رسانه و وسايل ارتباط جمعی چین

براساس اسناد و مدارک مکتوب، تاریخ روزنامه نگاری و یا خبر رسانی در چین باستان، به دوران حاکمیت سلسله‌ خَن (206 پیش از میلاد تا220میلادی) بر‌می‌گردد، که اطلاعیه‌ها، فرامین و احکام صادره از سوی دربار امپراتوری و برخی از اطلاعات و اخبار ضروری، از طریق انتشار محدود در اختیار مقامات و نهادهای خاصی قرار می‌گرفت. مقامات اجازه داشتند که برخی از این اطلاعات و اخبار را به­صورت شفاهی به آگاهی مردم نیز برسانند. برخی از مورخان نیز انتشار اینگونه روزنامه‌های خبری رسمی را مربوط به دوران حاکمیت سلسله‌های بهار و پاییز و یا سلسله‌ تانگ(618 تا906میلادی) می­دانند. پیش از اختراع حروف چاپی، این نشریات یا دست نویس بوده و یا با حکاکی روی تخته چوب و سپس چاپ روی ‌ ابریشمی و یا کاغذ چاپ می‌شدند.

(www.entarca.msn/encyclopedia)

پیش از اختراع روزنامه به شکل مدرن امروزین در اوایل قرن هفدهم، از سوی امپراتوری‌ها و دولت­های مهم جهان، از جمله دربار امپراتوری چین، بولتن‌ها خبری رسمی برای ابلاغ دستورالعمل‌ها و بیانیه‌های رسمی دولتی منتشر می‌شد. در دروان سلسله‌ خَن این نوع رسانه‌های خبری تیپائو[i] و یا دیپائو[ii] و در دوران سلسله‌ تانگ، کای یوان­زیبائو[iii] یا بولتن خبری دربار خوانده می‌شدند. نخستین اشاره به انتشار روزنامه توسط بخش غیر دولتی در این کشور مربوط به سال1582 و در اواخر دوران سلسله‌ مینگ به نام جینگ­ پائو[iv] یا گازت پکن[v] است که خیلی‌ها آن را قدیمی­‌ترین روزنامه جهان دانسته‌اند. (Brook, Timothy, 1998: xxi)

رسانه‌ها و مطبوعات در چین

شکل گیری رسانه‌ها

مطبوعات و رسانه‌های جدید در سرزمین چین، مانند سایر نمادهای فرهنگ غرب، در دوران حضور مسیونرها و تجار و نیروهای نظامی غرب در این منطقه از جهان و در دهه 1890 شکل گرفت. اغلب روزنامه­‌هایی که در آن زمان منتشر می‌شدند، توسط خارجی‌­ها، به ویژه میسیونرها و تجار غربی راه اندازی و مدیریت می‌شدند. لذا، یکی از قدیمی­ترین روزنامه‌های این کشور روزنامه شِن­بائو[vi]است که از سال1872 تا 1949 با بیش از25600شماره و به مدت 77 سال بدون وقفه منتشر گردید که در تاریخ روزنامه نگاری چین یک رکورد به ­شمار می‌­رود.

(Chunming li, Wei Zhang,2006)

سفر نخستین گروه از دانشجویان چینی برای تحصیل در غرب و آشنایی آن­ها با سیستم روزنامه نگاری مدرن در کشورهای اروپایی نیز موجب شد تا پس از بازگشت آنان به چین، تلاش برای راه اندازی روزنامه‌های جدید افزایش یابد. جنبش چهارم ماه مه در سال1919نیز زمینه ظهور روزنامه‌های مستقل در این کشور را فراهم ساخت. ولی روند روزنامه نگاری مدرن و مستقل در دهه‌های 1930 به بعد به واسطه اعمال سانسورهای خفه کننده و شدید توسط دولت ملی در همان آغاز با مشکلات فراوانر روبه رو شده و این فضای محدود جایی برای شکوفایی خلاقیت­‌های مطبوعاتی باقی نگذاشت، اگرچه در همین شرایط نیز فرصت­‌های خوبی برای رشد روزنامه های آزاد و مستقل فراهم می‌شد. (Ting Ni, 2005)

مطبوعات چین در دوران حاکمیت حزب کمونیست

پس از روی کار آمدن حزب کمونیست در چین، رابطه مطبوعات و روزنامه‌ها با دولت و حاکمیت در این کشور، 5 مرحله و فاز مختلف و گوناگون را پشت سر گذاشته که هر یک از این مراحل ویژگی­‌های خاص خود را دارند.

1-مرحله‌ نخست از دوران تأسیس جمهوری خلق چین در سال1949آغاز و تا سال1966(آغاز دوران انقلاب فرهنگی) ادامه داشت. در این دوران مالکیت خصوصی از تمام مطبوعات و روزنامه‌ها سلب و به تدریج همه­ رسانه‌ها به ارگان حزب کمونیست تبدیل شدند. سلطه‌ حزب و دولت بر مطبوعات در دوران تخیلی«جهش بزرگ به جلو»(1959 تا1962) که بیش از حد به جایگاه طبقاتی تأکید و انحراف از واقعیت ها حاکم بود، بیش از پیش سایه انداخت.

2-مرحله‌ دوم از سال1966 آغاز و تا سال 1978(پایان دوران انقلاب فرهنگی و حاکمیت اندیشه­‌های مائو و باند چهار نفره) ادامه یافت. در این مرحله انتشار تقریبا تمام روزنامه‌ها، به غیر از 43 روزنامه متعلق به حزب، متوقف گردید. تمام روزنامه‌های استانی نیز دقیقا مطالب منتشره از سوی روزنامه خلق که ارگان رسمی و سخنگوی حزب کمونیست و دولت بوده و هنوز هم هست، را کپی کرده و تمام تیترها، سوتیترها، مطالب، اخبار و مقالات آن را عینا منتشر می‌کردند. در آن دوران مردم اخبار و مطالب این رسانه‌ها را تماما دروغ، مبالغه آمیز و توخالی می‌پنداشتند.

3-مرحله‌ سوم از سال 1978 (آغاز دوران اصلاحات) شروع و تا سال 1989 (تظاهرات خشونت آمیز میدان تیَن اَن مِن) ادامه یافت. دورانی که در یازدهمین اجلاس کمیته مرکزی حزب کمونیست اندیشه­‌های اصلاح طلبانه و سیاست درهای باز دِنگ شیائو پینگ به تصویب و به مورد اجرا گذاشته شد. سیاست اصلاحات بار دیگر زمینه را برای شکوفایی مطبوعات و رسانه‌ها فراهم کرد. مهم­‌ترین هدف رسانه‌ها در این دوران تلاش برای به دست آوردن آزادی مطبوعات بود. توقف سوبسیدهای دولتی به مطبوعات و افزایش درآمدها از طریق چاپ آگهی و تبلیغات شرکت­‌ها و پرداختن به سایر فعالیت­‌های اقتصادی در این مدت، راه را برای استقلال بیشتر مطبوعات فراهم و در نتیجه، خودمختاری مدیران و سردبیران افزایش و رسانه‌های چین شاهد سریع­‌ترین رشدها بودند.

4-آغاز جنبش دانشجویی میدان تیَن اَن­مِن در سال1989 و سرکوب خشونت آمیز آن، فاز چهارم مطبوعات چین به­‌شمار می‌­آید. در این دوران، روزنامه‌نگارن و سردبیران مطبوعات با شرکت در تظاهرات، گزارش­‌های مستقل و آزادی از رویدادها و حوادث و جریان اعتراضات مردمی و دموکراسی خواهی آنان منتشر و به اعتراضات مردمی پیوسته بودند. آن­ها با حمل پلاکارت­‌هایی با مضمون«ما را باور نکنید، ما دروغ می‌­گوییم» همبستگی خود را با جریانات سیاسی و اجتماعی روز اعلام می‌­کرده و مستقلا به تحلیل مسایل سیاسی روز می­‌پرداختند. با سرکوب تظاهرات دانشجویی، بهار مطبوعات نیز خیلی زود به پایان رسید و پاییز سختی آغاز شد. رهبران و مقامات حزبی، مطبوعات و رسانه‌ها را به همراهی با عوامل بورژوا متهم و آن­ها را تحت فشار شدید قرار دادند. بدین­گونه بود که گفتمان امید بخش قانونی شدن فعالیت و آزادی مطبوعات سریعا فروکش کرد.

5-با محدود شدن فضای باز سیاسی به روی مطبوعات پس از جریان میدان تیان اَن­مِن،  مطبوعات شاهد عقبگرد از صحنه سیاسی و پیش گرفتن رویکردی اقتصادی و بازاری که اجازه می‌­دهد رسانه‌ها هرچه بیشتر به تجاری شدن روی آورده و سریع رشد و گسترش یابند[1]، و همزمان با محدودیت­‌های فراوانی در زمینه‌­های سیاسی و اجتماعی مواجه شوند. در این روند ترکیبی از«منطق حزبی و منطق شدید بازار» که از ویژگی­‌های امروز مطبوعات و رسانه‌های چینی است، اعمال می‌شود(Ting Ni,2005).

دسته بندی مطبوعات در چین

امروزه، با توجه به آغاز پنجمین مرحله از روند مطبوعات در چین، می‌توان رسانه‌های مکتوب(روزنامه) این کشور را که تعداد عناوین آن­ها بالغ بر2200 عنوان با تیراژ کلی بیش از6/96 میلیون نسخه[2] در روز است را در گروه‌­های زیر دسته بندی کرد:

1-مطبوعات ارگان حزب کمونیست: مانند روزنامه پرتیراژ خلق[vii](به زبان­های، چینی، انگلیسی، عربی، اسپانیایی، فرانسوی بصورت آنلاین) و سایر مطبوعات و روزنامه‌های وابسته و مطبوعات استانی این مؤسسه.

2-مطبوعات تجاری و روزنامه‌های تخصصی: مانند روزنامه وِن خویی[viii]، روزنامه خلق راه آهن[ix]، و روزنامه تجارت چین[x].

3-روزنامه‌های ارگان شهرها: مانند روزنامه جوانان پکن[xi]، روزنامه شهری غرب چین[xii]، و سایر روزنامه‌های عصری که در شهرهای بزرگ منتشر می­‌شوند.

4-نشریات مربوط به تجارت و بازرگانی: مانند روزنامه‌تجاری چِنگ­دو[xiii]، و اقتصاد روز[xiv].

5-روزنامه‌های ارایه کننده­ اطلاعات خدماتی: مانند روزنامه­ های«راهنمای خرید» و «راهنمای خرید کالای بهتر».

6-نشریات گزیده اخبار و مقالات: مانند روزنامه گزیده اخبار.

7-روزنامه‌ها و نشریات متعلق به ارتش: مانند روزنامه ارتش آزادی‌بخش خلق.

البته در کنار این روزنامه‌ها، طیف وسیعی از هفته نامه‌­ها و مجلات هفتگی و یا شماره آخر هفته روزنامه‌های یومیه منتشر می‌شود که به خاطر گزارش­‌های مفصل و تحلیلی از مسایل سیاسی و اجتماعی روز از داخل و خارج کشور آن­ها، با استقبال فراوان خوانندگان قرار می‌­گیرند. اکثر قریب به اتفاق روزنامه‌ها در این کشور به زبان چینی رسمی ماندارین منتشر می‌‌­شوند، ولی برخی از روزنامه‌های دولتی در مناطق اقلیت نشین این کشور مانند مغولستان داخلی، سین کیانگ و تبت، به زبان محلی چاپ می­‌گردند. در چین حدود 20روزنامه نیز به زبان انگلیسی چاپ و منتشر می‌شود که روزنامه‌های چاینا دیلی، گلوال تایمز، روزنامه آنلاین خلق، از جمله­ آن­ها هستند.

لازم به ذکر است­ که، همانگونه که هنوز در این کشور روزنامه خصوصی وجود ندارد، مطبوعات و رسانه­ مستقل متعلق به اقوام و اقلیت‌­های نژادی(55 اقلیت قومی غیر از نژاد خَن) هم در این کشور به چشم نمی­‌خورد.

سیستم توزیع مطبوعات و نشریات

تا سال1990میلادی که تمامی مطبوعات چین از سوبسید دولتی استفاده می‌کردند، اکثر روزنامه‌ها و منشورات نیز توسط پست دولتی توزیع می‌شد. ولی با اجرای موفقیت آمیز اصلاحات اقتصادی و سیاست دولت مبنی بر اجرای اصلاحات تدریجی در بخش رسانه‌ها، زمینه برای چاپ آگهی­‌های تجاری و تبلیغاتی و کسب درآمد از این طریق فراهم و نشریات بخش عمده‌­ای از هزینه­‌های خود را از این راه به دست آوردند. کاهش حمایت دولت از نشریات و مطبوعات و افزایش تقاضا و نیاز مردم به روزنامه‌ها و مجلات با کیفیت، رقابت شدیدی را در میان آنان برای جذب خوانندگان به وجود آورد. لذا، در شبکه­ توزیع مطبوعات نیز تحولات عمیقی روی داد، به نحوی ­که با آغاز قرن 21تقریبا تمامی روزنامه‌ها و مطبوعات سیستم توزیع خاص خود شامل: از طریق پست، دکه­‌های مطبوعات، خرده فروشی­‌های خیابانی و... را دارند. (www.pressreference.com)

نقش رسانه‌ها در برنامه­های سیاسی و فرهنگی چین

در دوران حكومت كمونیست­‌ها و حاكمیت اقتصاد متمركز، كلیه­ مطبوعات چین تحت نظارت مستقیم حزب و دولت قرار داشت و واقعیات اجتماعی، سیاسی، و اقتصادی در آن­ها انعكاسی نداشت و آزادی ارایه نظر و عقیده محدود بود. با شروع سیاست اصلاحات و گشودن درب‌­ها، وضعیت گذشته تا حد بسیار زیادی تغییر یافته و مطبوعات به سوی نظامی فعال­‌تر و باز­تر قدم برداشته اند. اصلاحات و رشد و توسعه­ اقتصادی، حضور گسترده سرمایه گذاران خارجی، توسعه اجتماعی، بالا رفتن سطح دانش و آگاهی مردم، عضویت چین در سازمان تجارت جهانی، ورود گسترده سرمایه­‌های خارجی تحت عناوین مختلف به چین، تحصیل قشر عظیمی از دانشجویان و مسئولان كشوری در خارج ازچین، پیشرفت وتوسعه فن آوری ارتباطات و اطلاع رسانی، الحاق هنگ‌­كنگ و ماكائو به سرزمین مادری، ضرورت بازنگری در سیاست‌­های مدیریتی كشور، تجدید ساختار حزبی و ورود نسل جدید به تشكیلات حزبی كه خود را خیلی مقید به حركت در چارچوب خشك ایدئولوژی حزبی نمی دانستند و در نهایت ضرورت گسترش روابط بین‌الملل چین و علل و عوامل گوناگون دیگر، موجب گردیده كه فضای رسانه‌های گروهی و مطبوعات و رادیو‌تلویزیون در این کشور نسبت به گذشته تغییر پیدا كرده و از تنوع و آزادی بیشتری برخوردار شود و به­ صورت كنترل شده و برنامه‌ریزی شده و به ­تدریج در چارچوب كلی سیاست حزب كمونیست چین از وضعیت مشهور«نه بزرگ» در زمینه مطبوعات، به شرایط مطلوب‌­تر فعلی منتقل شود. سیاست‌گذاری واحد در زمینه مطبوعات، تخصصی شدن آن­ها، استفاده از فن‌­آوری پیشرفته مطبوعاتی و انتشاراتی، بالا رفتن كیفیت چاپ و صحفه‌آرایی، استفاده از تصاویر رنگی، و تا حدی استفاده از سوبسیدهای دولتی، پرهیز از مسایل جنجالی و درگیری‌­های سیاسی و مطبوعاتی در زمینه مسایل داخلی و ده­‌ها امتیاز دیگر از ویژگی‌­های دنیای رسانه‌های جمعی امروز چین به شمار می­‌روند.

رسانه‌های چین از مهم­‌ترین ابزارهای دولت در دفاع از خود در مقابل موضوعات حساسی كه پیوسته مورد انتقاد قرار می‌­گیرد به حساب می‌­آید. پرداختن به موضوعاتی از قبیل حفظ محیط زیست، ثبات سیاسی و اجتماعی، پیوستگی ملی، مبارزه علیه فساد، حقوق بشر، و كاهش فقر در دستور العمل همه رسانه‌ها  قرار دارد.

