جغرافیای طبیعی سریلانکا

جغرافیای طبیعی

سریلانکا، جزیره ­ای است به شکل یک گلابی، در نیم­کره شمال شرقی، در اقیانوس هند که در 888 کیلومتری شمال خط استواء واقع شده (A Country Study) و تنگه پالک(The Palk Strait) و خلیج منّار(The Gulf of Mannār) این کشور را از کشور هندوستان جدا کرده‌­اند. فاصله این کشور با جنوبی­‌ترین بندر هندوستان سی و یک کیلومتر است (Internet world stats). کل وسعت جزیره شصت و پنج هزار و ششصد و ده (65610) کیلومتر مربع، که 64630 کیلومتر آن را زمین و 980 کیلومتر آن را آب تشکیل می­دهد (The Sri Lanka economic statistics). طول کشور حدود چهارصد و چهل (440) کیلومتر و عرض آن در وسیع‌­ترین نقطه از کلمبو در غرب تا سانگامنکاندا(The Gulf of Mannār) در شرق دویست و بیست و پنج (225)کیلومتر و طول سواحل این کشور تقریبا یک‌هزار و سیصد و چهل کیلومتر است . واقع شدن در شاهراه کشتیرانی شرق و غرب آسیا در اقیانوس هند، از روزگاران قدیم تا امروز به این جزیره ارزش و اهمیتی استراتژیک داده است (Internet world stats).

در باره حاکمیت بر آب‌‌‌های داخلی و آب‌‌‌های آزاد و مجاور، بر پایه معاهده حقوق دریاها   (1982, p. 3 Law of the Sea)، سریلانکا حاکمیت خودش در دریای سرزمینی(Territorial Sea) را 12 میل دریایی(22/22 کیلومتر)، منطقه مجاور(Contiguous Zone) را 24، منطقه انحصاری اقتصادی(Exclusive Economic Zone) و فلات قاره(Continental Shelf) 200  را اعلام کرده است. دریای سرزمینی که دریای ساحلی و یا آب‌‌‌های ساحلی نیز خوانده می­شود،­ شامل منطقه دریایی، کف و زیر کف و فضای بالای آن است که در حاکمیت کشور ساحلی است. کشورها مجاز هستند از خطِ پست ترین جزر کامل دریا و حداقل از سه تا حد اکثر 12 میل دریایی را به عنوان دریای سرزمینی خود اعلام کنند. کشور ساحلی در این منطقه صلاحیت تام و تمامی دارد. منطقه مجاور خارج از دریای سرزمینی است و صلاحیت امنیتی، پلیسی، مالی، گمرکی، بهداشت و آلودگی آن با کشور ساحلی است. کشورهایی مانند سریلانکا که دریای سرزمینی خودشان را تا 12 میل دریایی تعیین کرد‌‌ه‌اند، منطقه جداگانه‌­ای به عنوان مجاور نخواهند داشت.

سرسبزی سراسری و همیشگی کلیه مناطق پست و بلند، از ویژگی­‌‌‌های این جزیره است. از نقطه نظر جغرافیایی این سرزمین را می­توان به سه بخش مناطق بلند و کوهستانی، درّه­‌‌‌ها، دشت­‌‌‌ها و نواحی کم ارتفاع و نوار ساحلی تقسیم کرد. مناطق بلند با کوه­‌‌‌های بی شمار در بخش جنوب مرکزی واقع شد‌‌ه‌اند. بلندترین قله این ارتفاعات "پیدوروتاگاله(Pidurutalagala)" یا "آدامز پیک(Adam’s Peak)" (قدمگاه حضرت آدم) است که دو هزار و پانصد و بیست و چهار متر(2524) ارتفاع  دارد. دشت­‌‌‌ها و سرزمین­‌‌‌های پَست همچون دامنی سبز از هر سو، از مناطق کوهستانی تا سواحل اقیانوس کشیده شده اند. وسیع‌­ترین دشت‌‌‌ها در بخش شمالی جزیره قرار گرفته‌اند؛ و اما نوار ساحلی با ارتفاع سی متر از سطح دریا شامل تالاب‌‌‌‌ها، اکثرا شنی و ماسه‌­ای هستند هر چند به ندرت سواحل صخره‌­ای با شیب­‌‌‌های تند در شمالشرقی و جنوب غربی نیز وجود دارد. 

