روابط ساحل عاج با فرانسه

از دانشنامه ملل

شاید بتوان گفت که پس‌ از کسب استقلال، ساحل‌ عاج عملاً میان توسعه و استقلال، اولی را برگزید و حفظ رابطه‌ای سازمانی با فرانسه، در مرکز استراتژی این کشور برای توسعه قرار گرفت. در آن زمان (و هم‌اینک نیز) سردمداران این کشور گمان می‌کردند که وابستگی نهادی به فرانسه، تضمینی خواهد بود برای جذب سرمایه‌های خصوصی فرانسوی به‌سوی ساحل‌ عاج. البته همان‌گونه که قبلاً اشاره کردیم، روابط با فرانسه، دلایل تاریخی و عدیده‌ای دارد؛ افزون بر اینکه ساحل‌ عاج مستعمره فرانسه بوده، تقریباً تمام مقام‌های دولتی آن تحصیل‌‌کرده فرانسه بوده‌اند و همین موضوع در وابستگی این کشور به فرانسه، حتی پس‌ از استقلال، سهم بسیار زیادی داشته است. مهمترین شخصیت سیاسی و تاریخی این سرزمین، هوفوئه بوآنی، علاقه بسیاری به فرانسه داشت و می‌توان گفت دارای تربیت و فرهنگی شبه‌فرانسوی بود. بوآنی کسی بود که به‌‌ مدت 14 سال، نماینده مجلس فرانسه به‌‌ شمار می‌رفت و طی این سال‌ها، 6 دولت در فرانسه تغییر کرده بود. پس‌ از سال 1960 نیز، آشکارا خیال فرانسه و غرب را آسوده کرده بود که در دامان کمونیسم نخواهد افتاد و کاملاً همراه و همگام غرب سرمایه‌داری خواهد بود.

بوآنی روابطی نزدیک با رؤسای جمهور فرانسه و به‌ ویژه «فرانسوا میتران» سوسیالیست داشت. امروزه یکی از بزرگ‌ترین خیابان‌های شهر ابیجان به‌ نام این رئیس‌جمهور فرانسوی نام‌گذاری شده است. پل «شارل دوگل» و بلوار «ژیسکار دستن» هم از دیگر اماکنی هستند که در ابیجان، به‌ نام مقامات کشور فرانسه نام‌گذاری شده‌اند. دوره‌های متأخر، یعنی در زمان شیراک نیز خدشه‌ای بر این روابط وارد نشد تا آنجا که شیراک، در اولین سفر خود به قاره آفریقا، ساحل‌ عاج را به‌ عنوان نخستین مقصد خود برگزید. در دوره سارکوزی، شاهد برقراری مجدد سیاست «فرانسافریک»، یعنی دخالت مستقیم فرانسه در آفریقا بودیم. در دوره «فرانسوا اولاند» و «ماکرون»، اوضاع روابط وضعیت بهتری یافت. در دوره ماکرون، واتارا به مناسبت‌های مختلف، چندین سفر به پاریس داشت.

هم‌اینک، ساحل‌ عاج اولین شریک اقتصادی فرانسه در محدوده فرانک سیفا می‌باشد و کمک‌های مالی و وام‌های زیادی از فرانسه دریافت می‌کند.[۱] قرار است واحد پول این کشور و چند کشور دیگر این منطقه، به «اکو» تغییر یابد که هنوز به وضعیت عملیاتی درنیامده است. از بین همه کشورهای آفریقایی منطقه جنوب صحرا، کشور ساحل‌ عاج بعد از آفریقای جنوبی، دومین بازار مصرف کالاهای فرانسوی است. در سال 2017، حجم مبادلات تجاری بین فرانسه و ساحل‌ عاج یک‌‌میلیارد و 181 میلیون یورو بوده است که تراز مالی این رقم تا میزان 340 میلیون یورو، به نفع طرف فرانسوی است. از اقلام صادراتی فرانسه به ساحل‌ عاج، می‌توان به 112 میلیون یورو مربوط به فروش هواپیما، 182 میلیون یورو فراورده‌های دارویی و 122 میلیون یورو ماشین‌آلات صنعتی و کشاورزی اشاره کرد. صادرات ساحل‌ عاج به فرانسه نیز شامل 148 میلیون یورو میوه‌های استوایی، 191 میلیون یورو ماهی و محصولات شیلاتی و 34 میلیون یورو نفت خام بوده است. البته کاکائو و قهوه، در رأس لیست صادرات ساحل‌ عاج به فرانسه قرار دارند. از لحاظ صادرات به فرانسه هم کشور ساحل‌ عاج، با سهم 10 درصد از مجموع، بعد از آفریقای جنوبی و نیجریه، سومین کشور صادرکننده به فرانسه در بین کشورهای آفریقایی منطقه جنوب صحرا قرار دارد.[۲]

