تاریخ قطر

از سال ۱۸۷۱ تا ۱۹۱۳ قطر در تصرّف ترک‌های عثمانی بود. پیش از آن به نوشته دانشنامه بریتانیکا

«قطر برای سال‌های طولانی تحت حاکمیت حکومت ایران بوده و هر سال سه هزار روپیه برای حق ماهیگیری و صید مروارید، مالیات پرداخت می‌کرده‌ است».

در ۲۹ ژوئیه ۱۹۱۳ قراردادی بین دولت بریتانیا و دولت عثمانی به امضاء رسید که به موجب یکی از بندهای آن دولت عثمانی از حاکمیت بر قطر صرف نظر کرد. با خروج نیروهای عثمانی دولت بریتانیا حکومت «شیخ عبدالله بن جامع» حاکم قطر را به رسمیت شناخت و در سال ۱۹۱۶ قراردادی همچون دیگر قراردادهای خود با شیوخ امارات خلیج فارس با این شیخ به امضاء رساند. از این تاریخ، قطر تا زمان استقلال در سال ۱۹۷۱، تحت‌الحمایه انگلستان گردید. در ۱۹۳۵ طایفه‌ای از اعراب بنی یاس مقیم ابوظبی به علت نارضایتی از «شیخ خلیفه شخبوط» حاکم ابوظبی به جنوب کوچیده و در منتهی‌الیه کرانه باختری ابوظبی یعنی خورالعدید اقامت گزیدند. این مسأله سرآغاز اختلاف جدی میان ابوظبی و قطر شد.

پیشینه اختلاف‌های مرزی و سرزمینی عربستان سعودی با قطر به میانه‌های سده نوزدهم باز می‌گردد. اختلافات مرزی و سرزمینی عربستان سعودی و قطر شامل باریکه‌ای از زمین‌های جنوبی قطر می‌شود.

عربستان سعودی مدعی مالکیت ۲۳ مایل از سواحل جنوب شرقی قطر است و دو کشور در مورد مرزهای جنوب غربی و سلوا نیز با یکدیگر اختلافات ارضی دارند. بنابراین، اختلافات مرزی و سرزمینی میان دو کشور از خلیج «سلوا» واقع در جنوب باختری قطر آغاز و تا «خورالعدید» واقع در جنوب خاوری قطر امتداد می‌یابد. نسبت به اراضی جنوب شرقی قطر، ابوظبی نیز ادعاهایی دارد.

در سپتامبر ۱۹۹۲ نیروهای نظامی عربستان سعودی به قطر تجاوز کردند و بخش‌هایی از خاک این کشور را به تصرف درآوردند. به دنبال آن، قطر اجرای قرارداد مرزی ۱۹۶۵ با عربستان سعودی را به حال تعلیق در آورد و به عنوان اعتراض از شرکت در نشست‌های شورای همکاری خلیج فارس خودداری کرد. پس از ۳ ماه کشمکش، سرانجام با میانجی‌گری مصر، دو کشور موافقتنامه‌ای برای حل و فصل اختلافات مرزی‌شان منعقد کردند. قطر به صورت امارتی مطلقه و ارثی از اواسط قرن ۱۹ میلادی توسط خاندان آل ثانی فرمانروایی می‌شود. قبل از کشف نفت، قطر عمدتاً به خاطر شکار مروارید و تجارت دریایی شناخته می‌شد. این کشور تا سال ۱۹۷۱ تحت الحمایه انگلستان بود. پس از استقلال به سبب درآمدهای سرشار نفتی و گازی، این کشور تبدیل به یکی از ثروتمندترین کشورهای منطقه گردید. تمام موقعیت ‌های حساس حکومتی در قطر توسط خاندان آل ثانی یا افراد نزدیک آنان اداره می‌گردد. این کشور از سال ۱۹۹۲ روابط نظامی گسترده با ایالات متحده دارد.

تاریخ باستان

قطر شبه جزیره کوچکی در منطقه خاورمیانه و آسیا است. کتیبه‌ها و مجموعه ظروف سفالی زیبا و بی نظیر کشف شده در نواحی مختلف قطر نشان می‌دهد كه از حدود ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح در این سرزمین افرادی ساکن بوده اند. در قرن پنجم پیش از میلاد مسیح، هرودتوس یونانی، سرزمین دریارو «کانانیتس» (Cananites) را قطر معرفی کرد.

پتولمی، جغرافی‌دان، در نقشه خود از دنیای عرب، «قطر» را یکی از مهم ترین بنادر تجاری آن هنگام خلیج فارس معرفی كرده است. در تمدن اسلامی نیز نقش قطر بسیار اهمیت داشته است.

در اواخر دهه 50 و اوایل دهه 60 از سده بیستم میلادی، یک هیات باستان شناسی دانمارکی که در صحراهای قطر سرگرم تجسس در آثار قدیمی این سرزمین و دیگر بلاد شبه جزیره عربستان بود، موفق به کشف قریه‌ای شد که معلوم بود یادگاری از عصر حجر است. شرح این کشف مهم در که در مجله نفیس العربی چاپ کویت درج شد، حکایت از آن می‌کند که این هیات در قریه مکشوفه، مقداری سنگ چخماق یافته است و این خود یکی از دلایل قاطع وجود انسان در عصر حجر در سرزمین قطر است. بنا بر همان مقاله عالمانه مندرج در مجله مذکور، هیات باستان شناسان دانمارکی آن چه از آثار کهن که می‌یافته اند، به طور مساوی با حکومت وقت قطر تقسیم می‌کردند و سهم خود را برای بررسی بیشتر و استفاده ‌های علمی‌ آن به دانمارک ارسال می‌داشتند. اما حکومت قطر در انتخاب خود حق تقدم داشت. از قطر هیات دانمارکی کشف مقدار زیادی سرنیزه و تیر و تصویرهای بسیار کهن در نزدیکی «ام الماء» را معلوم گردانیده است که گروهی از انسان ‌های ما قبل تاریخ، دست کم در پنجاه هزار سال پیش در این منطقه از قطر می‌زیسته اند.

