنگام تحویل سال دور از خانه باشد در تمام سال از خانواده دور می ماند. سفره هفت سین در همه خانواده ها گسترده می شود. در سفره علاوه بر هفت سین رسمی یعنی سیر، سرکه، سماق، سمنو، سنجد / سکه و سیب، ماهی قرمز، آینه و قرآن، شیر، ماست، نان و ... گذاشته می شود. مردم بر این عقیده اند که در لحظه سال تحویل ماهی قرمز رخ می زند.

در ناحیه بدخشان رسوم خاصی اجرا می شود که ریشه در زمان ساسانیان دارد. عید نوروز که برای بدخشانیان عید ملی اجدادی است به عنوان رمز دوستی و زنده شدن کل موجودات به شمار می آید و به آن اسم خیدیر ایام یعنی عید بزرگ معروف است. معولاً بدخشانیان به ویژه در محلات روشان و شغنان عید را ایام می خوانند و هر یکی از آنها سنت های خاص دارند از جمله اینکه در بعضی از مناطق نوروز را در نیمه دوم ماه فوریه جشن می گیرند اما معمولاً جشن عید نوروز هنگام برابری شب و روز به وقوع می پیوندند چنانچه از پیشینیان میراث مانده است هر خانواده چند روز قبل از نوروز برای برگزاری عید آماده می شوند خانه را پاک کرده تمام ظرف های خانه را تمیز می کنند تا گردی از سال کهن باقی نماند.

روز نوروز را خلیفه ده (خادم مذهبی) معین نموده و به همه مردم اعلام می دارد برابر رسم امروز قبل از نوروز کدبانوی خانه وقتی که خورشید به اندازه یک قد نیزه بالا آمده و جاروب را بسته آن را جایی راست می گذارد می گویند که این جاروب­های معمولی نیست رنگش سرخ است و آن را در فصل پاییز از کوه و پشته برای نوروز جمع کرده و تا جشن نوروز نگاه می دارند این به آن خاطر است که رنگ سرخ برای بدخشانیان رمز نیکی و پیروزی است و جاروب را هم در سرچوبی که ارتفاع آن به اندازه یک نیزه است با پارچه­ای سرخ می بندند.

کودکان، جوانان و کهنسالان با بی قراری منتظر فرارسیدن نوروز هستند. با دمیدن صبح کاذب هم از خواب بلند می شوند و چون تمیز و پاک کردن خانه انجام می یابد همه در دروازه را باز می گذارند و شادی و سرور آغاز می شود. همسایه ها در حالی که چیزی از انواع خوردنی در دست دارند به خانه های هم آمده عید را مبارک می گویند.

دختران در باغ گرد هم آمده ارغنچک بازی می کنند. (تاب بازی) جوانان در میدانی تخم چنگ (تخم مرغ بازی)، کبک جنگ، خروس جنگ و بزکشی کرده و مشغول کشتی می شوند. همه این بازی ها تا پاسی از شب ادامه می یابد. روز دوم هم از صبح روز شادی و سرور در گذرگاه ده و کوچه آغاز شده تا آخر روز دوام می یابد. مراسم مردم بدخشان چنین است که در شب دوم سال نو از کله و پاچه گوسفند و گندم خوراک مخصوصی تهیه می کنند که به آن باج می گویند. در شب نوروز با فرارسیدن وقت شام بچه ها بام به بام گشته از روزنه درون خانه رومالی (روسری) را برای دریافت تحفه نوروزی دراز کرده که عادت را کلاغوز غوز می نامند در روز دوم ردکردن خواستگاری دوشیزگان نیز ممنوع است صاحبخانه مجبور است برخلاف میل خود برای ازدواج دخترش راضی گردد. صبح روز سوم نوروز سلام نوروزی (ایام سلام) شروع می گردد. اگر طی سال گذشته به این خانه عروس آورده باشند. او در این روز به دیدار والدین خود می رود. عموماً تجلیل نوروز در بدخشان سه روز ادامه دارد و کل رسم و آیین و اقداماتی که طی این روزها برگزار می شود، برای بیرون کردن کینه و کدورت از دل، آشتی دادن همه آن هایی که رنجیده اند و امید بستن به آینده نیک و درخشان و فراوانی در سال نو می باشد. مراسم عید سر سال بیشتر در خجند بر پا می شود و ده روز طول می کشد به این مناسبت مردم به ساحل دریا می روند، بزازها و بقالها بازار تشکیل می دهند، چایخانه ها و آشپزخانه ها لب رود استقرار می یابند، بازی ها و مراسم ورزشی و هنری اجرا می شود. کشتی گیرها، چرخ و فلکی ها، آوازخوان ها و مال فروش ها هر کدام بساطی دارند و مردم به تماشای آنها می روند. جشن جفت برادران خاص دهقانان است در ایام عید شاخ گاوها را با روغن براق و برایشان اسپند دود می کنند.