چین در اجرای سیاست درهای باز خود تکیه بسیاری بر رسانه‌ها نموده و كانال­‌های ارتباطی خود را به سرعت توسعه بخشیده است. هر یك از سازمان‌­ها و نهادها، هم­چون تلویزیون مركزی چین[xv]، خبرگزاری شین خوا[xvi] و روزنامه مردم[xvii] از تولید برنامه­‌هایی كه برای پیش برد نفوذ بین المللی چین تهیه كرده اند  تا مبلغ 19/2 میلیارد دلار دریافت كرده اند. برای نمونه، كانال 9 انگلیسی زبان سی­سی­تی­وی. تنها در عرض چند سال توانسته تا 98درصد از کره زمین را تحت پوشش خود قرار دهد. این رسانه‌ها، دیدگاه‌­های چین در قبال مسایلی كه در داخل چین، و در آسیا و جهان روی می‌­دهد تبیین می نمایند. توجه داشته باشیم كه از 1949 تا اواخر دهه 1970، شهرت چین در خارج از مرزهایش تنها به بلوک شرق و اردوی سوسیالیستی و چند كشور در حال توسعه آسیایی و آفریقایی و آمریكای لاتین محدود می‌­شد و ویژگی آن محتوای سیاسی و ایدئولوژیك آن بود. در این دوران، ابزار اصلی تبلیغاتی و رسانه‌­ای،  دفاتر آژانس خبری شین­خوا در این كشورها و انتشاراتی از قبیل چین خلقی[xviii]، و سازندگی چین[xix] و رادیو بین المللی چین بودند. فعالیت‌­های خارجی ایستگاه‌­های تلویزیونی چین تنها به تبادل گزارش‌­های خبری با ایستگاه­‌های تلویزیونی كشورهای كمونیست  محدود می‌­شد. از زمان اصلاحات اقتصادی، به تدریج این فعالیت‌ها از حالت انفعالی و انزوا خارج و بسیار فعال شده‌­اند. بر اثر توسعه اقتصادی و بالا رفتن حس اعتماد به‌­نفس ناشی از آن،  چین از سال 2005 اقدام به تأسیس شبكه­‌های ماهواره­ای چند كاناله و چند بعدی در خارج از كشور کرده، تا رشد و توسعه سریع خود را به نمایش گذاشته و توان خود برای ظاهر شدن در قالب یك ابر قدرت، البته صلح جو و غیر تهدید آمیز، نشان دهد.

(www.eai.nus.edu.sg/vol2no1-zhangxiaoling)

استقلال رسانه‌­ای در چین

در رسانه‌های جمعی چین، چیزی به‌­عنوان خبر، گزارش و تحلیل و تفسیرهای مستقل سیاسی از رویدادهای داخلی و بین‌المللی، خارج از آنچه كه از سوی خبرگزاری رسمی و دولتی شین­خوا منتشر می‌شود، وجود ندارد. در واقع می‌توان گفت، تمامی رسانه‌های گروهی چین، مجاز به استفاده از منابع تحلیلی و خبری، غیر از خبرگزاری شین­خوا نیستند. هر خبر و تحلیلی كه از سوی این بنگاه خبری منتشر شود قابل چاپ است، در غیر این­صورت هیچ نشریه‌­ای مجاز به چاپ هر گونه خبری نیست.

اگر­چه اینترنت و سایت­‌های خبری مستقل و عمده مستقر در خارج از چین، این انحصار خبری و تحلیلی را نقض كرده اند، ولی به­‌صورت رسمی، این سلطه هم­چنان در اختیار خبرگزاری شین­خوا است. حتی روزنامه‌های مهم و معتبری هم­چون روزنامه مردم، چاینادیلی، عصر پكن، و جوانان و... كه سخنگوی حزب بوده و مسئولان آن­ها را عمدتا مقامات حزبی و دولتی تشکیل می­‌دهند نیز مجاز به چاپ و انتشار خبر، خارج از شبکه خبری شین­خوا نیستند. همین رویه مستمر اتكاء به یك منبع خبری، تاكنون مانع از آن شده كه جامعه مطبوعاتی مستقل از دولت شكل ب­گیرد. خبرنگاران و تحلیل­گران مطبوعاتی جرأت و جسارت آن را ندارند تا پا را فراتر از خطوط قرمز تعیین شده از سوی شورای مطبوعاتی و رسانه‌­ای چین بگذارند. اصلاً در سیستم قضایی دولت چین هم مقررات خاص جامعی برای برخورد با جرایم مطبوعاتی تعریف نشده است و در موارد نادری كه جرمی اتقاق افتاده، بصورت موردی و براساس تصمیم مقامات بالا برخورد شده و این­گونه تصمیم‌­ها، انعكاس آن­چنانی هم در مطبوعات و رسانه‌های جمعی نداشته است. لذا، یكی از چالش­‌های پیش روی دولت برای تشكیل بنگاه­‌های بزرگ رسانه‌­ای و اجازه فعالیت دادن به بخش خصوصی و مؤسسات رسانه­‌ای خارجی، نداشتن قوانین و مقررات لازم در این زمینه است. با ورود چین به سازمان تجارت جهانی و ضرورت رعایت قوانین و مقررات بین‌المللی و تلاش بخش خصوصی و سرمایه گذاران وشركت‌­های خارجی برای ورود به بخش صنعت مطبوعات و رسانه‌های چین، موجب گردیده تا دولت­مردان كه در حال حاضر كنترل كامل رسانه‌های این کشور را در اختیار دارند، برای رویارویی با چالش‌­های پیش­روی و جلوگیری از خارج شدن رسانه‌ها از چارچوب نظارتی و كنترلی دولت و آماده سازی بخش رسانه‌ها برای روزی که احتمالاً بخشی از این صنعت توسط بخش خصوصی و سرمایه‌­گذاران خارجی كنترل خواهد شد و بالا بردن  توان رقابتی رسانه‌های داخلی، برنامه ریزی­‌های متعدد كوتاه مدت و بلند مدتی را انجام دهند تا بتوانند از خارج شدن این بخش حساس از كنترل كامل دولت مانع شوند.

در حال ­حاضر، مطبوعات رسالت خود را پیشبرد اهداف اصلاحات اقتصادی، ایجاد شبكه‌­های اطلاع رسانی و آشنا ساختن مردم با سیستم جدید می‌­دانند. علاوه بر مطبوعات رسمی، شمار مطبوعات درون­‌گروهی نیز در حال افزایش است ولی آمار دقیق و روشنی از روزنامه‌های درون حزبی وجود ندارد. مجموع روزنامه‌ها و نشریات رسمی و درون‌­گروهی را بیش از 30000 مورد ذكر كرده اند. (كتاب سبز چین، 1380: 111)

رسانه‌ها و مطبوعات چین از نگاه آمار

در حال­حاضر، براساس آمار منتشره، بیش از 2200 روزنامه، 9000 مجله، 273 ایستگاه رادیویی، 352ایستگاه تلویزیونی در سطح ملی و استانی و محلی در این كشور به فعالیت رسانه­ای و اطلاع رسانی اشتغال دارند. طبق آمار، تا پایان سال2010، تعداد 822 ایستگاه رله و انتقال امواج كوتاه و متوسط رادیویی نیز در سرتاسر چین فعال بوده­اند. در این سال125.69میلیون خانواده به تلویزیون دسترسی داشته و 1.22 میلیون خانواده در30شهر، امکان دسترسی به تلویزیون دیجیتالی داشته­اند كه به ترتیب 94/5 درصد و 95/8 در صد از کل جمعیت چین را پوشش می­دهند. (www.China.org.cn)

پر تیراژترین روزنامه«روزنامهمردم»، ارگان حزب كمونیست چین، دارای تیراژ 5 میلیون نسخه است. پر تیراژترین روزنامهانگلیسی زبان«چاینا دیلی» است كه تیراژ آن 120هزار نسخه است. مجله­ی دو هفته یكبار تحت عنوان«صحبت­های وسط ماه» با تیراژ 5 میلیون نسخه، پر فروش­ترین مجله­ی چینی است.

مهم­ترین روزنامه‌های چین عبارتند از: روزنامهمردم و ضمیمه­ی آن برای خارج از كشور، روزنامهگوانگ مین، روزنامهاخبار اقتصادی، روزنامهارتش آزادیبخش، اخبار جوانان چین، اخبار زنان چین، اخبار آموزشی، اخبار ورزشی چین، روزنامهكارگران، روزنامهدهقانان، و روزنامهعلوم و تكنولوژی(كتاب سبز چین ، 1380 : 112) براساس پژوهشی كه در سال­های2007 و 2008 در انگلستان انجام گرفت، تأثیررسانه‌های چین بر تغییر جریان اطلاعات جهانی، كمتر از 5 درصد بوده است. مطالعاتی هم كه در جنوب شرق آسیا در این زمینه انجام گرفت نشان می­دهد، قدرت نرم چین هنوز از حاكمیت در این منطقه به دور است. تصویر چین شاید بهتر از آمریكا باشد اما به خوبی ژاپن نیست. در حقیقت، در عصر انفجار اطلاعات كه بازار بر مبنای تقاضا حركت می­كند، رسانه‌های دولتی چین با چالش مواجه شده­اند.(www.eai.nus.edu.sg)  

البته باید متذکر شد­که با توسعه فن­آوری و گسترش ابزارهای اطلاع رسانی در چین، رسانه­ی جدیدی در این کشور به وجود آمده و به سرعت رشد کرده است که550میلیون مشترک اینترنتی و 900میلیون استفاده کننده از موبایل به عنوان ارتش این رسانه­ی جدید، چین را در رأس کشورهای جهان در این زمینه قرار داده است. سایت­های مختلف اجتماعی، وبلاگ­های فردی و جمعی، سایت­های متنوع خبری، رسانه‌های صوتی و تصویری، روزنامه‌های موبایلی، کتاب­های الکترونیکی، و گسترش انواع رسانه‌های دیگر خبری، رقابت سختی را آغاز و عرصه را برای مطبوعات سنتی و سانسور و کنترل­های مرسوم دولتی تنگ کرده است.

رویکرد رقابتی رسانه‌های چین

از سالی كه چین به سازمان تجارت جهانی پیوسته است(2001)،  صنعت رسانه­ای چین به سوی تشكیل گروه های«بین رسانه­ای» و «رسانه­ی منطقه­ای» حركت كرده است تا بتواند با گروه­های قوی رسانه­ای خارج از كشور رقابت نماید. گروه رادیو، تلویزیون، و فیلم چین[xx]، با سایر سازمان­های رادیو، تلویزیون، فیلم و شركت­های متعدد رادیویی، تلویزیونی، و اینترنتی پیوند خورده و به بزرگ­ترین و قوی­ترین گروه چند رسانه­ای در این کشور تبدیل شده اند. این گروه­ها با شرکت­های رسانه­ای خارج از كشور مبادله و هم­كاری دارند. از سال 2003، 30 ایستگاه تلویزیونی خارجی از جمله تلویزیون ماهواره­ای فونیكس، و تلویزیون بلومبرگ، در چین شعبه دایر كرده­اند و كانال انگلیسی زبان سی­سی­تی­وی، برنامه­های خود را از طریق شبکه خبری فاكس در اختیار بینندگان آمریكایی خود قرار می­دهد. (www.China.org.cn)

شبكه­های ارتباطی هم­چون شین­خوا، سی­سی­تی­وی، و روزنامهمردم، هنوز هم بخش مهمی از سهم بازار داخلی و خارجی رسانه­ای را به خود اختصاص می­دهند. رسانه‌های غیر وابسته­ی داخلی( به جز هنگ­كنگ، و ماكائو)، دیگر با جدیت از خطوط ترسیم شده توسط دولت تبعیت نمی­كنند. اما اداره­ی کل مطبوعات و نشریات وابسته به شورای دولتی و وزارت رادیو، فیلم و تلویزیون، هم­چنان مقررات سختگیرانه و شدیدی برای موضوعات ممنوعه وخطوط قرمز خبری تنظیم و به رسانه‌ها ابلاغ می­كنند. از جمله موضوعات ممنوعه را می‌توان مشروعیت حزب كمونیست، سیاست­های دولت در مورد تبت و سین­كیانگ، فساد و فحشای مقامات و دولت، و گروه غیر قانونی فالون­گونگ بر شمرد.البته پس از برگزاری هجدهمین کنگره­ی حزب کمونیست و برگزیده شدن نخبگان نسل پنجم برای رهبری کشور در اواخر سال 2012، به نظر می­رسد در پاره­ای از سیاست­های اِعمال شده در خصوص محدود کردن مطبوعات به ویژه در زمینه فساد مقامات تجدید نظرهایی صورت گرفته است.

علی­رغم نظارت شدید دولت، رسانه‌های چین تجاری شده اند. نظارت دولت شامل حال ورزش، سرمایه گذاری و سرگرمی­های سود آور نمی­شود. در دهه1980و در دوران دنگ شیائوپینگ، ا ندكی از نظارت شدید دولت بر رسانه‌ها كاسته شد. هم­چنان­که اشاره شد، بعد از اعتراضات میدان تیَن آن­مِن در سال1989، كنترل رسانه‌ها شدت یافت ولی در دوران جیانگ زمین و در دهه1990 مجددا كنترل­ها كمتر شد. اما با نفوذ فزاینده­ی اینترنت و امكان بالقوه­ی آن در تشویق ناراضیان، مقررات شدیدی در دوران خو جین­تائو وضع شد. طبق گزارش خبرنگاران بدون مرز، چین در سال2010 از این نظر در رتبه 168 از میان 178 كشور جهان قرار داشت.

مجلات و نشریات مهم و تأثیر گذار

زمانی مجله­هایی هم­چون مروری بر پکن[xxi]، چین مصور[xxii]، چین امروز[xxiii]، و چین خلقی[xxiv]، و روزنامه‌هایی مثل  روزنامهمردم، و رادیو بین الملل چین، اصلی­ترین رسانه‌های گروهی برای معرفی کشور چین به خارجیان بودند، اما در سال­های اخیر، این کشور با بهره­گیری از فن­آوری­های نوین ارتباطی گام­های بلندی در این زمینه برداشته است.   

گروه انتشارات بین المللی چین[xxv]، در سال1949 با هدف معرفی چین به دنیا از طریق كتاب، مجله و وب­سایت بنیان نهاده شد و اكنون بیش از 20 شعبه در چین و 12 شعبه در آمریكا، انگلیس، آلمان، بلژیك، روسیه، مصر، مكزیك، ژاپن، و هنگ­كنگ دارد. تعداد كاركنان آن3000 نفر است كه100 نفر آن­ها خارجی هستند. این انتشاراتی هر سال بیش از3000 عنوان كتاب و30 نشریه­ی ادواری به بیش از10 زبان منتشر می­سازد. این انتشاراتی وب­سایت معروف WWW.CHINA.IRG.CN و­30 سایت دیگر را ساماندهی می­كند. نمونه­های مجلات آن عبارتند از:

مجله­ی مروری بر پکن[xxvi]: از هفته نامه­های معتبر سراسری چین است و به­صورت هفتگی در پكن منتشر می­شود. نخستین شماره آن در سال1958 منتشر شد. گزارش­ها و مقالات آن در مورد امور فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و تحولات چین است . تیراژ هر شماره 70هزار نسخه اعلام می­شود. این مجله، علاوه بر سراسر چین، در150 كشور و منطقه هم هم­زمان توزیع می­شود. نسخه­ی چاپی آن به زبان انگلیسی است ولی نسخه­ی آنلاین مجله به زبان­های انگلیسی، ژاپنی، فرانسوی، آلمانی، و چینی روی سایت قرار می­گیرد. گفته می‌شود که سایت این مجله بیش از700 هزار بازدید كننده دارد. (www.bjreview.com.cn)

چین مصور[xxvii]: این مجله در سال1950 بنیاد نهاده شد و هم اكنون به زبان­های چینی، انگلیسی، كره­ای، و روسی به چاپ می­رسد. نسخه­ی آنلاین آن به زبان­های چینی، ژاپنی، روسی، فرانسوی، آلمانی، ایتالیای و عربی است.

مجله­ی زنان چین[xxviii]: این مجله توسط فدراسیون سراسری زنان چین منتشر می­شود. نخستین شماره آن در سال1939 به چاپ رسید. هم اكنون این نشریه به­صورت دو ماهانه منتشر می­شود. این مجله در سال­های 2003 و 2005 مقام دوم و سوم را در سطح ملی به­دست آورد.

