صنعت چاپ و نشر کتاب در سیرالئون

کتاب در سیرالئون (1399). برگرفته از سایتbooksabroad،قابل بازیابی ازhttps://www.booksabroad.org.uk/update-from-sierra-leone/

کشور سیرالئون یکی از نخستین و قدیمی‌­ترین کشورهای منطقه غرب آفریقا از نقطه نظر صنعت چاپ و انتشارات به شمار می‌­رود و نخستین چاپخانه مجهز در آفریقای زیر صحرای بزرگ در سال 1794 در این کشور شکل گرفت که البته بر اثر حمله فرانسوی‌­ها و پیش از آغاز به کار نابود شد. در سال 1800 و با ورود ماشین­‌های چاپ جدید، صنعت چاپ در این کشور شکل گرفت و اولین کتب چاپ این چاپخانه در دهه‌­های 1810 تا 1840 منتشر شدند. وضعیت چاپ و نشر کتب علمی و تاریخی پس از ورود گروه­ تازه‌­ای از سیاهان موسوم به آفریقایی آمریکایی رونق بیشتری یافت و در اواخر قرن نوزدهم سیرالئون در بین کشورهای آفریقایی از نظر چاپ کتب مختلف (البته با کیفیت پایین و شمارگان محدود) در وضعیت نسبتاً مطلوبی قرار داشت. جایگاه چاپ و نشر کتب در سیرالئون در دهه­‌های نخستین و میانه قرن بیستم نیز چندان تغییری نیافت و هر سال چند کتاب در مضامین گوناگون چاپ و روانه بازار می­شد. صنعت چاپ پس از استقلال کشور نیز در وضعیت خوبی بود و دولت‌­های وقت با وجود مشکلات فراوان اقتصادی و اجتماعی از چاپ و نشر کتاب در کشور غافل نبودند. با این حال جنگ داخلی سیرالئون در دهه 1990 ضربه بسیار سنگینی بر صنعت چاپ و انتشار کتب در این کشور وارد آورد به‌گونه‌­ای که سه شرکت انتشاراتی مهم دهه 1980 در جریان جنگ داخلی و بر اثر حملات شورشیان به طور کلی ورشکست شدند. وضعیت چاپ و انتشارات در سیرالئون از سال 2002 مورد بازنگری اساسی قرار گرفته و دولت‌­های وقت توجه ویژه‌­ای را برای بازمهندسی این صنعت مبذول داشته‌­اند. از این روی طی حدود یک دهه گذشته و با وجود تورم سنگین حاکم بر کشور؛ ده‌ها عنوان کتاب در مضامین علمی، تاریخی، سیاسی و هنری توسط شرکت­‌های انتشاراتی دولتی و خصوصی منتشر شده‌­اند که البته بخش قابل توجهی از این کتب به موضوع جنگ داخلی کشور اختصاص دارد.

شرکت‌های انتشاراتی سیرالئون

مهم‌­ترین شرکت انتشاراتی فعلی در سیرالئون که وظیفه چاپ کتب درسی کشور را بر عهده دارد چاپخانه دولتی سیرالئون(Government Printing) است که البته سه شرکت انتشاراتی خصوصی وابسته به مؤسسه­‌های بین‌­المللی لانگمن، مک میلان و اوانز نیز این مؤسسه را در چاپ کتب درسی مدارس و دبیرستان‌­های کشور کمک می‌­کنند. شرکت انتشاراتی پن(Sierra Leone Publishing Company Pen) و مؤسسه کتاب تراست(Sierra Leone Book Trust) از مهم‌­ترین شرکت‌­های دست اندرکار چاپ و نشر کتب در این کشور به شمار می‌­روند که با وجود مشکلات پیش روی خود هر سال چند عنوان کتاب را وارد بازار نشر این کشور می‌­نمایند.

