ترجمه کتاب در قزاقستان

وضعیت ترجمه کتب و منابع در قزاقستان

با ورود اسلام به آسیای مرکزی و قزاقستان زبان فارسی و عربی در این مناطق رواج یافت و پس از توسعه فرهنگ و رنسانس ادبی شگرفی که در فلات ایران و در منطقه خراسان بزرگ بوجود آمد، شعرای نامداری چون فردوسی ، حافظ ، سعدی ، جامی، رودکی، نظامی و... ظهور کردند و جهان را تحت تأثیر اشعار و ادبیات خود قرار دادند. که آسیای مرکزی و قزاقستان نیز متأثر از شاهکارهای ادبی این شعرا شدند. در قرون هفتم تا نهم ه.ق در آسیای مرکزی و قزاقستان داستان یوسف و زلیخا؛ خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، اسکندر نامه نظامی و گلستان سعدی ترجمه و منتشر شد و علاوه بر شاهنامه و مجموعه اشعار سایر شعرای برجسته فارسی زبان در محافل ادبی قزاقستان، رفیع‌ترین جایگاه را خمسه نظامی گنجوی به خود اختصاص داده است.

بیشتر شعرای قزاق اشعار فارسی را از زبان‌های روسی، آلمانی یا فرانسوی به زبان قزاقی ترجمه کرده‌اند؛ البته در میان شعرای قزاق شاعر و ادیبی همچون شاکریم نیز بوده است که آثار شعرای ایرانی را بی‌واسطه از زبان فارسی به زبان قزاقی ترجمه کرده است. شاکریم از شعرای بزرگ ملی قزاق است که در اواسط قرن نوزدهم میلادی می‌زیست. شاکریم آثار متعددی را ترجمه کرد که از آن جمله‌اند، یازده غزل حافظ و چهار باب گلستان سعدی شامل : در سیرت پادشاهان، اخلاق درویشان، فضیلت و قناعت، و عشق و جوانی جالب است که شاکریم، لئو تولستوی را استاد معنوی خود شمرده و به آشنایی و دوستی با وی افتخار می‌کرد. شاکریم بعد از آبای و لئو تولستوی، شاعر بزرگ ایرانی، حافظ، را استاد و پیر خود می‌شمرد. او علاوه بر ترجمه

168 http://www.panoramakz.com/index.php/culture/item 206

چند غزل از حافظ به زبان قزاقی تلاش می‌کرد مانند حافظ شعر بسراید. یعنی در اشعار شاکریم استعاره، کنایه و تشبیهاتی چون مستی، یار، گل و بلبل، پیر، شراب، عاشق و معشوق و غیره را که حافظ در غزل‌های خود به کار برده، می‌توان مشاهده کرد۱۶۹.

شاکریم قودای بردی منظومه ای دارد که لیلی و مجنون نظامی را به شعر قزاقی بازگویی کرده است و این نشان می دهد که زبان فارسی همیشه در قزاقستان سابقه داشته است و در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی بعضی از آثار معروف ادبیات فارسی به قزاقی ترجمه شد. ۱۷۰

علیرغم پیشینه درخشان ترجمه کتب، اشعار و ادبیات فارسی و حضور بلامنازع فرهنگ ایرانی در آسیای مرکزی و منجمله در قزاقستان، امروزه و در دوران معاصر بجز ترجمه تعدادی کتاب از زبان فارسی به زبان قزاقی، آثار فاخری ترجمه نشده است که شاید یکی از دلایل مهم این نقیصه را می توان نبودن مترجم متبحر و کارآزموده و همچنین خالی بودن جای فرهنگ لغت فارسی به قزاقی و بالعکس دانست. که البته از سال ۲۰۱۴ در قزاقستان تدوین فرهنگ لغت دو زبانه آغاز شده است که امید می رود با تدوین این فرهنگ لغت مترجمین را در ترجمه بیشتر آثار کلاسیک و ترجمه کتب و منابع دوران معاصر یاری دهد.

یکی از منابع و کتبی که از زبان دیگر به زبان قزاقی ترجمه شده است کتب و منابع زبان روسی است که شامل کتاب ها، رمان ها و ادبیات کلاسیک و هم شامل کتاب ها و منابع دوران معاصر می باشد. که یکی از دلایل رونق ترجمه از زبان روسی به زبان قزاقی آشنایی کامل مردم و جامعه قزاقستان به زبان روسی می باشد و شخصیت های علمی و ادبی قزاقی بسیاری از آثار روسی را به زبان قزاقی برگرداده اند مانند شاه کریم که علاوه بر ترجمه اشعار شاعران ایرانی بسیاری از کتابهای شعرا و نویسندگان روس را به زبان قزاقی ترجمه کرده است، و امروزه نیز بیشترین ترجمه ها به زبان قزاقی از زبان روسی و در درجه بعد از زبان انگلیسی

صورت می گیرد.

البته دولت قزاقستان به منظور معرفی این کشور به سایر ملل، تعدادی از کتاب های قزاقی مانند کتاب «دهه بحران» که منتسب به نظربایف رئیس چمهور قزاقستان است را به زبان های مختلف ترجمه و منتشر کرده است که البته تعداد کتاب های ترجمه شده از زبان قزاقی به سایر زبان ها قابل توجه نیست ولی در برنامه ۲۰۵۰ به موضوع ترجمه توجه ویژه ای شده است و در بودجه سالانه قزاقستان بودجه مناسبی به دانشگاه ها، مراکز علمی و فرهنگی برای ترجمه کتابهای فاخر از قزاقی به زبانهای دیگر و از زبان های دیگر به

۱۶۹ زبان فارسی و غنی‌سازی آثار ادبی قزاقستان، گلبخت خدیبرگناوا ، استاد دانشگاه الفارابی قزاقستان، http://jamejamonline.ir/online/ ۱۷۰ فرهنگ ایرانی در قزاقستان، گفتگو با دکتر حسن علی اوف-http://labbaik.ir/Note/UNote.aspx?id=e907a873-44ec-42cb 9ce2-a1406c1bf440&UiStatus=Print

207

زبان قزاقی اختصاص داده می شود تا جائیکه نظربایف در ابلاغ قانون توسعه ۲۰۵۰ در بند مربوط به حقوق شهروندان با ملیت های مختلف تصریح کرده است که: «ما باید زبان قزاقی را مدرنیزه کنیم. باید زبانمان را به یک زبان معاصر تبدیل کنیم به دنبال اجماع اصطلاحات باشیم برای همیشه مسئله ترجمه واژه های جا افتاده بین المللی و خارجی به زبان قزاقی را حل کنیم. این موضوع نباید مربوط به عده ای متخصص در این زمینه باشد. حکومت باید آن را حل کند ... پیشنهاد می کنم لیستی حداقل از صد ها کتاب های منتشر شده به زبان های معاصر را به طور معیار به زبان قزاقی ترجمه نمایید. شاید هم بهتر باشد آزمونی را بین جوانان برگزار نماییم که خودشان آنچه که برایشان جالب و مفید است پیشنهاد نمایند.»