روزنامهگلوبال تایمز[xxix]: این روزنامه در آوریل سال2009 به زبان انگلیسی آغاز به انتشار نمود و هم اكنون از روزنامه‌های مطرح این كشور است که توسط لیگ جوانان چین وابسته به حزب كمونیست منتشر می­شود.

ماهنامه­ی گلوبال[xxx]: این ماهنامه توسط خبرگزاری شین­خوا منتشر می­شود و اخبار و اطلاعات فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، و اقتصادی كشورهای مختلف دنیا را منعكس می­سازد.

مجله­ی شهر مصور[xxxi]: این مجله­ی مصور از مجلات محبوب چینی هاست.

مجله­ی جامعه بین المللی در چین[xxxii]: مجله­ای است ویژه­ی خارجی­های مقیم چین و هر دو هفته یك بار به زبان انگلیسی منتشر می­شود.

هفته نامه­ی آخر هفته شهر[xxxiii]: نخستین شماره آن در سال1998 منتشر شد و مجله­ی سرگرمی محسوب می­شود. این مجله هر دو هفته یك­بار هم­زمان در شهرهای شانگهای و پكن منتشر می­شود و اطلاعاتی در باره­ی بازار، چه بخریم؟ كجا برویم؟ .. و معرفی گالری­ها، رستوران­ها و ... ارایه می­دهد.

مجله­ی چین و جهان[xxxiv]: مجله­ای است تمام الكترونیك و مسایل چین معاصر را منتشر می­كند.

ماهنامه­ی چین[xxxv]: این مجله چین دموكراتیك را ترسیم می­کند.

مجله­ی بهار چین[xxxvi]: این مجله در سال1982 تأسیس شده و از نشریات ادواری طرفدار دموكراسی در چین است.

مجلات و نشریات اسلامی

اگر چه انتشار نشریه­های ادواری و غیر منظم با محتوای اسلامی از گذشته­های دور و حتی در دوران جنگ ضد ژاپنی چین در بین مسلمانان از سابقه­ی نسبتا طولانی برخوردار است، ولی گسترش انتشار مجلات اسلامی توسط بخش­های غیردولتی و مساجد و مراكز اسلامی پس از اجرای اصلاحات و در بیست سال آخر قرن بیستم از نظر تعداد و كمیت در جامعه چین بی سابقه است.

انتشار حدود یكصد عنوان نشریه توسط مسلمانان مناطق مختلف چین در طول سه دهه گذشته، اگر چه در مقایسه با بیش از یازده هزار عنوان مجله و روزنامهمنتشره در این كشور از نظر كمیت و كیفییت نا چیز و غیرقابل توجه است، ولی این اقبال بیانگر رویكرد جامعه مسلمانان این كشور به حفظ‌ هویت و استفاده از فرصت ایجاد شده و ابزار مطبوعاتی برای مطرح ساختن فرهنگ، تاریخ و گذشته­ی خود و اثبات وجود جامعه چند ده میلیونی مسلمان در جامعه3/1 میلیارد نفری چینی است. از میان نشریات اسلامی، ماهنامه­ی «المسلم الصینی» كه به دو زبان چینی و اویغوری منتشر می­شود و ماهنامه­ی «مطالعات قوم خوی» كه به ترتیب از سوی انجمن اسلامی سراسری چین و آكادمی علوم اجتماعی استان خودمختار نینگ­شیا و با بودجه­ی دولت چین منتشر و در دكه­ی مطبوعات توزیع می­شوند، تنها نشریات اسلامی هستند که بصورت رسمی و با مجوز دولتی منتشر می­گردند. بقیه­ی مجلات و نشریات اسلامی، بصورت غیر رسمی و غیر منظم و بدون مجوز رسمی دولت بوده و اجازه فروش و توزیع رسمی را ندارند. و لذا، با کمک­های مالی مردمی و نا منظم منتشر و بصورت رایگان توزیع می­شوند که برخی از این نشریات به شرح زیر می­باشند:

  1-  ماهنامه­ی«اطلاعات مسلمانان»: این ماهنامه در سال1999 توسط انجمن آموزش فرهنگی مسلمانان شهر لانجو از استان گانسو تاسیس شد.

2-  مجله­ی«الفتح»: فصلنامه­ی الفتح ابتدا در سال1992 از سوی مدرسه­ی زبان­های عربی ـ چینی شی­گو در لانجو راه اندازی و سپس از سوی مركز مبادلات فرهنگی مسلمانان لنجو منتشر می­گردد.

3- فصلنامه­ی«مسلمانان گانسو»: مجله­ای  است كه از سوی انجمن اسلامی استان گانسو منتشر می­گردد و سردبیر آن آقای یانگ گوانگ­رونگ[xxxvii] است.  انتشار این مجله از سپتامبر سال1991 آغاز و تاكنون بیش از 47 شماره از آن منتشر گردیده است.

4ـ دو ماهنامه­ی«هنرهای اسلامی»: شامل شعر، ادبیات، نقاشی و خوشنویسی مسلمانان چین که از اوایل سال 2000میلادی، توسط شركت با مسئولیت محدود هنر اسلامی گانسو آغاز به نشر نموده است.

5-‌‌ فصلنامه­ی«پژوهش فرهنگ اسلامی»:  مجله­ی علمی و تحقیقاتی است كه در سال1994 توسط موسسه­ی فرهنگ اسلامی شهر شی­آن، مركز استان شانسی آغاز به انتشار نمود.

6 ـ فصلنامه­ی«مسلمانان شانـگهای»: از سوی انجمن اسلامی شهر شانــگهای تهیه و منتشر می­شود.

7ـ فصلنامه­ی«مسلمانان جی­نَن»:‌ در سال1988 توسط انجمن اسلامی شهر جی­نَن مركز استان شاندونگ تاسیس و منتشر گردید.

8 - فصلنامه­ی«امین»: در سال1997 از سوی مدرسه­ی اسلامی شهر جو­كو  چاپ و منتشر گردیده است.

9 - گاهنامه­ی«اخبار مسجد جنوب تیَن­مو»: از سوی مسجد تیَن­مو در شهر بندری تیَن­جین و توسط گروهی از مسلمانان تهیه و منتشر می­گردد.

10- نشریه­ی«حوزه­ی تحصیل و آموزش»: دو هفته یكبار از سوی مسجد خَن­جونگ(در استان شیَن­سی) منتشر می­شود.  

11- نشریه­ی«آموزشگاه فنی حرفه­ای مسلمانان دالی»: هر شش ماه یك­بار از سوی آموزشگاه فنی حرفه­ای شهرستان دالی در استان یونن چاپ و منتشر می­شود. 

12ـ «مسلمانان خوی و ایغور خونَن»: نام نشریه­ای است كه هر 6 ماه یك­بار توسط انجمن اسلامی شهر خونَن مركز استان خو­بِی  چاپ و منتشر می­گردد.

13- نشریه­ی«هلال»: مجله­ی ماهانه­ای است كه توسط مركز تربیت فرهنگی مسلمانان شهر پینگ­ لیانگ در استان گَن­سو در زمینه علوم قرآنی و تعلیمات اسلامی چاپ و منتشر می­شود.

14- دو ماهنامه­ی«نور ستاره»: نشریه­ای است كه از سوی مركز مبادلات فرهنگی مسلمانان شهر گویوان(از استان خودمختار مسلمان نشین نینگ شیا چاپ و توزیع می­شود. (مجله دراسات قومیه هوی،2003)

روند رو به توسعه صنعت رسانه

بر اساس اظهارات مدیر كل مطبوعات و انتشارات چین که وابسته به شورای دولتی این کشور است، در برنامه­ی پنجساله­ی یازدهم(2010 -2005)، كل سرمایه گذاری، تولید محصول، و فروش در بخش صنعت مطبوعات و نشریات دو برابر و در صنعت چاپ این رقم سه برابر شده است. چین در سال2010 از نظر تعداد عناوین كتاب، تعداد نسخ چاپی، و همین­طور تیراژ روزنامه، در دنیا مقام نخست و از نظر صنعت انتشارات الكترونیك مقام دوم و از نظر محصولات چاپی مقام سوم را داشته است.

بر اساس آمار منتشر شده در سمینار«مطبوعات چینی­های خارج از كشور» كه در پنانگ مالزی برگزار شد، در حال­حاضر بیش از280 روزنامه، 230 مجله، 70 ایستگاه رادیویی و 10 شبکه تلویزیونی در خارج از كشور توسط چینی­های ماوراء بحار به زبان چینی فعالیت می­كنند. (شین هوا ، 2007)

طبق آمار منتشر شده از سوی مقامات رسمی مطبوعات پكن، زن­ها بیش از مردان به تحصیل در رشته­ی خبرنگاری روی می­آورند. از مجموع 180هزار نفر خبرنگار شاغل در صنعت مطبوعات این کشور، بیش از 70هزار نفر از آن­ها را زنان تشكیل می­دهند كه حدود 40 درصد می­شود. در حالی كه در یك دهه پیش، زنان یك سوم خبرنگاران را تشکیل می­دادند. در گذشته اغلب دانشجویان این رشته را مردان تشكیل می­دادند، در حالی­كه دختران بیشتر در رشته­ی ادبیات تحصیل می­كردند. در سال­های اخیر، دختران به خبرنگاری روی آورده­اند و به زودی نصف خبرنگاران را تشكیل خواهند داد. در حال­حاضر 61 درصد خبرنگاران زیر40 سال هستند. (چاینا دیلی ، 2006)

بخش 2- رسانه‌های شنیداری(رادیو)

تاریخچه­ی رادیو در چین

نخستین ایستگاه پخش برنامه­های رادیویی در چین، در تاریخ23ژانویه­ی سال1923میلادی توسط یک روزنامه نگار آمریکایی به نام اوسبُرن[xxxviii]در شهر شانگهای راه اندازی شد. از این ایستگاه هر شب یک ساعت برنامه که عمدتا شامل موسیقی و کمی هم اخبار داخلی و خارجی بود پخش می‌شد که افزون بر شانگهای در برخی از شهرهای مهم دیگر نیز شنیده می‌شد. مؤسس این ایستگاه، سپس با همکاری یکی از تجار محلی اقدام به وارد کردن دستگاه­های رادیوی ساخت آمریکا برای مشتریان نمود که در مدت اندکی بیش از 500دستگاه رادیو به فروش رفته و مورد استقبال مردم واقع شد. این ایستگاه صرفا چند ماه به کار خود ادامه داده و به خاطر کمبود منابع مالی فعالیت آن متوقف گردید. به دنبال این حادثه دومین ایستگاه رادیویی در 15ماه مه سال1924 یک شرکت دیگر آمریکایی به نام کارول[xxxix] با همکاری یک روزنامهمحلی به نام شِن بائو[xl]فعالیت خود را آغاز کرد و با ایجاد شبکه­ای از استودیوها در سطح شهر شانگهای، برنامه­های تولیدی این استودیوها را پخش می­کرد. تا این سال دولت چین قانون و مقررات خاصی برای تأسیس ایستگاه­های رادیویی توسط بخش خصوصی تدوین نکرده بود. لذا، در ماه اوت سال1924 نخستین قانون راه اندازی ایستگاه­های رادیویی از سوی دولت تصویب و برای اجرا در اختیار متقاضیان قرار گرفت.

نخستین ایستگاه رادیویی که توسط یک فرد چینی راه اندازی شد، متعلق به شرکت سون سون[xli]بود که در ماه مارس سال1927 در ساختمان این شرکت کار خود را آغاز کرد. این ایستگاه روزانه 6ساعت برنامه پخش می کرد. پخش برنامه­ی این ایستگاه نیز پس از دو سال و نیم فعالیت متوقف شد.

تأسیس نخستین ایستگاه رادیویی دولتی

نخستین ایستگاه رادیویی دولتی که در تاریخ 9ماه مارس سال1935توسط دولت ملی(کومین­تانگ) راه اندازی شد، ایستگاه پخش رادیویی شانگهای نام داشت که با خرید ایستگاه رادیویی که توسط خبرگزاری رویتر و شرکت میلینگتون دایر شده بود، فعالیت خود را آغاز کرد. پس از آن شهردار شانگهای 5 ایستگاه رادیویی دیگر را ایجاد نمود.

با پیشرفت اقتصادی شانگهای و توسعه تجارت داخلی و بین المللی در این شهر، شانگهای به مرکز توسعه رسانه­ی رادیویی تبدیل شد. پیش از سال1931میلادی، تنها حدود 12 ایستگاه رادیویی در این شهر فعال بود، در حالی­که در پایان سال1932، تعداد ایستگاه­ها بالغ بر49 استگاه شد که اغلب توسط چینی­های محلی و به منظور تبلیغ کالاهای تجاری مورد استفاده قرار می‌گرفت. در پایان سال1936 تعداد رادیوهای در دست مردم به بیش از 70هزار دستگاه رسید. (www.shme.com)

با آغاز جنگ داخلی و تجاوز ژاپن به چین، شانگهای رونق اقتصادی گذشته­ی خود را از دست داد و در نتیجه ایستگاه­های رادیویی نیز یکی پس از دیگری فعالیت خود ار متوقف کردند. این وضعیت با شکست ژاپن در سال 1945و پایان جنگ تغییر کرد و در پایان سال1946تعداد ایستگاه­های رادیویی به بیش از 100مورد رسید. در ماه مه همان سال دولت ملی مستقر در نَن­جینگ برای سروسامان دادن به ایستگاه­های رادیویی غیر دولتی، و پایان دادن به هرج و مرج موجود در این زمینه، دومین قانون را در این خصوص تصویب و ابلاغ کرد. با اجرای این قانون و محدودیت­هایی که اعمال شد، تنها 22ایستگاه مجوز ادامه­ی فعالیت یافته و این تعداد در ماه مه سال1947 به 19 ایستگاه و در آستانه­ی پیروزی حزب کمونیست بر دولت ملی کومین تانگ، تعداد استگاه­های پخش رادیویی باز هم کاهش پیدا کرد. (www.radiomuseum.org)

با آزاد شدن شهر شانگهای توسط نیروهای کمونیستی، ایستگاه رادیویی خلق شانگهای آغاز به کار نموده و سایر ایستگاه­های خصوصی تحت نظارت و کنترل قرار گرفتند. در اکتبر سال1952، شانزده ایستگاه بخش خصوصی در هم ادغام و تحت نظارت ایستگاه رادیویی خلق شانگهای قرار گرفت و در سپتامبر سال1953، این دو سازمان در هم ادغام گردیده و ایستگاه خلق شانگهای تنها ایستگاه فعال رادیویی در این شهر شد.

وضعیت کنونی ایستگاه­های رادیویی

پس از تأسیس جمهوری خلق چین در سال1949، و حاکمیت حزب کمونیست بر این کشور، ایستگاه­های رادیویی در سراسر چین توسعه یافته و در مناطق مختلف شبکه­های رادیویی با هدف تبلیغ ایده­ها و ایدئولوژی کمونیستی و سیاست­های دولت آغاز به کار کردند. تمام این ایستگاه­ها و برنامه­های آن­ها با نظارت و کنترل مستقیم حزب و دولت فعالیت کرده و به سخنگوی حزب و مدافع سیاست­های دولت تبدیل شدند. پس از اجرای اصلاحات در اواخر دهه1970، شبکه­های رادیویی نیز متحول شده و برنامه­های آن­ها براساس نیاز اقتصاد بازار شکل گرفت.

رادیو ملی چین ایستگاه رسمی رادیویی دولت چین است و99 كانال پخش دارد و روزانه200 ساعت برنامه پخش می­كند. افزون براین، هر استان و منطقه­ی خود مختار نیز ایستگاه­های رادیویی خاص خود را دارند.

براساس آمار منتشره از سوی دولت چین، در سال2010، بیش از78/96 درصد جمعیت این كشور، زیر پوشش رادیویی قرار داشتند. در روستاها هم این رقم به 64/95 درصد می­رسد. در این سال جمعا بالغ بر 14/68میلیون ساعت برنامه­ی رادیویی تولید شده كه 04/67میلیون ساعت آن برنامه­های رادیویی بین المللی بوده است. تعداد ایستگاه­های زمینی رله­ی برنامه­های موج­های کوتاه و بلند رادیویی نیز بیش از 822 ایستگاه است. در حال­حاضر، تنها در شانگهای بیش از 100کانال رادیویی فعال است. در گذشته رادیو وسیله­ای برای رساندن پیام­ها و سخنان مقامات حزبی و دولتی به گوش مردم بود ولی اکنون به وسیله­ای دوطرفه و رساندن خواست­های مردم به گوش مسئولان تبدیل شده است.

