نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اتیوپی

در گذشته های دور آموزش افراد به شیوه سنتی و در درون خانواده و قبیله صورت می گرفت و کودکان و نوجوانان آنچه را که برای زندگی آینده خود لازم می دانستند عمدتا از طریق پدر و برادر بزرگ تر و سالخوردگان قبیله خویش فرا مي گرفتند. در سده‌های میانه، آموزش رسمی رایج در اتیوپی عمدتا آموزش مذهبی بود که به وسیله کلیسای ارتدوکس سازماندهی و با نظارت آن ارائه می شد. مدارس متعلق به کلیسا، افراد را برای مشاغل روحانیت و سایر پست های مذهبی آماده می کردند. این مدارس که آموزش های مذهبی ویژه فرزندان نجبا و تعداد محدودی از کشاورزان صاحب زمین و کارمندان مرتبط با خانواده های نجبا را نیز فراهم می کردند عمدتا در خدمت ساکنان مناطق امهارا و تیگره (که ساکنان مسیحی بیشتری داشتند) بودند. در پایان قرن نوزدهم، منلیک دوم اجازه داد تا مدارس میسیونری اروپایی نیز در کنار مدارس متعلق به کلیسای ارتدوکس اتیوپی تأسیس گردد. به موازات این مراکز آموزشی، مدارس اسلامی سنتی و مدارس قرآنی نیز آموزش هایی را به جمعیت مسلمان کشور ارائه می نمودند.

آموزش ابتدایی و متوسطه

با شروع قرن بیستم، سیستم آموزشی قدیمی دیگر نتوانست نیازهای مردم را تأمین نماید و به همین دلیل سیستم آموزشی جدیدی به صورت غیر مذهبی و با حمایت دولت به وجود آمد. اولین مدرسه عمومی جدید در سال 1907 در آدیس آبابا تأسیس شد و یک سال بعد نخستین مدرسه ابتدایی در منطقه حرار افتتاح گردید. در این مدارس زبان های خارجی، ریاضیات و علوم اولیه به همراه دروس امهریک و مذهبی برای تعدادی از دانش آموزان تدریس می شد. در سال 1925 دولت طرحی را به منظور گسترش آموزش غیر مذهبی تصویب نمود و بتدریج تعداد مدارس دولتی به شیوه نوین در این کشور افزایش یافت به گونه ای که در دهه 1960، تعداد 310 مدرسه خصوصی داخلی و خارجی در زمینه آموزش در اتیوپی فعالیت می کردند.

مقاطع تحصیلی در مدارس اتیوپی

سیستم آموزشی اتیوپی در دهه‌های 1960 تا 1990 دربرگیرنده سه دوره ذیل بود:

ابتدایی (شش سال )

مرحله اول متوسطه (دو سال)

مرحله آخر متوسطه (چهار سال )

در پایان هر دوره (سال های ششم، هشتم و دوازدهم) نیز آزمون های جامع در سطح کشوری برگزار می گردید.

پس از استقرار دولت انقلابی اتیوپی در سال 1991؛ نظام آموزشی کشور دستخوش تغییراتی اساسی شده و وزارت آموزش و پرورش کشور در سال 1994 برنامه آموزشی نوینی را در نظام جدید آموزش و پرورش ایجاد کرد.

ساختار و سیاست های آموزشی

ساختار کلی نظام آموزشی جدید عبارت بود از:

دوره هشت ساله ابتدایی شامل یک دوره پایه 4 ساله و یک دوره عمومی ابتدایی (سال های پنجم تا هشتم)

دوره دو ساله متوسطه عمومی (سال های نهم و دهم)

دوره دو ساله متوسطه نهایی (سال های یازدهم و دوازدهم)

بر اساس این نظام نوین آموزشی امتحانات عمومی در سطح کشوری (ملی) فقط در پایان سال های دهم و دوازدهم برگزار می گردند و در پایان سال هشتم نیز امتحانات منطقه ای (که جایگزین آزمون‌های پیشین شده اند) انجام می شوند. نظام آموزشی 4، 4، 2 و 2 ساله که از سال 1994 در این کشور در حال اجرا است هرچند از نظام آموزشی کشورهای پیشرفته و توسعه یافته اخذ گردیده با این حال چندان متناسب با شرایط کشور اتیوپی نیست و در زمینه هایی همچون امکانات آموزشی، ارتباطات و کیفیت آموزشی دارای ضعف هایی اساسی است. انجام برخی اصلاحات در این برنامه آموزشی در اوایل دهه 2000 میلادی نیز تاکنون نتوانسته است در خصوص برطرف ساختن نقائص و مشکلات موجود موثر واقع شود.

