نظام فرهنگی مالی

فرهنگ در كشور مالی مجموعه‌ای از سنت‌ها، عقايد، باورها، آیین‌ها و بايد و نبايدهاست كه حاكميت بيش از هشتاد سالۀ استعمار فرانسه و خرده‌فرهنگ‌ اقوام و قبايل مختلف این سرزمین، به‌شدت برآن تأثيرگذار بوده‌ است. فرهنگ ملی مالی در سراسر كشور و برخی مناطق مرزی هم‌جوار در كشورهای همسايه گسترش داشته و افزون برآن، فرهنگ‌های بومی قبايل مختلف فولانی، مالينكه، سونگای، دوگون، بوزو، بامبارا، ساراكوله، ديولا، طوارق و مور نيز- كه هريک گذشتۀ تاريخی و پادشاه‌های محلی وابسته به خود را افتخارات بزرگ فرهنگی قلمداد می‌كنند– در مناطق مختلف شمال، شمال شرقی، مركز، غرب، جنوب، شرق و جنوب شرقی حكمفرما شده‌اند. اين فرهنگ‌های بومی نقش مهمی در پويائی و غنای فرهنگ ملی مالی ايفا نموده و از عوامل ايستادگی آن در مقابل نفوذ فرهنگ‌های خارجی بشمار می‌روند.

سياست فرهنگی دولت

با توجّه به پیشینۀ عمیق تاریخی و فرهنگی کشور مالی، دولت‌مردان این کشور از بدو استقلال، همواره درصدد تدوین سیاست جامع فرهنگی و حفظ و نگهداری فرهنگ و تمدن خود بوده‌اند. تدوین سیاست فرهنگی این کشور از سال 1960 و به دستور مستقیم مودیبوکیتا آغاز شد و تا اواسط سال 1965 به طول انجامید. این سیاست فرهنگی، که در تمام دورۀ حاکمیت مودیبوکیتا در دستور کار دولت بود و برخی از بخش‌های آن از سال 1960 تا 1968 اجرا شد، در ارتباط با موسیقی سنتی، زبان‌های بومی ‌و آداب و رسوم قدیمی بود. مودیبوکیتا که خود را از نسل مستقیم سونجاکیتا، بنیان‌گذار امپراطوری مالی می‌دانست، تلاش زیادی برای زنده نگاه‌داشتن هویت تاریخی و تمدن این کشور و برقراری ارتباط نسل جوان با تاریخ پر افتخار مالی در قرون گذشته انجام داد. وی با برگزاری نشست‌هایی علمی ‌در باماکو و دیگر شهرهای کشور از جمله تمبوکتو و تألیف کتاب‌هایی در مورد تاریخ گذشتۀ مالی، سعی کرد تا حافظۀ تاریخی ملت مالی را بازگردانده و بخش‌های افتخارآمیز تاریخ این کشور را (که در دورۀ استعمار فرانسه به بوتۀ فراموشی سپرده شده بود) بازگویی نماید. در این دوره، برخی کشفیات باستان‌شناسی نیز در مناطق مختلف کشور انجام شد و باستان‌شناسان فرانسوی در بخش‌هایی از مالی کاوش‌هایی انجام دادند که نتایج قابل توجّهی در اعتلای تاریخ این کشور به‌دنبال داشت. مودیبوکیتا هم‌چنین درصدد توسعۀ فرهنگ‌های قبایل مختلف مالی برآمد و تلاش کرد موقعیت زبان‌های بومی ‌این کشور را در مقابل زبان استعماری فرانسه تقویت کند . در طول این سال‌ها دولت توجّه ویژه‌ای به زبان‌ و ادبیات قبایل مختلف داشت و معدود نویسندگان و شعرای آن دوره را تشویق کرد تا آثار خود را به زبان‌های بومی ‌قبایل خود (البته به الفبای لاتین!) چاپ و منتشر کنند. به موازات آن دولت سعی کرد با برگزاری جشنواره‌های سنتی قبایل و برپایی تئاترهای نمایشی و جشن‌های آیینی، سنت‌های قدیمی ‌این کشور را حفظ کند. مودیبوکیتا هم‌چنین با برگزاری مراسمی ‌ویژۀ جوانان تلاش کرد آن‌ها را هرچه بیشتر با فرهنگ این کشور آشنا سازد. دولت در این سال‌ها، داستان‌سرایان سنتی موسوم به گریوت (گریو) را نیز مورد حمایت قرار داد و با برگزاری دوره‌های آموزشی درصدد برآمد این سنت اصیل را به نسل‌های بعد منتقل کند. مودیبوکیتا توجّه خاصی به موسیقی اصیل مالی داشت و با تأسیس انجمن ملی موسیقی، ساختار موسیقی سنتی این کشور را در مقابل ورود انواع و اقسام موسیقی‌های جدید غربی مستحکم ساخت و جوانان مالی را به فراگیری موسیقی‌های اصیل کشور فراخواند. در این زمینه، تعدادی از گروه‌های موسیقی سنتی مالی را برای اجرای قطعات موسیقی سنتی این سرزمین به کشورهای اروپایی فرستاد .

