زیست بوم فضای مجازی و هوش مصنوعی در کانادا
زیست بوم فضای مجازی به مجموعهای از تعاملات بین انسانها، سازمانها، دستگاهها و دادهها در فضایدیجیتال گفته میشود. این مفهوم در واقع به عنوان یک رویکرد جدید در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات شناخته می شود که به منظور بهبود کارایی و کیفیت خدمات، افزایش تولید، بهبود روابطی بین سازمانها و مشتریان، توسعه سیستمهای پایدار، کاهش هزینههای تولید خدمات و همچنین بهبود محیط زیست به کار گرفته میشود. زیست بوم فضای مجازی شامل سه عنصر داده ها، دستگاه ها، سرویسها ست که به عنوان اطلاعات ذخیره شده در فضای دیجیتال مورد استفاده قرار میگیرند[۱]. زیست بوم فضای مجازی و چشمانداز هوش مصنوعی (AI) کانادا با حمایت قوی دولت، صنعت فناوری پررونق و تعهد به توسعه اخلاقی و مسئولانه هوش مصنوعی مشخص میشود. از ژوئن ۲۰۲۵، کانادا همچنان خود را به عنوان یک رهبر جهانی در هوش مصنوعی قرار میدهد و از نقاط قوت خود در زمینه تحقیق، استعداد و نوآوری بهره میبرد. در زیر، بررسی دقیقی از زیست بوم فضای مجازی و هوش مصنوعی در کانادا ارائه شده است.
زیرساختهای فضای مجازی
کانادا دارای یکی از پیشرفتهترین و مقاومترین زیرساختهای دیجیتال در جهان است که شامل مجموعهای از شبکههای ارتباطی پرسرعت، مراکز داده، خدمات ابری و سامانههای امنیت سایبری است. دولت کانادا با تدوین استراتژی ملی امنیت سایبری، چارچوبی جامع برای حفاظت از زیرساختهای حیاتی دیجیتال در برابر تهدیدات سایبری ایجاد کرده است که بر تقویت تابآوری سایبری، بهبود توانمندیهای امنیتی و همکاری میان دولت، بخش خصوصی و نهادهای آکادمیک تأکید دارد[۲]. کانادا دارای زیرساخت اینترنتی قوی است با 161 دیتاسنتر فعال و 23 نقطه تبادل اینترنتی است[۳]. کمیسیون ارتباطات، اداره حفاظت از اطلاعات و حریم خصوصی، مرکز امنیت سایبری و سرویس امنیت ملی در کشور کانادا مسئول سیاستگذاری، نظارت و مدیریت فضای مجازی هستند
کانادا همچنین با قوانین قوی مانند قانون حفاظت از اطلاعات شخصی و اسناد الکترونیکی ۲۰۰۰، نحوه جمعآوری، استفاده و افشای اطلاعات شخصی را تنظیم میکند و بر رضایت آگاهانه کاربران تأکید دارد. این چارچوب قانونی به همراه نهادهای نظارتی، امنیت و حریم خصوصی کاربران را در فضای مجازی تضمین میکند(2). فروم کانادایی تابآوری زیرساخت دیجیتال Canadian Forum for Digital Infrastructure Resilience (CFDIR) ) به عنوان یک همکاری داوطلبانه بین بخش دولتی و خصوصی، با هدف افزایش تابآوری زیرساختهای حیاتی دیجیتال کانادا تأسیس شده است. این فروم با ایجاد مدلهای مدیریت ریسک مشترک، تسهیل تبادل اطلاعات و برنامهریزی برای فناوریهای نوظهور مانند هوش مصنوعی و بلاکچین، نقش کلیدی در تضمین امنیت و پایداری زیرساختهای ارتباطی ایفا میکند. وزارت نوآوری، علوم و توسعه اقتصادی کانادا(Innovation, Science and Economic Development Canada ) رهبری این حوزه را بر عهده دارد و با تدوین استانداردها و سیاستهای ملی، مسیر توسعه پایدار زیرساختهای دیجیتال را هموار میسازد[۴].
در مجموع، زیرساختهای فضای مجازی کانادا ترکیبی از فناوریهای پیشرفته، سیاستهای امنیتی جامع و ساختارهای حکمرانی مؤثر است که این کشور را به یکی از پیشروان جهانی در حوزه فضای دیجیتال تبدیل کرده است.
