آثار علمی برجسته تألیف شده در کشور یمن در زمینه ایرانشناسی
آثار علمی برجسته تألیف شده در کشور یمن در زمینه ایرانشناسی
ایرانشناسی در یمن به عنوان یک حوزه مطالعاتی نوظهور در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته است. با وجود روابط تاریخی و فرهنگی دیرینه بین دو کشور، تألیفات علمی در زمینه ایرانشناسی در یمن محدود بوده است.
1- آثار برجسته ایرانشناسی در یمن
1-1 الدور الإیرانی فی الیمن و انعکاساته على الأمن الإقلیمی
نویسنده: محمد حسن القاضی
سال انتشار: ۲۰۱۷
ناشر: مرکز الخلیج العربی للدراسات الإیرانیــة (AGCIS)
خلاصه: این کتاب به تحلیل نقش ایران در یمن و تأثیرات آن بر امنیت منطقهای میپردازد. نویسنده با بررسی تاریخی روابط ایران و یمن، اهداف و ابزارهای ایران در یمن را تحلیل میکند.
Al-Qadhi, M. H. (2017). The Iranian Role in Yemen and its Implications on the Regional Security. Arabian Gulf Centre for Iranian Studies.
2-1 الیمن فی ظل التمدن الإیرانی: التفاعلات التاریخیــة والثقافیــة
نویسنده: سید مهدی حسینی بیان
سال انتشار: ۱۴۰۲ ه.ش (۲۰۲۳ م)
ناشر: انتشارات صدفیاب (یمن)
خلاصه: این اثر به تأثیر تمدن ایرانی بر گسترش اسلام در یمن و تعاملات فرهنگی دو کشور از دوران باستان تا معاصر میپردازد.
Hosseini-Bayan, S. M. (1402). ، تأثیر تمدن ایرانیان بر نفوذ و گسترش اسلام در یمن،
. Qom: Sadf-e Yab Publications.
3-1 الحرکــة الحوثیــة والتمدد الإیرانی: دراســة فی التوازنات الإقلیمیــة
نویسنده: نادیه الدوسری
سال انتشار: ۲۰۲۱
ناشر: مرکز مطالعات استراتژیک صنعا
خلاصه: تحلیل رابطه حوثیها با ایران و تأثیر این اتحاد بر توازن قوای منطقهای در خاورمیانه.
Al-Dawsari, N. (2021). The Houthi Movement and Iranian Expansion: A Study of Regional Balances. Sana’a Center for Strategic Studies.
4-1 التراث الزیدی وروابطه بالشیعــة الإثنی عشریــة: دراســة مقارنــة
نویسنده: عبدالله البردونی
سال انتشار: ۲۰۱۵
ناشر: دار الکتب الیمنیــة (صنعا)
خلاصه: بررسی تطبیقی میراث زیدیان یمن و تشیع دوازدهامامی با تأکید بر پیوندهای تاریخی و مذهبی.
Al-Baraduni, A. (2015). التراث الزیدی وروابطه بالشیعــة الإثنی عشریــة: دراســة مقارنــة. Sana’a: Dar Al-Kutub Al-Yamaniya.
5-1 إیران والیمن: تاریخ العلاقات السیاسیــة والدینیــة
ویراستار: محمد الغبری
سال انتشار: ۲۰۱۸
ناشر: المعهد الدیمقراطی الیمنی
خلاصه: مجموعه مقالاتی درباره روابط سیاسی و مذهبی ایران و یمن از دوره ساسانی تاکنون.
Al-Ghabri, M. (Ed.). (2018). Iran and Yemen: Political and Religious Relations. Yemeni Democratic Institute.
6-1 الیمن فی استراتیجیــة المحور الإیرانی: الفرص والتحدیات
نویسنده: أحمد الرُبیدی
سال انتشار: ۲۰۲۰
ناشر: مرکز الدراسات الإیرانیــة (صنعا)
خلاصه: تحلیل جایگاه یمن در استراتژی منطقهای ایران و چالشهای پیشروی نفوذ تهران.
Al-Rubaidi, A. (2020). الیمن فی استراتیجیــة المحور الإیرانی: الفرص والتحدیات.
Sana’a: Center for Iranian Studies.
7-1 نسخ خطی زیدی مرتبط با ایران
مجموعه: کتابخانه جامع صنعا
توضیحات: شامل نسخههای خطی تاریخی درباره روابط یمن و ایران در دورههای اسلامی، از جمله مکاتبات علمای زیدی با حکومتهای ایرانی.
Al-Hakim, Y. (Ed.). (2019). Zaydi Manuscripts on Iran-Yemen Relations (Vol. 1-3). Sana’a: Great Mosque Library.
8-1 التدخل الإیرانی فی الیمن: بین الحقائق والإدعاءات
نویسنده: بشرى المقطري
سال انتشار: ۲۰۱۹
ناشر: مؤسسة أكسفورد للبحوث (یمن)
خلاصه: بررسی مستندات مداخله ایران در یمن و تفکیک واقعیتها از ادعاهای سیاسی.