مودیبوکیتا که از نظر فکری سوسیالیست بود، در سال 1967 و چند ماه پیش از سرنگونی‌اش، با الهام از انقلاب فرهنگی چین سعی کرد انقلاب فرهنگی مشابه آن را در مالی اجرا کند. براساس این سیاست فرهنگی، دولت بر بسیاری از نهادهای فرهنگی کشور تسلّط کامل می‌یافت. از این رو بیشتر روشنفکران و تحصیل‌کردگان مالیایی، از سیاست فرهنگی جدید موسوم به «انقلاب فرهنگی مالی»، استقبال نکردند و آن را نوعی استبداد فرهنگی دانستند.

اصول کلی سیاست فرهنگی مالی در دورۀ حاکمیت موسی ترائوره ادامه یافت اما به‌دلیل شخصیت خشن نظامی ‌ترائوره، موضوع فرهنگ تا حدود زیادی از دستور کار دولت مالی خارج و توجّه وی بیشتر به مسائل اقتصادی کشور معطوف گشت. با این حال دولت همچنان درصدد تقویت بنیان‌های فرهنگی کشور از جمله زبان‌های بومی، سنت‌های قومی قبیلگی و موسیقی محلی بود و اقداماتی نیز در این راستا صورت گرفت.

با روی کار آمدن دکتر آلفاعمر کناره، سیاست فرهنگی نوینی اتخاذ شد و رئیس‌جمهور جدید که علاوه‌بر جایگاه والای سیاسی، از چهره‌های مطرح علمی‌- فرهنگی غرب آفریقا بود، توجّه به فرهنگ و بازنگری اساسی در سیاست فرهنگی کشور را در دستور کار قرار داد. وی که در دورۀ تصدی وزارت فرهنگ، هنر و جوانان مالی- طیّ سال‌های 1980-1978- گام‌هایی اساسی در توسعۀ ورزش و سازمان‌های ورزشی این کشور برداشته و در دهۀ 1980 نیز مؤسسۀ فرهنگی جامانا(Jamana)، روزنامۀ اکو(Le echos) (1989) و رادیو باماکان (1991) را تأسیس کرده بود، پس از به‌دست گرفتن قدرت، اقدامات مهمّی ‌را برای تحکیم ساختار فرهنگی مالی انجام داد. از مهم‌ترین اقدامات ایجاد فضای باز سیاسی و فرهنگی، توسعۀ مراکز ورزشی و گردشگری، گسترش موزه‌های تاریخی و فرهنگی، صدور مجوز فعالیت ده‌ها ایستگاه رادیویی و ده‌ها روزنامه خصوصی بود. علاوه‌بر آن، آلفاعمر کناره که فردی صلح‌جو و مهربان بود، تلاش کرد با حاکم کردن فضایی آرام در کشور، اختلافات موجود میان گروه‌های سیاسی را از طریق گفت‌وگو از میان بردارد و فرهنگ آشتی ملی را در سراسر کشور برقرار سازد.از این رو با انجام اقداماتی نظیر پایان بخشیدن به نخستین دورۀ جنگ داخلی مالی در سال 1997، بزرگ‌داشت نخستین رئیس‌جمهور مالی (مودیبوکیتا) و احداث بنای یادبود ملی برای او و هم‌چنین لغو حکم اعدام موسی ترائوره و تغییر آن به حبس ابد- در آخرین روزهای ریاست جمهوری‌اش (2002)-، سعی کرد جامعۀ مالی را که در دورۀ حاکمیت خشن موسی ترائوره دچار تنش‌های زیادی شده بود، آرام سازد .