ضریب نفوذ اینترنت، تلفن هوشمند و پهنای باند اینترنت خانگی
در کانادا، ضریب نفوذ اینترنت بسیار بالا و تقریباً فراگیر است؛ اکثر مناطق کشور به اینترنت پهنباند با سرعت بالا دسترسی دارند و اینترنت ثابت و موبایل در سراسر کشور پوشش دارد. در ابتدای سال ۲۰۲۵، حدود ۹۵.۲٪ جمعیت کانادا به اینترنت دسترسی دارند[۵] و حدود ۳۸ میلیون نفر کاربر اینترنت در کشور فعال بودند[۴][۶].
سرعت پهنای باند اینترنت خانگی در کانادا بسیار متنوع است و از DSL با سرعت حدود ۵۰ مگابیت بر ثانیه تا فیبر نوری با سرعتهای تا ۱.۵ گیگابیت بر ثانیه متغیر است. سرعت متوسط دانلود اینترنت ثابت در کانادا حدود ۲۱۲.۶۷ مگابیت بر ثانیه گزارش شده است. همچنین سرعت اینترنت موبایل به طور متوسط حدود ۸۵.۱۵ مگابیت بر ثانیه است[۶][۷].
ضریب نفوذ تلفن هوشمند در کانادا حدود ۸۴٪ است و استفاده از تلفن هوشمند در میان گروههای سنی مختلف، از جمله سالمندان، رو به افزایش است[۵][۷]. استفاده از اینترنت برای بانکداری آنلاین (۷۸٪) و مدیریت داراییهای دیجیتال (۱۶٪) نشاندهنده ادغام عمیق فناوری در زندگی روزمره کاناداییهاست[۷].
هزینه خدمات اینترنت در کانادا بین ۵۰ تا ۱۵۰ دلار کانادایی در ماه برای خدمات اینترنت خانگی با سرعت بالا و فیبر نوری است. به عنوان مثال، یک بسته خدمات اینترنت با سرعت ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه و حجم دانلود نامحدود ممکن است حدود ۷۰ تا ۹۰ دلار کانادایی در ماه باشد. همچنین، بستههای کمتر سرعت و حجم ممکن است با قیمتهای کمتر ارائه شوند. در جدول شماره 1، مقدار تقریبی ضریب نفوذ اینترنت، تلفن هوشمند و پهنای باند اینترنت خانگی در کشور کانادا نشان داده شده است:
جدول شماره 1. ضریب نفوذ اینترنت، تلفن هوشمند و پهنای باند اینترنت خانگی در کشور کانادا
| شاخص | مقدار تقریبی |
| ضریب نفوذ اینترنت | حدود ۹۵.۲٪ جمعیت |
| سرعت متوسط اینترنت ثابت | ۲۱۲.۶۷ مگابیت بر ثانیه |
| سرعت متوسط اینترنت موبایل | ۸۵.۱۵ مگابیت بر ثانیه |
| ضریب نفوذ تلفن هوشمند | حدود ۸۴٪ |
| پهنای باند اینترنت خانگی | حدود ۵۰ مگابیت بر ثانیه تا فیبر نوری با سرعتهای تا ۱.۵ گیگابیت بر ثانیه |
این اعداد نشاندهنده دسترسی گسترده و کیفیت بالای خدمات اینترنت و موبایل در کانادا هستند، هرچند در مناطق دورافتاده ممکن است سرعت و کیفیت اتصال پایینتر باشد[۸][۷].
شبکههای اجتماعی و پیامرسانها در کانادا
کانادا یکی از کشورهای پیشرو در استفاده از شبکههای اجتماعی و پیامرسانها است که بخش قابل توجهی از جمعیت آن به طور فعال در این فضاها حضور دارند. بر اساس گزارشهای ژانویه ۲۰۲۵، ۳۱.۷ میلیون هویت کاربری شبکههای اجتماعی در کانادا فعال بود که معادل ۷۹.۴٪ جمعیت کشور است[۴][۹][۱۰].
