مسیحیان مصر

دین مسیحیت در قانون اساسی این کشور به رسمیت شناخته شده است و بر این اساس مسیحیان مصری می‌­توانند احوال شخصیه و امور مذهبی را بر اساس منابع و مآخذ دینی خود سامان دهند. آموزه‌­های مسیحیت برای اولین بار در سال 61 میلادی و در دوران حاکمیت رومی­‌ها توسط مرقس قدیس در مصر تبلیغ شد و هوادارانی یافت. گسترش مسیحیت در مصر اما به عهد امپراطور تئودوسیوس در اواخر قرن چهارم باز می­‌گردد که مردم امپراطوری بیزانس را ناگزیر از گرویدن به مسیحیت کرد وزان پس شهر اسکندریه مرکز دین مسیحیان شرق شد. سال‌ها بعدبه دلیل اختلافات مذهبی میان مسیحیان امپراتوری بیزانس، زمینه منازعه میان کلیسای اسکندریه و کلیسای رسمی امپراطوری که در قسطنطنیه مستقر بود نیز شکل گرفت. این اختلافات نه تنها جنبه‌های دینی داشت که به حوزه سیاسی نیز کشیده شد و تا ورود اسلام به این سرزمین ادامه یافت.

با ورود اسلام به سرزمین مصر و حاکمیت مسلمانان بر آن در سال 642 هجری به تدریج بسیاری از مردم مصر به دین جدید گرویدند و گروهی از آنان نیز همچنان بر مسیحیت باقی ماندند. مسیحیان مصر در طول قرون متمادی با جامعه مسلمان مصر عموما هم‌زیستی مسالمت­‌آمیز داشته­ و همواره خود را بخشی از جامعه مصر تلقی کرده‌اند. آنان حتی در دوره صلیبی هیچگاه به فراخوان صلیبی­‌ها پاسخ نداده و به حمایت از آنان بر نخواستند؛ آنگونه که ارمنی­‌ها و مسیحیان لبنان و سوریه رفتار کردند.

در حالی که آمارهای سازمان مرکزی آمار مصر، جمعیت مسیحیان مصر را اندکی بیش از 5 میلیون نفر اعلام کرده است، منابع کلیسایی ضمن رد این آمار اعلام کرده‌­اند که جمعیت مسیحیان بین 15 تا 18 میلیون نفر است.

کلیسای قبطی ارتدوکس مصر [i]

کلیسای قبطی ارتدوکس. برگرفته از سایت Ahram، قابل بازیابی از https://english.ahram.org.eg/News/258821.aspx

بیش از 95% از مسیحیان مصر را پیروان کلیسای قبطی تشکیل می­‌دهد که بزرگترین طایفه مسیحی در خاورمیانه­‌اند. کلیسای قبطی ارتدوکس اولین کلیسای رسمی مسیحیان مصر است که توسط مرقس قدیس در اسکندریه بنیان گزارده شد و بعدها به کلیسای اسکندریه معروف گردید. قبطیان مصر علاوه بر کلیسای مرکزی و مراکز مذهبی و اسقفی وابسته، دارای مؤسسات اجتماعی، علمی و فرهنگی هستند. قبطیان با تأسیس مراکز خدمات اجتماعی همچون سرپرستی فقرا و فعالیت‌­های آموزشی و بهداشتی نقش عمده­ای در شکل­‌گیری جامعه مدنی در این کشور داشته‌­اند. المرکز القبطی للدراسات الاجتماعیة به عنوان مرکزی مطالعاتی و با هدف ارتقاء آگاهی­‌های عمومی اعضای کلیسا نسبت به واقعیت­‌های جامعه مصر با تمرکز بر ویژگی­‌های فرهنگی، سیاسی و تاریخی قبطی­‌ها در سال 1994 تأسیس شده است. مرکز مزبور دارای سه بخش مطالعات تخصصی شامل: بخش قبطی، بخش مطالعات جهان (مسیحیت) و بخش مسائل اجتماعی معاصر است.

پاپ تواضروس دوم. برگرفته از سایت new Arab، قابل بازیابی از https://www.newarab.com/news/egypts-coptic-pope-cancels-pence-meeting-over-jerusalem-move

رهبر فعلی کلیسای قبطی ارتدوکس مصر، پاپ تواضروس دوم از سال 2012 به این سمت انتخاب شده است. معمولا پس از انتخاب پاپ توسط مجمع مشترک قبطیان، روحانیون و شخصیت‌­های مدنی قبطی؛ رئیس­‌جمهور مصر رسما او را به این سمت منصوب می­‌کند. از جمله نهادهای دینی قبطیان مصر، شورای مقدس است که متشکل از 102 عضو شامل اسقف‌ها، نمایندگان پاپ و روسای مراکز دینی وابسته در مصر و خارج از مصر است. وظیفه اصلی این شورا که به ریاست پاپ تشکیل می­‌شود، تنظیم قوانین و مقررات کلیسایی و تعیین سازوکارهای اجرایی آن و نیز شرح و تفسیر اعتقادات دینی و بررسی و تصویب هرگونه تغییر و تحول در قوانین کلیسایی است. شورای مدنی عام نیز از مهمترین نهادهای جامعه قبطیان مصر است که با هدف مشارکت دادن مسیحیان قبطی غیر روحانی در اداره امور کلیسا به ویژه انتخاب پاپ، انتقال شکایت از رهبران روحانی به شورای مقدس، نظارت بر چگونگی هزینه شدن اموال کلیسا و نیز اداره امور اوقاف و جمعیت­‌های خیریه و مدارس وابسته به کلیسا در سال 1874 تأسیس شد. اعضای این شورا شامل 12 عضو منتخب از میان شخصیت­‌های غیر روحانی جامعه قبطیان و 12 نماینده قبطی پارلمان است.