سیاست فرهنگی مالی در دورۀ ریاست جمهوری تومانی توره، تا حدود زیادی به روال دورۀ آلفاعمر کناره تداوم‌یافت و دولت‌مردان ضمن توجّه به نهادهای فرهنگی هم‌چون انجمن‌های شعر و ادبیات، صنایع‌دستی، مراکز و سازمان‌های ورزشی،  زنان و جوانان و.... تلاش کردند جایگاه فرهنگی این کشور را حفظ‌کنند.

با وجود اقدامات دولت‌های وقت، طیّ پنج دهۀ گذشته، کشور مالی در زمینۀ تعقیب و اجرای اهداف و سیاست‌های کلان فرهنگی خود چندان موفق عمل نکرده است. دلیل اصلی این عدم موفقیت هم ضعف مدیریتی، درصد بالای بی‌سوادی خصوصاً در بین بزرگسالان، کمبود بودجه، ساختار ضعیف برخی نهادهای فرهنگی، سیاست‌های مقطعی در انجام سیاست فرهنگی کشور و فساد گستردۀ اداری حاکم بر کشور بوده است. بنابراین، اگر چه در مجموع این کشور به‌ویژه در دورۀ ریاست‌جمهوری مودیبوکیتا و آلفاعمر کناره، کارنامۀ قابل قبولی از نظر فرهنگی ارائه داده است، با این همه، مشکلات فراوانی در بخش‌های فرهنگی این کشور وجود دارد که مهم‌ترین آنها کم‌رنگ شدن تدریجی برخی از شاخصه‌های مهم فرهنگی کشور از جمله موسیقی سنتی و صنایع دستی است. علاوه‌بر آن، هنر نمایش‌های سنتی ‌مالی، به ‌مرور درحال اضمحلال است و علی‌رغم وعدۀ دولت‌مردان، اکثر جوانان از دست‌یابی به تفریحات سالم محروم‌اند و دولت نتوانسته آنها را با تأسیس باشگاه‌، کلوپ‌ ورزشی و کتابخانه‌، به این مراکز علاقه‌مند و جذب کند. برخی از شخصیت‌های فرهنگی- هنری مالی عمیقاً تأکید دارند رئیس‌جمهور آینده کشور باید در آغاز کار خود، توجّه جدی به امر فرهنگ داشته باشد و جایگاه فرهنگی این کشور را در سطح قارۀ آفریقا و جهان، به ‌شیوه‌ای شایسته بهبود و ارتقا بخشد. به‌همین سبب نامزدهایی که قرار بود خود را برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری سال 2012 آماده کنند، دگرگونی ساختار فرهنگی مالی و توجّه ریشه‌ای و عمیق به مبانی فرهنگی کشور را در زمرۀ شعارهای اصولی و مهم خود جای داده بودند [i].

