ترجمه و نشر ادبیات فارسی در یمن

ترجمه و نشر ادبیات فارسی در یمن

1- آغاز ترجمه و نشر ادبیات فارسی

گرچه آشنایی یمنی‌ها با ادبیات فارسی سابقه‌ای طولانی دارد، اما ترجمه و نشر گسترده آثار فارسی به عربی در یمن عمدتاً از اواخر قرن بیستم میلادی آغاز شد. پیش از آن، برخی شاعران و ادیبان یمنی مانند عبدالله البردونی با ادبیات فارسی آشنا بودند و از آن تأثیر می‌پذیرفتند. (ایبنا، 1401) (زینی‌وند و همکاران، 1395). ترجمه و نشر سازمان‌یافته آثار فارسی در یمن عمدتاً پس از انقلاب 1962 و به ویژه از دهه 1980 میلادی شکل گرفت.

2- وضعیت کنونی

در سال‌های اخیر، با وجود مشکلات ناشی از جنگ و ناآرامی‌های داخلی، تلاش‌هایی برای گسترش ترجمه و نشر ادبیات فارسی در یمن صورت گرفته است. براساس گزارش‌ها، شاعران کلاسیک ایرانی مانند خیام، حافظ و فردوسی در یمن شناخته شده هستند (خبرگزاری کتاب ایران، 1401).

بر اساس اطلاعات موجود، ترجمه آثار ادبیات فارسی به عربی، به‌ویژه در حوزه ادبیات معاصر، شامل تعدادی از مهم‌ترین آثار نویسندگان و شاعران ایرانی بوده است. هرچند داده‌های مشخصی درباره ترجمه این آثار در یمن به‌طور خاص ارائه نشده است، اما می‌توان به برخی از جنبه‌های کلی اشاره کرد:

1. آثار ترجمه‌شده: حدود 57 اثر از ادبیات معاصر فارسی به عربی ترجمه شده‌اند که شامل آثار نویسندگانی چون جلال آل احمد، صادق هدایت، فروغ فرخزاد، عباس معروفی و دیگران است. برخی از این آثار عبارتند از:

- «سمفونی مردگان»، اثر «عباس معروفی»

- «چشم‌هایش»، نوشته «بزرگ علوی»

- «ملکوت»، اثر «بهرام صادقی»

- «ترلان»، نوشته «فریبا وفی». (دانشگاه شیخ بهایی، 2021) (ایبنا، 1401) (میدل ایست مانیتور، 2015)

همچنین برخی آثار شاعران معاصر ایرانی مانند قیصر امین‌پور به عربی ترجمه شده‌اند (زند رحیمی و همکاران، 1400).

2. نفوذ فرهنگی ایران در یمن: یمن با توجه به پیوندهای تاریخی و فرهنگی با ایران، احتمالاً از ادبیات فارسی تأثیر پذیرفته است. با این حال، شواهد مشخصی از ترجمه مستقیم آثار فارسی به عربی در یمن یافت نشده است. کتاب‌هایی درباره تأثیر تمدن ایرانی بر فرهنگ یمن نیز منتشر شده است که نشان‌دهنده ارتباط فرهنگی عمیق بین دو کشور است. (ایبنا، 1403) (سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، 1401)

3. تلاش‌های ترجمه در جهان عرب: بسیاری از ترجمه‌های آثار فارسی به عربی در مصر و سایر کشورهای عرب‌زبان انجام شده‌اند و در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب مانند قاهره عرضه شده‌اند. این موضوع نشان‌دهنده علاقه عمومی به ادبیات فارسی در جهان عرب است. (خبرگزاری کتاب ایران، 1401) (میدل ایست مانیتور، 2015)

با این حال، حجم ترجمه و نشر ادبیات فارسی در یمن همچنان محدود است. به گفته یکی از مسئولان فرهنگی یمن، با توجه به روابط گسترده فرهنگی و تاریخی دو کشور، تعداد کتاب‌های ترجمه شده به 5 درصد مورد نیاز هم نمی‌رسد. (خبرگزاری کتاب ایران، 1403).