رادیو بین المللی چین كه در سال1947رسما تأسیس شد، امروزه اكثر نقاط دنیا را تحت پوشش خود دارد. این ایستگاه رادیویی روزانه1520ساعت برنامه به 61زبان خارجی و5 زبان محلی چینی پخش می­كند. (www.stats.gov.cn)

 این رادیو دارای 30دفتر تهیه­ی خبر در خارج از کشور بوده و برنامه­های آن از بیش از 50موج کوتاه جهت پوشش دادن به تمام دنیا پخش می‌شود. صدای این رادیو از موج اِف اِم و اینترنت نیز قابل شنیدن است. رادیو پكن نیز در بیشتر استان­ها و مناطق خود مختار و در ژاپن، آمریكا، فرانسه، یوگسلاوی، پاكستان، مكزیك، آلمان، مصر، تایلند، و هنگ كنگ دفتر دارد. در سال1990 ، بیش از209/5 میلیون گیرنده رادیو در سرتاسر چین وجود داشته است. (كتاب سبز چین) این رادیو از نظر زمان پخش و تعداد زبان­هایی که برنامه پخش می­کند، در میان ایستگاه­های رادیویی جهان (برای خارجیان) مقام سوم را كسب كرده است. (www.China.org.cn)

در هفدهم ماه آوریل سال2012، نخستین رادیو موج اف ام رادیو بین المللی چین در خارج از کشور و در نواکیشوت، پایتخت کشور موریتانی آغاز به کار کرد. (چهارمین خبرنامه رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در پكن ، 91)

بخش 3- رسانه‌های دیداری(تلویزیون)

تاریخچه­ی تلویزیون در چین

در سرتاسر نیمه­ی نخست قرن بیستم، سرزمین چین در گیر جنگ­های مستمر داخلی و تجاوز خارجی(ژاپن) بود، لذا زیر ساخت­های ناقص، ابتدایی و توسعه نیافته­ی ارتباطات موجود نیز در این درگیری­ها نابود شده و یا در خدمت نیروهای نظامی بود. به همین جهت، تا سال 1958میلادی، زمینه برای تأسیس ایستگاه پخش تلویزیونی فراهم نبود. نخستین ایستگاه تلویزیونی در چین(تلویزیون پکن) در اول ماه مه سال1958راه اندازی شد و طی دو سال تعداد این ایستگاه­ها در شهرهای مختلف به 12مورد رسید. در اوایل دهه1960که اتحاد جماهیر شوروی سابق کمک­های مالی و فنی خود را به کشور چین قطع کرد، توسعه ایستگاه­های نوپای تلویزیونی نیز در این کشور دچار بحران شده و از 23 ایستگاه به 5ایستگاه کاهش یافته و بقیه تعطیل شدند. با آغاز انقلاب فرهنگی(1966 تا1976) همه­ی برنامه­های تلویزیونی ایستگاه­های مختلف یک­سان شدند تا سیاست­های «مبارزات طبقاتی»، «ضد امپریالیستی، ضد بورژوازی، و ضد سرمایه داری» حزب کمونیست و اندیشه­های مائو را تبلیغ و تشریح کنند. لذا، پخش برنامه­های عادی تلویزیون پکن و متعاقب آن در سایر ایستگاه­های محلی در سال1967متوقف شد. تنها در اوایل دهه1970 بود که برنامه­های تلویزیونی به تدریج عادی شده و گسترش یافت. در این دوران، بخش خصوصی و رسانه‌های خارجی حق حضور در گسترش رسانه­ای دیداری و شنیداری نداشته و تمام مراحل سیاست­گذاری، تولید و پخش برنامه­ها در اختیار حزب و دولت بود. سیاست مائو این بود که تلویزیون باید«چشم، گوش و زبان» حزب باشد و کاملا در خدمت تبلیغ سیاست­های حزبی و دولت قرار گیرد. به همین جهت، کنترل شدیدی بر تولید و پخش تمام برنامه­های این رسانه اعمال می‌شد و از سوی بخش تبلیغات حزب و مدیرکل(وزارت) رادیو، فیلم و تلویزیون تحت نظارت قرار داشت. ایستگاه­های محلی هم به همین منوال تحت کنترل و نظارت کمیتهمحلی حزب و نماینده­ی نهاد دولتی فوق در آن استان قرار داشتند. برنامه­های قابل پخش نیز محدود به اخبار، تفسیر سیاسی، بیانیه‌های سیاسی و تبلیغاتی حزبی و دولتی و برخی برنامه­های تفریحی مورد تأیید کمیتهتبلیغات حزب می‌شد. پخش فیلم­ها و برنامه­های خارجی تنها یک درصد از برنامه­ها را تشکیل می­داد. آن هم صرفا شامل برنامه­های تولید شده در کشورهای سوسیالیستی می‌شد.

( MBC. The Museum of Boroadcast Communication: www.museum.tv.China)

توسعه تلویزیون پس از اجرای اصلاحات

در دوران پس از اجرای اصلاحات، تلویزیون مهم­ترین رسانه­ای بود که به سرعت توسعه یافت. در اول ماه مه سال1978، تلویزیون پکن به تلویزیون مرکزی چین[xlii]به عنوان تنها شبکه­ی سراسری ملی، تغییر نام داد. در سال1994 در سرتاسر کشور بیش از700ایستگاه تلویزیونی فعالیت می­کرد که یک ایستگاه(سی­سی­تی­وی) سراسری، 30 ایستگاه استانی، 300شبکه­ی منطقه­ای، و 350 ایستگاه محلی بود. در همین مدت، تعداد دارندگان دستگاه تلویزیون از چند هزار خانواده در سال1960 به بیش از 230میلیون خانواده در سال 1993 و تعداد بینندگان از 18 میلیون نفر در سال 1975 به 900میلیون بیننده در سال 1993رسید که بزرگترین شبکه­ی تلویزیونی از نظر بیننده در جهان به­شمار می­رفت.

در سال1980، تلویزیون مرکزی چین با برخی از کمپانی­های خارجی قرار داد مبادله­ی برنامه امضا کرده و از تسهیلات ماهواره­ای دریافت و پخش اخبار جهان بهره­مند گردید. در سال1986، این ایستگاه نخستین کانال انگلیسی زبان خود را راه اندازی کرد و متعاقب آن سایر ایستگاه­های استانی نیز اقدام به راه اندازی کانال خبری به زبان انگلیسی کردند. کانال­های آموزشی نیز به سرعت گسترش یافته و دوره­های آموزشی تحصیلات تکمیلی و فنی و حرفه­ای فراگیر شده و میلیون­ها معلم، دانش آموز و دانشجو، و کشاورز در سراسر کشور تحت آموزش این شبکه­ها قرار گرفتند. توان تولید برنامه­های مختلف نیز به شدت افزایش یافت و برنامه­های خبری تلویزیون مرکزی از 3 مورد در روز به 11مورد رسید. طبق آمار، درحال حاضر تعداد ایستگاه­های رله­ی برنامه­های تلویزیونی در سرتاسر این کشور از مرز10هزار گذشته و میزان ایستگاه­های ماهواره­ای و زمینی ارسال و دریافت برنامه به بیش از 50هزار مورد رسیده و سراسر کشور و بخش عظیمی از جهان را تحت پوشش قرار داده است.

مهم­ترین شبکه­ی تلویزیونی چین

تلویزیون مركزی چین بزرگ­ترین و قدرتمندترین ایستگاه تلویزیونی چین است و با بیش از 250 سازمان تلویزیونی از 130 كشور مبادلات برنامه­ای و روابط تجاری دارد. این تلویزیون سه شبکه اختصاصی خبر، كودك، و موسیقی را راه اندازی نموده است.

) www.China.org.cn)

تلویزیون مركزی چین(CCTV)، با 22 كانال تنها شبکه ملی چین است که بخش بزرگی از بازار تولید و پخش برنامه­های تلویزیونی را در چین در اختیار دارد. این شبکه­ی تلویزیونی با حدود10 هزار كارمند و با درآمدی بسیار بالا، تحت نظارت دو جانبه­ی اداره­ی تبلیغات(مسئول نهایی محتوای رسانه‌ها) و اداره­ی كل رادیو، فیلم و تلویزیون دولتی (كه عملیات و برنامه­ها را فرماندهی می­كند) اداره می­شود. معاون وزیر به عنوان رئیس تلویزیون مركزی هم هست. مدیران اصلی و سایر مسئولان توسط دولت منصوب می­شوند. این شبكه اخبار ویژه­ی خود را تهیه كرده و روزانه 11 بار خبر پخش کرده و قوی­ترین و پركارترین  تولید كننده­ی برنامه­ها­ی تلویزیونی در این كشور به­شمار می­رود. سی­سی­تی­وی تنها شبكه­ای است كه مجوز خرید فیلم از خارج را دارد. تمامی شبكه­های محلی باید اخبار ساعت 7 شب این شبكه را پوشش دهند. تقریبا 500 میلیون نفر مرتب این برنامه­ی خبری را تماشا می­كنند. - (كتاب سبز چین: 114-115)  اگر چه سی سی تی وی قوی­ترین شبکه چین است اما تنها 30 درصد مردم چین بیننده­ی آن هستند.

علاوه بر 300 كانال شبكه­های بین المللی، سراسری و استانی چین كه در پكن نیز قابل دریافت هستند، شبکه (BTV)  مخصوص پكن بوده و در اغلب مناطق چین نیز قابل دریافت است. این شبكه 14 كانال دارد و هر كانال به موضوع خاصی هم­چون ورزش، فیلم­های سینمایی، تئاتر، آموزش، خبر و ... می­پردازد و برنامه­های متنوعی به زبان چینی برای شهروندان پكنی تهیه و پخش می­كند. میزان پوشش رادیو و تلویزیون سراسری در این شهر 99/99 درصد و سطح پوشش تلویزیون­های كابلی 64 درصد است. (سابقی ، 1386  : 25-26)

ایجاد فضای بازتر برای برنامه­های تلویزیونی

پس از اجرای اصلاحات در اواخر دهه1970، فضا برای فعالیت شبکه­های تلویزیونی به طور چشمگیری بازتر شده و این تحول افزون بر بخش­های فنی و اقتصادی، شامل بخش­های سیاسی و فرهنگی نیز گردید.

نخستین قدم برای ایجاد فضای باز در تلویزیون، رفع محدودیت از وارد کردن برنامه­های خارجی بود. طی 20سال پیش از اصلاحات تنها شرکت شبکه­ی ملی مجاز به وارد کردن برنامه­های تلویزیون خارجی بود که از نظر کمیت محدود و از نظر محتوا صرفا شامل برنامه­های سیاسی و ایدئولوژیکی می­گردید. با رفع این محدودیت­ها در سال1986، شرکت تولید برنامه­های تلویزیونی آمریکایی لوریمار[xliii]، با امضای قرار­دادی با تلویزیون مرکزی چین، یکجا بیش از 7500ساعت برنامه­ی تفریحی تولیذ آمریکا را در اختیار تلویزیون چین قرار داد. امروزه تمام شبکه­ها برای پر کردن ساعات پخش خود از برنامه­های تولید خارج استفاده می­کنند.

دومین قدم ایجاد شده در این فضا سازماندهی فستیوال­های بین المللی تلویزیونی بود که در سال1986 نخستین فستیوال تلویزیونی چین در شانگهای برگزار شد و امروزه بزرگ­ترین در نوع خود در آسیا و یکی از معتبرترین فستیوال­های تلویزیونی جهان به شمار می­رود. هفته بین المللی تلویزیون پکن، فستیوال تلویزیونی سی­چوان نیز جزو ای فستیوال­ها می­باشند. در این فستیوال­ها، افزون بر داوری و اعطای جوایز، مبادلات آكادمیك، واردات و صادرات برنامه­های تلویزیونی هم انجام می­شود. فستیوال شانگهای بزرگترین بازار مبادله­ی برنامه تلویزیونی در آسیاست. (www.China.org.cn)

سومین قدم، باز شدن فضای پخش تبلیغات و آگهی است که از نظر اقتصادی شبکه­های تلویزیونی را مستقل­تر و متکی به خود کرده و از این طریق بخش اعظمی از هزینه­های مالی تأمین و وابستگی آن­ها به بودجه­های دولتی کم­تر شده است. در سال­های اخیر اغلب شبکه­ها تجاری شده و برخی تا 70درصد هزینه­های خود را از طریق پخش آگهی تأمین می­کنند. البته، با افزایش بیش از حد ساعاتی که شبکه­های تلویزونی به پخش تبلیغات و آگهی اختصاص می­دادند، از سال 2011 محدویت­هایی برای پخش آگهی به نفع تماشگران برنامه­های تلویزونی از سوی دولت اعمال گردید.

سیاست­های جدید حزب کمونیست چین در زمینه­های سیاست مدرن سازی، تمرکز زدایی، تکثر گرایی و رفع محدودیت­ها نیز زمینه را برای توسعه هرچه بیشتر انواع رسانه‌های تلویزیونی فراهم ساخته است.

کانال­های ماهواره­ای

در اوایل دهه1990، كانال­های ماهواره­ای تلویزیون برای پخش بین المللی وارد عرصه­ی رسانه­ای شدند. در سال 1992، شبکه­ی چهار سی­سی­تی­وی، به عنوان نخستین كانال تلویزیونی بین المللی چین به زبان چینی و برای چینی­های سراسر دنیا شروع به پخش برنامه كرد. در سال2000، کانال 9شبکه­ی سی­سی­تی­وی بین المللی، به زبان انگلیسی بیست و چهار ساعته فعال شد. در حال­حاضر، کانال­های عربی، روسی، فرانسوی، و پرتغالی این شبکه نیز به پخش برنامه می­پردازند. در حال حاضر، کانال بین الملل سی­سی­تی­وی، 98 درصد کره زمین را پوشش می­دهد و در خارج از چین45 میلیون نفر آبونمان آن شده اند. مخاطبان این كانال­ها هم از تنها چینی­های مقیم خارج تغییر یافته­ است. اگر چه بینندگان چینی­ مقیم خارج مهم هستند، ولی اكنون تمركز بر روی جامعه آمریكا، اروپا و كشورهای همسایه قرار گرفته است. سكوی تلویزیونی دیوار بزرگ[xliv] كه در سال 2004 تأسیس شده است از نمونه تلاش­های متمركز و هماهنگ چین برای گسترش و تعمیق نفوذ رسانه‌های چینی در بازار رسانه­ای جهان است. این سكو تا كنون خدمات ماهواره­ای را مستقیما به منازل آمریكا، اروپا، كانادا، آسیا، آفریقا، و آمریكای لاتین وصل كرده است. www.eai.nus.edu.sg)) در مجموع هم اینک 37شبکه­ی ماهواره­ای از پکن و سایر استان­های چین به زبان ماندارین و 8شبکه­ی ماهواره­ای به غیر زبان ماندارین، مانند کره­ای، قزاقی، اویغوری، تبتی و... و 3شبکه­ی ماهواره­ای انیمیشن و کارتونی و 11شبکه­ی ماهواره­ای پولی از چین برنامه پخش می­کنند.

شبکه­های کابلی و دیجیتالی

در سال1991میلادی، نخستین شبکه­ی کابلی در چین شکل گرفت و از سال1992 رسما در چین شروع به كار كرد. در سال1996 تلویزیون مركزی چین 3 ماهواره و 4 ایستگاه انتقال از شركت پان امریكن اجاره كرد و از آن پس برنامه­های خود را در سرتاسر جهان پخش کرد. (كتاب سبز چین ،1380: 114)

هم اینک تعداد شبکه­های کابلی در این کشور از مرز20هزار شبکه گذشته که مهم­ترین آن­ها شبکه­ی تلویزیون کابلی شانگهای است که بیش از 2میلیون مشترک داشته و بزرگ­ترین شبکه­ی کابلی جهان از نظر تعداد مشترکان به­شمار می­رود. این شبکه دارای 12کانال است که تمامی زمینه­های خبری، سیاسی، اقتصادی، آموزشی، ورزشی، موسیقی، خدمات عمومی، تفریحی و... را پوشش می­دهد.

براساس آمار، در پایان سال2008، بیش از5/44میلیون مشترک تلویزیون کابلی دیجیتالی در چین وجود دارد. طبق برنامه­ها و سیاست­گذاری­های صورت گرفته توسط دولت چین، تا سال2010 اغلب شهرها و مناطق چین تحت پوشش تلویزیون دیجیتالی قرار گرفته و تا سال2015و فراگیر شدن تلویزیون دیجیتالی، پخش برنامه به­صورت آنالوگ متوقف خواهد شد و چین از تولید کننده­ی تلویزیون­های معمولی به یکی از تولید کنندگان تلویزیون­های دیجیتالی تبدیل خواهد شد.