ذائقۀ فرهنگی مردم مالی

مطالعۀ كتاب و روزنامه‌های مختلف به زبان‌های فرانسه و بامبارا، حضور در مراسم عبادی دين اسلام (به‌ویژه نماز‌های جماعت و جمعه)، شركت در جشنواره‌ها و فستيوال‌های سنتی، مشاهده نمايش‌های سنتی قبايل مختلف همانند نمايش‌های بامبارايی و فولايی، انجام بازی‌های سنتی و ورزش فوتبال، بخش‌های مهمی از ذائقۀ فرهنگی مردم مالی را به خود اختصاص داده‌ است.

الحاج عمرتال

مسجد سانکوره

مسجد سانکوره-تمبوکتو

مسجد سگو

مسجد جنه

مسجد ازکیا محمد

نمادهای فرهنگی

نمادها و سمبل های مهم فرهنگی كشور مالی كه برخی از آن‌ها در كشورهای همسايه همچون نيجر نيز گرامی داشته می‌شوند و هريک از آن‌ها بخش‌هایی از تاريخ پرافتخار اين كشور را به‌خود اختصاص داده اند را عمدتا شخصيت‌های تاريخی مالی در قرون گذشته تشكيل می‌دهند. علاوه بر‌آن برخی آثار ارزشمند تاريخی كه در زمره شاهكارهای معماری صحرای بزرگ آفريقا قلمداد می‌گردند نيز در زمره ديگر نمادهای كشور مالی محسوب می‌شوند .  سونجاکیتا ، ديوسه‌ترائوره،  ساکورو ، سلطان ابوبکر دوم ، سلطان مانساموسی  ، سلطان سنی علی بر ، سلطان ازکیا محمد توره   ،  شیخ احمدو حمدی بوبو   ، الحاج عمرتال   ، مساجد زیبا و تاریخی سه گانه سید یحیی، جن گاریبر و  سانکوره تمبوكتو  ، مقبره ازكيا محمد  ، كتابخانه احمد بابا در تمبوکتو ، دانشگاه بزرگ سانکوره ، مسجد جمعه شهر تمبوکتو  و مساجد تاريجي جنه و سگو بخشی از نمادهای فرهنگی اين كشور محسوب می‌شوند . برخی از نمادهای فرهنگی مالی بر روی اسکناس های فرانک سیفا 7 كشور آفریقای  غربی فرانکفونی نیز به چاپ رسیده‌اند که حکایت از فرهنگ غنی این کشور دارد.

تأثير فرهنگ‌های خارجی

همانطور كه اشاره شد فرهنگ ملی اين كشور بدليل زيرساخت‌های تاريخی آن و بهره‌مندی از خرده فرهنگ ها و فرهنگ‌های بومی قبايل مختلف از جايگاه استواری در داخل كشور و منطقه صحرای بزرگ آفريقا برخوردار است . با اين حال اين كشور نيز همچون ديگر كشورهای قاره آفريقا طی چند دهه گذشته از طرق مختلف نظير زبان فرانسه ، موسيقی ، تئاتر  ، فيلم ، كتاب نرم‌افزارهای مختلف ، بازگشت  افراد تحصيلكرده در غرب و جريانات معارض فرهنگی شديدا در معرض تهاجم فرهنگ غرب قرار گرفته است . با اين حال مردم اين كشور سرسختانه در مقابل تاثيرگذاری فرهنگ غرب بر خود موضع‌گيری نموده و همواره تلاش كرده‌اند جايگاه فرهنگ سنتی خود را حفظ كنند . اين در حالی است كه برخی مظاهر فرهنگی غرب از جمله موسيقی، تئاتر ، لباس  ، آرايش زنان ،ادبيات و ... در سطح شهرهای بزرگ مالی و از جمله باماكو كاملا مشهود است.

علاوه بر امواج تهاجم فرهنگی غرب، برخی كشورهای اسلامی همچون ايران، عربستان، ليبی، كويت، الجزاير و مراكش نيز از طريق مراكز سياسی و فرهنگی سعی در تأثيرگذاری بر فرهنگ ملی اين كشور و اجرای اهداف فرهنگی دينی مورد نظر خود دارند.