چالش ها و مشکلات

مهم ترین چالش ها و مشکلات نظام آموزشی فعلی اتیوپی عبارتند از:

- عدم ایجاد انگیزه یادگیری لازم برای دانش آموزان

-عدم ارائه مناسب مهارت‌های تخصصی به دانش آموزان

- عدم ارائه مناسب آموزش‌های شغلی و فنی و کارآموزی به دانش آموزان

- عدم آموزش دانش آموزان دوره ابتدایی به زبان مادری خود

- یکنواختی دوره ابتدایی در سال های اول تا چهارم به دلیل استفاده از یک معلم برای همه درس ها

-کمبود امکانات آموزشی مراکز آموزشی کشور

- عدم تخصیص بودجه سالیانه مناسب به مراکز آموزشی از سوی دولت

- نابودی بسیاری از مدارس کشور در دوره جنگ داخلی سال‌های پایانی دهه 1980

- ویرانی برخی مدارس کشور در جریان جنگ با اریتره

- مهاجرت بخش قابل ملاحظه ای از معلمان با تجربه به کشورهای غربی

- انجام برخی تغییرات در نظام آموزشی کشور بدون انجام مطالعات دقیق کارشناسی طی دو دهه گذشته

- بی انگیزگی معلمان و مربیان در ارائه خدمات نوین آموزشی به دانش آموزان

آموزش عالی

پیشینه آموزش عالی در کشور اتیوپی به نخستین سال های دهه 1960 باز می گردند. در سال 1961 دانشگاه هایلاسلاسی در آدیس آبابا و دانشگاه اسمره در اریتره (که هنوز تحت اشغال اتیوپی بود) تأسیس شدند. در سال 1971 دولت نظام مدارس عمومی را با هدف توسعه بخش آموزش عالی تقویت نمود و این امر در سال های بعد و پس از روی کارآمدن نظامیان و گسترش نهضت سوادآموزی در سرتاسر کشور هر چه بیشتر بدنه نظام آموزش عالی اتیوپی را تقویت نمود.

طی یک دهه گذشته نظام آموزش عالی در این کشور رشد قابل ملاحظه ای داشته و تعداد مراکز آموزش عالی کشور از دو دانشگاه فدرال به 22 دانشگاه و ده ها مجتمع آموزش عالی افزایش یافته است . براساس برنامه ریزی دولت قرار است در هر دولت منطقه ای یک دانشگاه و یک کالج آموزشی، یک کالج فنی و یک کالج پزشکی تأسیس گردد. در این راستا ازسال 2007 تأسیس 12 دانشگاه جامع در دستورکار دولت قرار گرفته است.

دولت اتیوپی در مجموع توسعه نظام آموزش عالی را یکی از مؤلفه های مهم در راهبرد توسعه اجتماعی و اقتصادی کشور در نظر گرفته و تلاش دارد از طریق تربیت نیروهای متخصص در رشته های مختلف مشکلات و کمبودهای اقتصادی و اجتماعی اتیوپی را به تدریج کاهش دهد.

لازم بذکر است کلیه دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی اتیوپی تحت نظارت " اداره مؤسسات آموزش عالی اتیوپی" قرار دارند. این مرکز پذیرش طرح ها و بودجه هر یک از مؤسسات را بر عهده داشته و در این خصوص تصمیم گیری می‌نماید. علاوه بر آن هر یک از دانشگاه های کشور دارای شورایی است که نقش واسطه مانندی را بین هیئت رئیسه و کمیسیون‌های آموزشی بر عهده دارند. همچنین هر یک از موسسات آموزش عالی دارای کمیسیون هایی می باشند که در مورد وضعیت دانشجویان، طرح‌ها، برنامه‌ها و سایر امور مربوط به دانشکده نظرات مشورتی خود را به هیئت رئیسه و شورای مرکز آموزش عالی ارائه می دهند.