محبوبترین شبکههای اجتماعی شامل فیسبوک، اینستاگرام، تیکتاک، ایکس (توییتر سابق) و اسنپچت هستند[۳]. فیسبوک با بیش از ۲۶ میلیون کاربر (حدود ۷۳ درصد جمعیت) پرطرفدارترین شبکه اجتماعی در کانادا است. لینکدین با ۲۳ میلیون کاربر، به ویژه به دلیل سیاستهای مهاجرتی و بازار کار، نقش مهمی در اشتغال و شبکهسازی حرفهای ایفا میکند.اینستاگرام و تیکتاک نیز در رتبههای بعدی محبوبیت قرار دارند و به ویژه در میان جوانان کاربرد فراوان دارند[۱۰][۱۱].
در حوزه پیامرسانها در کشور کانادا، فیسبوک مسنجر با پوشش حدود ۶۰ درصد از کاربران، محبوبترین پیامرسان است[۱۰]. برنامههای پیامرسانی فوری به کاربران اجازه میدهند تا از طریق متن، صدا و ویدیو، اغلب با چتهای گروهی، اشتراکگذاری فایل و رمزگذاری سرتاسری، در زمان واقعی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. این برنامهها را میتوان به طور کلی به خدمات چت سنتی (واتساپ)، پیامرسانهای رسانههای اجتماعی (فیسبوک مسنجر، اسنپچت)، پیامرسانهای متمرکز بر حریم خصوصی (سیگنال، تریما) و ابزارهای همکاری در محل کار (اسلک، مایکروسافت تیمز) تقسیم کرد. طبق آمار وب مستر تیپز(Webmaster Tips)، از فناوریهای پیامرسانی فوری در ۳٪ از وبسایتهای کانادا استفاده میشود[۱۱].
هوش مصنوعی در کانادا
هوش مصنوعی (AI) یکی از بزرگترین تحولات تکنولوژیکی عصر حاضر است و کانادا در این زمینه پیشرو بوده و یکی از رهبران جهانی در توسعه و کاربرد هوش مصنوعی است[۱۲]. استراتژی ملی هوش مصنوعی کانادا (Pan-Canadian AI Strategy) از سال ۲۰۱۷ با هدف تقویت پژوهش، جذب استعداد و تجاریسازی فناوریهای هوش مصنوعی آغاز شده است. این استراتژی با حمایت دولت و همکاری نهادهایی مانند CIFAR و مؤسسات ملی هوش مصنوعی (Mila، Vector Institute، Amii) اجرا میشود. در فاز دوم این راهبرد (از ۲۰۲۲)، تمرکز بر توسعه پژوهش، حمایت از استعدادها و استانداردسازی فناوریهای هوش مصنوعی افزایش یافته است. هوش مصنوعی تأثیر قابل توجهی بر زندگی و کار کاناداییها دارد و هم فرصتها و هم چالشهایی را ارائه میدهد. به همین دلیل، دولت کانادا در حال گرد هم آوردن متخصصان بینالمللی، حمایت از مقررات هوشمند، ایجاد جوامع پژوهشی، تشویق استعدادهای داخلی و حمایت از اکوسیستمی متنوع از کسبوکارها برای پیشبرد توسعه و استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی است[۱۲]. شورای مشورتی هوش مصنوعی با حضور متخصصان دانشگاهی و صنعتی، به دولت در سیاستگذاری و استانداردسازی کمک میکند. کاربردهای هوش مصنوعی در کانادا شامل کشف دارو، بهینهسازی انرژی، نوآوری در مسکن و ارتقای خدمات عمومی است[۴][۱۳]. در اواخرسال ۲۰۲۴، دولت کانادا بودجه ۲.۴ میلیارد دلاری را برای ادامه تضمین برتری کانادا در هوش مصنوعی پیشنهاد کرد[۱۲].
بررسی زیست بوم هوش مصنوعی کانادا که در سال2020 توسط دانشگاه تورنتو انجام شده است[۱۴]، نشان می دهد، زیست بوم این فناوری در کانادا در مسیر بلوغ و تکامل است. روندهای موفق ایجاد و راه اندازی استارت آپ و همچنین ادغام شرکت های موجود هوش مصنوعی به نوعی نشان دهنده موفقیت راهبردهای هوش مصنوعی این کشوراست. طبق مدل ارائه شده در آن گزارش، زیست بوم هوش مصنوعی کشور کانادا شامل چهار لایه اصلی است:
- مراکز رشد، شتاب دهنده ها و سرمایه گذاران خطرپذیر؛
- مؤسسات و آزمایشگاه های علمی؛
- استارت آپ ها، شرکت ها و بازیگران بین المللی؛
- بخش عمومی و غیر انتفاعی.