ترجمه‌

کشور مالی از نظر ترجمه کتب و زبان‌های خارجی به زبان بامبارا در جایگاه نازلی قرار دارد و بدلیل عدم حمایت دولت از ترجمه کتب جدید علمی ، فرهنگی ، اجتماعی و فنی مهندسی معمولا تعداد اندکی از این کتب در طول سال به زبان بامبارا یا تماچک (زبان محلی طوارق ) ترجمه می‌شوند و بخش عمده نیاز مراکز علمی دانشگاهی و موسسات فرهنگی از طریق واردات کتب نه چندان جدید چاپ فرانسه تامین می‌گردد. در عین حال بدلیل تعداد اندک نویسندگان مالیائی که به شهرت والایی در سطح جهان دست‌یافته‌اند طی چند دهه تعداد انگشت شماری از آثار نویسندگان کشور مالی ( عمدتا رمان‌های ادبی )  به زبان‌های انگلیسی ، آلمانی و روسی ترجمه شده‌اند.

تجارت فرهنگی

زیرساخت‌های بسیار ضعیف  اقتصادی کشور مالی موجب شده تا این کشور نیز  همچون دیگر کشورهای قاره آفریقا به وارد کننده کالاهای تجاری مختلف ازجمله فیلم‌های سینمائی و مستند ، نرم افزارهای مختلف  ، موسیقی، اسلاید ، عکس ، بازی‌های رایانه‌ای و ... مبدل گردد. کالاهای فرهنگی موجود در این کشور بیشتر محصول کشورهای ایالات متحده آمریکا ، فرانسه ، نیجریه و چین است و اندک کالاهای فرهنگی داخلی نظیر موسیقی‌های سنتی  هیچ‌گاه از توان رقابت با محصولات متنوع فرهنگی این کشورها برخوردار نبوده‌اند. در عین حال وزارت فرهنگ نیز بدلیل انبوه مشکلات خویش هیچ‌گاه نتوانسته است در این خصوص هنرمندان داخلی را مورد حمایت خود قرار دهد.

جهانگردی بين‌المللی (جاذبه‌های گردشگری مالی)

کشور مالی با دارا بودن جاذبه‌های زیبای طبیعی که تلفیقی از بیابان‌های زیبا و وسیع ، رودخانه‌های خروشان و جنگل‌های سرسبز است، به همراه آثار تاریخی متعدد از جمله کاخ‌های پادشاهان گذشته مالی و مساجد و مقابر قدیمی که مطابق با سبک زیبای معماری سودانی احداث شده ‌اند،  از ظرفیت‌های گردشگری عظیمی برخوردار است و هرسال گروهی از گردشگران غربی که بیشتر در زمره توریست‌های فرهنگی جای می‌گیرند با سفر به این کشور از جذابیت‌های طبیعی این کشور تاریخی  بازدید می‌کنند. مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری کشور مالی که از شهرت زیادی در سرتاسر قاره آفریقا برخوردارند و هر سال تعداد زیادی از گردشگران غربی را جذب خود می‌سازند عبارتند از :

مسجد جامع جنه

این مسجد تاریخی در شهر قدیمی‌ جنه قرار دارد و با توجّه به سبک بسیار زیبای معماری آن که متعلق به قرن سيزدهم ميلادی است، از آثار تاریخی مشهور کشور مالی به‌شمار می‌رود. مسجد تاریخی جنه در لیست میراث فرهنگی جهانی یونسکو قرار دارد .

مساجد و کتابخانه‌های قدیمی‌ تمبوکتو

مساجد بسیار زیبا و تاریخی سه‌گانۀ سید‌یحیی، جن گاریبر و سانکوره، کتابخانۀ قدیمی ‌احمدبابا و در‌های چوبی کنده‌کاری شده در سراسر این شهر، از شاهکارهای معماری قارۀ آفریقا و تمدن اسلامی ‌محسوب می‌شوند .