دانشگاه آدیس آبابا

دانشگاه آدیس آبابا در سال 1950 به دستور هایله سلاسی و توسط مبلغی مذهبی به عنوان کالجی آموزشی با دوره های دو ساله تأسیس شد و از سال 1951 فعالیت آموزشی خود را تحت عنوان "مجتمع دانشگاهی آدیس آبابا" آغاز کرد. در آن مقطع دانشجویان این مرکز می توانستند پس از طی دوره دو ساله، تحصیلات خود را در دانشگاه لندن ادامه دهند. همانطور که اشاره شد این دانشگاه در ابتدای تأسیس مجتمع دانشگاهی آدیس آبابا نام داشت با این حال در سال 1962 نام آن به دانشگاه هایله سلاسی تغییر یافت و در سال 1975، دانشگاه آدیس آبابا نام گرفت. دانشگاه آدیس آبابا پس از کودتای نظامی سال 1974 و درپی تحولات سیاسی کشور، در سال 1975 بصورت موقت تعطیل شد و دانشجویان دانشگاه برای کمک به پیشبرد برنامه های رژیم جدید به گوشه و کنار کشور اعزام شدند. دانشگاه آدیس آبابا که در بدو فعالیت آموزشی خود تنها دربرگیرنده دو دانشکده هنر و علوم و 33 دانشجو بود، هم اینک 25 دانشکده و بیش از 45000 دانشجو (در مقاطع مختلف تحصیلی اعم از کارشناسی کارشناسی ارشد و دکتری) را در خود جای داده و از این روی به لحاظ وسعت و تعدد دانشکده‌های خود که در دیگر شهرهای کشور نیز استقرار یافته اند در صدر دانشگاه‌های افریقایی جای گرفته و از آن به عنوان بزرگ ترین دانشگاه افریقا یاد می شود.

دانشگاه بحیردار

از دیگر دانشگاه های مهم اتیوپی می توان به دانشگاه بحیردار نام برد که فعالیت آموزشی خود را از سال 2000 و بدنبال ادغام دو موسسه آموزش عالی "انستیتو پلی تکنیک بحیردار" و "کالج تربیت معلم بحیردار" آغاز کرده است.

دانشگاه بحیردار دربرگیرنده سه دانشکده: علوم رفتاری و آموزشی علوم انسانی علوم اجتماعی است و از کادر علمی نیرومندی برخوردار است.

دانشگاه آکسوم

دانشگاه آکسوم از دانشگاه های بزرگ اتیوپی محسوب می‌شود. این دانشگاه در سال 2006 افتتاح شد و قرار است پس از پایان فازهای چهارگانه پذیرای 9 هزار دانشجو باشد.

دانشکده‌های فعلی دانشگاه آکسوم عبارتند از:

دانشکده علوم اجتماعی و زبان‌ها

دانشکده علوم طبیعی و ریاضیات دانشکده علوم اقتصادی و بازرگانی دانشکده فناوری

دانشکده کشاورزی و توسعه روستایی

سایر مراکز آموزش عالی اریتره

طی یك دهه گذشته و در راستاي سیاست دولت مبني بر توسعه فضای آموزشی کشور ؛ چندین دانشگاه جامع و ده ها مؤسسه آموزش عالی در این کشور فعالیت خود را آغاز کرده اند. برخی از این دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی که در مقاطع مختلف تحصیلی اعم از کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری دانشجو می پذیرند عبارتند از: دانشگاه ها:

- دانشگاه وحدت آدیس آبابا - دانشگاه آداما

- دانشگاه علوم و فناوری آدیس آبابا - دانشگاه آدیگرات - دانشگاه آمبو

- دانشگاه آربامینک - دانشگاه آسوسا

- دانشگاه بین المللی باله

- دانشگاه دبره بیرهان

- دانشگاه دبره مارکوس

- دانشگاه دبره تابور

- دانشگاه دسی کومبولکا

- دانشگاه دیره داوا

- دانشگاه دیلا

- دانشگاه کاتولیک اتیوپی

- دانشگاه خدمات مدنی اتیوپی

- دانشگاه گوندار

- دانشگاه هارامایا

- دانشگاه هاواسا

- دانشگاه چیجیکا

- دانشگاه میزانتپی

- دانشگاه جما

- دانشگاه مداوولابو

- دانشگاه مه تو

- دانشگاه نکهت

- دانشگاه سامارا

- دانشگاه سوددو

- دانشگاه شگر

- دانشگاه وولایتا سودو

- دانشگاه ووله گا

کالج ها و موسسات آموزش عالي

- کالج دانشگاه سنت ماری

- کالج دانشگاهی آلفا

- کالج دانشگاهی آدماس

- کالج مردم به مردم (حرار)

