تدوین بزرگ ترین دایره المعارف جامع قدیمی چین

دایره‌المعارف جامع قدیمی چین

چینی­ ها، از گذشته ­های خیلی دور به نوشتن و ثبت و ضبط علوم و دستاوردهای علمی خود علاقمند بودند. به همین سبب، گفته می­ شود تا قرن پانزده میلادی، در چین به اندازه ­ی تمام جهان آثار مکتوب به وجود آمده بود.

این علاقه موجب شده بود که خیلی از افراد جامعه بخشی از ثروت و اشیای عتیقه و افتخارات خانوادگی خود را به جمع آوری دست نوشته­ ها و کتاب­ های قدیمی و یا نوشتن کتاب­ های جدید اختصاص دهد. نوشتن تاریخ سلسله­ های مختلف امپراتوری، تاریخ خاندان­ های بزرگ، تاریخ شهرها و مناطق مختلف، نوشته ­های مربوط به عقاید و آداب و رسوم اقشار مختلف اجتماعی، علوم مربوط به طب سنتی و سایر علوم شناخته شده در چین از جمله­ ی این نوع فعالیت­ها به شمار می­ رفتند. این سنت حسنه که تا قرن­ ها تنها در میان دربار امپراتوران و خانواده­ های اشرافی متداول بود، بعدها در میان اقشار مختلف اجتماعی نیز رواج پیدا کرد و هر فرد و خانواده­ ی ثروتمندی تلاش می­ کرد در این نهضت عظیم فرهنگی در حد توان خود مشارکت نماید. این روند، کم کم زمینه را برای ایجاد کتابخانه­ های خصوصی و مجموعه ­های نفیس نگهداری از کتاب و اسناد مدارک تاریخی و هنری فراهم ساخت .

حدود شش صد سال پیش و در سال 1403 میلادی، بنابه دستور امپراتور یونگ­له (Yongle) از سلسله­‌ی مینگ، حدود دو هزار دانشمند و عالم و متخصص در رشته­‌های مختلف علوم، مأمور به تهیه و تدوین دایره‌المعارفی تحت عنوان «یونگ­له دادیان (Yongle Dadian)» شدند که پس از پنج سال تلاش جمعی، این دایره‌المعارف در سال 1408 میلادی تکمیل و تقدیم امپراتور شد. این دایره‌المعارف از 370 میلیون کاراکتر چینی تشکیل و دارای 917480 هزار صفحه، 22937 فصل، در 11095 مجلد، و بین 7 تا 8 هزار مدخل بود و از نظر حجم بیش از 40 متر مکعب فضا را اشغال می‌­کرد و در عصر خود بزرگ­ترین دایره‌المعارف جهان به شمار می‌­رفت.

مطالب این دایره‌المعارف شامل تمامی علوم، اطلاعات و داده‌­های موجود در سرتاسر چین از دوران نخستین سلسله‌­ی چین (206 تا 221 پیش از میلاد) تا عصر تدوین آن در آغاز قرن پانزدهم، اعم از علوم کشاورزی، هنر، نجوم، زمین شناسی، تاریخ، ادبیات، پزشکی، فلسفی، جغرافیا، علوم طبیعی و اطلاعات مذهبی می‌­گردید.

اندیشمندان، برای تدوین این دایره‌المعارف افزون بر استفاده از کلیه­‌ی اسناد، مدارک و کتاب­‌های موجود در آرشیو کتابخانه­‌ی سلطنتی امپراتور، از سرتاسر چین بالغ بر 8000 جلد کتاب نادر و کمیاب را خریداری و در اختیار این گروه از محققان و پژوهشگران قرار دادند.

این گنجینه‌­ی عظیم علمی، که پس از تدوین در دربار امپراتور نگهداری می‌­شد، به دلیل حجم زیاد آن هرگز چاپ نشد و به صورت دست­نویس و در دو نسخه تهیه و نگهداری می‌­شد (در سال 1567 میلادی، به دلیل از بین رفتن نسخه­‌ی اصلی در یک آتش سوزی، نسخه‌­ی سومی از آن تهیه و در قصر شهر ممنوعه نگهداری می‌شد.). در سال 1900 میلادی که قوای اشغالگر کشورهای غربی و شرقی از جمله انگلیس، آلمان، فرانسه، ژاپن، روسیه، اتریش و... پکن را اشغال کردند، این مجموعه نیز مورد تعرض مهاجمان قرار گرفته و بسیاری از مجلدات آن سوزانده شده و یا به غارت رفته و به کشورهای خارجی ارسال و پراکنده شد.

گفته شده که این دایره‌المعارف، 12 برابر بزرگ­تر از دایره‌المعارف مشهور فرانسوی است که توسط دیتروت در قرن هجدهم میلادی در فرانسه تدوین شده است. درحال حاضر، از این مجموعه تنها حدود 800 فصل در 400 مجلد باقی مانده است که به صورت پراکنده در چین و 8 کشور دیگر نگهداری می‌­شود. از این مجموعه، حدود 400 فصل آن در 221 مجلد در چین، 41 جلد در کتابخانه‌­ی کنگره­‌ی آمریکا، 51 جلد در انگلیس، 5جلد در آلمان و بقیه نیز در کشورهای ژاپن و کره‌­ی جنوبی نگهداری می­‌شود. در اوایل دهه­‌ی 1950، حدود 64 جلد از این مجموعه از اتحاد جماهیر شوروی سابق و 3 جلد از آلمان شرقی سابق به چین بازگردانده شد.

کتابخانه­‌ی ملی چین در سال 2001 میلادی، طی پروژه‌­ای کلیه­‌ی جلدهای موجود از این مجموعه در چین را به صورت فاکسی­مایلی، در همان قطع و رنگ و اندازه‌­ی اصلی و در تیراژی محدود تهیه و منتشر ساخته و یک نسخه‌­ای از آن را به منظور استفاده­‌ی پژوهشگران، در کتابخانه­‌های مهم و معتبر چین قرار داد. این کتابخانه در نظر دارد از سایر مجلداتی هم که در کشورهای خارجی نگهداری می­‌شود، به همین شکل نسخه‌­هایی را تهیه و در اختیار کتابخانه­‌های فوق قرار دهد.

نیز نگاه کنید به

• فرهنگ عمومی در چین
• فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در چین
• کتابخانه ی ملی چین