شانزده رودخانه­ مهم سریلانکا با بیش از نود و شش کیلومتر طول از ارتفاعات و مناطق کوهستانی مرکزی سرچشمه می­گیرند و از آن جا به صورت مارپیچ به سوی مناطق و دشت‌‌‌‌های پایین دست سرازیر شده، گاهی در سراشیب­‌‌‌های تند و عمیق آبشارهای دیدنی و زیبایی را به وجود می­آورند، دشت‌‌‌‌ها و مزارع پایین­تر را سیراب کرده و سرانجام به دریا و اقیانوس می­پیوندند. طولانی‌­ترین رودخانه­ کشور مهاولی(The Mahaweli) است که سیصد و سی و دو (332)کیلومتر طول دارد. این رود در یک مسیر طولانی از ارتفاعات مرکزی به سوی شمال شرق جریان پیدا کرده و در نزدیکی بندر ترینکومالی به خلیج بنگال می­ریزد. پس از مهاولی، اراوی ارو(The Aravi Aru) با دویست و بیست (220) کیلومتر طول، دومین رودخانه‌­ای است که در مسیرش به سوی شمال و خلیج منّار سرزمین‌‌‌‌های زیادی را پشت سر می­گذارد.

سریلانکا هیچ دریاچه طبیعی ندارد. سد‌های ساخته شده روی رودخانه مهاولی و سایر رودخانه‌‌‌‌ها مخازن بزرگ آبی را در این جزیره درست کرد‌‌ه‌اند. جدای از این سدها، آبگیرهایی در مناطق مرکزی و خشک نیز هستند که در فصول بارندگی از آب سرشار می­شوند. پیشینه احداث بعضی از این آبگیرها به بیش از دو هزار سال قبل بر می­گردد .

 آب و هوا

سریلانکا دارای آب و هوای گرمسیر و استوایی است. سیستم بادهای بزرگ سبب تغییر و دگرگونی فصول می­شوند. تغییرات فصول تاثیر چندانی در اختلاف گرما و درجه آب و هوایی کشور ندارد؛ این پستی و بلندی مناطق است که سبب تغییرات آب و هوایی می­گردد. دشت‌‌‌‌ها و مناطق پَست دارای آب و هوای گرم استوایی هستند ولی در ارتفاعات هوا خنک­تر است. برای مثال در حالی که متوسط گرمای هوا در شهر ساحلی کلمبو در طول سال بیست و هفت (27) درجه است، در شهر نورالیا که هزار و هشتصد و نود متر از سطح دریا بالاتر است معدل گرما شانزده (16) درجه سانتیگراد است.

جدول شماره 1. آب و هوای شهرهای مهم به درجه سانتیگراد

نام شهر	ژانویه تا آوریل		می تا اوت		سپتامبر تا دسامبر
	حداقل	حداکثر	حداقل	حداکثر	حداقل	حداکثر
کلمبو	22	31	24	30	22	29
کندی	17	31	21	29	18	28
نورالیا	14	21	16	18	15	18
ترینکومالی	24	32	25	23	23	33

سریلانکا در طول سال دو نوع بارندگی موسمی دارد. باران­‌‌‌های سنگین مناطق جنوب غربی که از ماه می آغاز و تا اکتبر ادامه می­یابد. این تغییرات آب و هوایی و بارندگی­­‌‌‌ها که حتی مناطق جنوب، غرب و مرکزی را از آب بی نصیب نمی­گذارند، رطوبت فشرده و متراکمی را از اقیانوس هند با خود به این جزیره می­آورند. موج بارندگی‌‌‌‌های موسمی دیگری طی ماه­‌‌‌های دسامبر تا مارس مناطق شمال شرقی این کشور را سیرآب می­کند؛ اما این بار رطوبت فشرده و متراکمی از سوی خلیج بنگال به این سرزمین وارد می­شود. سریلانکا سرزمین آفتاب تابان است؛ به رغم برخورداری از باران­‌‌‌های موسمی و غیر موسمی شرایط جوی حاکم بر جزیره، آفتاب و گرما است؛ به گونه‌­ای که حتی در فصول باران­‌‌‌های موسمی، کشور تغییرات آب و هوایی فصلی ندارد .

این دو موسم آب و هوایی با ویژگی­‌‌‌های فیزیکی و جغرافیایی سریلانکا، سبب پیدایش دو اقلیم آب و هوایی مرطوب و خشک در جزیره شده است: اقلیم مرطوب در جنوب غربی و اقلیم خشک در شمال و شرق. اقلیم مرطوب در موسم بارندگی با بارش و سیلاب­‌‌‌های فراوان روبرو است و در بین دو موسم نیز شاهد بارندگی است. نوار غربی ارتفاعات مرکزی بارانی‌­ترین مناطق کشور هستند و سالانه بیش از سه هزار و هشتصدوده میلیمتر باران دارند؛ اما اقلیم خشک فقط در موسم بارانی شمال شرقی دارای بارندگی است و در ماه‌‌‌های تابستان با قحطی و خشکی روبرو است. این مناطق در طول سال به طور متوسط به میزان یکهزار و نهصدو پنج میلیمتر بارندگی دارند.

