بازارهای صنایع دستی در عراق

یکی از بازارهای پر رونق در عراق، بازار صنایع دستی این کشور است که در زبان عربی به آن: سوق الحُرف اليَدوية یا سوق المنتجات الثقافية یا الصناعات التقليدية گفته می‌شود و از بخش‌های گوناگونی شکل می‌گیرد:

فرش و گلیم: فرش‌بافی یکی از نامور‌ترین صنایع دستی عراق است. شهرهای موصل و اربیل به‌ویژه در این زمینه شناخته شده‌اند و کردستان عراق قطب فرش و گلیم بافی در عراق است که بنا بر گزارش‌ها، این صنعت دستی ارزشمند در حال زوال است. طرح‌ها و نقش‌های فرش‌های عراقی اغلب الهام‌گرفته از طبیعت و فرهنگ محلی هستند.

سفال و سرامیک: هنر سفال‌گری در عراق قدمتی هزاران ساله دارد. شهرهای باستانی مانند بابل و نینوا مراکز مهم تولید سفال‌های تزئینی و کاربردی بوده‌اند و ستادهای فرهنگی این کشور همچنان درصدد است تا این صنعت فوق تاریخی را زنده نگاه دارد. هنر کاشی کاری و سرامیک کاری نیز از دوران عباسیان در عراق رونق خوبی داشته است و تا به کنون زنده است و بخشی از صنایع دستی این کشور را شکل می‌دهد.

منبت‌کاری و حکاکی روی چوب: این هنر در ساخت مبلمان، درهای منقوش و اشیاء تزئینی کاربرد دارد اما با آمدن دستگاه‌ها و صنعتی شدن هنر، هنر کار دست در معرض فراموشی است و نهاد‌های فرهنگی عراق در تلاش برای بقای این هنر و بازار آن هستند.

نقره‌کاری و جواهرسازی: جواهرات سنتی عراقی با استفاده از نقره و سنگ‌های قیمتی ساخته می‌شوند و اغلب طرح‌های پیچیده و نمادین دارند.

منسوجات دست‌باف: پارچه‌های دست‌باف با طرح‌های سنتی و رنگ‌های طبیعی و یا تلفیقی از طرح‌های کُهن آشوری در مناطق مختلف عراق تولید می‌شوند. عراقی‌ها منسوجات دستی را هنر اختصاصی خود می‌دانند.

خوشنویسی و تذهیب: هنر خوشنویسی عربی و تذهیب قرآن‌ها و کتاب‌های مذهبی در عراق بسیار ارزشمند است.

بازارهای صنایع دستی در عراق

صنایع دستی عراقی در جای جای این کشور به صورت پراکنده فروخته می‌شود و بخشی از بازار سُنتی عراق را شکل داده و با اجناس چینی، ترک، هندی، بنگلادشی و یا ایرانی رقابت می‌کند. در این میان برخی از بازارها، قدمت بیشتری داشته و تمرکز بیشتری بر صنایع دستی عراق دارند که مهمترین آنان عبارتند از:

1. بازار شواکة بغداد

منطقه‌ی شواکه، یکی از مناطق باستانی در بغداد، پایتخت عراق، محسوب می‌شود و به این دلیل شواکه نامیده شده است که مکانی برای فروش خار و ریشه هیزم در مکانی موسوم به «بازار شواکه» بوده است.

منطقه شواکه در ساحل رود دجله در کنار الکرخ، منطقه علاوی واقع شده است. این منطقه شامل صنایع متعددی از جمله صنایع دستی است که صاحبان آن با وجود توسعه شهری در مناطق اطراف، آن را حفظ کرده‌اند. صاحبان مغازه‌ها و ساکنان، مبالغ هنگفتی را که صاحبان تعمیرگاه‌های خودرو به آنها پیشنهاد کرده بودند، به دلایل متعددی رد کردند که مهم‌ترین آنها حفظ حریم خصوصی و تاریخی منطقه بود که از صنایع دستی آن به آنچنان جایگاهی رسیده بود. همچنین، صاحبان مغازه‌ها ترجیح دادند برای حفظ مشتریان خود که از استان‌های مختلف عراق برای خرید به آنجا می‌آیند، در شغل خود باقی بمانند. با این حال، این منطقه از بی‌توجهی شدیدی رنج می‌برد، به‌ویژه در مورد طغیان خیابان‌ها با آب‌های راکد و فاضلاب، که تهدیدی برای سقوط بسیاری از خانه‌های باستانی آن است. این بازار کُهن بغدادی، همواره محلی برای خرید و فروش صنایع دستی رایج عراق است و از معروفیت خوبی بهره گرفته است.

2. سوق الصفارین

در جای جای عراق، بازار مس گران یا همان سوق الصفارین وجود دارد که معروف‌ترین آنان بازار مس گران بغداد، نجف و موصل است که محل فروش مجموع صنایع دستی بر پایه آهن، مس، برنز، فولاد و نقره است. در این میان بازار مس گران موصل، با شهرت بیشتری روبرو است. بازار مس گران یا "الصفيغين" همانطور که در لهجه محلی موصلی به آن اطلاق می‌شود، یکی از قدیمی‌ترین بازارهای سنتی در شهر موصل در شمال عراق است. این نام به دلیل رنگ مس زرد به آن داده شده است و در طول تاریخ به صنایع دستی خود مشهور بوده است که در برخی از موزه‌های بین المللی جاودانه شده است، به گونه ای که اکنون مهرهای موصلی در نمایشگاه میراث اسلامی در مصر وجود دارد.

3. سوق السراجین

معروف‌ترین بازار صنایع فرهنگی عراق، بازار سراجین در بغداد است. این بازار که نامش، برگرفته از واژه‌ی فارسی: سراچه است، یکی از بازارهای معروف و تاریخی در بغداد، پایتخت عراق است. این بازار به ویژه در زمینه فروش مشاغل دستی و صنایع دستی مشهور است و به عنوان یک مرکز مهم برای خرید و فروش محصولات سنتی و محلی شناخته می‌شود. در این بازار می‌توان انواع محصولات، از جمله:

• سفالگری و ابزارهای سفالی؛
• خودروهای چوبی و مصنوعات چوبی؛
• پارچه‌ها و منسوجات دستباف؛
• حکاکی و صنایع دستی دیگر را پیدا کرد.

بازار سراجین نه تنها محلی برای خرید، بلکه یک مرکز فرهنگی و اجتماعی نیز به شمار می‌آید، جایی که مردم محلی و گردشگران می‌توانند از فرهنگ غنی و تاریخچه بغداد بهره‌مند شوند.

نیز نگاه کنید به

صنایع دستی در روسیه؛ صنایع دستی در تونس؛ صنایع دستی در ژاپن؛ صنایع دستی در کوبا؛ صنایع دستی و تجارت فرهنگی در چین؛ صنایع دستی در تایلند؛ صنایع دستی افغانستان؛ صنایع دستی در آرژانتین؛ صنایع دستی در مالی؛ صنایع دستی در ساحل عاج؛ صنایع دستی در زیمبابوه؛ صنایع دستی در اسپانیا؛ صنایع دستی در اردن؛ صنایع دستی در اتیوپی؛ صنایع دستی در سیرالئون؛ صنایع دستی در قطر.

نویسنده مقاله

اکبر بیرامی