اتباع خارجی در تاجیکستان

اتباع خارجی ساکن تاجیکستان عبارتند از روس‌ها که بخش اعظم آن‌ها را نظامیان لشکر 201 مکانیزه و نیروهای مرزبانی روسیه تشکیل می دهند که نقش مهمی در ساختار حکومتی تاجیکستان دارند و اثرات منفی بر مسائل سیاسی و بویژه فرهنگی تاجیکستان دارند. ازبک‌ها که به دلیل مرز مشترک با تاجیکستان و آزادی تردد بین دو کشور و مجاورت بخش‌های ازبک نشین تاجیکستان با مرز ازبکستان اتباع این جمهوری نیز در تاجیکستان حضور دارند؛ اما نقش بسیار اندکی در هیأت حاکمه کشور دارند. گروه دیگر از اتباع ازبک ساکن تاجیکستان مبارزان مسلمان ازبک مخالف حکومت ازبکستان هستند که رهبری آنان را طاهرجان نمنگانی برعهده دارد. تعداد این افراد حدود 1500 نفر بود. این‌ها تا سال 2002.م با تردد بین افغانستان، تاجیکستان و قرقیزستان و با استفاده از خاک تاجیکستان و قرقیزستان به عنوان نقطه اتکاء عملیاتی را بر علیه ازبکستان انجام می‌دادند که این امر در ابتدا موجب تیرگی روابط ازبکستان و تاجیکستان شد. اما پس از حوادث 11 سپتامبر و حضور آمریکا در منطقه و همکاری سه کشور تاجیکستان، ازبکستان، قرقیزستان و تنگ شدن عرصه­‌ی فعالیت برای این نیروها، بخش اعظم آنان خاک تاجیکستان را ترک کرده و راهی افغانستان شدند. در مرحله‌­ی بعد اتباع آمریکا قرار دارند که گرچه تعداد آن‌ها بسیار محدود است. اما به دلیل این که دولتمردان تاجیکستان اهمیت زیادی برای گسترش روابط با آمریکا قائل هستند از حضور آن‌ها در تاجیکستان استقبال می‌کنند. آمریکایی‌ها نیز به ظاهر عمدتاً در امور خیریه و خبرنگاری در تاجیکستان فعالیت می‌کنند ولی در مواردی از جمله در 1377/10/8 مأموران امنیتی تاجیکستان 1 شهروند آمریکایی را به همراه مقادیر اورانیوم غنی شده دستگیر کردند.

تعداد معدودی از اتباع سایر کشورها، از جمله قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان و سایر جمهوری‌ها در تاجیکستان حضور دارند که تقریباً هیچ نقشی در حکومت ندارند.

درباره نقش و تأثیر اتباع خارجی در مسائل اجتماعی و فرهنگی در تاجیکستان ابتدا باید دو نکته مهم را یادآور شد. اول اینکه به دلیل ناآرامی سیاسی و امنیتی حاکم بر تاجیکستان تعداد اتباع خارجی که به تاجیکستان سفر می‌کنند اندک است. اما همین تعداد اندک اتباع خارجی نیز اثرات قابل توجهی را بر فرهنگ و مردم این کشور گذاشته‌اند. دوم، اینکه اتباع خارجی ساکن تاجیکستان را می‌توان به دو گروه تقسیم نمود. 1- اقلیت‌های قومی و مذهبی که دارای تبعیت دوگانه هستند که بیشتر آن‌ها را روس‌ها تشکیل می‌دهند. 2- اتباع خارجی که به این کشور سفر می‌کنند.

در خصوص گروه اول یعنی روس‌های که تبعیت دوگانه دارند و تعداد آن‌ها نیز بسیار زیاد است باید گفت، که اینان اثرات مخربی بر مسائل اجتماعی و بویژه فرهنگی تاجیکستان گذاشته‌اند. اگر چه این اثرات در مقایسه با تأثیراتی که روس‌ها در جهت تخریب و تغییر فرهنگ سایر جمهوری‌های آسیای میانه گذاشته‌اند بسیار کمتر است که یکی از علل اصلی آن برتری قابل توجه روستانشین در تاجیکستان نسبت به جمعیت شهرنشین و دور بودن این خیل عظیم از تبلیغات و مظاهر فرهنگ روسی است. اما همین اثرات اندک (نسبت به سایر جمهوری‌­ها) نیز تغییرات کلی در جهت به ابتذال کشاندن مردم و به ویژه جوانان در فرهنگ مردم این کشور ایجاد نموده است که این امر در نواحی شهری نمود بیشتر دارد.

درباره گروه دوم باید گفت، اینان نیز عمدتاً اثرات منفی بر فرهنگ تاجیکستان داشته‌اند. زیرا اکثر این افراد از اتباع ترکیه، آمریکا و برخی کشورهای اروپایی نظیر ایتالیا، آلمان و برخی دیگر از کشورهای اروپایی هستند. اکثر آنان در قالب نمایندگان مراکز خیریه و فرهنگی به تاجیکستان سفر نموده و با سوء استفاده از وخامت اوضاع اقتصادی تاجیکستان و در نتیجه مردم این کشور با دادن کمک‌های مالی (اعم از نقدی و جنسی) اقدام به تبلیغ اسلام امریکایی و لائیسم (توسط ترکیه) و مسیحیت (توسط کشورهای اروپایی) می‌نمایند و موفقیت‌هایی نیز در این راه به دست آورده‌اند. همچنین بسیاری از اتباع بیگانه با وارد کردن سی‌دی‌ها و نوارهای ویدئویی مبتذل و اشباع نمودن بازارهای شهرهای مهم تاجیکستان بویژه شهر دوشنبه پایتخت این کشور از این محصولات گاهی گام‌های موثری در جهت تخریب فرهنگ اصیل ملی و اسلامی این کشور برداشته‌اند که در مواردی با اعتراض جدی برخی از دولتمردان مواجه شده است.

نیز نگاه کنید به

جامعه و نظام اجتماعی تاجیکستان؛ مهاجرت و پناهندگی در تاجیکستان؛ گروه های قومی و نژادی در تاجیکستان