نقش بخش خصوصی در تولید و تأمین برنامه­های تلویزیونی

گسترش شبكه­های تلویزبونی و اصلاحات صورت گرفته در قوانین و مقررات كنترل و نظارت بر رسانه‌های عمومی، موجب شده كه بخش خصوصی حداقل در زمینه تولید برنامه­های تلویزیونی، بخش دولتی را به چالش كشیده و دراین زمینه سلطه‌خود را بر تولید فیلم و سریال و برنامه­های متنوع تلویزیونی به­گستراند. با توجه به فاصله­ی زیاد بین عرضه و تقاضا و كم هزینه­تر بودن تولیدات بخش خصوصی، در حال حاضر اغلب شبكه­های تلویزیونی تولید برنامه­های خود را به بخش خصوصی واگذار كرده و هزینه­ی خرید این برنامه­ها را نیز از طریق پخش آگهی­های تولید كنندگان صنعتی بخش خصوصی تأمین می­كنند. در واقع می‌توان گفت در حال حاضر بخش دولتی تنها كنترل و نظارت بر اجرای قوانین و مقررات را در دست داشته و این تولید كنندگان بخش خصوصی هستند كه نیازهای شبكه­های تلویزیونی را از نظر برنامه تأمین می­كنند. بخش خصوصی90 درصد برنامه­های شبكه­های كابلی را تولید می­كنند و در مورد شبكه­های غیر كابلی هم سهم عمده­ای را به خود اختصاص داده‌اند. چون تأمین برنامه برای انبوه شبكه­های تلویزیونی موجود و هم­زمان مدیریت بر این مجموعه كاری سخت و طاقت فرسا است. لذا، بخش تولید با استفاده از امكانات بخش خصوصی و تولیدات مشترك و مبادله و خرید برنامه از كشورهای خارجی، نیازهای خود را تأمین می­كند. پس از اجرای اصلاحات، خیل عظیمی از تولیدات شركت­های خارجی در زمینه­های علمی، آموزشی، ورزشی، تفریحی و سرگرمی و فیلم و سریال با دوبله شدن به زبان چینی و در برخی از موارد با زیر نویس چینی، از شبكه­های گوناگون پخش می‌شود واین بازار عظیم، تولید كنندگان خارجی را نیز علی­رغم محدودیت­های اعمال شده از سوی دولت، به این وادی كشانده و آنان با پذیرش تمامی مقررات، به تولید مشترك، و حتی در زمینه پخش مستقیم برنامه­های تلویزیون­های خارجی در مناطقی خاص، با شبكه­های تلویزیونی چین همكاری می­كنند. ولی با همه­ی این اوضاع و علی­رغم تلاش بدون وقفه­ی چین برای جذب سرمایه­های خارجی در بخش اقتصادی و صنعتی، دولتمردان این كشور هم­چنان مانع ورود سرمایه­ی خارجی به بخش رسانه‌های عمومی شده و كنترل خود را در این خصوص حفظ كرده‌اند.

میزان پوشش شبکه­های تلویزیونی

طبق آمار سال2010، 62/97 درصد جمعیت چین تحت پوشش تلویزیونی قرار دارند. 78/96 در­صد جمعیت روستایی از تلویزیون برخوردارند. 72/188میلیون خانواده كه 40/46 در صد كل جمعیت را تشكیل می­دهند از رادیو و تلویزیون كابلی برخوردارند. كل برنامه­های تلویزیونی تولید شده در سال2010، 274290000 ساعت بود. برنامه­ها به 34زبان تولید می­شوند. تعداد كانال­های بین المللی 43 تاست كه 31720000 ساعت برنامه پخش می­كنند. درآمد رادیو و تلویزیون در این سال به 23017800 میلیون یوان رسید. 750900 نفر در رادیو و تلویزیون مشغول به كارند. تعداد ایستگاه­های رله و انتقال امواج كوتاه و متوسط 822 واحد اعلام شده است.

(www.stats.gov.cn)

بخش 4- فن­آوری جدید اطلاعات(اینترنت)

نخستین ارتباط اینترنتی چین با جهان خارج، در تاریخ 20سپتامبر سال1987برقرار شد و این رسانه­ی جدید وارد عرصه­ی رقابت اطلاع­رسانی در این کشور شد. از آن زمان تا کنون، این رسانه به شدت توسعه یافته و گسترش پیدا کرده است، به نحوی­که امروزه، کشور چین به بزرگ­ترین پایگاه کاربران اینترنتی در جهان تبدیل شده است. با توسعه فن­آوری اطلاعات در چین، اینترنت در یکی دو دهه گذشته در این کشور به پدیده­ی فراگیر فرهنگی تأثیر گذاری تبدیل شده است.

در اواخر1994بود كه اینترنت ابعاد جدیدی به دیپلماسی عمومی چین داد. از سال1995رسانه‌های خبری، بنگاه های انتشاراتی، ایستگاه­های رادیویی و تلویزیونی، برای بهره برداری از امکانات این رسانه وب سایت­های اینترنتی خود را راه اندازی نمودند. در سال2001 وب سایت­های خبری متعددی هم­چون(China.com.cn) تحت نظارت نهادهای دولتی توسعه یافته و فراگیر شده و سایت­هایی برای معرفی چین به خارجی­ها طراحی شد.

) www.eai.nus.edu.sg)

وزارت ارتباطات و کمیسیون توسعه و اصلاحات چین مسئولیت اجرای پروژه­ی ملی توسعه باند پهن اینترنتی چین[xlv] را بر عهده گرفتند. این پروژه به عنوان یکی از طرح­های استراتژیک کشور مطرح شد. در چارچوب این پروژه، شبکه­ی فیبری کشور توسعه یابد. لذا، سرمایه­گذاری­های گسترده­ای برای بهره­برداری از این فن­آوری جدید صورت گرفت.

بنا به گزارش منتشره، چین برای گسترش هرچه بیشتر صنعت اینترنت، تا کنون13ماهواره را به فضا پرتاب کرده است. این پروژه­ها به­منظور تکمیل پوشش کامل آسیا و اقیانوسیه توسط سیستم بایدو[xlvi]( GPS ) چینی بوده است .

این سیستم که رقیب سیستم آمریکایی توییتر محسوب می‌شود، با ارسال30 ماهواره تا سال2020 تکمیل خواهد شد. این سیستم در حال­حاضر، در حال گذراندن مراحل آزمایشی است و تا پایان سال2012 یکصد­هزار وسیله­ی نقلیه در چین به دستگاه موقعیت یاب بایدو مجهز خواهند شد. اگرچه در حال­حاضر فقط بخش­های دولتی از برخی از خدمات بایدو استفاده می­کنند، ولی30 میلیون نفر کاربر چینی از سیستم(GPS) استفاده می­کنند. (رویدادنامه فرهنگی چین خرداد91)

 

کاربران اینترنت در چین از نگاه آمار

براساس آمار منتشره از سوی اداره­ی آمار چین، تا ماه دسامبر سال2011میلادی، تعداد کاربران اینترنتی در این کشور به بیش از513میلیون نفر رسید که نسبت به سال2010، 56میلیون افزایش یافته است. از این تعداد136میلیون کاربر روستایی هستند که نشان دهنده­ی گسترش فوق­العاده و فراگیری این رسانه است. پیش بینی شده است که تعداد کاربران اینترنتی در چین تا سال2015 از مرز718میلیون نفر گذشته و شامل بیش از7/52درصد جمعیت این کشور خواهد شد. (China Daily ,2010) طبق این آمار، کاربران چینی به طور متوسط، هر هفته7/18ساعت بصورت آنلاین از اینترنت استفاده می­کنند که 71درصد از این ارتباطات برای کسب خبر از سایت­های مختلف خبری صورت می­گیرد. براساس گزارش منتشره از سوی وزارت صنعت و فن­آوری اطلاع رسانی چین، تا پایان سال2009، تعداد وب سایت­های چینی به23/3میلیون مورد رسیده و سالانه3/12درصد بر این تعداد افزوده می‌شود (China Daily, 2010) و 49درصد از کاربران به وبلاگ­های موجود مراجعه کرده و تنها حدود6درصد از این وب­سایت­ها از پایگاه­های اینترنتی خارجی استفاده می­کنند.

(www.thomascrampton.com ,2012)

طبق این گزارش، در سال2011، کاربران چینی مجموعا بیش از 500میلیارد ساعت از اینترنت استفاده کرده که 90درصد این ارتباطات از داخل منازل شخصی بوده است. در همین سال، با توجه به افزایش فوق العاده­ی کاربران اینترنتی و گسترش پایگاه­های خرید اینترنتی، تعداد افرادی که خرید­های خود را از طریق اینترنت انجام داده­اند، به بیش از194میلیون نفر رسیده است و300میلیون نفر از کابران برای ارتباط با اینترنت از موبایل استفاده می­کنند. (www.chinaperspective.com,2012)

کاربران اینترنتی از نظر پایه­ی تحصیلات شامل2/44درصد پایین­تر از مقطع راهنمایی، 3/33درصد در مقطع متوسطه، 5/10درصد لیسانس، و 9/11درصد فوق لیسانس و بالاتر می‌شود. این کاربران از نظر سنی شامل 4/28درصد زیر 20سال، 8/29درصد بین 20 تا29 سال، 7/25درصد بین 30تا 39سال، 4/11درصد بین 40تا 49 سال، و 8/4درصد را افراد بالای 50سال تشکیل می دهد. از نظر جنسیت نیز 1/44درصد را زنان و 9/55درصد را مردان تشکیل می­دهند.

(Pretty Graph’s on China’s Internet user Demographics,2012)

نرخ ضریب نفوذ پهنای باند در چین در سال2007 به 7/11درصد رسید در حالی­که این نرخ در کشورهای توسعه یافته برابر با 7/25 درصد است. (رویدادنامه فرهنگی چین  خرداد،91)

درحال حاضر، 81/363میلیون نفر از کاربران چینی از باند پهن اینترنتی استفاده می­کنند.   

تا پایان سال2011، جمعیت کاربران تجارت الکترونیک چین به200میلیون نفر و حجم فروش الکترونیکی نیز در این مدت به750 میلیارد یوان رسید. پیش بینی می‌شود چین تا سال2013 به جای آمریکا، به بزرگ­ترین بازار خرده فروشی اینترنتی جهان تبدیل شود. (همان)

میكروبلاگ وِیبو[xlvii]، كه نسخه­ی چینی توییتر است، هم اكنون در سومین سال فعایت خود350 میلیون كاربر دارد. كاربران با ارسال عكس و فیلم و اظهار نظر و پیام در مورد مسایل مبتلا به جامعه خود در سایت فعال هستند. دولت چین از طریق ویبو مرزهای جدید انتقاد پذیری، سانسور و خود سانسوری را می­آزماید و از این طریق از افكار عمومی اطلاع می­یابد. آمار نشان‌ می­دهد كه‌ شركت­های‌ اینترنتی‌»سینا[xlviii]»، «سو خو[xlix]» و «نت‌ ایز[l]» محبوب ترین‌ شرکت­های ارایه‌ كننده­ی‌ خدمات‌ اینترنتی‌ در چین‌ هستند كه‌ در این‌ میان‌ شركت‌ سینا با 8/94میلیون مشترک، در صدر ایستاده‌ است. (چاینا دیلی ، 2003)

سانسور در اینترنت

پیش از این، معمولا جریان اطلاعات یك طرفه و از سوی دولت به مردم انجام می­گرفت ولی اینک جریان دو طرفه شده و مطالب انتقادی در باره­ی مقامات محلی و دولت، رهبری و سیاست­های حزبی دیگر مثل گذشته سانسور نمی­شود. البته هرگونه مطلب که به تحریک مردم و به تظاهرات و اعتراضات جمعی منجر شود، به شدت سانسور می­شود. براساس گزارش روزنامهگلوبال تایمز، دولت با این اقدام سعی دارد تا با قدرت، موضوع پخش شایعات از طریق اینترنت را كنترل و مدیریت نماید. مقامات دولتی گفته اند­كه محدودیت قانونی برای كسانی اعمال می­شود كه می­خواهند به عنوان كاربر جدید، كاربران خصوصی، و هم­چنین مؤسسات و افراد غیر حقیقی از اینترنت استفاده کنند خواهد شد و كاربران قدیمی هم­چنان، می‌توانند با عناوین و اسامی غیر واقعی خود به فعالیت ادامه دهند. قوانین جدید بر اساس قانون عمومی چین و برای جلوگیری از حفاظت از سلامت فرهنگی اینترنت برقرار شده و كلیه­ی كاربران باید به طور كامل این قانون را رعایت نمایند. (رویدادنامه فرهنگی آسیا و اقیانوسیه ، اسفند 90)

بنابر تحقیقی كه خانم رِبِکا ماکینون[li] استاد مركز مطالعات رسانه‌ها و خبرنگاری و تیم وی در دانشگاه هنگ  كنگ انجام داده­اند، تا نیمه­ی سال2008، بیش از 253 میلیون چینی آنلاین بوده­اند كه با عبور از آمریكا، رتبه­ی اول جهان را در تعداد كاربران به خود اختصاص دادند. كاربران چینی بعد از كره و فرانسه بیشترین مشاركت را در شبكه­های اجتماعی اینترنتی، وبلاگ­ها، چت روم­ها، وب سایت­هایی كه عكس و فیلم را به مشاركت می گذارند داشته­اند. به كارگیری هزاران پلیس اینترنتی كه در بسیاری از شهرها به كار گرفته شده اند تنها یكی از سلاح­هایی است كه دولت چین در مبارزه با خواسته­های قلبی و افكار مردم چین داز آن­ها استفاده می­كند. در حال­حاضر، ده­ها هزار وب­سایت خارجی به روی كاربران چینی بسته شده اند. شهروندانی  در هر شهر یا استان به عنوان داوطلب یا مزد­گیر، برای هدایت مكالمات آنلاین به طرفداری از دولت، و یا به عنوان ناظر و گزارشگر مكالمات ضد دولتی به مقامات به كار گرفته می­شوند. از مدیران و كارمندان شركت­های اینترنتی( داخلی و خارجی) می­خواهند تا سهم خود را در روند گفتگوهای آنلاین غیر قابل كنترل ایفا نمایند. فیلترینگ در سطوح مختلف خانگی، محلی و تجاری،ISP  ها و شبكه­های منطقه­ای و ملی صورت می­پذیرد. همه­ی شركت­های مرتبط با وب سایت­ها، اعم از پرتال­ها، موتورهای جستجوگر، سرویس­های شبكه­های اجتماعی، چت روم­ها، وبلاگ­ها و ... برای آنكه مجوز شغلی خود را از دست ندهند، همگی ملزم هستند دستور­های سانسور صادر شده از طرف دولت را رعایت نمایند. موضوعات حساس سیاسی یا توسط كارمندان شركت­ها و یا با برنامه­های كامپیوتری كه كارمندان حود شركت­ها طراحی می‌شود حذف می­گردند. این اقدامات یا طبق دستور مستقیم مسئولان دولتی و یا به خاطر جلوگیری از مشكلات احتمالی، توسط شركت­ها(خود سانسوری) صورت می­گیرد. از وب­سایت­هایی كه در خارج از چین مستقر هستند و مطالبی به زبان چینی دارند و یا مخاطبان آن­ها چینی­های مقیم سرزمین چین می­باشد نیز خواسته شده تا برخی از موضوعات حساس سیاسی را منتشر نسازند، در غیر این صورت فیلتر خواهند شد. برخی از شركت­های خارجی به این درخواست تن نداده و فرصت حضور در بازار چین را از دست داده­اند. بقیه، هم­چون گوگل، یاهو و مایكروسافت، برای آنكه روابط خوبی با دولت چین داشته باشند، موتورهای جستجوگر خود را با نسخه­ی سانسور شده­ای ارایه کرده­اند. در مقایسه با رسانه‌های سنتی، در وبلاگ­ها تبلیغات حكومتی مشاهده نمی­شود و احتمال بیشتری وجود دارد كه دیدگاه­های انتقادی و مخالفت با دولت نیز دیده شود. وبلاگ نویسان چینی از طنز، كنایه، ابهامات ادبی، و عبارات رمزی و حتی تصویر برای انتقال پیام­های مهم بهره می­برند. آن­ها معمولا واقع گرا و عملگرا هستند و هنگام ارسال مطلب می­دانند چه چیز مشكلات جدی به همراه دارد و ارزش ریسك را ندارد. موضوعات مرتبط با گروه غیر قانونی فالون گنگ، سركوب میدان تیان آن­مِن در سال1989، استقلال خواهی تبت، رویدادها، المپیك، مخالفان، اقلیت­های نژادی، رهبران ملی، دستگیری­های سیاسی، مشكلات كار و اشتغال، سانسور، موارد مربوط به دفاع از حقوق افراد، مسایل تاریخی، موضوعات مذهبی، به شدت تحت سانسور می­شوند. به هر صورت، روش و موضوعات سانسور در اینترنت مشابه سانسور در رسانه‌های سنتی و چاپی است. برخی از روزنامه‌ها و مجلات چینی از کنار موضوعات سخت و بحث برانگیز  از قبیل این­كه دفتر مركزی نشریه یا ایستگاه تلویزیونی در كجا واقع شده؟ چه كسی مالك آن رسانه است؟چه كسی سردبیر آن است؟ ارتباط او با افراد در رأس قدرت چگونه است؟ ارزش­های این افراد چیست و به چیزی بستگی دارد، خیلی راحت­ می­گذرند. به عبارت دیگر، علی­رغم ماهیت حاكمیت محور دولت چین، شاغلان در رسانه‌های سنتی و جدید را نمی‌توان فاقد قدرت معرفی كرد. (First Monday, 2009)

‌ پروژه­ی سانسور سپر طلایی[lii] از سال2000 با هدف کمک به پلیس اینترنتی در پكن به اجرا در آمد. بخشی از این پروژه«دیوار آتش چین بزرگ[liii]» نام دارد و از طریق پایگاه­های ارایه دهنده­ی خدمات اینترنتی، آدرس­های متخلف را مسدود می­سازد. افزون بر این تدابیر، دولت چین از نظام القای خود سانسوری كه كاربران همواره تحت كنترل و مراقبت هستند، نیز حمایت می­كند. اعمال یا تهدید به اعمال سانسور تأثیر وحشتناكی بر شركت های تجاری و اشخاص استفاده کننده از اینترنت می­گذارد، تا آنجا كه آن­ها مجبور می­شوند به خود سانسوری در ارتباط تن دهند تا از پیامدهای اقتصادی و قانونی آن در امان بمانند. پذیرش سانسور پدیده­ی پیچیده است كه  ریشه در فرهنگ سنتی این کشور داشته و همیشه موجب یأس و دلسردی مردم نسبت به دولت بوده است.

