رشد جمعیت در افغانستان

]نرخ رشد طبیعی جمعیت افغانستان در پنجاه سال گذشته نوسانات قابل‌توجهی داشته است. در دهه ۱۹۸۰، افغانستان با بحران‌های جدی سیاسی و نظامی مواجه بود که تأثیر عمیقی بر ساختار جمعیتی کشور گذاشت. جنگ‌های داخلی و ناآرامی‌های گسترده باعث شد که نرخ رشد جمعیت به‌شدت کاهش یابد^[۱]. در این دوره، نرخ رشد جمعیت به دلیل مهاجرت‌های گسترده به کشورهای همسایه و کاهش زادوولد، به طور موقت کاهش یافت.

در دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰، به دنبال پایان برخی درگیری‌ها و بازگشت پناه‌جویان به کشور، نرخ رشد جمعیت به طور موقت افزایش یافت^[۲]. بهبود نسبی در شرایط امنیتی و اقتصادی، همراه با افزایش زادوولد و بازگشت پناه‌جویان، به رشد جمعیت کمک کرد.^[۳] در سال ۲۰۱۴، نرخ رشد طبیعی جمعیت افغانستان به حدود ۲.۳ درصد رسید^[۴]. بااین‌حال، در سال ۲۰۲۴، این نرخ به حدود ۱.۹ درصد کاهش‌یافته است. این کاهش عمدتاً به دلیل کاهش نرخ باروری و بهبود شرایط بهداشتی و پزشکی، افزایش شهرنشینی، و تغییرات اجتماعی در کشور است .

بررسی عوامل مؤثر بر تغییرات نرخ رشد

عوامل مختلفی بر تغییرات نرخ رشد جمعیت در افغانستان تأثیرگذار بوده‌اند. کاهش نرخ مرگ‌ومیر نوزادان و بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی از جمله این عوامل هستند^[۵]. در سال‌های اخیر، برنامه‌های بهداشتی و آموزش‌های عمومی به‌ویژه در مناطق شهری، به کاهش نرخ باروری و افزایش امید به زندگی کمک کرده‌اند. بهبود شرایط بهداشتی، از جمله افزایش دسترسی به واکسیناسیون و خدمات بهداشت باروری، تأثیر عمده‌ای در کاهش نرخ مرگ‌ومیر نوزادان و افزایش امید به زندگی داشته است^[۶].

علاوه بر این، افزایش شهرنشینی و تغییرات اجتماعی نیز بر نرخ رشد جمعیت تأثیر گذاشته‌اند. افزایش سطح تحصیلات زنان و دسترسی به خدمات پیشگیری از بارداری، به کاهش نرخ باروری کمک کرده و به دنبال آن، نرخ رشد جمعیت کاهش‌یافته است. تغییرات فرهنگی و اجتماعی، از جمله تغییر در الگوهای ازدواج و نقش زنان در بازار کار، به کاهش نرخ باروری و در نتیجه کاهش نرخ رشد جمعیت کمک کرده اند^[۷].

مقایسه نرخ رشد با کشورهای منطقه و جهان

مقایسه نرخ رشد جمعیت افغانستان با کشورهای منطقه و جهانی نشان می‌دهد که افغانستان هنوز یکی از بالاترین نرخ‌های رشد جمعیت را در منطقه دارد^[۸]. بسیاری از کشورهای همسایه، از جمله ایران و پاکستان، کاهش‌های قابل‌توجهی در نرخ رشد جمعیت تجربه کرده‌اند. درحالی‌که افغانستان باوجود کاهش نرخ رشد، همچنان دارای نرخ رشد بالاتری است. این تفاوت به دلیل ساختار جمعیتی جوان افغانستان و تأخیر در انتقال جمعیتی است. ساختار سنی جوان و نرخ بالای باروری در مناطق روستایی به طور نسبی به افزایش نرخ رشد جمعیت کمک کرده است^[۹].

تأثیر مهاجرت بر رشد جمعیت

مهاجرت، به‌ویژه مهاجرت‌های بین‌المللی، تأثیر قابل‌توجهی بر ساختار جمعیتی و نرخ رشد جمعیت افغانستان داشته است. میلیون‌ها افغان به دلیل جنگ‌ها، بحران‌های اقتصادی و ناپایداری‌های امنیتی به کشورهای همسایه و دیگر کشورها مهاجرت کرده‌اند^[۱۰]. این مهاجرت‌ها به کاهش نرخ باروری و نیروی کار فعال در کشور منجر شده است. از سوی دیگر، بازگشت پناهندگان به کشور، در دوره‌های مختلف، به تغییرات سریع در نرخ رشد جمعیت انجامیده است. سیاست‌های مهاجرتی دولت افغانستان، از جمله برنامه‌های حمایت از مهاجران بازگشتی و تلاش‌های برای مدیریت مهاجرت داخلی، به تغییرات جمعیتی کشور تأثیر گذاشته است^[۱۱].