گفتنی است دولت کانادا حامی اصلی زیست بوم های هوش مصنوعی این کشور بوده و حمایت هایی همچون مشوق های سرمایه گذاری و تحقیقاتی ارائه کرده است[۱۵].
ساختارهای شاخص حاکمیتی و غیرحاکمیتی در زیستبوم فضای مجازی
زیستبوم فضای مجازی کانادا شامل مجموعهای از ساختارهای حاکمیتی و غیرحاکمیتی است که به صورت هماهنگ و در تعامل با یکدیگر، سیاستها، قوانین و چارچوبهای اجرایی این حوزه را شکل میدهند. این ساختارها نقش کلیدی در توسعه، مدیریت و تنظیم فضای دیجیتال کشور ایفا میکنند و به حفظ امنیت، حریم خصوصی و توسعه فناوریهای نوین کمک میکنند. نقش نهادهای دولتی و خصوصی در ساختارهای حاکمیتی فضای مجازی کانادا به صورت مکمل و همافزا تعریف شده است. دولت کانادا از طریق وزارتخانهها و نهادهای تخصصی، قوانین مرتبط با حفاظت از دادهها، مقابله با جرایم سایبری، تنظیم بازار ارتباطات و حفظ حریم خصوصی کاربران را تدوین و اجرا میکنند[۱۶][۱۷].
حاکمیت دیجیتال در کانادا توسط نهادهایی مانند دفتر مدیریت ارشد اطلاعات و شورای حکمرانی دیجیتال (Digital Governance Council) هدایت میشود. دفتر مدیریت ارشد اطلاعاتدر تعیین راهبردهای کلان، استانداردها و سیاستهای امنیت سایبری و هوش مصنوعی نقش محوری دارد[۱۸]. شورای حکمرانی دیجیتال به عنوان یک نهاد مستقل و چندبخشی، با تدوین استانداردهای ملی و تسهیل همکاری میان دولت، صنعت و جامعه مدنی، اعتماد عمومی به اقتصاد دیجیتال را تقویت میکند. این شورا همچنین با راهاندازی مؤسسه استانداردهای حکمرانی دیجیتال، تنها نهاد تخصصی توسعه استانداردهای فناوری دیجیتال در کانادا محسوب میشود[۱۹].
از سوی دیگر، بخش خصوصی و شرکتهای فناوری نقش کلیدی در توسعه، مدیریت و بهرهبرداری از زیرساختها و خدمات فضای مجازی دارند. برای نمونه، در سال ۲۰۱۲، بخشهای خصوصی و دولتی کانادا با همکاری یکدیگر، شورای شناسایی و احراز هویت دیجیتال کانادا (DIACC) را تشکیل دادند تا چارچوبی امن، قابل اعتماد و فراگیر برای هویت دیجیتال ایجاد کنند. این شورا با هدف تسهیل تعاملپذیری، استانداردسازی و ارتقای امنیت هویت دیجیتال فعالیت میکند و نمونهای از همکاری موثر میان نهادهای دولتی و خصوصی در فضای مجازی است[۲۰]. در مجموع، نهادهای دولتی کانادا مسئول تنظیم قوانین، نظارت و تأمین امنیت فضای مجازی هستند، در حالی که بخش خصوصی نقش عملیاتی و توسعهای ایفا میکند و همکاری میان این دو بخش، زیستبوم فضای مجازی کشور را پایدار و امن نگه میدارد.
سیاستها، قوانین و برنامه راهبردی و کلان کانادا در زمینه زیستبوم فضای مجازی
کانادا به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در حکمرانی دیجیتال، رویکردی جامع و چندجانبه را برای مدیریت زیستبوم فضای مجازی خود اتخاذ کرده است. این رویکرد شامل تدوین قوانین سختگیرانه، استراتژیهای ملی، و ایجاد نهادهای نظارتی است که با هدف حفظ امنیت، حریم خصوصی، و ترویج نوآوری در فضای آنلاین عمل میکنند[۲].
