آموزش و مطالعات ادبیات فارسی در مراکز علمی - دانشگاهی یمن
آموزش و مطالعات ادبیات فارسی در مراکز علمی - دانشگاهی یمن
روابط فرهنگی ایران و یمن به پیش از اسلام برمیگردد. در دوران ساسانی، ایرانیان حضور قابل توجهی در یمن داشتند و زبان و فرهنگ ایرانی در این منطقه نفوذ کرده بود. پس از ظهور اسلام نیز، این ارتباطات فرهنگی ادامه یافت و در ادبیات فارسی بازتاب گستردهای داشت. بسیاری از شاعران بزرگ ایرانی مانند فردوسی، نظامی و سعدی در اشعار خود به یمن اشاره کردهاند با این حال، گسترش رسمی و نهادینه شدن آن در مراکز دانشگاهی یمن به دهههای اخیر برمیگردد. (حمیدی، n.d.)
1- وضعیت کنونی آموزش زبان و ادبیات فارسی
در حال حاضر، آموزش زبان و ادبیات فارسی در یمن عمدتاً در دانشگاه صنعا متمرکز است. دانشکده زبانهای خارجی این دانشگاه دارای بخش زبان فارسی است که با همکاری سفارت ایران در یمن راهاندازی شده است. علاوه بر این، مرکز آموزش زبان و ترجمه دانشگاه صنعا نیز دورههای آموزش زبان فارسی ارائه میدهد (الدیلمی، 2024).
1-1 برنامههای درسی و دورههای آموزشی
برنامههای آموزشی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه صنعا شامل دورههای کارشناسی و دورههای کوتاهمدت است. دانشجویان پس از گذراندن سطح دو میتوانند برای آشنایی بیشتر با فرهنگ ایرانی در تعطیلات تابستان به ایران سفر کنند. همچنین، دانشجویان سطح چهار که دوره را با نمره بالا به پایان برسانند، امکان ادامه تحصیل در مقاطع تکمیلی در ایران را دارند (ایسنا، 2022).
2- چالشها و موانع
علیرغم تلاشهای صورت گرفته، آموزش زبان و ادبیات فارسی در یمن با چالشهای متعددی روبرو است:
1-2 استقبال محدود: آمار ثبتنام در رشته زبان فارسی دانشگاه صنعا نشان میدهد که علیرغم تسهیل شرایط پذیرش و کاهش شهریه، تعداد دانشجویان این رشته بسیار محدود است (المشارق، 2023).
2-2 محدودیت فرصتهای شغلی: یکی از دلایل عدم استقبال از این رشته، کمبود فرصتهای شغلی برای فارغالتحصیلان است.
3-2 مسائل سیاسی: تنشهای سیاسی بین ایران و برخی کشورهای عربی منطقه بر روند گسترش زبان و ادبیات فارسی در یمن تأثیر منفی گذاشته است (خبرگزاری رسا، 2016).
4-2 جنگ و ناامنی: شرایط جنگی حاکم بر یمن در سالهای اخیر، بر کل نظام آموزشی این کشور از جمله آموزش زبانهای خارجی تأثیر منفی گذاشته است (گروه جهادی اویس قرنی، 2022).
3- تلاشها برای گسترش زبان و ادبیات فارسی
با وجود چالشهای موجود، تلاشهایی برای گسترش زبان و ادبیات فارسی در یمن صورت گرفته است:
1-3 همکاریهای بینالمللی: سفارت ایران در یمن و بنیاد سعدی همکاری نزدیکی با دانشگاه صنعا برای توسعه آموزش زبان فارسی دارند (الدیلمی، 2024).
2-3 برگزاری رویدادهای فرهنگی: برگزاری محافل ادبی مشترک بین شاعران ایرانی و یمنی از جمله اقداماتی است که برای تقویت روابط فرهنگی دو کشور انجام میشود (خبرگزاری مهر، 2024).