صخره‌های باندیاگارا (سرزمین دوگون‌ها)

بناهای تاریخی دوگون (Cliff of Bandiagara (Land of Dogons )))در حومۀ شهر باندیاگارا- موسوم به صخره‌های باندیاگارا- به شکل مردمی‌ است که سر خود را به سوی شمال چرخانده‌اند. این صخره‌ها در لیست میراث فرهنگی جهانی یونسکو جای گرفته‌اند.

مقبره آسکیا محمد در گائو

مقبرۀ خاندان ازکیا محمد بنای خشتی هرمی‌ شکلی است که قبر ده تن از سلاطیّن سلسلۀ سونگای و امامان مسجد ازکیا محمد در آن جای دارند. این مقبره نیز در فهرست میراث فرهنگی جهانی یونسکو ثبت شده است.

مسجد تاريخی سگو

این مسجد، با قدمتی بیش از دویست سال، یکی از آثار تاریخی بی‌نظیر کشور مالی محسوب می‌شود.

خرابه‌های شهر تاریخی حمداللهی

این شهر تاریخی در سال 1819 توسط شیخ سلطان احمدو احداث شد و در سال 1862 بوسیله الحاج شیخ عمرتال ویران گشت. خرابه‌های حمداللهی دربرگیرنده مساجد و مدارس تاریخی زیبایی است و از مراکز مورد علاقه گردشگران خارجی علاقمند به آثار تاریخی محسوب می‌گردد.

شهر نیونو

شهر نیونو که به ونیز آفریقا نیز شهرت دارد، از جاذبه‌های گردشگری مهم کشور مالی است. این شهر که در داخل رودخانه نیجر قرار دارد، از نظر سبک معماری خانه‌های خشتی و گلی که بر روی آب رودخانه ساخته شده‌اند، مورد علاقۀ گردشگران غربی است .

روستاهای قدیمی مالی

روستاهای قدیمی مالی از دیگر جاذبه‌های گردشگری جالب کشور مالی می‌باشند که از نظر سبک معماری سودانی قدیم و نوع به کار بردن خشت خام و گل، سقف‌های مخروطی و هشتی‌ها و دالان‌های کوتاه و بلند بسیار جالب بنظر می‌رسند.

یکی از سرگرمی‌های گردشگران خارجی در مدت اقامت در مالی بازدید از برخی از این روستاهاست که در قالب تورهای چندنفره انجام می‌گیرد. نوع پخت نان‌های محلی در تنورهای استوانه‌ای توسط زنان روستایی از دیدنی‌ترین این تورهای تفریحی است و گاه به توریست‌های غربی اجازه داده می‌شود خمیرنان را در درون تنورها قرار دهند که برای آن‌ها تفریحی جذاب بشمار می‌رود.

غارهای اسرارآمیز باندیاگارا

غارهای حوالی روستای سونگو در حومه باندیاگارا از دیگر مراکز مورد علاقه گردشگران خارجی به ویژه توریست‌های فرهنگی علاقمند به فرهنگ و تمدن این کشور است. شهرت اصلی این غارها وجود داستان‌هایی در مورد راز و رمزهای نهفته در این حفره‌هاست.بومیان طرفدار آئین‌های سنتی مالی به این غارها اعتقاد خاصی دارند و هرسال در طی مراسمی خاص گروهی از بومیان ماسک‌هایی بر چهره زده و از غار خارج می‌شوند و معتقدند این ماسک‌ها در هنگام قرار گرفتن بر  چهره قدرت ماوراءالطبیعه‌ای را به افراد حامل منتقل می‌سازند. علاوه بر آن این غارها برای پیروان فرقه تیجانیه نیز از نوعی قداست برخوردارند زیرا شیخ عمرتال در حین جنگ با دشمنان در این غارها کشته شد.