قوانین و مقررات کشور کاناد در زمینه فضای مجازی شامل قانون حفاظت از اطلاعات شخصی و اسناد الکترونیکی (Personal Information Protection and Electronic Documents Act (PIPEDA) )؛ قانون مبارزه با هرزنامهها( Anti-Spam Law (2010))؛ قانون آسیبهای آنلاین (Online Harms Act)؛ لایحه C-27 (قانون اجرای منشور دیجیتال 2022)است[۴][۵][۶][۸]. استراتژیها و برنامههای راهبردی در زمینه زیستبوم فضای مجازی در کشور کانادا شامل استراتژی ملی امنیت سایبری کانادا و تعهدات پلتفرم هاست. استراتژی ملی امنیت سایبری کانادا، یک چارچوب جامع برای حفاظت از زیرساختهای حیاتی کانادا در برابر تهدیدات سایبری است[۳]. همچنین قوانین کانادا پلتفرمها را موظف میکند اقداماتی را برای کاهش خطر مواجهه کاربران با محتوای مضر، مانند نفرتپراکنی یا تصاویر غیراخلاقی، انجام دهند[۳].
یکی از برنامه های راهبردی و کلان کشور کانادا، "چشمانداز دیجیتال کانادا ۲۰۲۴-۲۵" (Canada's Digital Ambition 2024-25) نقشه راه اصلی دولت برای تحول دیجیتال است. این سند بر مدرنسازی خدمات دولتی، ارتقای امنیت و حریم خصوصی، توسعه زیرساختهای قابل اعتماد و ترویج نوآوریهای فناورانه تأکید دارد. سیاستهای کلان دولت شامل حمایت از توسعه هوش مصنوعی، مدیریت دادهها، حفاظت از حریم خصوصی و ارتقای مهارتهای دیجیتال است. همچنین، دولت با سرمایهگذاری در پروژههای هوش مصنوعی و زیرساختهای ابری، تلاش میکند کانادا را به رهبر جهانی در ارائه خدمات دیجیتال امن و فراگیر تبدیل کند[۴][۱۸].
تجارب و نوآوریهای کانادا در زیستبومهای فضای مجازی
زیستبوم فضای مجازی به مجموعهای از فناوریها، پلتفرمها، کاربران، دادهها و قوانین گفته میشود که در تعامل با یکدیگر، محیطی پویا برای فعالیتهای دیجیتال و ارتباطات آنلاین ایجاد میکنند. کانادا به عنوان کشوری پیشرو در توسعه فناوریهای نوین، تجربههای گستردهای در شکلدهی و تقویت زیستبوم فضای مجازی بومی خود دارد که به برخی از این تجارب و نوآوری ها اشاره می کنیم:
توسعه پلتفرمهای بومی و سیاستهای حکمرانی فضای مجازی
کانادا در سالهای اخیر سرمایهگذاری چشمگیری در توسعه پلتفرمهای بومی انجام داده است تا وابستگی به پلتفرمهای خارجی مانند گوگل و متا کاهش یابد و اقتصاد دیجیتال داخلی تقویت شود. سیاستگذاریهای دولت فدرال و استانها با ارائه مشوقهای مالی و قانونی، از استارتاپها و شرکتهای محلی حمایت میکند. نمونه بارز این رویکرد، توسعه شبکههای اجتماعی و پیامرسانهای بومی مانند «کانادا چت» است که به عنوان جایگزینی برای پیامرسانهای خارجی طراحی شده و امکان ارتباط آنلاین امن و بومی را فراهم میآورد. همچنین پلتفرم «رامبل» (Rumble) به عنوان یک شبکه اشتراکگذاری ویدئو کانادایی، با تمرکز بر شفافیت و حمایت از تولیدکنندگان مستقل، نمونهای از نوآوری در زیستبوم فضای مجازی کانادا محسوب میشود[۲۱].