نیز نگاه کنید به

کتابشناسی

↑ Valente, M., Alessandro Lamberti-Castronuovo, Bocchini, F., Shafiq, Y., Trentin, M., Michela Paschetto, Ghulam Ali Bahdori, Jan Agha Khadem, Mirza Sayed Nadeem, Mohammand Hanif Patmal, Mohammad Tawoos Alizai, Barone-Adesi, F., Miccio, R., & Luca Ragazzoni. (2024). Access to care in Afghanistan after august 2021: a cross-sectional study exploring Afghans’ perspectives in 10 provinces. Conflict and Health, 18(1), https://doi.org/10.1186/s13031-024-00594-5
↑ Population growth in Afghanistan. (n.d.). Worlddata.info, available for https://www.worlddata.info/asia/afghanistan/populationgrowth.php
↑ Afghanistan - Demographic trends. (n.d.). Encyclopedia Britannica. ‌
↑ UNDESA, World Bank, UNHCR, Central Statistics Organization, & Popal, A. B. (2014). Afghanistan’s urban Transition: challenges and opportunities, Available for https://unhabitat.org/sites/default/files/download-manager-files/1424269536wpdm_Afghanistan%20Urban%20Future.pdf
↑ Waheed, M., Olaberria, E., Rahimi, A. R., Malik, W. S., & International Bank for Reconstruction and Development/ The World Bank. (2024). AFGHANISTAN DEVELOPMENT UPDATE. In AFGHANISTAN DEVELOPMENT UPDATE, Available for https://thedocs.worldbank.org/en/doc/18a1ccff0457effb0a456c0d4af7cce2-0310012024/original/Afghanistan-Development-Update-April-2024.pdf
↑ Afghanistan - population growth from 2012 to 2022. (n.d.). Statista, Available for https://www.statista.com/statistics/262008/population-growth-in-afghanistan/
↑ NDESA, World Bank, UNHCR, Central Statistics Organization, & Popal, A. B. (2014b). Afghanistan’s urban Transition: challenges and opportunities, Available for https://unhabitat.org/sites/default/files/download-manager-files/1424269536wpdm_Afghanistan%20Urban%20Future.pdf
↑ Afghanistan population (2024) - Worldometer. (n.d.), Available for https://www.worldometers.info/world-population/afghanistan-population/
↑ Digital 2024: Afghanistan. (2024, February 23). DataReportal – Global Digital Insights, Available for https://datareportal.com/reports/digital-2024-afghanistan
↑ Afghanistan net migration rate 1950-2024. (n.d.). MacroTrends, Available for https://www.macrotrends.net/global-metrics/countries/AFG/afghanistan/net-migration
↑ Annual Results Report 2023 Afghanistan. (2024), available for https://reporting.unhcr.org/sites/default/files/2024-06/Asia%20-%20Afghanistan%20ARR%202023_0.pdf

نویسنده مقاله

نرگس شکوری

[1] Valente, M., Alessandro Lamberti-Castronuovo, Bocchini, F., Shafiq, Y., Trentin, M., Michela Paschetto, Ghulam Ali Bahdori, Jan Agha Khadem, Mirza Sayed Nadeem, Mohammand Hanif Patmal, Mohammad Tawoos Alizai, Barone-Adesi, F., Miccio, R., & Luca Ragazzoni. (2024). Access to care in Afghanistan after august 2021: a cross-sectional study exploring Afghans’ perspectives in 10 provinces. Conflict and Health, 18(1), https://doi.org/10.1186/s13031-024-00594-5

[2] Population growth in Afghanistan. (n.d.). Worlddata.info, available for https://www.worlddata.info/asia/afghanistan/populationgrowth.php

[3] Afghanistan - Demographic trends. (n.d.). Encyclopedia Britannica. ‌

[4] UNDESA, World Bank, UNHCR, Central Statistics Organization, & Popal, A. B. (2014). Afghanistan’s urban Transition: challenges and opportunities, Available for https://unhabitat.org/sites/default/files/download-manager-files/1424269536wpdm_Afghanistan%20Urban%20Future.pdf

[5] Waheed, M., Olaberria, E., Rahimi, A. R., Malik, W. S., & International Bank for Reconstruction and Development/ The World Bank. (2024). AFGHANISTAN DEVELOPMENT UPDATE. In AFGHANISTAN DEVELOPMENT UPDATE, Available for https://thedocs.worldbank.org/en/doc/18a1ccff0457effb0a456c0d4af7cce2-0310012024/original/Afghanistan-Development-Update-April-2024.pdf

[6] Afghanistan - population growth from 2012 to 2022. (n.d.). Statista, Available for https://www.statista.com/statistics/262008/population-growth-in-afghanistan/

[7] NDESA, World Bank, UNHCR, Central Statistics Organization, & Popal, A. B. (2014b). Afghanistan’s urban Transition: challenges and opportunities, Available for https://unhabitat.org/sites/default/files/download-manager-files/1424269536wpdm_Afghanistan%20Urban%20Future.pdf

[8] Afghanistan population (2024) - Worldometer. (n.d.), Available for https://www.worldometers.info/world-population/afghanistan-population/

[9] Digital 2024: Afghanistan. (2024, February 23). DataReportal – Global Digital Insights, Available for https://datareportal.com/reports/digital-2024-afghanistan

[10] Afghanistan net migration rate 1950-2024. (n.d.). MacroTrends, Available for https://www.macrotrends.net/global-metrics/countries/AFG/afghanistan/net-migration

[11] Annual Results Report 2023 Afghanistan. (2024), available for https://reporting.unhcr.org/sites/default/files/2024-06/Asia%20-%20Afghanistan%20ARR%202023_0.pdf

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]