سبک گذراندن اوقات فراغت در آفریقای جنوبی

فراغت در آفریقای جنوبی تنها به معنای استراحت و تفریح فردی نیست، بلکه صحنه‌ای است که در آن هویت قومی، حافظه تاریخی و روابط قدرت بازتولید می‌شود. از یک‌سو، آیین‌های جمعی مانند قصه‌گویی شفاهی، رقص‌های آیینی، و موسیقی طبل‌محور هنوز در جوامع بومی نقش آموزشی و هویتی دارند؛ از سوی دیگر، سینما، موسیقی شهریِ پساآپارتاید، فوتبال و فضاهای شهریِ مصرف (کافه، استادیوم، جشنواره) سبک فراغت مدرن را شکل می‌دهند. این هم‌زیستیِ سنت و مدرنیته، بنیانی است برای فهم اینکه «تفریح» در آفریقای جنوبی چگونه عملاً به سازوکار استمرار فرهنگ و ملت‌سازی پس از آپارتاید تبدیل شده است. (3)(7)

حیوانات نمادین و روایت‌های شفاهی در فرهنگ فراغت

در فرهنگ آفریقای جنوبی، حیوانات نه‌تنها بخشی از طبیعت، بلکه شخصیت‌هایی نمادین در ادبیات شفاهی و سرگرمی‌های عامه‌اند:

خرگوش: در حالی‌که در بسیاری از فرهنگ‌ها روباه نماد حیله‌گری است، در فرهنگ بانتو این نقش به خرگوش داده شده است. قصه‌های خرگوش حیله‌گر (Trickster Hare) هنوز در میان کودکان روایت می‌شود^[۱].
آفتاب‌پرست: در اسطوره‌های بانتو، پیام‌آور مرگ است؛ زیرا پیام خدا را بسیار کند به انسان‌ها رساند و باعث شد مرگ وارد جهان شود^[۲].
مار و افعی: در افسانه‌ها نماد قدرت، خطر و میانجی‌گری میان جهان انسان‌ها و نیروهای ماورایی‌اند.
پلنگ و ببر: منشأ قدرت و شکوه‌اند. زولوها و برخی قبایل دیگر از پوست این حیوانات در آیین‌ها و حتی در پوشاک آیینی استفاده می‌کنند^[۳].

این نگاه نمادین به حیوانات، در قصه‌گویی، نمایش‌های آیینی و حتی بازی‌های کودکان بازتاب یافته و بخشی از اوقات فراغت سنتی مردم را شکل داده است.

سرگرمی‌های سنتی و آیینی

مسابقه گاودوانی: یکی از مهم‌ترین سرگرمی‌های تفننی در میان قبایل مختلف است که علاوه بر جنبه ورزشی، نوعی نمایش قدرت و مهارت نیز محسوب می‌شود^[۴].
رقص‌های سنتی:

در قبیله خوسا، صدای طبل و سازهای کوبه‌ای اهمیت ویژه‌ای دارد؛
رقص مبارزه با چوب: نوعی رقص-ورزش است که جنبه نمایشی و رزمی دارد و در میان جوانان محبوب است؛
رقص لرزش (Shake Dance): با حرکات هم‌زمان پا و بازو اجرا می‌شود و گروه رقصنده را در هماهنگی کامل غرق می‌کند^[۵].

قصه‌گویی شفاهی: شب‌نشینی‌های قبیله‌ای همراه با روایت افسانه‌ها و مثل‌ها، یکی از مهم‌ترین اشکال گذران فراغت سنتی است.

موسیقی و هنرهای نمایشی

موسیقی در آفریقای جنوبی هم سرگرمی است و هم ابزار هویت‌سازی.

موسیقی سنتی: بر پایه سازهای کوبه‌ای (طبل، درام، ماریمبا) و آوازهای گروهی است؛
موسیقی مدرن: ژانرهایی چون جاز آفریقایی، کوایتو (Kwaito) و هیپ‌هاپ بومی در دهه‌های اخیر محبوب شده‌اند. کوایتو به‌ویژه در ژوهانسبورگ پس از پایان آپارتاید به صدای نسل جوان تبدیل شد^[۶]؛
رقص و موسیقی در آیین‌ها: در مراسم ازدواج، بلوغ و حتی سوگواری، موسیقی و رقص نقش محوری دارند.