منابع طبیعی

در سریلانکا منابع طبیعی ارزشمندی مانند سنگ جواهرهای مختلف، گرافیت، سنگ آهن، سنگ آهک، گوآترز، شیشه معدنی، خاک رُس و نمک وجود دارد. فلزات غیر آهنی تیتانیم، منازیت، زیرکن در بعضی مناطق ساحلی قابل استخراج است. این کشور از عهد باستان به داشتن سنگ‌‌‌های گرانبهای مختلف مانند یاقوت کبود، زرد و سرخ، چشم گربه (cat’s-eye) و سنگ‌‌‌های کم ارزش­تری چون گرانیت، شبه مروارید شهرت داشته است ؛ اما منابع گاز و نفت ندارد .

پوشش گیاهی

پوشش گیاهی در سریلانکا بر حسب منطقه آب و هوایی و مناطق مرتفع متفاوت و تنوع آن به بیش از سه هزار نوع گل و گیاه می­رسد. انبوه درخت‌‌‌ها و روییدنی‌‌‌های همیشه سرسبز جنگلی شامل  یاسمن، سوسن، زنبق، گل های آهاری، همیشه بهار، پنبه، بوته های مختلف درختان ماهون، چوب قرمز(Mahogany) و انواع نخل مانند نخل نارگیل، منگو، جک فرووت، تنبول(Betel)، موز، پاپایا در جنوب غرب در دشت و دره‌‌‌ها وجود دارد. در ارتفاعات مرکزی جنگل‌‌‌های همیشه سبز، علفزارها و نیزارها در همه جا گسترده است (Encyclopedia, 1995). درختان آبنوس، چوب سبز، در جنگل‌‌‌های همیشه سبز مناطق خشک­تر در شمال و شرق می­رویند. در مناطق خشک جنگل گیاهان مقاوم در برابر بی آبی مانند خارها و بوته‌‌‌ها هستند. در طول سواحل جنگل‌‌‌های مردابی، تالابی و دهانه رودخانه رویید‌‌ه‌اند. جنگل‌‌‌های کاج و نخل در اطراف رودخانه‌‌‌ها وجود دارند. گل سنبل، اقاقیا، سرخس، ارکیده در اکثر مناطق مشاهده می­شوند .

گربه‌سانی در سریلانکا، برگرفته از سایت لست سکند، قابل بازیابی ازhttps://lastsecond.ir/blog/2900-srilanka-tour

زندگی جانوری

بر اساس مطالعات انجام شده، حدود هشتاد و هشت گونه جانوران در سریلانکا زندگی می­کنند که بیست و یک گونه از آن‌‌‌ها شامل فیل آسیایی، چیتا، گربه وحشی و چندین گونه از میمون‌‌‌ها، میمون دُم دراز ابرودار، میمون بی دُم، میمون تنبل، میمون پوز دار، بوفالو، چند گونه آهو و گراز وحشی در معرض انقراض و رسماً مورد حمایت هستند. همچنین خزندگان بیشماری در این کشور وجود دارند که یک صد و چهل و چهار  گونه از آن‌‌‌ها شناخته شد‌‌ه‌اند. برخی از این جانوران مانند مار کبرا، افعی، اژدها، تمساح، سوسمارها و چهار نوع از لاک پشت نیز در معرض انقراض هستند. سریلانکا یکی از کشورهایی است که بیش از یکصد نوع مختلف و فراوان قورباغه و وزغ و انواع آبزیان را دارد. بیش از چهارصد گونه پرنده ، شامل کلاغ جاره، مگس­خوار، فلامینگو و طوطی در این جزیره زندگی می­کنند.

