وضعیت تحصیل دانشجویان خارجی درچین

۱۶۰۰ دانشجوی ایرانی عمدتاً در مقطع دکتری در کشور چین مشغول به تحصیل هستند، قابل بازیابی از: https://www.khabaronline.ir/news/1231238/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D9%86-%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85-%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA-%D9%87%D9%88%D8%B4-%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C

نخستین گروه 33 نفره از دانشجویان خارجی در سال 1950 میلادی از کشورهای اروپای شرقی برای تحصیل وارد چین شدند. اگرچه مشکلات داخلی چین اجازه­‌ی افزایش این روند را در دهه­‌های بعد نداد، ولی پس از اجرای اصلاحات در چین دانشگاه­‌های این کشور نیز آغوش خود را برای پذیرش دانشجویان خارجی بیش از پیش گشودند. طبق آمار وزارت آموزش چین، مجموع دانشجویانی که برای تحصیل بین سال­‌های 1979 تا 1999 وارد دانشگاه­‌های چین شدند از مرز 342 هزار نفر گذشت. این روند با اجرای سیاست «گسترش کمی، ارتقای سطح علمی، تضمین کیفیت و قانونی سازی مقررات و مدیریت» موجب شد تا بیش از 500 دانشگاه چینی مجوز پذیرش دانشجوی خارجی را از دولت و وزارت آموزش این کشور دریافت نمایند. رقابت فشرده ای که میان دانشگاه­‌های چین برای گسترش مبادلات علمی با دانشگاه­‌های خارجی و جذب دانشجوی خارجی آغاز شده بود، خیلی زود نتیجه داد و روند ورود داوطلبان تحصیل در چین به شدت افزایش یافت.

ورود نخستین گروه از دانشجویان خارجی به چین

بر اساس آمار منتشره از سوی وزارت آموزش چین تنها در سال 2006 میلادی بیش از 162695 دانشجوی خارجی از 184 کشور جهان برای تحصیل در 519 دانشگاه چینی ثبت نام کردند که نسبت به سال قبل (2005) بیش از ۱۵/۳ درصد افزایش داشته است. از این تعداد 8484 نفر با استفاده از بورس تحصیلی دولت چین و بقیه (154211نفر) با پرداخت هزینه­ از سوی دانشجو یا کشور فرستنده تحصیل می­ کنند. در همین سال، تعداد دانشجویان خارجی که بیش از 6 ماه در این کشور اشتغال به تحصیل داشته‌اند به 119733 نفر رسید. از آمار فوق ۷۴/۳۳ درصد از کشورهای آسیایی، ۱۲/۷۱ درصد از اروپا، ۹/۶ درصد از آمریکا، ۲/۳ درصد از آفریقا و ۱/۷۰ درصد از اقیانوسیه بوده‌اند. دانشجویان کره‌ای، ژاپنی، آمریکایی، ویتنامی، و اندونزیایی به ترتیب بیشترین درصد دانشجویان خارجی را در این سال تشکیل می‌دادند. از این تعداد 114864 نفر در رشته­‌های مختلف علوم انسانی به تحصیل اشتغال داشته‌اند. طبق این گزارش از سال 1950 تا 2006، جمعاً ۱/۴۰ میلیون دانشجوی خارجی در چین تحصیل کرده و فارغ التحصیل شده‌اند.

درسال­‌های اخیر، با رشد سریع اقتصاد چین، جایگاه بین المللی این کشور نیز در عرصه­‌های مختلف، از جمله آموزشی، به­ صورت روزافزونی افزایش یافته است و به این ترتیب دانشجویان بیشتری از کشورهای خارجی برای تحصیل به چین می­ آیند. بر اساس آمار منتشره از سوی وزارت آموزش چین، در سال 2023تعداد دانشجویان خارجی شاغل به تحصیل در دانشگاه‌ها­ و کالج‌ها در این کشور از مرز 600 هزار نفر گذشت. وزارت آموزش چین افق در نظر گرفته برای جذب پانصد هزار دانشجوی خارجی تا سال 2020 را در نظر گرفته بود که یکسال جلوتر، یعنی در سال 2019 به این تعداد دست یافت. 66 درصد این دانشجویان از آسیا و بقیه از قاره‌های اروپا، آمریکا، آفریقا و اقیانوسیه می‌باشند. در همین سال، تعداد دانشجویان چینی شاغل به تحصیل در خارج از کشور نیز بالغ بر یک میلیون نفر بوده است. دانشجویان خارجی عمدتاً در رشته­‌هایی مانند زبان چینی، فرهنگ چینی، تاریخ چین، طب سنتی چین و رشته‌های پزشکی و داروهای چینی که اغلب ویژگی چینی دارند به تحصیل می‌پردازند. شهریه‌ی سالانه‌ی دانشگاه‌های چین بستگی به رشته و دانشگاه محل تحصیل داشته و متفاوت است، ولی به­ صورت متوسط سالانه حدود 3 تا 4 هزار دلار است که در مقایسه با سایر کشورها ارزان تر است. هزینه‌ی زندگی نیز در این کشور نسبت به کشورهای اروپایی و آمریکا پایین­ تر است. براساس آحرین آمار، در سال 2023 بیش از 2900 دانشجوی ایرانی در دانشگاههای چین به تحصیل اشتغال دارند که از این تعداد 2600 نفر در رشته‌های پزشکی، دندان پزشکی و داروسازی و بقیه در رشته‌های فنی و مهندسی و علوم انسانی بویژه زبان و ادبیات چینی اشتغال به تحصیل دارند. همجنین، در همین سال بیش از 350 استاد ایرانی در دانشگاههای چین تدریس می‌کنند.