کلیسای کاتولیک مصر

کاتولیک‌­های مصر از کلیساهای هفت­گانه پیروی می­‌کنند که شامل، قبطی­‌های کاتولیک، روم کاتولیک، مارونی، ارامنه کاتولیک، سریان کاتولیک، کلدان کاتولیک و کلیسای لاتین است. کلیسای قبطی کاتولیک مصر با حمایت کاتولیک‌­های فرانسیسکن مصر در اواخر قرن هفدهم و اوایل قرن هجدهم شکل گرفت و پیروان آن رو به فزونی گزارد، به گونه­‌ای که پاپ بندکت چهاردهم در سال 1841 برای آنان سراسقف تعیین کرد. تعداد پیروان کلیسای قبطی کاتولیک در سال 1994، حدود 210/000 نفر بوده است. کلیسای روم کاتولیک را عمدتا مسیحیان کاتولیکی تشکیل دادند که از قرن هجدهم از قدس و سوریه و لبنان به این کشور مهاجرت کردند. پیروان کلیسای روم کاتولیک در مصر اندک و در سال 1992 حدود 7/000 نفر بوده است. تعداد پیروان کلیسای مارونی نیز در اواخر قرن گذشته حدود 5000 نفر بوده است. مسیحیان سریان کاتولیک از قرون اولیه مسیحیت در مصر حضور داشتند و از قرن هفدهم با حضور مهاجرین سریانی از عراق و سوریه این طائفه کاتولیک شکلی منسجم یافت و از سال 1850 کلیسای خود را بر پا کرد. تاریخ حضور ارامنه کاتولیک در مصر به سال1734 باز می­‌گردد که چهل خانواده ارمنی از ارمنستان به مصر آمدند و کلیسای کوچک خود را در سال 1737 تأسیس کردند. آنان از کلیسای ارمنی کاتولیک در لبنان پیروی می­‌کنند و تعداد آنها در اواخر قرن گذشته حدود 1560 نفر بوده است. کلیسای کلدان کاتولیک در نیمه دوم قرن نوزدهم با مهاجرت برخی خانواده­‌های کلدانی به مصر شکل گرفت و تعداد آنها در سال 1890 به حدود 600 نفر رسید که عموما ریشه‌­های عراقی، ایرانی و ترکی داشتند.

کلیسای کاتولیک مصر دارای شورایی مرکب از رهبران کلیساهای هفت­گانه است که بالاترین مرجع کاتولیک‌­های مصر و ریاست آن با پاتریاک قبطی­‌های کاتولیک است.

کلیسای انجیلی مصر

تأسیس کلیسای انجیلی مصر توسط مبشران انجیلی اروپایی که در قرن هجدهم به این سرزمین می­‌آمدند، انجام شد. گام‌های اساسی اما از نیمه­‌های قرن نوزدهم با تصمیم مجمع عمومی کلیسای مسیحیت انجیلی شمال آمریکا مبنی بر اعزام برخی از مبشران وابسته به این کلیسا از سوریه به مصر، برداشته شد. مبشران انجیلی با فراگیری زبان عربی و انجام فعالیت­‌هایی چون تأسیس بیمارستان، مدرسه و کلیسا، پیوند خود را با مردم مستحکم کردند و سرانجام در سال 1860 اولین مجمع کلیسای مشایخی در مصر با عضویت هفت تن تشکیل و پس از آن کلیسای کوچکی در مقر تبشیری در قاهره برپا شد. به دنبال آن در سال 1873 کلیسای جدیدی تأسیس شد که اولین کلیسای مشایخی مصر به شمار می‌­رود و از سال 1902 به عنوان کلیسای ملی انجیلی مصر (پروتستان) شناخته می‌شود. از تعداد مسیحیان پروتستانت مصر آمار دقیقی وجود ندارد، اما تعداد مذاهبی که در شورای عمومی انجیلی عضویت دارند به 17 مذهب می­‌رسد. بزرگترین کلیسای پروتستان، کلیسای انجیلی مشایخی است که 320 کلیسای فرعی و کوچک زیر مجموعه آن است.

پاورقی

[i] - «قبط» از واژه یونانی «ایجیبتوس» گرفته شده و از دوره حاکمیت یونانی‌­ها بر مردم ساکن مصر اطلاق می‌­شده است. امروز هم مصریانی که پس از ورود به این سرزمین بر مسیحیت باقی ماندند با این نام شناخته می­‌شوند.

نیز نگاه کنید به

مصر؛ ادیان در مصر؛ مسیحیت در ژاپن؛ موقعیت مسیحیت ارتدوکس روسیه؛ مسیحیت در کانادا؛ مسیحیت در کوبا؛ طوائف مسيحی لبنان؛ مسیحیت در تونس؛ مسیحیت در چین؛ مسیحیت در سنگال