تاریخ دوره میانی

در قرن هشتم، اقتصاد قطر رو به رونق نهاد. در سال 1916 و در دوران جنگ جهانی اول، با امضای عهدنامه ای، قطر تحت حمایت انگلیس قرار گرفت و در سال 1943 با عقد پیمان دیگری، حمایت انگلیس از این کشور افزایش یافت. اوایل قرن 18، سلطنت خاندان «آل ثانی» بر قطر آغاز شد. طایفه آل ثانی از اوایل این قرن وارد سرزمین قطر شدند و در بخش شمالی شبه جزیره قطر اسکان یافتند، اما اواسط قرن 19، این طایفه به محل دوحه امروزی مهاجرت کردند. این کشور نیز مانند بیشتر کشورهای عرب از سال 1827، زیر سلطه امپراتوری عثمانی درآمد. در سال 1878، شیخ جاسم بن محمد، جانشین پدر خود شیخ محمد بن ثانی شد. منطقه قطر از دیرباز بخشی از قلمرو حکومت ایران بوده است (بویژه در زمان ساسانیان). در بسیاری از دوره‌های باستانی همه کرانه جنوبی خلیج فارس بخشی از ایران بوده توسط ساتراپ‌های ایرانی اداره می‌شد.

فرهنگ و تمدن

قطر یکی از چندین امیرنشین نوبنیاد واقع در شبه‌جزیره عربستان است. منطقه قطر از دیرباز بخشی از منطقه تحت فرمان رویدر بوده‌است. در بسیاری از دوره‌های باستانی همه کرانه جنوبی خلیج فارس بخشی از رویدر بوده و توسط ساتراپ‌های رویدری اداره می‌شد. در تاریخ معاصر قطر توسط ترکان عثمانی، انگلیسی‌ها و بحرین اداره شده و در ۳ سپتامبر ۱۹۷۱ به استقلال رسید.

تاریخ معاصر

قطر یکی از چندین امیرنشین تازه‌ بنیاد واقع در شبه‌جزیره عربستان است.

تحولات مهم سیاسی واجتماعی وفکری در تاریخ معاصر

در تاریخ معاصر قطر توسط ترکان عثمانی، انگلیسی‌ها و بحرین اداره شده و در ۳ سپتامبر ۱۹۷۱ به استقلال رسید. در آن دوره بسیاری از امیرنشین‌های منطقه جذب عربستان سعودی یا امارات متحده عربی شدند ولی قطر از این روند جدا ماند. در سال 1913، شیخ عبد الله بن جاسم به قدرت رسید. در هنگام فرمانروایی وی، نفت برای نخستین بار در قطر کشف شد. در سال 1940، شیخ حمد بن عبد الله تا سال 1948 بر قطر حکومت کرد. در سال 1949، شیخ علی بن عبد الله به سلطنت رسید و تا سال 1972 به حکومت خود ادامه داد. در سال 1971 قرار بود قطر به امارات ملحق شود، اما هر دو کشور خواهان استقلال خود بودند. در سال 1972، شیخ خلیفه بن حمد آل ثانی با یک کودتای بدون خونریزی حکومت را به دست گرفت. در سوم سپتامبر 1971 قطر به استقلال رسید و در سال 1991 از این كشور برای پایگاه نیروهای بین المللی در جنگ خلیج فارس استفاده شد.

شخصیت ‌های موثر سیاسی و اجتماعی در دوره معاصر

در سال 1995، شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی با حمایت خاندان حاکم و مردم قطر به سلطنت رسید. اواخر سال 1996 جاسم بن حمد آل ثانی به ولیعهدی انتخاب شد. در حال حاضر تمیم بن حمد بن آل ثانی در پنجم اوت 2003 به عنوان ولیعهد قطر تعیین شد و سپس با کناره گیری پدرش در بیست و پنجم ژوئن 2013 به عنوان امیرقطر منسوب شد.

نیز نگاه کنید به

تاریخ روسیه؛ تاریخ سودان؛ تاریخ کانادا؛ تاریخ ژاپن؛ تاریخ لبنان؛ تاریخ تونس؛ تاریخ مصر؛ تاریخ چین؛ تاریخ کوبا؛ تاریخ لبنان؛ تاریخ افغانستان؛ تاریخ سنگال؛ تاریخ ساحل عاج؛ تاریخ مالی؛ تاریخ اردن؛ تاریخ فرانسه؛ تاریخ سودان؛ تاریخ سوریه؛ تاریخ آرژانتین؛ تاریخ اسپانیا؛ تاریخ امارات متحده عربی؛ تاریخ اتیوپی؛ تاریخ سیرالئون؛ تاریخ اوکراین؛ تاریخ زیمبابوه؛ تاریخ گرجستان؛ تاریخ تاجیکستان؛ تاریخ بنگلادش؛ تاریخ قزاقستان