دولت چین برای جلب دانشجوی خارجی بیشتر و کمک به توسعه‌ی مراکز علمی کشورهای درحال توسعه برنامه‌های مختلفی را طراحی و به مورد اجرا گذاشته است که برخی از این برنامه‌ها به شرح زیر است:

• جلب دانشجوی خارجی: اعطای بیش از 15 هزار بورس تحصیلی سالانه به دانشجویان کشورهای درحال توسعه به ویژه کشورهایی که چین با آن­‌ها روابط تجاری گسترده داشته و یا در آن کشورها سرمایه گذاری اقتصادی نموده است(مثل کشورهای آفریقایی که سالانه 4000بورس از چین دریافت می‌کنند). در سال 2022 چین به ایران مجموعا 246 بورس تحصیلی داده است که در رشته‌های فنی مهندسی، علوم پایه و حقوق می‌باشد؛

• برنامه ریزی برای تربیت هرچه بیشتر اساتید و مدیران دانشگاهی کشورهای درحال توسعه؛

• اختصاص بودجه برای اجرای برنامه‌های آموزشی و پژوهشی، فنی و حرفه ای، و دوره‌های کوتاه مدت آموزشی مشترک با این گونه کشورها (آفریقایی)؛

• کمک به احداث دانشگاه­‌ها و مراکز آموزشی در این کشورها؛

• کمک به بخش آموزشی کشورهایی که از حوادث طبیعی متضرر می­ شوند.

متقابلاً، سالانه تعداد زیادی نیز دانشجوی چینی برای تحصیل به خارج از کشور می‌روند که طبق آمار وزارت آموزش این کشور، از سال 1978 که نخستین گروه از دانشجویان چینی از سوی دولت برای تحصیل به خارج از کشور اعزام شدند (800 نفر) تا سال 2008، مجموعاًً بیش از 70/1 میلیون نفر دانشجو به خارج از چین سفر کرده اند که اکثریت قریب به اتفاق آنان با هزینه‌ی خود تحصیل می­ کنند و تعدادی نیز با استفاده از بورس دولتی در خارج تحصیل می­ نمایند. در سال 2023 حدود یک میلیون دانشجوی چینی( از این تعداد فقط 4 درصد از بورس دولتی استفاده می‌کنند و بقیه با هزینه والدین، شرکتهای بزرگ، و سایر منابع غیر دولتی هزینه تحصیلشان تأمین می‌شود.) در رشته­‌ها و مقاطع مختلف در دانشگاه­‌های کشورهای پنج قاره­‌ی جهان عمدتا در رشته‌های مدیریتی، اقتصاد، فناوریهای نوین به تحصیل اشتغال دارند که 38/7 درصد در انگلیس، 14 درصد در هنگ کنگ، 15 درصد آمریکا می‌باشد( از سال 2017 به دلیل محدودیتهای اعمال شده از سوی ترامپ، تعداد دانشجویان حارجی بویژه دانشجویان چینی در آمریکا رو به کاهش گذاشته است.) بیشتر دانشجویان چینی برای تحصیل به کشورهای انگلیسی زبان مانند انگلیس، هنگ کنگ، آمریکا، استرالیا، و می‌روند. لذا، بعضی از دانشگاه­‌های خارجی علی رغم بحران مالی اروپا، به دلیل تقاضای بیش از حد داوطلبان چینی، برای پذیرش دانشجویان این کشور سقف تعیین کرده اند. برای نمونه، دانشگاه کمبریج انگلستان در سال تحصیلی ۲۰۱۰ - ۲۰۰۹ تنها به ۱۰۰۰ دانشجوی چینی پذیرش داده بود.