- کالج سواسا فرقه ادونتیست

- کالج بهداشتی آبای

- کالج تربیت معلم آبیی آدی

- کالج تجاری آدیس آبابا

- کالج پزشکی آدیس آبابا

- کالج آدیس

- انستیتو بهداشت عمومی اقلیمی آدیس آبابا

- کالج دانشگاهی آدماس

- کالج تربیت معلم آدوا

- کالج آفریقایی به زا

- کالج دانشگاهی آفریقا

- کالج آلاگ

- کالج تجاری آلم

- کالج آموزش از راه دور آلفا

- کالج دانشگاهی آلفا

- کالج دانشگاهی آلکان

- کالج علوم بهداشتی آیرتنا

- کالج فناوری اطلاعات ای ام ای

- کالج آرته اتیوپی

- کالج آتلانتا

- کالج تربیت معلم آواسا

- کالج آدلیا

- کالج تربیت معلم آیساتا

- کالج تربیت معلم آربامینک

- کالج علوم پزشکی بتزتا

- کالج نیل آبی

- کالج بولهورا

- کالج علوم بهداشتی مرکزی

- کالج سی پی یو

- کالج بازرگانی و علوم کامپیوتر

- کالج بازرگانی آدیس آبابا

- کالج دانشگاهی باندی بورو

- کالج دانشگاهی دفاع

- کالج تربیت معلم دسی

- کالج دانشگاهی بین المللی دینامیک

- کالج فنی اپروم

- انستیتو مدیریت اتیوپی

- کالج پلیس فدرال اتیوپی

- کالج دانشگاهی اتیوپی

- کالج انتوتو

- کالج دینی انگلیکان

- کالج ساخت بناهای معماری و توسعه شهری

- کالج تربیت معلم گامبلا

- کالج کشاورزی گوان

- کالج علوم پزشکی گوندار

- کالج تربیت معلم گوندار

- کالج علوم بازرگانی و کامپیوتر گراس

- مؤسسه عالی تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات مخابراتی

- کالج علوم بهداشتی هاواتا

- دانشگاه ولکت

- کالج علوم کامپیوتر فناوری هیلکو

- دانشگاه راکمو

- کالج دانشگاهی امید

- کالج شاخ آفریقا

- کالج اینفونت

- انستیتو علوم اداری زمین

- انستیتو رهبری بین المللی

- کالج اینفولینک

- انستیتو مدیریت و رهبری جثرو

- کالج دانشگاهی کیساما آفریقا

- کالج تربیت معلم کوته به

- کالج کونزو

- کالج فنی آب لوسی

- انستیتو فنی کومبولچا

- کالج مهندسی مارس

- انستیتو فنی مکله

- کالج فنی میکو

- کالج میکرولینک

- کالج حبشه نوین

- کالج دانشگاهی نسل جدید

- کالج هزاره جدید

- کالج نیل

- کالج بهداشتی امگا

- کالج خدمات عمومی ارومیا

- کالج ملکه

- کالج علوم بهداشتی سمه را

- کالج علوم بهداشتی سلیهوم

- کالج علوم کامپیوتر و بازرگانی

- کالج پزشکی بیمارستان سنت پل

- کالج مهندسی و بازرگانی تکزون

- کالج دانشگاهی بین المللی داروسازی

- کالج نقشه برداری شهری

- کالج کشاورزی و ولایتا سودو

- انستیتو تربیت جراحان مسیحی پان آزیک و ولایتاسودو

- کالج جنگل داری و وندو گنت

- کالج بازرگانی زه گا

مراکز پژوهشی دانشگاهی

برخی از دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی اتیوپی داراي مراکز پژوهشی خاص خود مي باشند که بر اساس اهداف و منافع آن مرکز و رشته هاي تخصصي موجود پژوهش هایي را انجام می دهند. با این حال اکثر این تحقیقات توسط دانشگاه آدیس آبابا که دارای امکانات بیشتري از دیگر دانشگاه های کشور است صورت مي گیرد.

