گروهای قومی و نژادی در تاجیکستان

در کشور تاجیکستان بیش از 700/000 میلیون نفر در قالب بیش از سیزده قوم مختلف سکونت دارند. اما تنها سه قوم تاجیک، ازبک و روس حدود 97% یعنی اکثریت قریب به اتفاق جمعیت کشور را به خود اختصاص داده‌اند. بنابراین تنوع اندک قومی یکی از ویژگی‌های مهم جمعیتی تاجیکستان است. در نگاه اول از این پدیده می‌توان به عنوان نقطه قوت جمعیت سیاسی و امنیتی یاد کرد. اما همین تنوع اندک قومی هم مسائل خاص خود را برای رهبران و مردم کشور به همراه دارد که در جای خود به آن خواهیم پرداخت. اما علت تنها بودن قالب سه قوم و به عبارتی دو قوم (تاجیک و ازبک) در این جمهوری را باید در موقعیت جغرافیایی کشور سابقه تاریخی و سیاست رهبران شورشی سابق جستجو کرد. اما از اقوام ساکن این جمهوری می‌توان به تاجیک، ازبک، روس، قزاق، قرقیز، ترکمن، روس تاتار، کره‌ای، یهودی، باشقیر ارسی و غیره اشاره کرد.

تاجیک‌ها

%64/9 از کل جمعیت 556/7/110 این کشور را به خود اختصاص داده‌اند. تاجیک‌ها خود به دو گروه تقسیم می‌شوند. 1. تاجیک‌های دشت‌نشین که در بخش‌های مرکزی و غرب کشور و در شهرستان‌های کولاب، قرقان، تپه و دوشنبه و نواحی اطراف آن‌ها سکونت دارند و دارای گویش و لهجه­‌ی خاص خود هستند. 2. تاجیک‌های کوه‌نشین یا پامیری (تاجیک‌های اصیل) در شرق تاجیکستان و عمدتاً در ولایت خودمختار بدخشان ساکن و اسماعیلی مذهب هستند (تماس پیروان این فرقه از سال 1927.م با رهبرشان آقاخان ممنوع شده بود که پس از اعلام استقلال تاجیکستان در سال 1990.م به تدریج ارتباط پیروان این فرقه با رهبراشان آقاخان چهارم برقرار شده است). این گروه تاجیک‌ها دارای گویشی متفاوت با دیگر تاجیکان و لهجه‌های گوناگون و غیرقابل فهمی برای تاجیک‌های دشتی می‌باشند.

ازبک‌ها

%25 از کل جمعیت این جمهوری را که حدود 1600/000 نفر است را به خود اختصاص داده‌اند. اکثر ازبک‌های ساکن تاجیکستان از ایل (لغی) هستند که از ناحیه ترمز ازبکستان به بخش‌های غربی تاجیکستان مهاجرت کرده‌اند و گروهی از آنان از ساکنان بومی تاجیکستان هستند که در زمان اجرای تقسیمات سیاسی انجام شده در زمان شوروی سابق در سال‌های 1924 و 1929.م (که در سال .م 1924 تاجیکستان به عنوان جمهوری خودمختار تحت حاکمیت ازبکستان قرار گرفت و در سال .م  1929 به عنوان یک جمهوری مستقل تحت حاکمیت شوروی اعلام موجودیت نمود) در خاک تاجیکستان سکونت داشتند. در حال حاضر ازبک‌های تاجیکستان بیشتر در بخش‌های غرب، شمال، غرب و جنوب غربی و عمدتاً در ولایت سغد و نواحی قبادیان شهر توز و خش و تورسن زاده ساکن هستند.

روس‌­ها

به دلیل تسلط روس‌ها بر بخش اعظم پست‌های حساس تاجیکستان چه مستقیم و غیرمستقیم با تفصیل بیشتری به این بخش می‌پردازیم. حدود 5% از کل جمعیت این جمهوری را که حدود (350/000) نفر است را به خود اختصاص داده‌اند که بیشتر در شهرها بویژه در شهر دوشنبه و شهرهای ولایت سغد (که به شمال صنعتی معروف است) سکونت دارند. تعداد کثیری از روس‌های ساکن تاجیکستان همزمان با آغاز جنگ‌های داخلی این کشور در سال‌های 1993 - 1992.م اقدام به ترک این جمهوری نمودند و در مواقعی تعداد روس‌های باقی مانده در ابن جمهوری را کمتر از 300000 هزار نفر اعلام نموده‌اند. از طرفی بنا بر برخی از گزارش‌ها، متخصصین روس ساکن تاجیکستان هنگام خروج از کشور، قطعات و لوازم یدکی کارخانجات و مراکز صنعتی را به همراه خود به روسیه و جمهوری‌های اروپایی شوروی سابق می‌بردند. اما با امضاء معاهده صلح و برقراری آرامش در تاجیکستان (به دلیل وخامت اوضاع اقتصادی روسیه) علاوه بر متوقف شدن روند مهاجرت افرادی هم که اقدام به مهاجرت از این جمهوری نموده بودند بتدریج به تاجیکستان بازگشتند.  

نیز نگاه کنید به

جامعه و نظام اجتماعی تاجیکستان؛ مهاجرت و پناهندگی در تاجیکستان؛ اتباع خارجی در تاجیکستان