سفالگری در ژاپن
همان طور که قبلا هم اشاره کردیم، سفالهای جومون در ژاپن قدیمیترین سفالهای کشف شده در جهان هستند که گفته میشود قدیمیترین آنها متعلق به حدود شانزده هزار سال قبل است. بعد از سفالهای جومون، سفالهای یایویی و در ادامه سفالهای هانیوا متعلق به دوره کوفون هستند که ویژگی مشترک همه این سفالها عدم استفاده از لعاب، پخت در فضای باز یا در فضایی که اکسیژن بالا دارد، داشتن رنگ قهوهای و سرخ رنگ و تقریبا اصالت ژاپنی آنها است. از دوره کوفون نوعی دیگر از سفال تولید شد که به آن سوئهکی (須恵器/Sueki) میگویند و تولیدش تا دوران هیان ادامه داشت. این سفالها که بر خلاف سفالهای قبلی خاستگاهی کرهای داشتند، تیره رنگ و نازک بودند. آنها را در کورههای شیبدار یا در کورههای واقع در زیر زمین میساختند، پس میتوانستند دمای پخت را به بالای هزار درجه برسانند و این چنین سفالهایی سفت پدید آمد. با این همه سنت ساخت سفالهای دوره یایویی هم چه در دوره کوفون و چه بعد از آن تا دوره هیان ادامه یافت که به این نوع سفال هاجیکی (土師器/Hajiki) میگویند. دمای پخت برای این سفالها در نهایت حدود 800 درجه بود و تفاوت سفالهای هاجیکی با سوئهکی هم از همین جا ناشی میشد.[۱]
کومادا (2014) قائل به سه دگرگونی بزرگ در تاریخ سفال ژاپن است؛ نخست ظهور لعاب و تغییر از سفال ساده به سفال لعابدار، دوم تولد سنگینه یا چینی سنگی و سوم تغییر به پرسلین یا بارفتن[۲]. چنان که قبلا گفتیم، سفالهای ساده در دمای زیر 1000 درجه سانتیگراد پخت میشدند. سفالهای دارای لعاب در دمای بیش از 1200 درجه و سنگینهها هم در دمایی ما بین 1100 تا 1250 درجه سانتیگراد پخت میشوند با این ویژگی که سنگینهها لعاب ندارند. پرسلینها هم که لعابدار هستند در دمایی بیش از 1350 درجه سانتیگراد پخت میشوند.
نخستین دگرگونی در تاریخ سفال ژاپن یعنی ظهور لعاب و پخت سفال لعابدار در دوره نارا رخ داد. در این دوره سفالهای دارای لعاب سه رنگ یعنی زرد، سبز و سفید همراه با فن ساخت آن از چین به ژاپن رسید و در این کشور هم ساخت آن شروع شد، هر چند به تعداد کم از آن ساخته میشد و هنوز همان سفالهای هاجیکی و سوئهکی رواج گسترده داشتند. در مورد تولد سنگینهها هم میشود گفت، ساخت سفالهای سوئهکی در واقع شروع ساخت سنگینه در ژاپن بود که در سالهای بعد ادامه یافت. اما سومین دگرگونی یعنی ساخت پرسلینها یا چینیها خیلی دیر و در اوایل دوره ادو –سال 1616 م- رخ داد.[۲]
در دوره کاماکورا و موروماچی ساخت سفال در مناطقی مانند سهتو (瀬戸/Seto)، توکونامه (常滑/Tokoname)، اِچیزن (越前/Echizen)، شیگاراکی (信楽/Shigaraki)، تانبا (丹波/Tanba) و بیزن (備前/Bizen) شروع شد که ساخت سفال در این شش منطقه تا به امروز هم ادامه یافته به طوری که از این مناطق با عنوان شش کوره سفالگری قدیمی ژاپن (日本六古窯/Nihon Rokkoyō) یاد میشود. در این مناطق هر چند سفالهای لعابی هم ساخته میشد، اما جریان غالب در آن ساخت سنگینهها بود. با این همه هنوز سفالهای ژاپنی قدرت رقابت با چینیهای چین را نداشتند.
با لشکر کشی تویوتومی هیدهیوشی به کره، او سفالگرانی کرهای با خود به ژاپن آورد تا ساخت چینی در این کشور شروع شود. سفالهای جدید یا همان چینیها استحکام بیشتری داشتند و آب در آنها نفوذ نمیکرد. سفالهای جدید با نامهای مختلف و در شهرهای مختلف تولید شدند. در این بین سفالی موسوم به سفال ایماری (伊万里焼/Imari yaki) که از اوایل دوره ادو در جزیره کیوشو تولید میشد، توانست جایگاهی منحصر به فرد در تولید سفال این کشور پیدا کند و از قرن هفدهم به بعد به اروپا هم صادر شود. چنانکه پیشتر دیدیم این سفال توانست بر تولید سفال اروپا در آن زمان تأثیر بگذارد. به این ترتیب سفال ژاپنی توانست عقب ماندگیاش از چینی چین را جبران کند و شانه به شانه آن به رقابت برخیزد.
در اواخر دوره ادو و اوایل دوره میجی سفالهای ژاپنی در همه دنیا و به خصوص اروپا با تحسین روبرو شدند و سهم مهمی در پدیده ژاپونیسم در اروپا ایفا کردند. در دوره میجی فناوری کورههای سفالپزی که با زغال سنگ کار میکردند، نیز کورههای فلزی توسط آلمانیها به ژاپن آورده شد. از سوی دیگر با آموزش سازمان یافته ساخت و تولید سفال، این هنر به سمت صنعتی شدن پیش رفت. خیلی زود هم این کشور به یکی از تولید کنندگان و صادر کنندگان بزرگ صنعت سفال و سرامیک جهان بدل شد. با استناد به گزارش اتحادیه صنایع سفال و سرامیک ژاپن در سال 2020 بهای تولیدات این صنعت در این کشور بیش از 127 میلیارد ین بود.[۳]
نیز نگاه کنید به
کتابشناسی
- ↑ Yamakawa, shōsetsu Nihonshi zuroku Henshuūiinkai (2010). Yamakawa shōsetsu Nihonshi Zuroku. Dai yonhan. Yamakawa shuppansha. P29.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Kumada, K (2014). Nihon no yakimono no rekishi to yakimono no shi Rokkoyō no tokoname Setoyaki wo rē to shite. Nagoyagaikokkugo daigaku gendai kokusaigakubu kiyō. Dai 10 gō. P191.
- ↑ Nihon tōgyō renmē. (2021-5-8). 2020nen zennkoku Tōjiki sēsan jisseki. http://www.toujiki.org/kyoren/img/2020-Jisseki.pdf.