در حال­ حاضر، بخش آموزش به ویژه بخش تحصیل دانشجویان خارجی در کشور چین به یک صنعت سودآور تبدیل شده که با سرمایه‌ی خارجی‌ها (دانشجویان) افزون بر گسترش زبان و فرهنگ چینی در جهان[i] و کسب اعتبار و ایجاد مرجعیت علمی برای آموزش این کشور، و مطرح شدن سطح بالای علمی چین، سالانه میلیاردها دلار از این طریق وارد صنعت آموزش چین می­ شود. برخلاف گذشته که زبان آموزشی دانشگاههای چین اغلب به زبان جینی بود و دانشجویان خارجی مجبور به یادگیری زبان چینی بودند، در سالهای اخیر تدریس به زبان انگلیسی در برخی از دانشگاههای معتبر چین نیز راه اندازی شده تا زمینه برای جذب دانشجویان خارجی بیشتر فراهم گردد. البته برای دانشجویانی که به انگلیسی تحصیل می‌کنند، کلاسهای آموزش زبان چینی نیز بصورت رایگان در نظر گرفته شده است که در پایان دوره تحصیلی زبان چینی را نیز آموخته باشد.

تحصیل در رشته‌ی زبان چینی

بسیاری از دانشجویان خارجی برای آموختن زبان چینی به این کشور سفر می­ کنند. حدود 60 درصد دانشجویان خارجی در چین در این رشته تحصیل می­ کنند. دوره‌ی تحصیلی برای آموزش زبان چینی بسیار منعطف و تغییرپذیر است. دانشجویان می­ توانند زبان چینی را در دوره­‌های چند ماهه و یا چند هفته‌ای، و یا دوره‌ی 4 ساله در مقطع کارشناسی فراگیرند. برای دانشجویان خارجی کتب درسی مختلفی با توجه به شرایط آنان برای آموزش زبان چینی تنظیم شده است. آموزشگاه‌های عالی نیز با توجه به تفاوت سطح زبان دانشجویان، به دو زبان یعنی انگلیسی و چینی و یا فقط به زبان چینی آموزش می‌دهند. درحال حاضر بیش از 300 آموزشگاه عالی در چین برای یادگیری زبان چینی دانشجوی خارجی می­ پذیرند.

چین ازسال 1992 آزمون تعیین سطح زبان چینی که «تافل» زبان چینی یا «HSK» نامیده می­ شود، دایر کرده است که به سطوح مختلفی تقسیم می­ شود. در حال­ حاضر، این آزمون هم­زمان در چین و ده‌ها حوزه ی امتحانی در 28 کشور و منطقه در سراسر جهان برگزار می­ شود. کسانی که موفق به گذراندن این آزمون شوند (چه در داخل چین و یا در خارج) می­ توانند مستقیماً وارد دانشگاه مورد نظر در این کشور شوند.

بورس تحصیلی دولت چین

دولت چین در راستای مبادلات آموزشی و اعطای بورس تحصیلی و فرصت مطالعاتی به استادان و دانشجویان خارجی، برنامه‌های گوناگونی را تدوین نموده و مسئولیت واگذاری بورس تحصیلی را بر عهده­‌ی شورای بورس چین (China Scholarship Council(CSC)) گذاشته است. شورای بورس چین یک نهاد غیرانتفاعی است که مستقیماً زیر نظر وزارت آموزش چین فعالیت می­ کند و در چهارچوب قانون و مقررات تنظیم شده از سوی این وزارت، مسئولیت اعطای بورس‌های تحصیلی که دولت چین سالانه در اختیار متقاضیان چینی برای تحصیل در خارج از کشور و خارجیان متقاضی تحصیل در چین قرار می‌دهد را بر عهده دارد. بودجه‌ی این بورسیه‌ها از منابع دولت و هم­چنین کمک­‌های اشخاص و نهادهای حقیقی و حقوقی در داخل و خارج از کشور تأمین می­ شود. بورسیه‌ای که چین در اختیار دانشجویان خارجی قرار می­ دهد بر دو نوع است: نخست؛ بر اساس قراردادها و مبادلات دانشجویی که میان دولت چین و یک دولت خارجی و یا مجموعه‌ای از دولت­‌ها (مانند برنامه­‌ی مبادلات دانشجویی میان چین و اتحادیه ی اروپا و یا اجلاس وزرای آموزش چین و آفریقا) منعقد شده است، دولت این کشور سالانه تعدادی بورس تحصیلی در اختیار آن دولت­‌ها قرار می­ دهد. دوم؛ اعطای یک جانبه‌ی بورس و تسهیلات تحصیلی در دانشگاه­‌ها و مراکز آموزش عالی چین به اشخاص حقیقی طبق شرایط و مقررات خاص (مانند بورس تحصیلی به زبان آموزان چینی؛ بورس تحصیلات تکمیلی برای دانشجویان رشته­‌ی زبان چینی؛ بورس تحصیلی به افرادی که مایل به تحصیل و مطالعه در رشته­‌ی فرهنگ و ادبیات چینی هستند؛ بورس تحصیلی به رتبه­‌های اول تا سوم آزمون زبان چینی «HSK»؛ بورس و فرصت مطالعاتی به اساتید زبان چینی در دانشگاه­‌های کشورهای خارجی؛ و...) بورس تحصیلی اعطا می­ کند.[ii]