پارک ملی بائوله

این پارک و منطقۀ حفاظت شده اطراف آن، از زیبا‌‌‌‌ترین جلوه‌های حیات وحش در کشور مالی است و گردشگران خارجی صبح زود با تورهای ویژه، از حیوانات وحشی این پارک بازدید می‌کنند.

منطقه حفاظت شده دوانز

این منطقۀ حیات وحش به‌دلیل تعداد زیاد گله‌های فیل آن از شهرتی جهانی برخوردار است .هر سال علاوه‌بر گردشگران خارجی، برخی از جانورشناسان و مستندسازان غربی نیز با حضور در این منطقۀ حفاظت شده، زندگی فیل‌ها را از نزدیک مورد مطالعه قرار می‌دهند. منطقۀ حیات وحش آنسونگو مناکا از دیگر پارک‌های طبیعی زیبای کشور مالی است و وجود برخی حیوانات نظیر زرافه و شترمرغ در آن، موجب شهرت جهانی این منطقه شده است .

هرچند درحال حاضر بسیاری از گردشگران خارجی مستقیماً و به محض ورود به کشور رهسپار مجموعه آثار تاریخی و طبیعی ثبت شده جهانی مالی می‌شوند ولی دولت طی دو دهه اخیر با توسعه زیرساخت‌های توریستی کشور تلاش کرده است تا گردشگران را به دیگر جاذبه‌های گردشگری مالی نیز هدایت کرده و آن‌ها را به سفر به مناطق مختلف این کشور صحرایی تشویق کند. علاوه بر آن دولت مالی طی چند سال گذشته توسعه صنعت «اکوتوریسم» را در رأس اولویت‌های خود قرار داده و تسهیلات گردشگری زیادی را برای گردشگرانی که علاقمند به حضور در جشنواره‌های فصلی این کشور در ایالات و شهرهای مختلف مالی می‌باشند فراهم آورده است. به موازات این امر دولت با اخذ وام‌های بلندمدت از بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و کشورهای غربی؛ ده‌ها هتل، کمپ‌های توریستی و تورهای گردشگری را در سرتاسر کشور احداث نموده و سعی کرده وضعیت آژانس‌های توریستی و بیمه گردشگران خارجی را نیز بهبود بخشد.

با وجود سرمایه گذاری دولت مالی درخصوص توسعه صنعت گردشگری ؛ جنگ داخلی و ناامنی در برخی مناطق این کشور از جمله مناطق استقرار گروه‌های ناراضی طوارق مانع بزرگی در این سیاستگذاری بشمار می‌رود.

سه كشور مبدأ گردشگران خارجی

کشورهای چین ، ایالات متحده آمریکا و فرانسه سه کشور اصلی محسوب می‌شوند که طی یک دهه اخیر بیشترین گردشگران خارجی مالی را بخود اختصاص داده‌اند. هرچند آماری از تعداد این گردشگران در طول سال موجود نیست و وزارت گردشگری مالی تنها به ارائه اطلاعاتی کلی در مورد جهانگردانی که هرسال وارد این کشور می‌شوند اکتفا نموده است ولی بنظر می‌رسد در دهه 2000 میلادی هر سال بیش از 20 هزار گردشگر خارجی (عمدتا  از سه کشور فوق )طی سفرهایی کوتاه مدت و در قالب تورهای گردشگری از مراکز مختلف تاریخی و مناطق طبیعی این کشور بازدید نموده‌اند.