علاوه بر آن انجمن ناشران سیرالئون(Sierra Leone Association of Printers)، انستیتو ملی چاپ و فناوری(Nation Institute of Printing and Technology)، انجمن نویسندگان سیرالئون(Sierra Leone Association of Writers)، انتشارات «بونومبو»(Bunumbu Press)، انتشارات «ادونتور»(Oduntor Press)، عصر جدید(New Era Press)، شرکت انتشاراتی تجاری(Commercial Printing Company)، موسسه ناشران اطلس(Atlantic Printers)، موسسه انتشاراتی رومارونگ(Romarong Press)، انتشارات اس او اس(SOS Printing)، انتشارات دیلی میل(Daily Mail Press)، انتشارات دانشگاه سیرالئون، انتشارات دانشگاه انجالا و موسسه انتشاراتی بانک مرکزی سیرالئون نیز سالانه چند عنوان کتاب در مضامین مختلف تاریخی، علمی، فرهنگی و بازرگانی چاپ و منتشر می­‌کنند. علاوه بر آن چند مؤسسه وابسته به مؤسسات اسلامی و کلیساهای مختلف سیرالئون نیز عهده­‌دار چاپ کتب مذهبی می‌­باشند[i].جدای از چاپ کتب، مؤسسات مذکور در زمینه ترجمه آثار علمی و ادبی جهان نیز فعالیت دارند و هر سال ده‌ها عنوان ترجمه یه ویژه در زمینه رمان‌­های ادبی به زبان انگلیسی و زبان­‌های محلی(عمدتاً کریو) روانه بازار نشر سیرالئون می­‌شود.

چالش‌های چاپ کتاب در سیرالئون

با وجود رونق نسبی شرکت­‌های انتشاراتی در کشور سیرالئون؛ این کشور به دلیل مشکلات فراوان از جمله فقر شدید مردم، بی‌سوادی گسترده به ویژه در بین بزرگسالان، فرهنگ پایین کتابخوانی در کشور، گران بودن قیمت کتب عرضه شده در سطح جامعه، مشکلات ناشی از توزیع کتب در شهرهای مختلف، هزینه‌­های بسیار بالای چاپ کتب در کشور و... با نوعی بحران از نظر چاپ و انتشارات مواجه است و وزارت آموزش‌و‌پرورش، علوم و فناوری سیرالئون نیز تاکنون نتوانسته است این وضعیت نابسامان را منسجم سازد. از این روی در حال حاضر بسیاری از مؤسسات انتشاراتی از طریق تبانی با مدیران دولتی هر سال اقدام به چاپ و یا تجدید چاپ کتب درسی مدارس ابتدایی و متوسطه و دانشگاه­‌ها می‌­نمایند و با توجه به خریداران این کتاب­‌ها درآمد قابل توجهی را عاید خود می‌­سازند. با این حال معدود کتب چاپ شده در مضامین علمی، ادبی و تاریخی معمولاً ماه‌­ها در کتابفروشی­‌های پایتخت و چند شهر بزرگ به انتظار مشتری خاک می‌­خورند.

تعداد کتب چاپ شده در طول سال

مشکلات اشاره شده در سطور بالا سبب شده است که در حال حاضر (صرف‌نظر از کتب درسی) سالیانه کمتر از 70 عنوان کتاب در این کشور چاپ و منتشر شود که از این نظر کشور سیرالئون در زمره یکی از عقب افتاده‌­ترین کشورها در قاره آفریقا و جهان به شمار می‌­رود. کتب ترجمه شده از دیگر زبان­‌ها نیز وضعیت مشابهی دارند. در کنار این امر باید به انبوه کتب دست دوم چاپ آمریکا و کانادا اشاره کرد که توسط برخی مؤسسات خصوصی وارد کشور شده و با قیمت‌­های بسیار پایین در اختیار خوانندگان، که بیشتر دانشجویان می‌­باشند، قرار می­‌گیرد که این امر طی دو دهه گذشته ضربه سنگینی بر صنعت چاپ و انتشارات سیرالئون وارد آورده است. جالب اینجاست که برخی از نویسندگان مشهور سیرالئونی نیز به دلیل اطلاع از مشکلات چاپ و نشر مؤسسات داخلی و نحوه توزیع آن در داخل کشور و در سطح بین المللی، ترجیح می‌­دهند رمان‌­های ادبی خود را در کشورهایی همچون ایالات متحده آمریکا، انگلستان و استرالیا چاپ کنند.