انستیتو مطالعات دانشگاه آدیس آبابا نخستین مرکز تحقیقاتی در کشور اتیوپی به شمار می رود که در سال 1963 فعالیت خود را آغاز کرد . اکثر مؤسسات تحقیقاتی در دانشگاه های اتیوپی چندان توجهی به انجام پژوهش هایی کاربردی که بتوانند مورد استفاده مؤسسات دولتی و خصوصی قرار گیرند ندارند. بیشتر این تحقیقات معمولا به موضوعاتی اختصاص می یابند که ارتباطی با مشکلات سیاسی و اجتماعی کنونی این کشور نداشته و محققان با انتخاب موضوعاتی که هیچ گونه حساسیتی پدید نیاورد صرفا در صدد اخذ نوعی وجهه و اعتبار برای خود می باشند. علاوه بر آن مبالغ بسیار پایین اختصاصی از سوی مراکز پژوهش نیز از دیگر عوامل بی رغبتی محققان در انجام پژوهش هایی کاربردی و محققانه به شمار می روند.

کتابخانه‌ها و مراکز اسناد دانشگاهی

کلیه دانشگاه ها و کالج هاي اتیوپي داراي کتابخانه ها و مراکز اسنادي مي باشند که مورد استفاده دانشجویان قرار می گیرند . بزرگ ترین کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاهی در

این کشور متعلق به دانشگاه آدیس آبابا دربرگیرنده 500 هزار جلد کتاب و تعداد قابل توجهی اسناد است. لازم بذکر است برخی اسناد مربوط به جنگ اتیوپی با ایتالیا و جنایات منگیستو هایلا ماریام نیز در این کتابخانه نگهداري مي شوند.

بودجه تحقیقاتی دانشگاه‌ها

بودجه تحقیقاتی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی اتیوپی معمولا هرسال توسط شورای دانشگاه یا کالج تصویب و از اواسط سال تحصیلي جنبه عملیاتي مي یابند. با این حال این بودجه ها معمولا مبالغي بسیار اندك و حداکثر یك تا دو درصد از کل بودجه دانشگاه ها و کالج ها را دربر می گیرند .

دانشجویان در خارج از کشور

هرچند آمار و اطلاعات دقیقی از دانشجویان اتیوپیائی مشغول به تحصیل در دانشگاه هاي مختلف جهان وجود ندارد با این حال تخمین زده مي شود در حال حاضر در حدود دو تا چهار هزار دانشجوي اتیوپیائي در دانشگاه هاي آمریکاي شمالي ، اروپاي غربي ، آفریقاي جنوبي ، چین و هند مشغول به تحصیل می باشند. بخش عمده این دانشجویان که در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در این دانشگاه ها تحصیل می نمایند با دریافت بورسیه تحصیلي از کلیساها ، کشورهاي غربي، سفارتخانه هاي کشورهاي اسلامي ، سازمان هاي بین المللي و مراکز و موسسات دولتی موفق به تحصیل در این کشورها شده اند. جدای از آن ؛ معدودي از اتیوپیائي هاي ثروتمند نیز همه ساله فرزندان خود را برای تحصیل به کشورهای انگلستان و ایالات متحده آمریکا اعزام می نمایند.

دانشجویان خارجی در کشور

اطلاعات دقیقی از دانشجویان خارجی شاغل به تحصیل در دانشگاه هاي اتیوپي وجود ندارد با این حال هرسال تعدادي از دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه هاي غربي - در قالب موافقت نامه هاي علمي منعقده - با هدف مطالعه و تحقیق در مورد قبایل و اقوام مختلف اتیوپی و آشنایی با آداب و رسوم و سنت های این کشور به مدت یك یا دو ترم تحصیلی در دانشگاه های این کشور ( عمدتا دانشگاه آدیس آبابا ) حضور می یابند.

نشریات و مجلات تخصصی

طی دو دهه گذشته دانشگاه و موسسات آموزش عالی اتیوپی شاهد تاسیس نشریات و مجلات تخصصي معتبري در رشته هاي مختلف بوده اند که در تولید علم در این کشور نیز نقش آفرینی کرده اند. مهم ترین مجلات علمی و تخصصی فعلی منتشره توسط دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی اتیوپی که داراي درجات پژوهشي مي باشند عبارتند از: مجله شیمی

مجله کشاورزی اتیوپی

مجله تحقیقات توسعه اتیوپی مجله آموزشی اتیوپی

مجله توسعه بهداشتی اتیوپی مجله پزشکی اتیوپی

مجله داروسازی اتیوپی

مجله حقوق

مجله مطالعات اتیوپی نشریه علوم

نشریه انجمن معماران اتیوپی

نیز نگاه کنید به

• نظام آموزش، تحقیقات و فناوری آرژانتین
• نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اردن
• نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اسپانیا
• نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اوکراین
• نظام آموزش، تحقیقات و فناوری زیمبابوه
• نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تایلند