Al-Maqtari, B. (2019). Iranian Intervention in Yemen: Between Facts and Claims. Oxford Research Foundation.
9-1 الیمن وإیران: تحدید المصالح وتأثیرها على الأمن الخلیجی
نویسنده: علی الخولقی
سال انتشار: ۲۰۲۱
ناشر: الجمعیــة الیمنیــة للعلوم السیاسیــة
Al-Khuwlaqi, A. (2021). Yemen and Iran: Defining Interests and Their Impact on Gulf Security. Yemeni Political Science Association.
10-1 الثورة الإیرانیــة وتأثیرها على الحرکات الإسلامیــة فی الیمن
نویسنده: میساء شجاع الدین
سال انتشار: ۲۰۱۶
ناشر: دار النهضــة العربیــة (صنعا)
خلاصه: تأثیر انقلاب ۱۳۵۷ ایران بر جنبشهای اسلامی یمن، از جمله حوثیها.
Shuja Al-Deen, M. (2016). The Iranian Revolution and Its Impact on Islamic Movements in Yemen. Sana’a: Dar Al-Nahda Al-Arabiya.
11-1 أخبار أئمــة الزیدیــة فی طبرستان و دیلمان و جیلان
این کتاب به کوشش ویلفرد مادلونگ، اسلامشناس آلمانی، گردآوری و تدوین شده است. اگرچه مادلونگ خود یمنی نیست، اما این اثر با استفاده از منابع یمنی و با همکاری محققان یمنی تألیف شده است. این کتاب به بررسی روابط تاریخی بین شیعیان زیدی یمن و ایران میپردازد و اطلاعات ارزشمندی درباره حضور و نفوذ ایرانیان در یمن ارائه میدهد (الاهنومی، 2024).
12-1 الافاده فی تاریخ الائمه الساده
این کتاب نوشته یحیی بن حسین الهارونی، از علمای برجسته زیدی یمن است. در این اثر، نویسنده به بررسی تاریخ امامان زیدی و ارتباط آنها با ایران میپردازد. این کتاب منبع مهمی برای درک روابط تاریخی و مذهبی بین ایران و یمن است (الاهنومی، 2024).
13-1 الحدائق الوردیه
نوشته حمید بن احمد بن محمد محلی (652 ق)، این کتاب یکی از منابع مهم تاریخی یمن است که اطلاعات ارزشمندی درباره روابط ایران و یمن در دوران اسلامی ارائه میدهد. نویسنده در این اثر به بررسی تأثیر فرهنگ و تمدن ایرانی بر یمن میپردازد (الاهنومی، 2024).
14-1 التاریخ الاسلامی
نوشته احمد الهادی، این کتاب به بررسی تاریخ اسلام با تمرکز ویژه بر روابط ایران و یمن میپردازد. نویسنده در این اثر به تحلیل تأثیر متقابل فرهنگی و تمدنی بین دو کشور پرداخته است (الاهنومی، 2024).
15-1 تاثیر تمدن ایرانیان بر نفوذ و گسترش اسلام در یمن
این کتاب نوشته سیدمهدی حسینیبیان، اگرچه به زبان فارسی نوشته شده، اما در یمن مورد توجه قرار گرفته و به عنوان یک منبع مهم در مطالعات ایرانشناسی در یمن شناخته میشود. نویسنده در این کتاب به بررسی تأثیر تمدن ایرانی بر گسترش اسلام در یمن میپردازد و اطلاعات ارزشمندی درباره روابط تاریخی دو کشور ارائه میدهد (حسینیبیان، 1402).
مطالعات ایرانشناسی در یمن، علیرغم پیشینه تاریخی غنی روابط دو کشور، هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارد. آثار علمی تألیف شده در این زمینه محدود است، اما نشاندهنده تلاش محققان یمنی برای تحلیل نقش ایران در تحولات تاریخی و معاصر یمن است. با این حال، به دلیل جنگ داخلی و محدودیتهای پژوهشی، بسیاری از این مطالعات به زبان عربی و در سطح منطقهای منتشر شدهاند. برای دسترسی به جزئیات بیشتر، مراجعه به کتابخانههای دانشگاهی یمن (مانند دانشگاه صنعا) و مراکز تحقیقاتی مانند «مرکز الدراسات الإیرانیة» توصیه میشود.
منابع:
1- الاهنومی، ح. ع. (2024). پیوندهای تاریخی و فرهنگی ایران و یمن در متون کهن. خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا).
https://B2n.ir/m44412
2- حسینیبیان، س. م. (1402). تاثیر تمدن ایرانیان بر نفوذ و گسترش اسلام در یمن. قم: انتشارات صدفیاب.
https://B2n.ir/r94626