اکوسیستم دیجیتال و حمایتهای دولتی
دولت کانادا با برنامههای متعددی مانندDigital Adoption Program (CDAP)، Strategic Innovation Fund وRegional Innovation Ecosystems، به تقویت زیستبوم دیجیتال کمک میکند. این برنامهها با ارائه کمکهای مالی، مشاوره تخصصی و تسهیل دسترسی به فناوریهای نوین، به کسبوکارهای کوچک و بزرگ کمک میکنند تا فرآیند دیجیتالسازی را تسریع کنند. به عنوان مثال، برنامه Digital Main Street در استان انتاریو و Innovator Skills Initiative در بریتیش کلمبیا، نمونههایی از حمایتهای استانی هستند که به توسعه زیستبوم دیجیتال کمک میکنند. همکاریهای بینالمللی و مشارکتهای بخش خصوصی و دولتی مانند Digital Technology Supercluster نیز از دیگر عوامل موفقیت کانادا در این حوزه است[۲۲].
نوآوری در هویت دیجیتال و امنیت دادهها
یکی از چالشهای مهم زیستبوم فضای مجازی، ایجاد نظامهای هویت دیجیتال قابل اعتماد است. کانادا با انتشار سند «ساخت هویتی دیجیتال برای آینده کانادا» توسط شورای تعیین هویت و احراز هویت دیجیتال (DIACC) در سال ۲۰۱۵، چارچوبی برای توسعه اکوسیستم هویت دیجیتال ارائه کرده است. این سند بر اهمیت ایجاد نظامی امن و قابل اتکا برای احراز هویت کاربران در فضای دیجیتال تأکید دارد که زیرساختی اساسی برای تمامی فعالیتهای دیجیتال به شمار میرود. این رویکرد، کانادا را در مسیر حفظ امنیت و حریم خصوصی کاربران در فضای مجازی قرار داده است[۲۰].
مدیریت محتوا و مقررات فضای مجازی
کانادا با وضع قوانین سختگیرانه در زمینه حفاظت از دادهها، مقابله با اسپم و مدیریت محتوای مضر آنلاین، تلاش میکند فضای مجازی را امن و سالم نگه دارد. این سیاستها به ویژه در مقابله با محتوای آسیبزا و حفظ حقوق کاربران نقش مهمی ایفا میکنند. محبوبترین شبکههای اجتماعی کانادایی نیز ملزم به رعایت این مقررات هستند تا ضمن حمایت از آزادی بیان، از انتشار محتوای مضر جلوگیری شود[۲].
نمونههای کاربردی و تجارب موفق
از نمونه های کاربردی و تجربه های موفق کشور کانادا در زمینه زیست بوم مجازی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پلتفرمهای بومی: توسعه «کانادا چت» و «رامبل» به عنوان نمونههای موفق در ایجاد زیستبوم بومی فضای مجازی؛
- تجارب دیجیتال فرهنگی: پروژههای مجازی مانند تجربههای ۳۶۰ درجه در پارک ملی سابل آیلند که با همکاری گوگل آرتس و کالچر، امکان بازدید مجازی از مکانهای طبیعی کانادا را فراهم کردهاند[۲۳]؛
- همکاریهای فناورانه: مشارکتهای بخش خصوصی و دولتی در توسعه زیرساختهای 5G و فناوریهای ابری که زیربنای نوآوری در فضای مجازی کانادا را تقویت میکنند.
کانادا با اتخاذ سیاستهای راهبردی، حمایتهای مالی و قانونی، و توسعه فناوریهای بومی، توانسته است زیستبوم فضای مجازی خود را به شکلی پایدار و نوآورانه شکل دهد. این تجارب نه تنها موجب کاهش وابستگی به پلتفرمهای خارجی شده، بلکه زمینهساز رشد اقتصاد دیجیتال و افزایش امنیت و حریم خصوصی کاربران در فضای مجازی شده است. آینده زیستبوم فضای مجازی کانادا با توجه به این رویکردها، نویدبخش توسعه پایدار و پیشرو در عرصه فناوریهای دیجیتال است[۲][۲۱][۲۲].