سه مقصد اصلی مسافران مالیایی

سفر به دیگر کشورهای جهان در قالب مسافرت‌های تفریحی و گردشگری یکی از آرزوهای بزرگ مردمان سرزمین مالی است که با توجه به فقر و فاقه شدید حاکم بر این کشور معمولا در طول زندگی تحقق آنان نمی‌یابد چرا که مردم برای معیشت روزمره خود نیز با مشکلات فراوانی مواجهند . در چنین شرایطی سفر به دیگر کشورها اساسا امری عبث و غیرضروری و تطابق ناپذیر با استانداردهای معمول زندگی شهری و روستایی کشور مالی بشمار می‌رود. در واقع تنها سفر خارجی که برخی از مسلمانان (با مساعدت مالی کشورهای اسلامی نظیر عربستان ، لیبی ، ایران ، کویت ، قطر و مراکش ) موفق به انجام آن می‌شوند  مسافرت به خانه خداست. از این رو سفر به دیگر کشورها در این کشور فقیر جایگاهی ندارد و در طول سال تنها تعداد بسیار معدودی از اتباع این کشور با هدف گردشگری رهسپار دیگر کشورها می‌شوند. البته سفر به کشورهای همسایه همچون نیجر ، الجزایر ، بورکینافاسو ، سنگال  و موریتانی بصورت زمینی امری رایج و معمول است با این حال مرزنشینان مالیائی این مسافرت‌ها را با هدف تجارت و خرید و فروش برخی صنایع دستی و کالاهای دست ساز انجام می‌دهند .در مجموع سه کشور چین ، امارات متحده عربی  و نیجریه سه مقصد اصلی مسافران مالیائی بشمار می‌رود که عمدتا با قصد تجارت صورت می‌گیرد.

ثبت ميراث فرهنگی و طبيعی در سازمان یونسکو

کشور مالی در سال 1960 به عضویت سازمان علمی ‌فرهنگی یونسکو در آمد و از آن زمان تاکنون، موفق به ثبت چند اثر و مجموعۀ تاریخی خود در این سازمان شده است. صخره باندیاگارا (سرزمین دوگون‌ها)(Cliff of Bandiagara (Land of Dogons)) در سال 1989، شهرهای قدیمی‌ جنه و تمبوکتو در سال 1988 و مقبره ازکیا محمد در سال 2002 در زمره مجموعه‌های تاریخی و طبیعی این کشورند که در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو قرار گرفته‌اند.

سازمان یونسکو طیّ دو دهۀ اخیر اقداماتی برای مرمت و تعمیر این مجموعه‌های تاریخی و طبیعی انجام داده است. با این حال حملات مکرر شورشیان طوارق به تمبوکتو در دهه 1990، که منجر به تخریب برخی از ساختمان‌های قدیمی ‌این شهر شد و اشغال آن و شهر گائو (مقبرۀ ازکیا محمد در آن قرار دارد) در سال 2012 توسط طوارق شورشی، بارها واکنش شدید مسئولان سازمان یونسکو را به همراه داشته است. سازمان یونسکو از سال 2001 شهر تمبوکتو را، به‌دلیل قرار گرفتن در محدودۀ نبردهای شورشیان طوارقی با دولت، در لیست آثار تاریخی در معرض خطر قرار داده است.علاوه‌بر آن، گروه‌های وهابی نیز طیّ چند ماه اخیر، چند مقبرۀ تاریخی ثبت شده را در شهر تمبوکتو تخریب کرده‌اند.

نیز نگاه کنید به

• نظام فرهنگی کانادا
• نظام فرهنگی چین
• نظام فرهنگی روسیه
• نظام فرهنگی مصر
• نظام فرهنگی تونس
• نظام فرهنگی افغانستان

پاورقی

[i]- دولت مالی در زمینۀ توسعۀ صنعت گردشگری و ثبت برخی آثار تاریخی خود در سازمان یونسکو، هم‌چنین تجهیز و تقویت کتابخانه‌های قدیمی‌ تمبوکتو و ترمیم و مرمت برخی از آثار باستانی و بناهای تاریخی خود با توفیقات قابل توجّهی همراه بوده است. علاوه‌بر آن گام‌های نسبی در زمینۀ تقویت ادبیات بومی ‌این کشور برداشته شده و اجرای جشنواره با شکوه فرهنگی هنری سالیانه در شهرهای مختلف این کشور نقش به‌سزایی در معرفی چهرۀ این کشور به دیگر کشورهای جهان داشته است.