بخش 5- رسانه‌های صوتی و تصویری(لوح فشرده)

براساس گزارش منتشره از سوی دولت، بازار نرم افزار چین طی10سال گذشته، سالانه از رشد متوسط 38درصدی برخوردار بوده است. ارزش این بازار در سال2010 به 3/1میلیارد یوان(معادل204 میلیارد دلار) رسید. پیش بینی شده است این میزان در سال2011 به 282 میلیارد دلار برسد. این افزایش هم­چنین موجب افزایش بازار خدمات اطلاعاتی در کشور شده است. (رویدادنامه فرهنگی چین ،1391)

طبق این گزارش، تعداد كل تولید محصولات بصری در سال2010 ، 10913 عدد بوده كه 4034 عدد آن وی سی دی ، 6836 عدد آن دی­وی­دی و 43 عدد آن وی تی و سایر موارد بوده است. تعداد كل تولید محصولات سمعی در این سال نیز 10639 بوده كه 3336 عدد آن آ تی، 5086 عدد سی دی، و 2217 عدد آن دی وی دی آ بودند. (www.stats.gov.cn)

تولید، صادرات و واردات محصولات صوتی و تصویری

بر اساس اطلاعات رسمی مربوط به سال 2009 آمار محصولات سمعی و بصری و انتشارات الكترونیك به شرح زیر است:

از نظر صادرات تعداد انواع محصولات صوتی 1878 نوع و تعداد دیسكت آنها 39250 عدد بوده كه ارزش آنها 7380000 دلار می شود. این ارقام در زمینه واردات به ترتیب 5258 نوع، به تعداد 93655 دیسكت و به ارزش 91650000 دلار می­شود. تعداد انواع محصولات بصری از نظر صادرات 17864 عدد و تعداد دیسكت آن­ها 60673 و ارزش آن­ها 53190000 دلار، و از نظر واردات 2274 نوع به تعداد 8507 دیسكت و به ارزش 33890000 دلار بوده است. تعداد انواع دی وی دی 10859 نوع به تعداد 29499 دیسك به ارزش 8390000 دلار و از نظر واردات 2254 نوع به تعداد 8481 دیسك و به ارزش 33590000 دلار بوده است. تعداد  كل وی سی دس صادراتی 7005 عدد در 31174 دیسك به ارزش 44800000 دلار بوده. انتشارات الكترونیك در این سال از نظر صادرات 29 نوع، به تعداد130دیسك و به ارزش560000 دلار ؛ و از نظر واردات 1947 نوع به تعداد 65266 دیسك و ارزش 6401520000 دلار ذكر گردیده است. (همان)

بخش 6- خبرگزاری­ها

این كشور دو سازمان خبرگزاری داخلی و خبرگزاری خارجی دارد.خبرگزاری چین نو یا شین خوا، كه ابتدا چین سرخ نامیده می­شد، دارای بیش از100 شعبه و دفتر در داخل و خارج از چین بوده و هر روز بسیاری از روزنامه‌ها، مجلات، و ایستگاه­های رادیویی را به زبان­های چینی، انگلیسی، فرانسه، اسپانیایی، عربی، و روسی پوشش خبری می­دهد. (كتاب سبز چین: 115) به شین­خوا مجوز سانسور و ویرایش اخبار داده شده است. این قدرت باعث ضعف آزادی مطبوعات شده و به شین­خوا قدرت كنترل كامل بازار خبر را داده است. شعب این خبرگزاری در شرق آسیا، خاورمیانه، آمریكای لاتین، و آفریقا و ... آن را به یكی از مهمترین آژانس­های خبری دنیا تبدیل كرده­اند.

سرویس خبری چین هم هم­چون شین خوا، دفتر مركزی خود را در پكن قرار داده است. این خبرگزاری عمدتا نیازهای خبری چینی­های مقیم خارج، شهروندان خارجی مقیم چین، اهالی هنگ­كنگ، ماكائو و تایوان را تأمین می­كند. www.China.org.cn))

بخش 7- صنعت چاپ و نشر کتاب در چین

پس از اجرای اصلاحات، به ویژه بعد از عضویت چین در سازمان تجارت جهانی، بازار و صنعت چاپ و نشر کتاب در این کشور با تحولات گسترده­ای روبه رو شده است. پیش از آن هیچ فرد یا مؤسسه­ی خصوصی حق حضور و فعالیت در این بخش را نداشت. اگرچه هنوز این صنعت به سختی توسط دولت کنتر می‌شود، ولی در مقایسه با ده سال پیش خیلی باز تر شده و علاوه بر بخش خصوصی، سرمایه گذاران خارجی نیز به این بازار علاقمند شده و در بخش هایی از این صنعت مجوز یافته­اند با همتایان چینی خود مشارکت نمایند.

در کشور چین، جمعا581مؤسسه­ی بزرگ انتشاراتی فعالیت می کنند که همگی دولتی بوده و به دلیل کنترل شدید بخش کتاب از سوی دولت، این تعداد هم­چنان ثابت باقی مانده و هرگونه درخواست جدید از سوی اداره کل چاپ و نشر وابسته به شورای دولتی کنترل می‌شود. وظیفه­ی این اداره کل ترسیم خط و مشی و سیاست­های بخش صنعت چاپ و نشر در این کشور، تدوین قوانین و مقررات مربوطه و نظارت برحسن اجرای آن، هدایت و کمک به اجرای مقررات، بررسی و صدور مجوز برای متقاضیان جدید چاپ و نشر، نظارت بر تولیدات چاپی و نحوه­ی توزیع آن­ها، نظارت بر واردات و صادرات کتاب و نشریات و مطبوعات می­باشد.

بیش از40درصد از این ناشران در شهر پکن مستقر بوده و شهر شانگهای با دارا بودن 7درصد از مؤسسات و بنگاه های چاپ و نشر، در رده­ی دوم قرار دارد. البته هر استان نیز حداقل یک مؤسسه­ی بزرگ نشر دارد که زیر نظر حکومت محلی اداره شده و وابسته به یکی از بنگاه­های بزرگ انتشاراتی است.

به طور کلی، تولیدات بخش صنعت چاپ و نشر در کشور چین را می‌توان به 6بخش عمومی تقسیم کرد: چاپ و تولید کتاب، انتشار مطبوعات و مجلات، چاپ روزنامه‌ها، تولیدات صوتی، تولیدات تصویری، و انتشارات الکترونیکی. انتشار کتاب با حدود سالانه 320هزار عنوان، 3/86درصد از این صنعت را به خود اختصاص داده، مطبوعات و مجلات 82/2درصد، روزنامه‌ها 55/0درصد، تولیدات صوتی 52/3درصد، تولیدات تصویری 74/3 درصد، و تولیدات الکترونیکی 06/3درصد را تشکیل می­دهند. بخش چاپ کتاب هم خود به سه گروه عمده تقسیم می‌شود: بخش کتاب­های عادی و معمولی در موضوعات مختلف داستانی و غیر داستانی با17/79درصد، کتب درسی و آموزشی با25/20درصد، و کتب تصویری. (Siyu Meng,2011) در این کشور 30بنگاه نشر خاص کتاب کودکان و نوجوانان نیز فعال هستند که در سال­های اخیر این بخش از ناشران با ده درصد رشد مواجه شده است[3].

تعداد سالانه­ی عناوین کتاب­های چاپ چین

براساس آمار منتشره از سوی اداره­ی آمار کشور چین، در سال2010میلادی، جمعا 328هزار عنوان کتاب توسط ناشران این کشور چاپ و منتشر شده است که 58درصد این کتاب­ها چاپ جدید بوده­اند. تقسیم بندی موضوعات و محتوای این کتاب­ها عبارت بوده­اند از: علوم اجتماعی58/20درصد، کودکان و نوجوانان21/14درصد، کتاب­های داستانی31/10درصد، علوم طبیعی و فن­آوری 24/10درصد، زبان 34/8درصد، و کتاب­های راهنما و متفرقه نیز4/5درصد را به خود اختصاص داده­اند. بنابر آخرین آمار رسمی منتشره، در سال2010 تعداد كل عناوین كتاب­های منتشر شده در چین بالغ بر 328 هزار عنوان با 17/7میلیارد نسخه و 61میلیارد صفحه بوده است.

(www.stats.gov.cn)  

از این تعداد کتاب منتشره در سال2010، بخش قابل توجهی(64145عنوان) مربوط به کتب درسی و آموزشی بوده است که تعداد 23939عنوان آن کتاب­های جدید بوده­اند. از نظر فروش کتاب نیز کتب درسی و آموزشی 50 درصد از بازار کتاب را به خود اختصاص داده و اگر فروش کتاب­های کمک آموزشی را نیز بر این میزان اضافه کنیم، سهم کتاب­های درسی در بازار کتاب چین به 65درصد خواهد رسید که نشان دهنده­ی وابستگی شدید بازار نشر و فروش کتاب به کتاب­های درسی است. به همین خاطر، در پایان سال2010بزرگترین گروه ناشران کتاب درسی در چین تحت عنوان«گروه ناشران آموزشی چین» در این کشور شکل گرفت.

قانون حق مالکیت معنوی(کپی رایت) درچین

تا سال1991میلادی، در چین چیزی به نام کپی رایت و یا قانون مالکیت معنوی وجود نداشت. در سال1990، نخستین مقررات در این خصوص تدوین و به تصویب رسیده و در سال1991 به مورد اجرا گذاشته شد. در سال 1992این کشور با امضای قانون بین المللی کپی رایت به عضویت کنوانسیون بِرن در خصوص حق مالکیت معنوی درآمد. علی­رغم اصلاحات مکرر صورت گرفته در مقررات حق مالکیت معنوی چین، این قانون هنوز دارای نواقص زیادی اجرایی است. اگرچه پس از عضویت چین در کنوانسیون فوق، ناشران دولتی حداقل برای دفاع از حق و حقوق خود مجبور به تبعیت از این قانون شدند، ولی ناشران غیر رسمی و ناشران بخش خصوصی که تحت نام ناشران دولتی فعالیت می­کنند، هنوز این قوانین را مراعات نکرده و به انحای مختلف از اجرای این مقررات طفره می­روند. مسئولیت نظارت بر حق مالکیت معنوی و کپی رایت در چین بر عهده­ی«مدیریت ملی کپی رایت چین[liv]» است. این مدیریت وظیفه­ی تدوین مقررات و نظارت بر اجرای آن و هم­چنین نظارت بر قراردادهای منعقده بین ناشران چینی و خارجی در این خصوص را دارد. در سال2010میلادی، ناشران چینی کپی رایت13724عنوان کتاب خارجی را خریداری کرده­اند که5284عنوان از آمریکا، 2492عنوان از انگلیس، 739عنوان از آلمان، 737عنوان از فرانسه، 1766عنوان از ژاپن، و1027عنوان آن از هنگ­کنگ بوده است.

(The Chinese Book Market: www.frankfurt-book-fair.com)

جدول عضویت چین در معاهدات بین المللی مربوط به حمایت از حقوق مالکیت فکری

تاریخ عضویت رسمی	تاریخ درخواست عضویت	عنوان معاهده	ردیف
3 ژوئن 1980	سوم مارس 1980	سازمان جهانی مالكیت فكری	1
19 مارس 1985	19 دسامبر 1984	معاهده پاریس)حمایت از مالكیت صنعتی(	2
4 اکتبر 1989	4 جولای 1989	معاهده مادرید )ثبت بین المللی علایم(	3
15 اکتبر 1992	10 جولای 1992	معاهده جهانی حق نشر	4
30 آوریل 1993	4 ژانویه 1993	معاهده ژنو )حمایت از تولیدكنندگان آثار صوتی(	5
1 ژانویه 1994	15 سپتامبر 1993	معاهده همكاری حق اختراع	6

منبع: www.culturelink.or.kr/policy_china.html

چهار دوره توسعه صنعت چاپ و نشر در چین

پس از اجرای اصلاحات اقتصادی در چین در سال1978، صنعت نشر این کشور جهت انطباق با نیازهای جامعه، اقتصاد بازاری، افزایش توان مالی و مدیریتی، کسب آمادگی برای رقابت با بازار جهانی و رقبای بین المللی، و سرانجام عضویت در سازمان تجارت جهانی، چهار مرحله از توسعه را پشت سرنهاد.

دوره­ی نخست( 1978 تا 1985): از سال 1978 تا 1985، دوره­ی آغاز توسعه عادی صنعت نشر چین به شمار می­رود.  در این دوره صنعت چاپ به طور كلی نرخ رشد10درصدی داشته و گاهی به 16درصد هم رسید كه رقمی شایان توجه و نادر در این صنعت به حساب می­آید.

دوره­ی دوم( 1986 تا 1994): پس از سال 1985، میزان كل چاپ كتاب در چین هرگز از رقم چاپ سال1985 تجاوز نكرد. صنعت نشر چین یك مدت طولانی 9 ساله را به بازنگری و تجدید نظر و كسب تجربه در صنعت نشر سپری كرد. پس از سال 1986 بازار كتاب چین شاهد یك رشد منفی و یا رشد كم بود كه برای توسعه آن باید نیرویی تازه به صنعت نشر دمیده می­شد.  با رشد مصرف كتاب در چین در این دوره، رشد صنعت نشر نیز ارتقا یافت. در حقیقت، در این سال بازار فروش كتاب جای خود را به بازار خرید كتاب داد.  این دوره­ی گذر، به دلیل توسعه اقتصادی سریع چین امری اجتناب ناپذیر می­نمود.

این دوره بیشتر دوره­ی تجربه آموزی بود و بازنگری­هایی در صنعت نشر انجام گرفت كه باز هم چندان مؤثر و كارآ نبود. بررسی­ها نشان می­دهد كه علت رشد ناكافی این صنعـت در این دوره­ی9 ساله، فقـدان تحـولات و تغییرات كافی برای توسعه بازار كتاب بود. ضمن آن­كه نـو آوری در سیستم نشـر و توزیـع كتاب چین هنوز جایگاه مطلوبی نداشت.