نیز نگاه کنید به
کتابشناسی
- ↑ قدس آنلاین (1402). تعریف زیست بوم دیجیتال،کاربردها و انواع زیست بوم دیجیتال، قابل بازیابی از https://www.qudsonline.ir/news/954508
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ «کانادا چگونه بر فضای مجازی خود حکمرانی میکند»(1403)، خبرگزاری مهر، قابل بازیابی از https://43658859.khabarban.com
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ برگرفته از https://www.pulse.internetsociety.org
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ ۴٫۵ Canadian Forum for Digital Infrastructure Resilience. (2025). Canadian Forum for Digital Infrastructure Resilience (CFDIR). Innovation, Science and Economic Development Canada, Available for https://ised-isde.canada.ca/site/spectrum-management-telecommunications/en/learn-more/committees-and-stakeholders/committees-and-councils/canadian-forum-digital-infrastructure-resilience-cfdir
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ایرسافام (1403). اینترنت در کانادا، قابل بازیابی از https://irsafam.ca/internet-in-canada/
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ Statista. (2025). Canada: Internet penetration 2015-2025, Available for https://www.statista.com/statistics/209104/internet-penetration-canada/
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ سرعت اینترنت در کانادا چگونه است(1400)، قابل بازیابی از https://litimmigration.ca
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ DataReportal. (2025). Digital 2025: Canada, Available for https://datareportal.com/reports/digital-2025-canada#:~:text=The%20%E2%80%9Cstate%20of%20digital%E2%80%9D%20in%20Canada%20in%202025&text=There%20were%2038.0%20million%20individuals,percent%20of%20the%20total%20population.
- ↑ Statista. (2025). Internet and social media users in Canada 2025, Available for https://www.statista.com/statistics/418219/canada-digital-platform-audience/
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ تابناک. (1404). معرفی محبوبترین و مضرترین شبکه اجتماعی کانادا. بازیابی شده از https://www.tabnak.ir/fa/news/1288932
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ پنج ترفند کاربردی در زمینه شبکه های اجتماعی در کانادا برای کسب و کارهای کوچک. بازیابی شده از https://canadairan.ca/five-practical-social-networking-tricks-in-canada-for-small-businesses/
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ Government of Canada (2025). Artificial intelligence ecosystem, Available for https://ised-isde.canada.ca/site/ised/en/artificial-intelligence-ecosystem
- ↑ Canadian AI Conference. (2025). 38th Canadian Conference on Artificial Intelligence, Available for https://caiac.pubpub.org/ai2025
- ↑ University of TORONTO, CANADA’S AI ECOSYSTEM, GOVERNMENT INVESTMENT, PROPELS PRIVATE SECTOR GROWTH, University of TORONTO, 2020, Available for https://gro.utoronto.ca/wp-content/uploads/2022/04/Canadas_AI_Ecosystem-_Government_Investment_Propels_Private_Sector_Growth.pdf
- ↑ کنعانی، فاطمه، رسولیان، پریسا، حافظی، رضا و آهنگری، سعیده السادات (1402). تحلیل بوم سازگان هوش مصنوعی ایران و شناسایی خلاءهای نهادی و کارکردی آن. سیاست علم و فناوری، 16(2)، 59-77.
- ↑ باشگاه خبرنگاران جوان(1403). کانادا چگونه بر فضای مجازی حکمرانی میکند؟، قابل بازیابی از https://www.yjc.ir/fa/news/8913496
- ↑ خبرگزاری برنا (1403). کانادا، پیشرو در امنیت سایبری و قوانین آنلاین، قابل بازیابی از https://43659462.khabarban.com/
- ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ Innovation, Science and Economic Development Canada. (2025). Artificial intelligence ecosystem, Available for https://ised-isde.canada.ca/site/ised/en/artificial-intelligence-ecosystem
- ↑ Treasury Board of Canada Secretariat. (2025). Canada's Digital Ambition 2024-25, Available for https://www.canada.ca/en/government/system/digital-government/canada-digital-ambition/canada-digital-ambition-2024-25.html
- ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ اکبری، تورج (1400). ساخت هویتی دیجیتال برای آینده کانادا. سایت برهان، قابل بازیابی از https://www.borhanid.com
- ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ سیتنا، مرجع تخصصی اخبار فاوا (1404). توسعه شبکههای اجتماعی بومی؛ سیاست پلتفرمی کانادا، قابل بازیابی از https://www.citna.ir/news/320244
- ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ Business & Industry of Canada (2025). How Canada’s Digital Ecosystem Is Reshaping Business Growth. Available for https://www.industryandbusiness.ca/how-canadas-digital-ecosystem-is-reshaping-business-growth/
- ↑ Virtual experiences - Sable Island National Park Reserve - Parks Canada, Available for https://parks.canada.ca/pn-np/ns/sable/activ/virtuelle-virtual
نویسنده مقاله
میترا صمیعی