مردم قبادیان نوروز را با شادی تمام جشن می گیرند، هفته ها پیش از نوروز به پیشوازش می روند و مراسم از خانه براری (خانه تکانی) و خانه سفیدکردن آغاز می شود هر چه در خانه است بیرون آمده و حیاط خانه و کوچه را سفید و پاکیزه می کنند.

آنان در روز چهارشنبه سال روان (سال جاری) که چهارشنبه آخران نام دارد مراسم باشکوهی دارند و هر چیز کهنه و کارآمد را جدا و تمیز کرده و ناکارآمد را به دور می اندازند همین طور چیز شکسته را همچنین می کوشند که در آن چند روز چیزی نشکند از کوه خس می آورند (خسی که پشمک نام دارد). همچنین از کوه هیزم، پسته و بادام می آورند، در میان عصر و شام آتش افروخته و همه یکایک از بالای آتش سه بازی خیز می زنند.  

                             

نوروز- میدان ورزشگاه شهر دوشنبه                                                                                   نوروز

                                          

7-3-8.جشن تولد نوزاد و ختنه سوران

در خانواده های تاجیک، به دنیا آمدن نوزاد نیز دارای جشن ویژه است، که نام­گذاری و گهواره بندان از آن جمله اند. ختنه سوران هم یکی از آیین های سنتی تاجیکان است، که با بزم آرایی و با برگزاری مسابقات ورزشی و تفریحی، چون کشتی سنتی و بزکشی همراه است(افشار سیستانی، 1383: 217).

8-3-8.ترانه و رقص محلی

ترانه ها قطعاتی هستند بسیار شاد و کوتاه و در موسیقی تاجیکی به یکدیگر همانندند. بی گمان همانند آن چه در موسیقی ایرانی وجود دارد، بایستی آنها را شاخه خالص هنرهای عامیانه در مقام های تاجیکی و دستگاههای ایرانی دانست.

ترانه های تاجیکی از لحاظ آهنگ / آوا، بسیار شوخ، از نظر حرکت، روان و از جهت ضرب، رقصانند و به طور کلی با روح همه مردم پیوند دارند. واژگان شان نیز همه عامیانه اند. بایستی گفت که رقص تاجیکی هنری ملی است و مردم برای آموختن آن به کلاس و مدرسه نمی روند، این هنر بیان احساس به وسیله حرکت است، که چون موسیقی سینه به سینه انتقال می یابد. تن ها پوشیده، دست ها در آستین، دامن ها بلند و بر سرشان گونه ای مکنا قرار دارد.

مقام ضرب تاجیک، با هنر رقص سازگار است. رقص کشاورز با داس، که دروکردن را نشان می دهد. رقص با کوزه و ... رقص های جنگاورانه، رقص با شمشیر و با چوب، رقص با ابزار موسیقی که خود رقاصان می نوازند.

رقص با دو تار، دایره، کمانچه و ... رقص با اشیای گوناگون با زنگوله، قاشق و قوری و تمامی نواحی تاجیک نشین رواج دارد. ترانه زیر بخشی از ردیف مقام تاجیکی بزرگ است، که در قالب تصنیف ساخته شده است.

هر که آید لعلش به گفتار                             گفتیم تکرار لعلش به گفتار

یابد شفا هر دل خسته بیمار                           گفتیم تکرار دل خسته بیمار

ما گل نچیدیم از باغ بی خار                               گفتیم تکرار از باغ بی خار

و طبق معمول پیش از ترانه و پس از آن، یکه خوانی انجام می شود(افشار سیستانی، 1383: 213 - 212).

                                               

           رقص محلی                                                                                                         رقص محلی