دوره­ی سوم(پس از سال1995): در سال1995، صنعت نشـر كتاب چین به دوره­ی سردرگمی و بازنـگری در خود پایان داد و میزان تولید صنعت نشـر چـین افزایش یافت و یك دوره­ی جدید توسعـه در این صنعت آغاز گردید. یكی از علت­های اصلی توسعه بازار كتاب و انتشارات چین در این دوران، رشد اقتصادی سریع و پایدار چین بود. در این دوره، ساختار صنعت نشر چین دستخوش تحـول گردیده  و نظام اداری، اجرایی و روش­های مدیریتی و فروش نیز بهبود یافت. در این دوره، كنترل بر بهای كتاب­های درسی مدارس ابتدایی و متوسطه­ی چین به­تدریج كاهش یافت و فرایند تنویر افكار عمومی در زمینه توسعه صنعت نشر چین آغاز و آگاهی مردم به روند اصلاحات و مؤسساتی شدن و مالكیت اشتراكی این صنعت بیشتر شد.

دوره­ی چهارم(پس از سال2001) و تشکیل گروه­های انتشارات چین: دولت چین با استفاده از تجریبات بین المللی به این نتیجه رسید كه توسعه سریع بازار كتاب و افزایش توان رقابتی صنعت نشر، پیش از عضویت کامل در سازمان تجارت جهانی، به ایجاد مؤسسات قوی انتشاراتی نیاز دارد. با این اقدام است که می‌توان ضمن کمک به توسعه صنعت نشر، پاسخگوی نیازهای بازار داخلی و جهانی و بالا بردن توان رقابتی این صنعت در عرصه­ی بین المللی بود. 

بیشتر مؤسسات انتشاراتی چین که براساس تجربیات دهه1950در شوروی پیشین شکل گرفته بود، اغلب كوچك و یا متوسط بوده و بین40 تا300 كارمند داشته و تولید سالانه­ی آن­ها ببی100 تا400 عنوان و فروش آن­ها نیز حد اکثر به20 تا200 میلیون یوان می­رسید. سود خالص این مؤسسات نیز كم­تر از10میلیون یوان بود. طبعا، چنین وضعیتی پاسخگوی نیاز بازار داخلی هم نبود تا چه رسد به بازارهای بین المللی. لذا، دولت با ادغام بسیاری از این انتشاراتی­ها و تجمیع سرمایه­ی آن­ها، و اختصاص بودجه­ی لازم، بیش از 30گروه انتشاراتی قوی به وجود آورد تا بتوانند از این پس به عنوان شرکت­های اقتصادی خود اتکا، و با ورود به عرصه­ی بازار آزاد، با بخش خصوصی داخلی و رقبای بین المللی به رقابت به پردازند.

اینک، با گذشت چند سال از عضویت چین در سازمان تجارت جهانی و توسعه صنعت نشر، و كاهش كنترل و افزایش حمایت دولت، این مؤسسات از قدرت و توانایی و تجربیات نسبتا خوبی در زمینه­های سرمایه­گذاری، فن­آوری، مدیریتی، بازاریابی، و سازماندهی، برخوردار شده و از نظر کمی و کیفی توسعه فراوانی یافته­اند، اگرچه در مقابل غول­های نشر خارجی هنوز از توانایی­های رقابتی كمتری برخوردار بوده و كاركرد منطقه­ای آن­ها ضعیف و در مواجهه با چالش­های اقتصاد بازار، با مشكلات روبه رو هستند. به همین دلیل است که هنوز دولت به بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی اجازه ورود به عرصه­ی سرمایه گذاری در بخش تولید و صنعت چاپ و نشر را نداده و آن­ها صرفا در بخش توزیع و خرده فروشی حق سرمایه گذاری دارند. (سابقی ، 1381)

عضویت در سازمان تجارت جهانی و ورود سرمایه گذاران خارجی در صنعت چاپ و نشر چین

عضویت چین در سازمان تجارت جهانی در سال2001، تأثیر عمیق و گسترده و درازمدتی در صنایع فرهنگی، از جمله صنعت چاپ و نشر این کشور گذاشته و ناشران داخلی را در معرض چالش و رقابت سخت در بازار جهانی کتاب قرار داد. دولت چین برای فایق آمدن بر این مشکل اولا، تعدا زیادی از مؤسسات و بنگاه­های چاپ و نشر این کشور را در هم ادغام نموده و گروه­های انتشاراتی بزرگی را تشکیل داد تا توان رقابت در مدیریت، سرمایه و فن­آوری آن­­ها را در برابر رقبای خارجی بالا ببرد. تا کنون بیش از 30 گروه بزرگ انتشاراتی از ادغام ده­ها مرسسه­ی چاپ و نشر به وجود آمده است. ثانیا، صنعت و بازار چاپ و نشر را به عنوان بخشی از بازار فرهنگی این کشور، وادار به انطباق خود با بازار اقتصادی جدید کرد. لذا، بسیاری از ناشران دولتی به بنگاه­های اقتصادی تبدیل شده و از حالت بودجه گیری دایم از دولت خارج شده­اند.

پس از عضویت چین در سازمان تجارت جهانی، افزون بر تغییرات فوق، به بخش خصوصی داخلی و سرمایه گذاران خارجی نیز بصورت محدود اجازه ورود به بخش صنعت چاپ و نشر داده شد. اگرچه هنوز به بخش خصوصی اجازه فعالیت در این صنعت داده نشده است، ولی برخی از مؤسسات فرهنگی خصوصی اجازه یافته اند تا با همکاری ناشران دولتی و با استفاده از شابک­های در اختیار آن­ها به انتشار کتاب به پردازند و در واقع باز هم این ناشران دولتی و رسمی هستند که مسئولیت کتاب چاپ شده را بر عهده دارند و کتاب­ها نیز با استفاده از سهمیه­ و نام آن­ها منتشر می­شوند. اگرچه هنوز آمار دقیقی از دست اندرکاران غیر مستقیم بخش خصوصی در صنعت چاپ و نشر آمار دقیق در دست نیست، ولی بر اساس یک آمار گیری غیر رسمی انجام شده توسط فرهنگستان چاپ و نشر چین که در سال2011صورت گرفته و در سایت رسمی نمایشگاه بین المللی کتاب پکن منشر شده است، از 131هزار نهاد و مؤسسه­ی فعال در امر چاپ و نشر چین، حدود1/76درصد فعالیت‌ها آن­ها مربوط به بخش غیر دولتی بوده است. (www.bibf.net.cn)

علی­رغم عضویت چین در سازمان تجارت جهانی در یک دهه پیش، بخش انتشار کتاب در این کشور، هنوز به روی سرمایه گذاران خارجی بسته است. در عین حال، راه­های مختلف مشارکت و همکاری میان ناشران خارجی و داخلی، به ویژه در زمینه چاپ کتاب­های علمی وجود دارد که بصورت سرمایه گذاری مشترک(51درصد چینی و حد اکثر 49درصد سرمایه گذار خارجی) و همکاری­های کوتاه مدت و موردی و بلند مدت انجام می‌شود. در حال حاضر، تعداد زیادی از ناشران عمدهخارجی در همین چارچوب در چین فعال شده و دفتر نمایندگی دایر نموده اند. در بازار کتاب چین، تنها بخش توزیع و خرده فروشی کتاب است که کاملا به روی بخش خصوصی و سرمایه گذاری خارجی باز شده است.

در این کشور 3کانال عمده برای توزیع کتاب­های منتشره وجود دارد: کتابفروشی­های زنجیره­ای دولتی شین­خوا که از زمان تأسیس جمهوری خلق چین در سال1949 تاکنون بصورت انحصاری شیکه و سیستم توزیع کتاب در این کشور را در اختیار خود داشته است؛ بخش خصوصی داخلی و سرمایه گذاران خارجی که پس از عضویت این کشور در سازمان تجارت جهانی به وجود آمده است؛ و فروش آنلاین و اینترنتی کتاب که در سال­های اخیر وارد عرصه­ی رقابت در بازار فروش کتاب شده است. لذا، می‌توان گفت، در این کشور هنوز سیستم منظم و شبکه­ی فراگیر ملی توزیع کتاب شکل نگرفته است. چون اغلب کتاب فروشی­های عمده در شهرهای بزرگ قرار گرفته و سیستم ناقص توزیع موجود نیز تنها در سطح مراکز استان­ها و شهرهای بزرگ عمل می­کنند، بنابراین، بخش عمده­ای از کتاب­های منتشره توسط ناشران محلی و منطقه­ای و شهرهای کوچک، تحت پوشش شبکه­ی توزیع قرار نمی_­­گیرند. لذا، این مناطق تنها از طریق سفارش اینترنتی کتاب و حضور در نمایشگاه­های متعدد کتاب که در طول سال برگزار می‌شود، نیازهای خود به کتاب را برآورده می­سازند.

آمار سالانه­ی واردات و صادرات کتاب در چین

طبق آمار منتشره از سوی اداره­ی آمار چین، این کشور در سال­2010میلادی، جمعا بالغ بر 37میلیون دلار کتاب و نشریات تولید این کشور را به خارج از چین صادر کرده است که نسبت به سال قبل10درصد افزایش داشته است. در همین سال بیش از 94میلیون دلار کتاب و نشریه را وارد کرده است. در این کشور حدود 40شرکت بازرگانی در زمینه واردات و صادرات کتاب اشتغال دارند که همگی به سازمان­ها و مؤسسات و نهادهای علمی، آموزشی و فناوری دولتی وابسته هستند. اعلب متقاضیان کتاب و نشریات خارجی را هم کتابخانه­ها و مؤسسات علمی و آموزشی این کشور تشکیل می­دهند.

جدول آمار صادرات و واردات كتاب، مجله و روز نامه در سال 2010

نوع كالا	صادرات			واردات
	نوع	تعداد (10هزارنسخه)	ارزش (10هزار دلار)	نوع	تعداد (10هزارنسخه)	ارزش (10هزار لار)
كتب منتشره	913328	23/707	11/3232	806076	57/568	01/9402
فلسفی-اجتماعی	198094	32/105	18/826	177503	11/61	47/1606
فرهنگی و آموزشی	170183	24/124	61/552	142811	28/126	86/1745
ادبیات و هنر	206848	71/129	51/601	132207	23/90	30/1271
علوم طبیعی و فناوری	100387	86/59	93/345	219256	59/107	77/3478
كودكان	70337	47/140	86/264	42123	47/39	30/375
عمومی	167479	64/147	03/641	92176	88/143	31/924
مجلات	41065	79/194	97/423	72056	66/420	96/13828
روزنامه ها	561	41/43	91/54	1582	65/1892	61/2777
جمع كل	954954	64/945	00/3711	879714	87/2881	58/26008

منبع: China Statistical Year  Book. 2011

گسترش شبکه­ی توزیع اینترنتی و آنلاین کتاب

باتوجه به نواقص موجود در سیستم شبکه­ی توزیع کتاب و گسترش فناوری اطلاعات در کشور چین، زمینه برای گسترش هرچه سریعتر تجارت آنلاین کتاب در این کشور فراهم شده است. لذا، این نوع از تجارت کتاب هر روز از جایگاه بهتری برخوردار شده و رقابت سختی میان ناشران و فروشندگان سنتی کتاب با ناشران و فروشندگان آنلاین کتاب به وجود آمده و بسیاری از ناشران عمده­ اقدام به تولید ابزار مورد نیاز برای تولید، توزیع، فروش و مطالعه­ی کتاب­های دیجیتالی خاص خود نموده­اند. حتی برخی از فروشگاه­های بزرگ آنلاین فروش لوازم خانگی، لباس و لوازم برقی نیز برای جذب مشتری بیشتر، بخشی از فروش­گاه­های خود را به عرضه­ی کتاب و محصولات چاپی اختصاص داده اند.

هم­چنین، پایگاه­های اینترنتی مهمی هم­چون تِن­سِنت[lv]، سینا، علی بابا، و بَیدو[lvi] نیز وارد بازار عرضه و نشر الکترونیکی شده و به نظر می­رسد نرم افزارهای دریافت کتاب الگترونیگی از طریق گوشی موبایل، در حال تسخیر بازار فروش آنلاین کتاب است. براساس نظر سنجی صورت گرفته توسط فرهنگستان چاپ و نشر چین، تعداد افرادی­که در سال2011از طریق اینترنت و موبایل و سایر وسایل الکترونیکی به مطالعه­ی کتاب می­پردازند، به 6/36درصد(121میلیون نفر) رسیده و متوسط هزینه­ی دانلود کتاب دیجیتالی حدود نیم دلار بوده است.

(سایت رسمی نمایشگاه بین المللی کتاب پکن.(www.bibf.net.cn. 

عناوین و تعداد نمایشگاه­های کتاب در چین

همانگونه که پیشتر ذکر شد، یکی از راه­های توزیع و دسترسی به انواع کتاب در چین، نمایشگاه­های مختلف کتابی است که در سطوح مختلف محلی، منطقه­ای، استانی، ملی و بین المللی در داخل و خارج چین و در طول سال برگزار می‌شود که عمده­ترین آن­ها عبارتند از:

-نمایشگاه بین المللی کتاب پکن که از سال1986آغاز و در سال2012نوزدهمین دوره­ی این نمایشگاه در ماه اوت برگزار خواهد شد.

-نمایشگاه بین المللی کتاب تایپه(تایوان) که از سال1987آغاز شده است.

-نمایشگاه بین المللی کتاب هنگ­کنگ.

-نمایشگاه ملی کتاب چین.

-نمایشگاه سفارش کتاب پکن.

-و حضور ناشران مختلف چینی در نمایشگاه­های مهم بین المللی کتاب جهان، از جمله نمایشگاه کتاب تهران.

(Compiled by Book Information Centre Beijing,2012)

اهداف تعیین شده برای صنعت چاپ و نشر تا سال­2015

در ابتدای ورود چین به قرن بیست و یکم، و عضویت این کشور در سازمان تجارت جهانی، دولت چین برای بخش صنعت چاپ و نشر، به ویژه بخش مطبوعات و رسانه‌ها، اهدافی را تا سال 2010تعیین نمود که اهم آن­ها عبارت بودند از: دو برابر کردن میزان انتشار روزنامه‌ها و تولیدات سمعی و بصری در این کشور؛ راه اندازی حدود 10گروه بزرگ انتشاراتی که درآمد سالانه­ی هرکدام از آن­ها بیش از یک میلیارد یوان بوده و بین 20 تا30 گروه انتشاراتی که درآمد هر یک تا یک میلیارد یوان باشد؛ باید 80درصد هزینه­های روزنامه‌ها و مطبوعات از محل درآمد حاصله از چاپ آگهی و تبلیغات تأمین شود؛ و توزیع مجلات و نشریات از طریق خرده فروشی و ایجاد دکه های مطبوعاتی صورت گیرد. (Report on China’s Press, Media, TV, Radio, Newspapers, 2005)  اهداف تعیین شده برای توسعه این بخش از صنعت برای سال­های2011 تا 2015 (دوازدهمین برنامه­ی پنج ساله) نیز به شرح زیر است:

- رشد سالانه 5 درصدی عناوین كتاب­ها(از 328 هزار عنوان در سال2010 به 419 هزار عنوان در سال 2015 خواهد رسید).

- رشد سالانه2 درصدی نسخ چاپی كتاب خواهد داشت و از 7/17 میلیون نسخه در سال 2010 به 7/92 میلیون نسخه در سال 2015 خواهد رسید.

- رشد سالانه2 درصدی نسخ چاپی روزنامه‌ها(از02/50 میلیارد نسخه در سال2010 به 23/55 میلیارد نسخه در سال2015 خواهد رسید).

-رشد سالانه 5/1درصدی سرانه­ی كتاب(از 3/5 نسخه در سال2010 به 8/5 نسخه در سال 2015 خواهد رسید).

-تعداد واحدهای انتشار روزنامه و نشریات ادواری در سال 2015 به نصف تقلیل یافته و به كمتر از 5000 واحد خواهد رسید. در این دوره توسط دولت، 10 مركز صنعت انتشار روزنامه و نشریات ادواری، و10 گروه چند رسانه­ای فعال خواهند شد. (www.China-media-news.org)

بازار کتاب و سرانه­ی هزینه­های فرهنگی در چین

بر اساس داده­های اداره­ی آمار دولت چین، ساکنان پکن در سال 2004بالغ بر13میلیارد یوان کتاب خریداری کرده­اند که با توجه به5/13میلیون جمعیت این شهر، بصورت میانگین هر شهروند پکنی958یوان کتاب خریداری کرده است. (Xinhua News Agency, 2005) اگرچه هنوز هزینه­های خورد و خوراک مردم در جایگاه نخست سبد کالاهای مصرفی مردم قرار دارد، ولی این هزینه­های فرهنگی، آموزشی و خدمات تفریحی است که جایگاه دوم را به خود اختصاص داده است. براساس گزارش منتشره در مطبوعات چین، هزینه­های سرانه­ی فرهنگی شهر نشین­ها از متوسط375یوان در سال1996 به 902یوان در سال2002افزایش یافته که تقریبا دو برابر افزایش سایر هزینه های مصرفی بوده است. سرانه­ی فرهنگی روستا­ییان نیز 16درصد کل هزینه­های مصرفی آنان را تشکیل می­دهد. (Beijing Reviw,2003) میانگین سرانه­ی خرید كتاب برای هر نفر در چین در سال2003 از نظر تعداد 26/5 نسخه و به لحاظ ارزشی 72/35 یوان بوده است كه در مقایسه با سال 2002 افزایش یافته است .