اما اوج روابط بین دو کشور، در قراردادهای دفاعی و امنیتی است و جالب اینکه فرانسه، هر زمان بخواهد می‌تواند در این کشور دخالت نظامی داشته باشد؛ نمونه آن کودتای سال 2002 بود که فرانسه پس‌ از آن و به بهانه حفظ جان اتباع خود، دخالت نظامی کرد و خیلی سریع به‌ عنوان میانجی بین قوای دولتی و شورشیان نقشی به‌‌ عهده گرفت. البته این دخالت شاید مانع از درغلتیدن کشور در جنگ و خونریزی داخلی شد. همچنین شایان‌ذکر است که روابط فرانسه و ساحل‌ عاج همیشه هم دوستانه و عادی نبوده، بلکه فرازونشیب‌های بسیاری داشته است؛ از جمله در سال 2004، یکی از پایگاه‌های نظامی فرانسه، از سوی نیروهای دولتی ساحل‌ عاج بمباران شد و کشته و زخمی شدن برخی اتباع فرانسوی، روابط دو کشور را با چالشی جدی روبه‌رو کرد. پس‌ از آن، روابط عادی شد تا انتخابات جنجال‌برانگیز ریاست‌جمهوری سال 2010 که فرانسه آشکارا از واتارا حمایت کرد و در نهایت نیز با سیاست و زور توانست واتارا را به مسند قدرت بنشاند. البته موضع اتحادیه اروپا و آمریکا نیز همین بود و با اعمال تحریم‌های مختلف علیه دولت باگبو، در سقوط او نقش مؤثری داشتند؛ در حال حاضر نیز ارتش فرانسه، پایگاهی مجهز به سلاح‌های سنگین و زرهی را در کنار فرودگاه ابیجان در اختیار دارد.

در دوره ریاست‌جمهوری ماکرون در فرانسه، روابط دو کشور، تحت تأثیر نگاه متفاوت این رئیس‌جمهور جوان به آفریقا قرار گرفته است. ماکرون در تلاش است تا تصویر استعماری نسبت به فرانسه را در نسل‌های جوان کشورهای آفریقایی تغییر دهد. نظر موافق فرانسه، در رابطه با تغییر واحد پولی ساحل‌ عاج از فرانک سیفا به اکو در دسامبر 2019، از نشانه‌های تغییر رویکرد پسااستعماری الیزه نسبت به ساحل‌ عاج و کشورهای این منطقه قلمداد می‌شود. در دسامبر 2019 ماکرون طی سفرش به ابیجان و در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با الحسن واتارا، رئیس‌جمهور ساحل‌ عاج گفت: «امروز اغلب به فرانسه، به‌ عنوان کشوری که نگاه سلطه‌‌جویانه دارد و اسم استعمارگر را یدک می‌کشد نگریسته می‌شود، استعمارگری، اشتباه و خطای فرانسه بود».[۳]

نیز نگاه کنید به

کتابشناسی

  1. برگرفته از http://www.diplomatie.gouv.fr
  2. برگرفته از www.tresor.economie.gouv.fr
  3. حسینی، روح الله، خان آبادی، سعید(1400). جامعه و فرهنگ ساحل‌ عاج. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی،ص.171-174.