شبکههای اجتماعی و پیامرسانها در یمن
شبکههای اجتماعی و پیامرسانها
1.چشمانداز رسانههای اجتماعی در یمن
پلتفرمهای رسانههای اجتماعی، علیرغم نفوذ کم اینترنت در کل کشور، به کانالهای حیاتی برای انتشار اطلاعات، تعامل اجتماعی و مشارکت مدنی در یمن تبدیل شدهاند. تا ژانویه ۲۰۲۴، یمن میزبان 60/3 میلیون کاربر رسانههای اجتماعی بود که نشاندهنده3/10 درصد از کل جمعیت یمن و 4/58 درصد از پایگاه کاربران اینترنتی است. قابل توجه است که 3/77 درصد از کاربران رسانههای اجتماعی مرد و 7/22 درصد زن هستند که این آمار نشان دهنده نابرابریهای جنسیتی مردم یمن در مشارکت و بهره برداری از خدمات دیجیتالی است (دیتاریپورتال، 2024).
فیسبوک با 60/3 میلیون کاربر در اوایل سال ۲۰۲۴، بر زیست بوم رسانههای اجتماعی یمن تسلط داشت و شاهد افزایش ۳۰ درصدی در کاربران فعال بوده و در مجموع به 8/7 میلیون نفر رسید(مدیوم، 2024؛ دیتاریپورتال، 2024). محبوبیت این پلتفرم حتی به جمعیت بیسواد یمن نیز گسترش یافته است، چراکه آنها از قابلیتهای اشتراکگذاری بصری برای ارسال تصاویر و تعامل با محتوای چندرسانهای در آن استفاده میکنند. از سال ۲۰۱۵، 93 درصد از کاربران اینترنت یمنی به فیسبوک دسترسی دارندکه این نشاندهند پذیرش تقریباً همهگیر این پلتفرم در بین جمعیت یمن است (چشم اندازهای رسانه ای، 2025). واتساپ و یوتیوب به عنوان پلتفرمهای برجسته در رتبه بعدی قرار دارند که هر کدام بیش از ۶ میلیون کاربر فعال دارند(مدیوم، 2024). محبوبیت واتساپ با روندهای منطقهای همسو است، زیرا به عنوان پرکاربردترین سرویس پیامرسانی مستقیم در سراسر جهان عرب رتبه اول را دارد (مرکز سوری رسانه ها و آزادی بیان[1]، ۲۰۱۸). رمزگذاری سرتاسری و ویژگیهای پیامرسانی صوتی این پلتفرم، آن را برای ارتباطات در محیطهای درگیری جنگی برای مردم یمن ارزشمند کرده است. استفاده از محتوای ویدیویی در بین مردم، تعامل قابل توجهی را ایجاد کرده است و یوتیوب به عنوان یک پلتفرم اصلی برای دعاهای مذهبی، آهنگهای کودکان، سرگرمی و مستندسازی داده های مربوط به جنگ عمل میکند(چشم اندازهای رسانه ای، 2025).
2. استفاده از رسانههای اجتماعی مبتنی بر موبایل
دستگاههای تلفن همراه اکثریت قریب به اتفاق دسترسی به رسانههای اجتماعی در یمن را تشکیل میدهند، به طوری که 90 درصد از جمعیت یمن از طریق تلفنهای همراه، عمدتاً دستگاههای دست دوم، به اینترنت دسترسی دارند( چشم اندازهای رسانه ای، 2024). این گرایش موبایلمحور، روندهای گستردهتر خاورمیانه را منعکس میکند، به طوری که ۹۳ درصد از کاربران فیسبوک در سراسر منطقه از طریق دستگاههای تلفن همراه به این پلتفرم دسترسی دارند(مرکز سوری رسانه ها و آزادی بیان، 2018).
تغییر از دسترسی مبتنی بر کافههای اینترنتی به اتصال موبایلی، تا حدودی مشارکت دیجیتالی را دموکراتیزه کرده و جمعیتهای پراکندهتر جغرافیایی را قادر ساخته است تا با پلتفرمهای اجتماعی تعامل داشته باشند. با این حال، اتکا به دسترسی موبایلی همراه با اتصال پهن باند محدود، انواع محتوایی را که کاربران میتوانند به طور موثر مصرف و ایجاد کنند را محدود میکند.
حوثیها کمپینهای رسانههای اجتماعی را سازماندهی کردند و از شهروندان میخواهند پیامهای خاصی را در فواصل زمانی معین ارسال کنند تا از شناسایی توسط رباتها جلوگیری کرده و تلاش دارند تا تاثیر گذاری بر جامعه بین المللی در خصوص بحران انسانی در یمن داشته باشند. لینکدین نیز در اوایل سال ۲۰۲۴، ۵۰۰۰۰۰ عضو ثبتشده در یمن داشت، اگرچه این ارقام نشاندهنده ثبتنامی ها در این پلتفرم است و اشاره به کاربران فعالی که ز این پلتفرم استفاده کرده، نمی کنند. اینستاگرام و سایر پلتفرمهای بصری، پایگاههای کاربری کوچکتر اما رو به رشدی بهویژه در میان جمعیت جوان شهری یمن دارند(دیتاریپورتال، 2024).
[1] Syrian Center for Media and Freedom of Expression (SCM)