این آمار حاكی است كه میانگین سرانه­ی میزان خرید كتاب برای هر چینی، علی­رغم كمی افزایش نسبت به سال 2002، هنوز پایین است و در پنج سال گذشته بالاترین رقم مربوط به سال1999بوده كه میانگین سرانه­ی خرید هر نفر 6 جلد كتاب گزارش شده است.

در کشور چین، كتابفروشی­های زنجیره­ای«شین­خوا» بزرگترین سهم از بازار خرده فروشان محلی كتاب در استان­های مختلف بوده اند و آن چه مورد توجه ناشران بوده این بوده كه از طریق این كتابفروشی ها كتاب های خود را به فروش برسانند. با این حال پس از انجام اصلاحات در نظام توزیع كتاب در چین ، سیستم توزیع كتاب و مسیر آن تغییر كرده است .  بسیاری از ناشران عمده فروشی خود را از طریق كتاب فروشی ها انجام می دهند .  در سال های اخیر سهام كتاب چین افزایش داشته كه این تغییر سهام بر بازار كتاب چین نیز تاثیر گذار بوده است .

میزان کتاب­خوانی در چین

براساس گزارش منتشره از سوی خبرگزاری شین­خوا و براساس نتایج منتشره از یک بررسی که توسط آکادمی مطبوعات و انتشارات چین به عمل آمده است، در سال2011 هر فرد چینی به­طور متوسط سالانه 4 کتاب، 100 روزنامه، و 67/6 مجله مطالعه نموده است. تنها 2/1درصد از افراد مورد بررسی در این مطالعه معتقد بودند که میزان مطالعه­ی خوبی داشته­اند در حالی­که 7/50 درصد باور داشتند که  به اندازه­ی کافی مطالعه نداشته­اند. آقای کنیچی اوهمای[lvii]، یک استراتژیست ژاپنی در کتاب خود تحت عنوان«عصر آی­کیوی پایین» نوشته است:«در چین ماساژخانه بیشتر از کتاب فروشی است.» براساس تحقیقات وی، چینی­ها روزانه به طور متوسط  15دقیقه مطالعه می­کنند که بسیار پایین­تر از ژاپن است. به همین دلیل وی مردم چین را در ردیف جوامع با آی کیوی پایین شمرده است. (China Should Read More: Experts,2012) کارشناسان امور مطالعاتی معتقدند نبود فضای مناسب، کمبود امکانات لازم، توجه بیش از حد مردم به درآمد مادی و عدم توجه لازم به امر مطالعه، علت اصلی پایین بودن میزان مطالعه در میان مردم چین است.

نرخ فعلی مطالعه­ی فراگیر و مطلوب بین سنین18 تا 70سال در چین، به 6/77 درصد می­رسد که نشان دهنده­ی یک رشد نسبی 5/0 درصدی است. این نرخ شامل مطالعه کنندگان کتاب، مجله، روزنامه و اطلاعات دیجیتالی نیز می­گردد. طبق گزارش منتشره در نمایشگاه کتاب شانگهای، هر فرد چینی به طور متوسط سالانه 6جلد کتاب مطالعه می­کند که به مراتب از سطح مطالعه­ی مردم کشورهای غربی و اروپایی که سالانه بین16 تا24جلد کتاب می­خوانند، پایین­تر است. لذا، دولت چین برای افزایش سطح مطالعه میان شهروندان این کشور برنامه­های تشویقی و تلاش­های گسترده­ای انجام می­دهد تا عادت به مطالعه در میان مردم، به ویژه دانش آموزان را بالا ببرد. در همین راستا از سال2006، در بیش از 400شهر چین فعالیت‌هایی را آغاز کرده است.

(Average Chinese read 6 Books a Year. www.chinadaily.com.cn)

به طور کلی، عادت به کتابخوانی مردم چین نیز مانند سایر کشورهای جهان درحال تغییر است. امروزه مردم این کشور بیشتر از طریق اینترنت، موبایل، لپ تاپ، وب سایت، و ابزارهای الکترونیکی دیگر به مطالعه­ی کتاب می پردازند. (Internet Changing People’s Reading Habits in China,2009) چون حداقل هزینه­ی دانلود یک کتاب الکترونیکی 3یوان است درحالی­که حداقل قیمت یک کتاب چاپی بیش از30 یوان می­باشد. ضمن این­که بخش­های سانسور شده­ی کتاب­های چاپی را می‌توان در نسخه­ی الکترونیکی به دست آورد.

طبق نظر سنجی صورت گرفته از یك میلیون خواننده­ی كتاب در نمایشگاه بین المللی كتاب پكن در سال2011، موضوعات و كتاب­های مورد علاقه و مطلوب خوانندگان چینی عبارت بوده­اند از: ادبیات، رمان­های نویسندگان داخلی و خارجی، سفرنامه­ها و شرح زندگی افراد مشهور در زمینه­ها و رشته­های مختلف، مجموعه مقالات، مسایل تاریخی، جغرافیا، علوم اجتماعی، زبان­های خارجی و مطالب فلسفی.

(Report of reading habit's: Chinese Readers Love Novels. www.english.cntv,2011)

براساس همین گزارش، برخی از كتاب­های پر فروش سال2011 و نیمه­ی نخست سال2012به شرح زیر بوده است.

آثار نویسندگان داخلی:

1-«رأس ساعت3: دوران تخت طلایی». اثر گوو جینگ مینگ؛

(Tiny Times 3: The Era of the Golden Throne. By: Guo Jingming)

2-جلد 1 و2 از مجموعه­ی«تاریخ شمار دزدان مقبره» اثر نانپای سونشو؛

(The Graver Robbers Chronicles. By: Nanpai Sonshu)

3-«یادداشت رسمی شماره 8مؤسسه­ی­ سرمایه» اثر شیائوچیائو لائوشو؛

(Capital Institute official Notes 8. By: Xiaoqiao Laushu)

4-«بوی صابون» اثر فوشی؛

(The Smel of Soap. By: Fu Shi)

5-«پدر رمان جاسوسی» اثر مای جیا؛

(Father of  The Spy Novel. By: Mai Jia)

6-«محاصره­ی قلعه» اثر چیان جونگ شو؛

(Fortress Besiged. By: Qian ZhongShu)

7-«سَبُك روی تخته» اثر هان هان؛

(Light and Above Board. By: Han Han)

8-«یاداشت­های رسمی هو ویدونگ» اثر شیائوچیائو لائوشو؛

(Hou Weiding Official Diary. By: Xiaoqiang Laushu)

9-«بررسی اشعار زیبای باستانی» اثر یو دان؛

(Review of the most beautiful avcient Poetry. By: Yu Dan)

10- و«یك مادر خوب مهمتر از یك معلم خوب است» اثر این جیانلی.

(A Good Mother is more Important than a good Teacher. By: Yin Jianly)

آثار نویسندگان خارجی:

1-«صد سال تنهایی» اثر گابریل گارسیا ماركز از كلمبیا؛

(One Hundred Years of Solitude. By: Gabriel Garcia Markez)

2-«بازی تاج و تخت» اثر جرج آر.آر. مارتین از آمریكا؛

(A Game of Throne. By: George R.R. Martin)

3-«خانه­ی ابریشم» اثر آنتونی هوروویتز از انگلیس؛

(The House Of Silk. By: Anthony Horowitz)

4-«پیش از خواب رفتن من» اثر اس. جی. واتسون از انگلیس؛

(Befor I go Sleep. By: S.J. Watson)

5-«تو سیب چشم منی» اثر گیدنز كو از تایوان؛

(You are the Apple of my Eye. By: Giddens Ko)

6- و «بادبادك باز» اثر خالد حسینی از افغانستان. (www.openbook.com.cn/EN/BestSellers.aspx)

(The Kite Runner. By: Khaled Husaini)

آمار مطالعه با فن­آوری­های نوین

براساس نظر سنجی صورت گرفته در سال2008میلادی، آمار مطالعه­ی کتاب­های الکترونیکی و روزنامه در چین درحال پیشی گرفتن از مطالعه­ی کتاب­ها و نشریات چاپی است. طبق این نظر سنجی، افراد بین18 تا70 سال، به طور متوسط روزانه45دقیقه وقت برای مطالعه­ی آنلاین صرف می­کنند. از این میزان 7/42درصد روزنامه،

بر اساس این بررسی، در مجموع تعداد خوانندگان کتاب، روزنامه و مجله­ی چاپی در چین کاهش یافته است. و در مقابل در مقایسه با سال2010،  به مطالعه کنندگان اینترنتی به نحو قابل توجهی(1/11درصد) افزوده شده و در مجموع به 5/36درصد رسیده است. متوسط زمانی که کاربران برای مطالعه از طریق اینترنت زمان صرف می­کنند به 53/74 دقیقه رسیده است.

براساس گزارش منتشره در روزنامهگلوبال تایمز، تقسیم بندی مطالب مورد مطالعه در موبایل که 30درصد مطالعات چینی­ها از این طریق صورت می­گیرد، عبارتند از: 8/66درصد روزنامه، 3/52درصد کتاب، 9/46درصد مجله، 23درصد سایر مطالب خواندنی، 1/18درصد مطالب منتشره در اینترنت، 9/3درصد کتاب الکترونیکی، 8/1درصد سی­دی و دی­وی­دی بوده است. (China Should Read More: ,2012)  هم­چنین، براساس آمار منتشره در کتاب سال انتشارات دیجیتالی در چین(2010-2011) که از سوی فرهنگستان چاپ و نشر این کشور منتشر شده است، درآمد صنعت چاپ دیجیتالی چین از3/3میلیارد دلار در سال2006 به بیش از 15میلیارد دلار در سال2011افزایش یافته است. برخی از کتاب­های ادبیات داستانی مشهور چینی، بیش از900میلیون بار در اینترنت مشاهده شده و بیش از 2میلیون دلار فروش داشته­اند. (Smartphon Chang our habits, 2011)

براساس یک نظر سنجی که در سال 2012از میان دانش آموزان مدارس راهنمایی شانگهای صورت گرفته است، 9/42درصد از این دانش آموزان به خواندن پیام­های نوشتاری، 8/40درصد به مطالعه­ی میکروبلاگ­ها، و7/32درصد کتاب الکترونیکی مطالعه می­کنند. در این نظر سنجی آمده است که 2/27درصد از پسران و9/12درصد از دختران اخبار ورزشی و 6/51درصد از دختران و 9/52درصد از پسران مطالب طالع بینی را از طریق اینترنت دنبال می­کنند. (New Media Influences China’s Yang Readers, 2012)

افزون بر این، 6/27 درصد از کسانی­که در این جامعه آماری شرکت کرده­اند گفته اند که ترجیح می­دهند از طریق موبایل(اینترنتی) مطالعه کنند، که این آمار نشان دهنده­ی افزایش 6/4 درصدی نسبت به سال2010 است. این افراد معمولا به طور متوسط روزانه 53/13 دقیقه را به مطالعه از طریق موبایل می­گذرانند. و مبلغ 75/20 یوان معادل 3/3 دلار برای این خدمات پرداخت می­کنند. (خبرنامه 1 اردیبهشت رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در پكن، 1391)

		آمار كتاب­های منتشر شده در چین به تفكیك موضوع، در سال 2010
		موضوعات تعداد عناوین تیراژ (10,000 نسخه) صفحه ( 1000 ورق ) كل 328,387 717,051 60,633,170 ماركسیسم،لنینیسم، افكار مائو 477 1,561 306,415 فلسفه 7,418 5,237 778,053 علوم اجتماعی 4,841 4,871 605,462 حقوق و سیاست 13,903 12,832 1,732,522 امور نظامی 946 813 111,133 اقتصاد 27,486 15,956 2,676,238 فرهنگ، علوم، آموزش و ورزش 111,380 535,339 35,924,318 زبانها 18,610 20,209 3,108,708 ادبیات 29,958 33,548 4,222,487 هنر و فنون 16,787 13,984 988,489 تاربخ و جغرافی 12,411 14,306 1,616,533 علوم طبیعی 1,193 1,922 138,488 ریاضیات و شیمی 6,294 4,419 689,448 نجوم و زمین شناسی 1,790 1,403 106,347 زیست شناسی 1,973 1,417 167,994 دارو و بهداشت 15,792 11,642 1,753,177 كشاورزی 6,621 5,397 419,399 تكنولوژی صنعتی 41,904 20,834 4,338,502 حمل و نقل 3,862 2,436 309,626 هوا فضا و هوانوردی 279 130 16,192 محیط زیست 1,589 1,943 141,155 كلیات 2,108 2,405 299,417 مصور 765 985 23,527

,

---

[i] - Tipao.

[ii] - Dipao.

[iii] - Kai Yuan Zi Bao.

[iv] - Jingpao.

[v] - Peking Gazette.

[vi] - Shen Bao.

[vii] - Peoples Daily.

[viii] - Wenhui Ribao.

[ix] - Renmin Tiedabao.

[x] - Zhogguo Shengbao.

[xi] - Beijing Youth Daily.

[xii] - Huanxi Dushibao.

[xiii] - Chengdu Business Daily.

[xiv] - Economic Daily.

[xv] - China Centeral Televion.

[xvi] - Xinhua.

[xvii] - Poeople’s Daily.

[xviii] - People’s China.

[xix] - China Construction.

[xx] - China Radio, Film and TV. Group.

[xxi] - Beijing Reviw.

[xxii] - China Pictorial.

[xxiii] - China Today.

[xxiv] - People’s China.

[xxv] - China International Publishing Group. (CIPG)

[xxvi] - Beijing Review.

[xxvii] - China Pictorial.

[xxviii] - Women in China.

[xxix] - Global Times.

[xxx] - Global.

[xxxi] - City Pictorial.

[xxxii] - International Community in China.

[xxxiii] - City Weekend.

[xxxiv] - China and World.

[xxxv] - China Monthly.

[xxxvi] - China Spring.

[xxxvii] - Yang Guang Rong.

[xxxviii] - E.G. Osborn.

[xxxix] - Carol.

[xl] - Shen Bao.

[xli] - Sun Sun.

[xlii] - China Central Television. (CCTV).

[xliii] - Lorimar.

[xliv] -The Great Wall TV Platform.

[xlv] - Broad Band China.

[xlvi] - Baidu.

[xlvii] - Weibo.

[xlviii] - Sina.

[xlix] - Soho.

[l] - Net eas.

[li] - Rebecca Mackinnon.

[lii] - Golden Shield.

[liii] - Great China Fire Wall.

[liv]- National Copyright Administration of China.

[lv] - Ten Cent.

[lvi] - Baidu.

[lvii] - Kenichi Ohmae.

---

[1] - طبق آمار، در سال1997میلادی، تعداد روزنامه ها و مجلات در چین از 27هزار عنوان فراتر رفت.

[2] - طبق آمار جهانی، تعداد عناوین و تیراژ مطبوعات در چین در ردیف اول جهان قرار دارد و روزنامه های منتشره در این کشور5/14درصد کل روزنامه های جهان را به خود اختصاص داده و برای هر یکهزار نفر 86/75نسخه روزنامه منتشر می شود(Ting Ni- 2005).

[3] - طبق آمار رسمی منتشره از سوی دولت چین، در حال حاضر حدود250میلیون کودک زیر سن14سال زندگی می­کنند ک تقریبا 14درصد کل جمعیت کشور را شامل می شود و سالانه 16میلیون کودک تازه متولد نیز بر این آمار افزوده می گردد. تأمین نیاز این جمعیت عظیم به کتاب مورد نیاز به سرمایه گذاری، تولید، چاپ و توزیع گسترده ای دارد که از توان بنگاه های نشر دولتی داخلی خارج بوده و به ورود بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی نیاز دارد.