3- نهادها و مراکز فعال

مهم‌ترین نهادهای فعال در زمینه ترجمه و نشر ادبیات فارسی در یمن عبارتند از:

- دانشگاه صنعا: بخش زبان فارسی این دانشگاه نقش مهمی در آموزش زبان فارسی و ترجمه متون ادبی دارد (خبرگزاری کتاب ایران، 1403).

- رایزنی فرهنگی ایران در یمن: این نهاد با حمایت از ترجمه و نشر آثار فارسی و برگزاری دوره‌های آموزشی، به گسترش ادبیات فارسی در یمن کمک می‌کند.

- انجمن دوستی مردمی یمن و ایران: این انجمن در زمینه تبادلات فرهنگی و ادبی دو کشور فعالیت دارد (خبرگزاری کتاب ایران، 1403).

4- چالش‌ها و موانع

مهم‌ترین چالش‌های پیش روی ترجمه و نشر ادبیات فارسی در یمن عبارتند از:

1. ناآرامی‌های سیاسی و جنگ داخلی که مانع از فعالیت‌های فرهنگی گسترده می‌شود.

2. کمبود مترجمان متخصص و آشنا با زبان و ادبیات فارسی.

3. مشکلات اقتصادی و کمبود منابع مالی برای حمایت از ترجمه و نشر.

4. محدودیت‌های سیاسی و ایدئولوژیک که گاه مانع از ترجمه برخی آثار می‌شود.

5. عدم آشنایی کافی مردم یمن با ادبیات معاصر فارسی.

5- چشم‌انداز آینده

با وجود چالش‌های موجود، چشم‌انداز ترجمه و نشر ادبیات فارسی در یمن امیدوارکننده است. عواملی چون علاقه مردم یمن به فرهنگ و ادبیات ایران، گسترش آموزش زبان فارسی در دانشگاه‌های یمن و تلاش نهادهای فرهنگی دو کشور می‌تواند به رشد این حوزه کمک کند. به گفته سفیر یمن در ایران، استقبال خوبی از سوی یمنی‌ها برای یادگیری زبان و ادبیات فارسی وجود دارد (خبرگزاری کتاب ایران، 1403).

با بهبود شرایط سیاسی و اقتصادی یمن، می‌توان انتظار داشت که ترجمه و نشر ادبیات فارسی در این کشور گسترش یابد. همکاری بیشتر نهادهای فرهنگی دو کشور، تربیت مترجمان متخصص و حمایت مالی از پروژه‌های ترجمه می‌تواند به تحقق این هدف کمک کند.

منابع

1- خبرگزاری کتاب ایران. (1401). خیام، حافظ و فردوسی در یمن معروف‌اند/ امیدواریم شاهد حضور ناشران ایرانی در یمن باشیم.

https://B2n.ir/r54994

2- زینی‌وند، ت.، محمدی، م.، و احمدوندی، ن. (1395). بیداری اسلامی در شعر معاصر یمن (مطالعه مورد پژوهش: شعر عبدالله بردونی). مطالعات بیداری اسلامی، 9.

https://B2n.ir/e82680

3- دانشگاه شیخ بهایی (2021، بهار)

https://B2n.ir/k07628

4- میدل ایست مانیتور (2015. 5 می)

https://B2n.ir/h09753

5- خبرگزاری کتاب ایران. (1403). پیوندهای تاریخی و فرهنگی ایران و یمن در متون کهن.

https://B2n.ir/k81043

6- سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب، افق خوبی پیش روی روابط فرهنگی دو کشور ایران و یمن است (1401. 26 اردیبهشت)

https://B2n.ir/q00165

7- زند رحیمی، م.، و همکاران. (1400). مقایسه اشعار مقاومت قیصر امین‌پور و ترجمه‌های انگلیسی آن‌ها بر اساس مدل ارزیابی کیفیت ترجمه جولیان هاوس. مطالعات ترجمه زبان و ادبیات خارجی، 6(2)، 57-70.

https://B2n.ir/k07628