3-3 انتشار آثار پژوهشی: کتابهایی مانند «یمن در شعر فارسی» به بررسی جایگاه یمن در ادبیات فارسی پرداختهاند (سید، 1394)
4- دورنمای آینده
آموزش و مطالعات ادبیات فارسی در مراکز علمی-دانشگاهی یمن، علیرغم چالشهای موجود، همچنان ادامه دارد. این حوزه میتواند نقش مهمی در تقویت روابط فرهنگی دو کشور ایفا کند. با این حال، برای توسعه بیشتر این حوزه، نیاز به برنامهریزی دقیق، سرمایهگذاری بیشتر و همکاریهای گستردهتر بین نهادهای آموزشی و فرهنگی دو کشور است.
آینده آموزش و مطالعات ادبیات فارسی در یمن به عوامل مختلفی از جمله شرایط سیاسی منطقه، وضعیت اقتصادی یمن و میزان همکاریهای فرهنگی بین دو کشور بستگی دارد. با این حال، با توجه به پیشینه تاریخی روابط فرهنگی ایران و یمن، میتوان امیدوار بود که این حوزه در آینده رشد بیشتری داشته باشد.
برای بهبود آموزش زبان فارسی در یمن میتوان اقدامات زیر را انجام داد:
1-4 افزایش جذابیت و کاربردی بودن
1-1-4 ایجاد فرصتهای شغلی برای فارغالتحصیلان رشته زبان فارسی در یمن، از طریق همکاری با شرکتهای ایرانی فعال در این کشور.
2-1-4 برگزاری دورههای کوتاهمدت آموزش زبان فارسی با تمرکز بر مهارتهای کاربردی مانند مکالمه و ترجمه.
3-1-4 ارائه بورسیههای تحصیلی برای دانشجویان ممتاز جهت ادامه تحصیل در ایران.
2-4 بهبود کیفیت آموزش
1-2-4 تربیت و بهکارگیری اساتید بومی یمنی برای تدریس زبان فارسی، به جای اعزام استاد از ایران.
2-2-4 بهروزرسانی منابع آموزشی و استفاده از روشهای نوین آموزش زبان.
3-2-4 برگزاری دورههای آموزشی آنلاین برای دسترسی آسانتر علاقهمندان.
3-4 تقویت روابط فرهنگی
1-3-4 برگزاری رویدادهای فرهنگی مشترک مانند محافل ادبی و نمایشگاههای کتاب ایران و یمن.
2-3-4 حمایت از ترجمه آثار ادبی فارسی به عربی و بالعکس.
3-3-4 معرفی جاذبههای گردشگری و فرهنگی ایران به مردم یمن برای ایجاد انگیزه یادگیری زبان فارسی.
4-4 رفع موانع سیاسی و اقتصادی
1-4-4 تلاش برای کاهش تنشهای سیاسی منطقهای که بر روابط فرهنگی دو کشور تأثیر منفی میگذارد.
2-4-4 افزایش بودجه و حمایت مالی از مراکز آموزش زبان فارسی در یمن.
3-4-4 همکاری با سایر کشورهای فارسیزبان مانند افغانستان و تاجیکستان برای تقویت جایگاه زبان فارسی در منطقه.
با اجرای این راهکارها میتوان امیدوار بود که آموزش زبان فارسی در یمن رونق بیشتری یافته و علاقهمندان بیشتری را جذب کند.
منابع
1- الدیلمی، ا. م. (2024). اشتیاق مردم یمن به یادگیری زبان فارسی. آوا دیپلماتیک. https://B2n.ir/u53226
https://B2n.ir/q42462
2- ایسنا. (2022). تجلیل از فارغالتحصیلان زبان فارسی دانشگاه صنعا. https://B2n.ir/s45524
3- حمیدی، س. ج. (n.d.). یمن در شعر فارسی. دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
4- خبرگزاری رسا. (2016). نگرانی عربستان از تدریس زبان و ادبیات فارسی در یمن. https://B2n.ir/f57203
5- خبرگزاری مهر. (2024). ادبیات یمن از اعتقادات مردمش سرچشمه گرفته است. https://B2n.ir/s25567
6- سید، ج. (1394). از دیرباز با یمن: جستاری در شعر پارسی. تهران: انتشارات آشنایی.
7- گروه جهادی اویس قرنی. (2022). نظام آموزشی یمن. https://B2n.ir/m81518
8- المشارق. (2023). تلاشهای بیهودۀ ایران برای آموزش زبان فارسی و ترویج فرهنگ ایرانی در یمن. https://B2n.ir/k80120