سینما و رسانه

سینما در آفریقای جنوبی محبوب‌ترین وسیله گذران اوقات فراغت است.

نخستین نمایش فیلم در این کشور به سال ۱۸۹۹ و زمان جنگ انگلیسی‌ها با بوئرها بازمی‌گردد^[۷]؛
آفریقای جنوبی از نخستین کشورهای آفریقایی بود که سینما به آن راه یافت؛
در دوران آپارتاید، سینما بیشتر به بازتاب تبعیض نژادی و زندگی سیاهان اختصاص داشت؛
پس از ۱۹۹۴، سینما به ابزاری برای بازسازی هویت ملی و روایت داستان‌های بومی تبدیل شد. فیلم‌هایی چون Tsotsi (برنده اسکار ۲۰۰۵) نمونه‌ای از این جریان‌اند^[۸].

ورزش و فعالیت‌های مدرن

فوتبال: پرطرفدارترین ورزش در میان سیاه‌پوستان. جام جهانی ۲۰۱۰ آفریقای جنوبی نقطه عطفی در تاریخ ورزش این کشور بود.
راگبی: محبوب سفیدپوستان آفریکانس؛ تیم ملی «اسپرینگ‌بوکز» نماد غرور ملی است. پیروزی در جام جهانی ۱۹۹۵ با حمایت نلسون ماندلا به نماد آشتی ملی تبدیل شد^[۹].
کریکت: ورزشی محبوب میان انگلیسی‌تبارها.
دوچرخه‌سواری، دو و میدانی و شنا نیز در شهرها رواج دارد.

اوقات فراغت شهری و مدرن

مراکز خرید و کافه‌ها: در شهرهایی چون کیپ‌تاون و ژوهانسبورگ، گذران اوقات فراغت در مراکز خرید، کافه‌ها و رستوران‌ها رایج است.
گردشگری داخلی: سفر به پارک‌های ملی (مانند پارک کروگر) و سواحل اقیانوس اطلس و هند، بخشی از سبک زندگی طبقات متوسط است.
فستیوال‌ها: جشنواره‌های موسیقی جاز کیپ‌تاون، جشنواره ملی هنر گراهامستاون و کارناوال‌های محلی، از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی‌اند.

جدول مقایسه‌ای: سرگرمی‌های سنتی و مدرن در آفریقای جنوبی

دسته‌بندی	سرگرمی‌های سنتی	سرگرمی‌های مدرن
حیوانات و نمادها	قصه‌های خرگوش حیله‌گر، آفتاب‌پرست پیام‌آور مرگ، پلنگ و ببر به‌عنوان نماد قدرت	حیوانات بیشتر در باغ‌وحش‌ها، پارک‌های ملی (مثل پارک کروگر) و گردشگری حیات‌وحش دیده می‌شوند
بازی‌ها و ورزش‌ها	مسابقه گاودوانی، رقص مبارزه با چوب، رقص لرزش	فوتبال (محبوب‌ترین ورزش)، راگبی (نماد ملی سفیدپوستان)، کریکت، دوچرخه‌سواری، شنا
موسیقی و رقص	آوازهای گروهی، طبل و سازهای کوبه‌ای، رقص‌های آیینی در مراسم ازدواج و بلوغ	موسیقی جاز آفریقایی، کوایتو (Kwaito)، هیپ‌هاپ بومی، کنسرت‌ها و فستیوال‌های موسیقی
هنر و روایت	قصه‌گویی شفاهی در شب‌نشینی‌های قبیله‌ای، افسانه‌های بانتو	سینما (از ۱۸۹۹ تاکنون)، فیلم‌های پساآپارتاید مثل Tsotsi، سریال‌های تلویزیونی
محیط و فضا	میدان‌های قبیله‌ای، فضای باز، جمع‌های خانوادگی و قبیله‌ای	مراکز خرید، کافه‌ها، رستوران‌ها، سالن‌های سینما و استادیوم‌ها
کارکرد اجتماعی	تقویت هویت قبیله‌ای، انتقال ارزش‌ها و باورها، پیوند با طبیعت	سرگرمی فردی و جمعی، تعامل با فرهنگ جهانی، بازسازی هویت ملی پس از آپارتاید

این جدول نشان می‌دهد که اوقات فراغت در آفریقای جنوبی همزمان دو بُعد دارد:

سنتی: ریشه‌دار در اسطوره‌ها، آیین‌ها و هویت قبیله‌ای؛
مدرن: متأثر از جهانی‌شدن، رسانه‌ها و ورزش‌های بین‌المللی.