بر اساس گزارش منتشره در روزنامه گلوبال تایمز چین، دولت این کشور در نظر دارد در سال­‌های 2012 تا 2013 بیش از 238 میلیون دلار برای دانشجویان بورسیه‌ای هزینه کند. تنها در سال 2011 بیش از 25680 دانشجو از بورس تحصیلی چین استفاده کرده‌اند که نسبت به سال 2010، 14/7 درصد افزایش داشته است. سرانه­‌ی متوسط هزینه‌های بورس دانشجویی در سال 2011 بالغ بر 60 هزار یوان بوده است. در همین سال بیش از 23290 دانشجو از آمریکا وارد چین شده‌اند که 2100 نفر از آنان از بورس تحصیلی چین استفاده کرده‌اند. بر اساس برنامه­‌ی ده ساله‌ی آموزش و پرورش چین، این کشور تا سال 2020 باید سالانه 500 هزار دانشجوی خارجی را جذب کند و تا سال 2013 بیش از 100 هزار دانشجوی آمریکایی در دوره­‌های کوتاه مدت و بلند مدت آموزشی این کشور جذب خواهند شد. بنا بر آمار منتشره، در سال 2011 میلادی، بیش از 269611 دانشجوی خارجی برای تحصیل وارد چین شده‌اند که نسبت به سال گذشته ۱۰/۴ درصد رشد داشته است. این افراد در بیش از 660 دانشگاه و مرکز آموزش عالی تحصیل می­ کنند. از این تعداد، 25687 نفر از بورس دولت چین استفاده می­ کنند که نسبت به سال 2010 حدود ۱۴/۷ درصد رشد را نشان می­ دهد.

نیز نگاه کنید به

دانشجويان خارجی در ژاپن؛ تعداد دانشجويان خارجی در کوبا؛ دانشجویان خارجی در سنگال؛ دانشجویان خارجی در فرانسه؛ تعداد دانشجويان خارجی در كشور مالی؛ دانشجویان خارجی در زیمبابوه؛ دانشجویان خارجی در تایلند؛ تعداد دانشجويان خارجی در اردن؛ دانشجویان خارجی در سیرالئون؛ تعداد دانشجویان خارجی در قزاقستان؛ دانشجویان خارجی در اتیوپی؛ تعداد دانشجویان خارجی در آرژانتین

پاورقی

[i] - از آن­جا که زبان آموزشی در کشور چین عمدتاً به زبان چینی است، لذا تمام دانشجویان خارجی متقاضی تحصیل در دانشگاه­‌های چین (به ویژه در مقطع کارشناسی) بایستی یک سال صرف یادگیری زبان چینی نمایند و پس از موفقیت در آزمون بین المللی (HSK) که معادل تافل زبان انگلیسی برای زبان چینی است، می توانند وارد رشته­ ی تحصیلی مورد نظر خود گردند. البته در سال­‌های اخیر از میان بیش از 3000 مرکز آموزش عالی در این کشور، 34 دانشگاه دروس را به زبان انگلیسی ارائه می کنند که اغلب در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری است.

[ii] - برای استفاده از بورس تحصیلی دولت چین متقاضیان می­ توانند از طریق مراجعه به سفارتخانه و سرکنسولگری‌های چین و یا از طریق سایت اینترنتی شورای بورس این کشور به آدرس www.en.csc.edu.cn. اقدام نمایند.

منبع اصلی

_{سابقی، علی محمد(1392). جامعه و فرهنگ چین. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین الملی الهدی.}

نویسنده مقاله

علی محمد سابقی