نیز نگاه کنید به

صنعت چاپ و نشر کتاب در تونس؛ کتاب در ژاپن؛ چاپ و نشر کتاب در لبنان؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در مصر؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در چین؛ چاپ و نشر کتاب در سنگال؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در آرژانتین؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در فرانسه؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در مالی؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در زیمبابوه؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در اوکراین؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در اسپانیا؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در اردن؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در تایلند؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در اتیوپی.

پاورقی

[i] - هر چند مسلمانان کشور سیرالئون علاقه زیادی به ارتقاء سطح معلومات مذهبی خود داشته و بسیار مشتاق مطالعه کتب اسلامی به ویژه در ارتباط با تاریخ اسلام و موضوعات گوناگون می‌باشند با این حال قیمت نسبتا بالای کتب مزبور که اکثرا نیز در خارج از کشور چاپ می‌شوند موجب گشته است که تنها گروه خاصی از مسلمانان بتوانند کتاب‌های اسلامی مورد علاقه خود را خریداری کنند. این امر همچنین موجب رکود نسبی کتاب فروشی‌های اسلامی در سطح کشور شده است از این روی در حال حاضر تنها چند انتشارات اسلامی در سطحی محدود در این کشور فعالیت دارند. علاوه بر آن جنگ داخلی و غارت تقریبا اکثر مراکز تجاری کشورنیز موجب شدکه برخی کتاب فروشی‌ها و انتشارات سیرالئون از جمله چند کتاب فروشی اسلامی دستخوش غارت و چپاول شورشیان قرار گرفته و نابود شوند.در حال حاضر چند کتابفروشی اسلامی در سطح کشور به فروش کتب اسلامی اشتغال دارندکه البته مورد حمایت گروه‌های اسلامی و مسلمانان لبنانی ساکن این کشور می‌باشند:

کتاب فروشی شرف‌الدین: این کتاب‌فروشی یکی از مراکز فرهنگی معتبر اسلامی این کشور است که در شهر بو قرار دارد و در زمینه معرفی کتب جدید به مسلمانان سیرالئون فعالیت می­کند و مدیریت آن را فردی لبنانی به نام شرف‌الدین بر عهده دارد. بخش عمده کتاب‌های این مرکز از لبنان و با همکاری لبنانی‌های مقیم کشور وارد شده و در اختیار علاقمندان قرار می‌گیرد. شمار قابل توجهی از کتب انتشارات شرف‌الدین به زبان عربی است که برای شیوخ و مدارس اسلامی فریتاون و سایر شهرها خریداری می‌گردد.

کتاب‌فروشی لارابی‌لابی: این مرکز کتب مربوط به ادبیات اسلامی به زبان‌های عربی و انگلیسی را در اختیار علاقمندان قرار می­دهد.

انتشارات احمدیه: این مرکز وابسته به فرقه ضاله احمدیه است و عمدتاً کتاب‌هایی در ارتباط با این فرقه را در اختیار علاقمندان قرار می‌دهد. علاوه بر آن انتشارات مزبور برخی از کتب دینی مدارس اسلامی احمدیه چاپ لندن را نیز تکثیر و توزیع می‌کند. در این مرکز قرآن‌های چاپ عربستان هم توزیع می‌گردد.

شایان ذکر است قرآن و برخی از کتاب‌های اسلامی چاپ عربستان، مصر، لبنان و پاکستان نیز توسط گروه‌های اسلامی به ویژه آژانس مسلمانان آفریقا به طور رایگان و یا با قیمت‌های بسیار نازل دراختیار مساجد و مدارس اسلامی قرار می‌گیرد و علاوه بر آن کتابخانه کالج تربیت معلم میلتون مارگای، کتابخانه دانشگاه فورابه، کتابخانه ملی فریتاون، کتابخانه رایزنی فرهنگی ج.ا.ا.ایران و کتابخانه مرکز فرهنگی مصر نیز دارای کتبی اسلامی به زبان‌های انگلیسی، عربی و کریو می‌باشند که به صورت امانت در اختیار علاقمندان قرار می‌گیرد.