این هم‌زیستی سنت و مدرنیته، یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد فرهنگ فراغتی در آفریقای جنوبی است.

جمع‌بندی

سبک گذراندن اوقات فراغت در آفریقای جنوبی ترکیبی از سنت و مدرنیته است. از یک‌سو، سرگرمی‌های قبیله‌ای مانند رقص، قصه‌گویی و مسابقه گاودوانی هنوز زنده‌اند؛ از سوی دیگر، سینما، موسیقی مدرن، فوتبال و کافه‌نشینی بخشی از زندگی شهری را شکل داده‌اند. این تنوع نشان می‌دهد که اوقات فراغت در آفریقای جنوبی نه‌تنها وسیله‌ای برای سرگرمی، بلکه ابزاری برای حفظ هویت فرهنگی، بازسازی اجتماعی پس از آپارتاید، و تعامل با جهان مدرن است^[۱۰].

نیز نگاه کنید به

کتابشناسی

↑ Hammond-Tooke, D. (1993). The roots of Black South Africa. Johannesburg: Jonathan Ball Publishers.
↑ Mbiti, J. S. (1990). African religions and philosophy (2nd ed.). Oxford: Heinemann.
↑ Erlmann, V. (1996). Nightsong: Performance, power, and practice in South Africa. Chicago: University of Chicago Press.
↑ Coplan, D. B. (2008). In Township Tonight!: South Africa’s Black City Music and Theatre (2nd ed.). Chicago: University of Chicago Press.
↑ Maingard, J. (2007). South African national cinema. London: Routledge.
↑ Allen, L. (2004). Music and politics in South Africa. Social Dynamics, 30(2), 1–23.
↑ Nauright, J. (1997). Sport, cultures and identities in South Africa. London: Leicester University Press.
↑ Peffer, J. (2009). Art and the end of apartheid. Minneapolis, MN: University of Minnesota Press.
↑ Worger, W. H., Clark, N. L., & Alpers, E. A. (2011). South Africa: The present as history, from Mrs Ples to Mandela and Marikana. London: Routledge.
↑ Tomaselli, K. G. (2006). Encountering modernity: Twentieth-century South African cinemas. Pretoria: UNISA Press.

نویسنده مقاله

علی نصیری

ویرایش دانشنامه ملل index.php?title=رده:سبک گذراندن اوقات فراغت

[1] Hammond-Tooke, D. (1993). The roots of Black South Africa. Johannesburg: Jonathan Ball Publishers.

[2] Mbiti, J. S. (1990). African religions and philosophy (2nd ed.). Oxford: Heinemann.

[3] Erlmann, V. (1996). Nightsong: Performance, power, and practice in South Africa. Chicago: University of Chicago Press.

[4] Coplan, D. B. (2008). In Township Tonight!: South Africa’s Black City Music and Theatre (2nd ed.). Chicago: University of Chicago Press.

[5] Maingard, J. (2007). South African national cinema. London: Routledge.

[6] Allen, L. (2004). Music and politics in South Africa. Social Dynamics, 30(2), 1–23.

[7] Nauright, J. (1997). Sport, cultures and identities in South Africa. London: Leicester University Press.

[8] Peffer, J. (2009). Art and the end of apartheid. Minneapolis, MN: University of Minnesota Press.

[9] Worger, W. H., Clark, N. L., & Alpers, E. A. (2011). South Africa: The present as history, from Mrs Ples to Mandela and Marikana. London: Routledge.

[10] Tomaselli, K. G. (2006). Encountering modernity: Twentieth-century South African cinemas. Pretoria: UNISA Press.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]