مشکلات و مسایل محیط زیستی

فشار جمعیت بر منابع محدود طبیعی شدید است. فقط چهل درصد از اراضی کشور قابل استفاده برای کشاورزی است؛ در حالی که بیشتر مردم روستا نشین هستند .  جنگل­زدایی یکی از مهمترین معضلات محیط زیستی سریلانکا است. در دهه 1920 میلادی چهل و نه درصد این سرزمین زیر پوشش جنگل بود. در سال دو هزار و پنج میلادی این میزان به بیست و نه و نیم درصد کاهش یافت. درختان جنگل به منظور توسعه دادن اراضی کشاورزی، تولید تخته و مصرف سوخت قطع می­شوند. جنگل­­زدایی موجب فرسایش خاک، رانش زمین و سیل شده است. نابودی جنگل‌‌‌ها بقای بسیار از جانوران را تهدید می­کند. در سال دو هزار و هفت، پناهگاه‌‌‌ها و مناطق حفاظت شده‌­ای که برای حمایت از جنگل‌‌‌ها و حیات وحش ایجاد شده تنها پانزده درصد از کل کشور را شامل می­شد. منطقه حفاظت شده جنگلی سینهاراجا (Sinharaja) که آخرین و گسترده ترین جنگل‌‌‌ها زمین‌‌‌های کم ارتفاع مناطق گرمسیری و استوایی است، سال یکهزار و نهصد و هشتاد و هشت به عنوان یک منطقه حفاظت شده میراث جهانی (World Heritage Site) اعلام گردیده است .

آلودگی آب نیز یکی دیگر از مشکلات محیط زیستی در سریلانکا است. آلودگی‌‌‌هایی مانند گندآب­‌‌‌ها، کودهای شیمیایی، آفت کش‌‌‌ها و فلزات سمی کیفیت آب مصرفی مردم را کاهش داده است. آلودگی‌‌‌ها به دلیل این که به رودخانه‌‌‌ها و دریا سرازیر می­شوند به زیستگاه‌‌‌های دریایی و جانوری آسیب جدّی می­زند. استخراج صخره‌‌‌های مرجانی دریا به منظور تولید مواد صنعتی و مصرفی نیز از جمله آسیب‌‌‌ها به محیط زیست دریایی است.

در کنار این معضلات و از جمله آلودگی هوای شهر کلمبو  که مشکلات مصنوعی محیط زیستی هستند، مهمترین بلایای طبیعی این کشور، طوفان‌‌‌ها و سیلاب‌‌‌های موسمی و گاهی سونامی است. در سونامی سال 2004 سی و یک هزار نفر کشته، بیش از شش هزار و سیصد نفر ناپدید و چهارصد و چهل و سه هزار نفر بی خانمان شدند و خسارات مالی وارده یک و نیم میلیارد دلار برآورد شده است.

یکی از اقدامات مهم در جهت حفاظت از محیط زیست، تصویب قوانین و ملحق شدن کشورها به قراردادهای بین­المللی است. دولت سریلانکا قراردادهای بین­المللی در باره تغییرات آب و هوایی، جنگل­زدایی، گونه‌‌‌های جانوران در معرض انقراض، زباله‌‌‌های خطرناک، قانون دریاها و مناطق مرطوب را تصویب کرده است.

جاذبه ها و دیدنیهای طبیعی

جنگل های استوایی، مناظر طبیعی، سواحل زیبا، تنوع زیستی جانوری و گیاهی، فرهنگ باستانی، جشن های دینی، میراث فرهنگی و تنوع مذاهب از جاذبه های این کشور هستند. در باره هر کدام از این موضوعات در قسمت‌‌‌های دیگر بحث خواهد شد.

نیز نگاه کنید به

جغرافیای طبیعی روسیه؛ جغرافیای طبیعی سودان؛ جغرافیای طبیعی اردن؛ جغرافیای طبیعی ژاپن؛ جغرافیای طبیعی کانادا؛ جغرافیای طبیعی کوبا؛ جغرافیای طبیعی در چین؛ جغرافیای طبیعی تونس؛ جغرافیای طبیعی مصر؛ جغرافیای طبیعی ساحل عاج؛ جغرافیای طبیعی مالی؛ جغرافیای طبیعی افغانستان؛ جغرافیای طبیعی فرانسه؛ جغرافیای طبیعی سوریه؛ جغرافیای طبیعی اسپانیا؛ جغرافیای طبیعی اوکراین؛ جغرافیای طبیعی تایلند؛ جغرافیای طبیعی آرژانتین؛ جغرافیای طبیعی قطر؛ جغرافیای طبیعی امارات متحده عربی؛ جغرافیای طبیعی سیرالئون؛ جغرافیای طبیعی اتیوپی؛ جغرافیایی طبیعی سنگال؛ جغرافیای طبیعی زیمبابوه؛ جغرافیای طبیعی بنگلادش؛ جغرافیای طبیعی تاجیکستان